Arduino микроконтроллерін пайдаланып күн трекерін жасау

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Физика-техникалық факультеті

Қатты дене физикасы және бейсызық физика кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

ҚДФжБФ кафедра меңгерушісі Приходько О. Ю.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «ARDUINO МИКРОКОНТРОЛЛЕРІН ПАЙДАЛАНЫП КҮН ТРЕКЕРІН ЖАСАУ»

5В071900 - «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар» мамандығы

Орындаған Кеңесхан Ұ. Қ.

Ғылыми жетекшісі

PHD доктор Темирбаев А. А.

Норма бақылаушы Хамзина А. Г.

Алматы 2014

Реферат

Дипломдық жұмыс 49 беттен, 36 суреттен, 36 қолданылған әдебиетттер тізімінен тұрады.

Кілт сөздер: күн трекері, Arduino микроконтроллері, коллектор, концентратор, күн батареясы.

Жұмыстың мақсаты: Күн фотоэлементтерінің қуатын арттыру мақсатында Arduinо микроконтроллерін пайдаланып күн трекерін жасау.

Arduinо микроконтроллерінің негізінде бір осьті күн трекері жасалынды. Күн трекерінің эффективтілігі трекерге жазылған программаға тікелей байланысты.

Реферат

Дипломная работа объемом 49 страниц содержит 36 иллюстрации, 36 наименований используемой литературы.

Перечень ключевых словосочетаний и терминов: солнечный трекер, микроконтроллер Arduino, коллектор, концентратор, солнечная батарея.

Цель дипломной работы: для увеличения мощности солнечных фотоэлементов, с помощью микроконтроллера Arduinо сделать солнечный трекер.

С помощью микроконтроллера Arduinо был сделан одноосьный солнечный трекер. Эффективность солнечного трекера зависит от написанной программы для трекера.

Abstract

The thesis of 49 pages contains 36 illustrations and 36 names of used sources.

A list of key phrases and terms: solar tracker, microcontroller Arduinо, collector, concentrator, solar battery.

Objective: purpose of the thesis: to increase the power of solar cells, using a microcontroller Arduino make solar tracker.

Using Arduino microcontroller was made one axis solar tracker. Performance of solar tracker depends on the written program for the tracker

Анықтама

Күн трекері - күн бағытымен қозғалу мүмкіндігі бар, яғни күн шығыстан шыққаннан бастап батыста батқанға дейін күнді бақылап, күн батареяларынан максималды ПӘК алатын құрылғы.

Arduino микроконтроллері-негізгі компоненттері қарапайым енгізу/шығару платасы мен Processing/Wiring тіліндегі өңдеу ортасы болып табылатын аппаратты есептеуіш платформа. Платформа программалау тілінің қарапайымдылығы мен ыңғайлылығына байланысты бүкіл әлемге танымал. Құрылғы USB арқылы программаторлардың көмегінсіз программаланады.

Коллектор - жарық түрінде күннен келетін жылулық энергияны жинайтын құрылғы. Ол күн батареяларына қарағанда электр қуатын шығарудың орнына материалдың қызуын жүзеге асырады.

Концентратор - бұл күн энергиясын үлкен ауданннан жинап, осы жиналған энергияны аз ауданға бағыттауға арналған құрылғы.

Жазық күн коллекторы - күн энергиясының көмегімен сұйықтықты немесе газды жылытуға арналған жылу алмасу құрылғысы болып табылады. Құрылғының негізгі элементтері: күн радиациясын жұту арқылы жылынып оны таратушы жұмыс құрылғысына жіберуге арналған жазық бет, сәулелену әсерінен жылулық жоғалуды басатын әйнек, корпус және жылулық оқшаулағыш.

Френель линзасы - фотоэлектрлік элементтің бетіне түскен күн сәулесін концентрациялау мақсатында қолданылады.

Күн батареясы - бұл фотогальваникалық жүйенің кішкентай құраушы бөлігі. Олар күн немесе фотогальваникалық модульдерді құрасытру үшін бір - бірімен электрлік байланысқан.

Мазмұны

Кіріспе

Табиғатты алдауға болмайды, бірақ онымен бір бітімге келуге болады.

А. Эйнштейн

Қоғамның энергиямен қамтамасыз етілуі - ол елдің ғылыми-техникалық озуына, өндіруші күштерінің артуына негіз болады. Энергияның қоғамдық қажеттіліктермен сәйкес келуі экономикамыздың өркендеуінің басты факторы болып табылады. Себебі бүкіләлемдік экономика даму үшін өндірістің энергиямен қамтамасыз етілуі тұрақты түрде өсіп отыруы тиіс әрі болашақта кеңінен пайдаланылатындай болуы шарт. 1973-1974 жж. энергетикалық дағдарыс капиталистік елдерде дәстүрлі энергия көздері (мұнай, көмір, газ) негізінде оған қол жеткізу қиынға соғатынын көрсетті. Дәстүрлі энергияны пайдалану құрылымын ғана емес, енді альтернативті энергия көздерін кеңінен пайдалану қажет. Дәстүрлі емес энергия көздеріне күн, геотермалды және жел энергиясы, сонымен қатар мұхит, биомасса энергиясы т. б. жатады. Әдетте оларға атом энергиясын да жатқызады. Алайда қазіргі таңда атом энергиясының дамуы тек шартты түрде болып отыр. Пайдалы қазбалардан өңделетін отынмен салыстырғанда энергияның дәстүрлі емес формасының геологиялық қоры шектелмеген, яғни осындай энергия көздерін пайдалану қордың сарқылуына әкелмейді. Энергияны пайдалану кез келген іс - әрекеттің іске асуының негізгі қажетті шарты болып табылады. Табиғаттың заңдары бекіткендей қолдануға ыңғайлы энергияны алу үшін алдымен оны басқа формадан түрлендіріп алу қажет. Өкінішке орай, мәңгілік қозғалтқыштардың болуы мүмкін емес, ал энергияға деген қажеттілік жыл санап артуда. Энергияны пайдалану әрбір 30 жыл сайын екі еселенеді және қазіргі таңда шартты түрде алғанда бір жылда пайдаланылатын отынның көлемі миллиард тоннаға жетеді. Бүгінгі таңда дәстүрлі энергия көздері мен оларды пайдалану технологиялары қоғамның энергияны пайдалануында қажетті деңгейін қамтамасыз ету мүмкіндігі жоқ, себебі бұл қалпына келмейтін көздер. Қазірдің өзінде қордың азаюына байланысты кейбір қор көздері өнеркәсіптік өңдеуде пайдалануға жарамсыз болып жатыр, мысалға мұнайды, газды алу қиыншылық тудыруда, ол үшін алыс аймақтарға баруға тура келеді. Қазіргі таңда энергияны пайдалану қарқыны 3…5 %-ды құрап отыр, ал органикалық отын 70-150 жылдан соң таусылады деген болжам бар. Энергияны өндіру көлемінің шектелуінің тағы бір себебі, энергетикалық өндіріс орындарының қоқыстары қоршаған ортаға үлкен мөлшерде зиянын тигізуде. Бұл қалдықтардың мөлшері үлкен және құрамында зиянды компоненттері көп. Сонымен қатар қоршаған ортаның жылулық ластануынан Жердің климаты өзгеруде әрі мұздықтар еріп, әлемдік мұхит деңгейі артуда. Осы және басқа да мәселелерді шешу жан-жақты қарастырылуда.

Жоғарыда айтылған мәселелерді шешу жолында дәстүрлі емес энергия көздерін тәжірибе жүзінде пайдалану өзекті болып келеді әрі экологиялық таза яғни қоршаған ортаны ластамайды [1, 2] .

1. Күн радиациясы

1. 1 Күн радиациясы, оны қолдану ерекшеліктері

Қалпына келетін энергия көздері ішінен күн радиациясы ресурстарының көлемі бойынша, экологиялық тазалығы мен таралуы жағынан болашақта кеңінен пайдаланылу мүмкіндігі бар. Тікелей күн сәулесін пайдалану күн энергетикасын кеңінен қолдануға мүмкіндік береді. Егер Жерге түсетін күн сәулесінің 0, 5 %-ын пайдалана алатын болсақ, онда ол бүкіләлемдік энергияға деген қажеттіліктерді қамтамасыз етіп, сонымен қатар жүзжылдық пдайдалануға да жетер еді. Алайда осындай үлкен қорды ірі көлемде пайдалану мүмкін емес. Оның басты кедергісі күннің сәулелену интенсивтілігі төмен. Тіпті қолайлы жағдайда да күн сәулесі ағынының тығыздығы 250 Вт/м ² . Күн энергиясының қабылдағыштарын барлық жерлерде орната алмаймыз, себебі теңіздер мен мұхиттар (планетамыздың 80% су алып жатыр), таулар, тундралар сонымен қатар кейбір аймақтарда жылына шуақты күндердің аз болуына байланысты. Қиындықтар күн шуағының бірқалыпты таралмауына да байланысты: түнде күн шуағы түспейді және бұлтты кезде қуаты он есеге дейін төмендейді. Осындай жағдайларда электроэнергияның тұрақты өндірілуі мүмкін емес, сол себепті гелиоагрегаттардың мүмкіндіктері мен қабілеттіліктеріне байланысты технологиялық процестерді жетілдірген жөн.

Үлкен өлшемдегі күн коллекторларын қолдану үшін материалдық шығын мөлшері көп болады. Есептеулер бойынша коллекторларды жасауға 1 км ² ауданға 10 ⁷ кг алюминий қажет, ал қазіргі таңда бұл металдың жалпы қоры 1, 17 ⋅10 ¹² кг. Күн энергетикасын ауқымды түрде пайдалану еңбек ресурсында шикізатты өңдеу, құрылғыларды жасау, оларды орнату және тасымалдауға үлкен мөлшерде материалдық шығындарды қажет етеді. Осыған орай, күн сәулесінен алынатын электр энергиясы бағасы жағынан қымбат болып отыр. Бірақ, өзгелерімен салыстырғанда күн энергетикасын пайдалану экономика жағынан тиімді болып табылады. Үш күннің ішінде ғана Күн жер бетіне барлық пайдалы қазбалар қорынан алынатын энергияны, ал 1 сек. - 170 млрд. Дж. мөлшердегі энергияны жібереді. Бұл энергияның көп бөлігі атмосферада жұтылады немесе сейіледі және оның тек үштен бірі ғана жер бетіне келіп түседі. Осыған қарамастан келіп түсетін энергия басқа энергия көздеріне қарағанда 1600 есе көп энергияны береді. Бір көлге келіп түсетін күн энергиясының қуаты ірі электростанцияның өндіретін қуатына эквивалентті. Күннің 0, 0125% энергиясын пайдалану қазіргі таңда бүкіләлемдік энергетиканы қамтамасыз ете алады, ал 0, 5% болашақтағы қажеттіліктерді қамтамасыз ету мүмкіндігі бар. Алайда бұл қорды үлкен көлемде пайдаланудың жақын болашақта іске асырылуы екіталай. Бұл энергияның аз ғана бөлігі тәжірибеде қолданылуда [3, 4] .

Күн сәулесінің энергия көзі болып термоядролық реакция қызмет етіп, әрбір секунд сайын Күнде 6*10 ¹¹ кг сутегі гелийге айналады. Бұл кезде массаның кемуі 4000 кг құрайды және ол Эйнштейннің E=mc ² арақатынасына сәйкес 4*10 ²⁰ Дж энергияның бөлінуіне әкеледі. Бұл энергияның негізгі бөлігі электромагниттік сәуле түрінде 0, 2 - 3 мкм диапазонда таралады. Күннің толық массасы 2*10 ³⁰ кг болғандықтан, ол 10 млрд. жылдан астам уақыт тұрақты түрде энергия бөлуі тиіс. Бос кеңістікте күн сәулесінің үлкен арақашықтықта таралу интенсивтілігі Жер мен Күннің орташа арақашықтығына тең әрі ол күн тұрақтысы деп аталады. Оның мөлшері - 1353 Вт/м ² . Күн сәулесінің әлсіреуі атмосфера арқылы өткенде су буының инфрақызыл сәулеленуінен, ультракүлгін сәулелену - озон қабатында жұтылудан, атмосфералық шаңнан және аэрозольдардан болады [5] .

Эффективті күн тұрақтысы I _0эф Күн мен Жердің арасындағы мезгілдік арақашықтықты ескере отырып, мына формула арқылы есептеледі:

$I_{0эф} = I_{0}\lbrack 1 + 0. 033 \bullet cos(\frac{360n}{365}) \rbrack$ (1)

мұндағы n - 1-қаңтардан бастап саналатын күннің реттік номері.

Күн радиациясының қуаты атмосфера қабаты арқылы өткенде шаңнан, газ молекулалары негізінде жұтылады. Ал түскен энергияның біраз бөлігі космоста шағылады. Шағылған жылудың біраз бөлігі сәуле қандай жазықтыққа түсетініне байланысты. Құрғақ жер үшін бұл бөлік 0, 14, қар үшін 0, 6 … 0, 9, су беті үшін 0, 2

0, 78-ге тең және ол күн сәулесінің түсу бұрышына байланысты. Күн энергиясы пайдалануға ыңғайлы, арзан, қоршаған ортаға кері әсерін тигізбейтін, жерге молынан түсетін энергия көзі болып табылады.

Қазіргі таңда күн энергиясын пайдаланудың бірнеше түрлі технологиясы: компьютерлерге арналған шағын қорек блоктары мен жекелеген үй жүйелерінен бастап үлкен көлемдегі күн энергиясын концентрациялаушы жүйелерге дейін жасалып шығарылған. Бұл күн жүйелері халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыра алады әрі экологиялық таза энергия болып саналады.

Пайдалану тәсіліне байланысты күн энергиясының активті және пассивті деңгейлері болады. Активті күн энергиясына пайдалануға жарамды түрге түрлендірілген энергияны жатқызады және оны түрлендіруге күн коллекторы қолданылады. Өз кезегінде активті энергия: жылулық және фотогальваникалық күн энергияларына бөлінеді. Жылулық күн энериясы күнді пайдалану арқылы су жылытқыштарда, концентраторларда, пеш сияқты жылыту жүйелерінде қолданылады. Ал фотогальваникалық күн энергиясы электр қуатын генерациялауда қолданылады. Пассивті күн энергиясы архитектуралық жобалауда ғимараттың табиғи материалы немесе құрылымы энергосақтаушы жүйе ретінде пайдаланылған кезде қолданылады [6, 7] .

Қазіргі таңда бүкіл әлем бойынша альтернативті және қалпына келетін энергия көздеріне үлкен назар аударылуда. Оның ішінде күн энергиясының фотоэлектрлік түрлендіргіштеріне ерекше көңіл бөлінуде, ол бөлек ғылыми бағытқа - фотовольтаикаға негізделген. «Фотогальваникалық» сөзі жарықтан алынатын электр көзі деген мағынаны білдіреді. Фотогальваникалық жүйелер күн сәулесін электр энергиясына түрлендіру үшін күндізгі жарықты пайдаланады. Күн элементтері - осындай түрлендірулерді іске асыратын әдістердің бірі болып табылады.

Күн элементі - бұл фотогальваникалық жүйенің кішкентай құраушы бөлігі. Олар күн немесе фотогальваникалық модульдерді құрасытру үшін бір - бірімен электрлік байланысқан. Бір - бірімен тізбектей және параллель байланысқан күн элементтері фотогальваникалық модульді қалыптастырады. Фотогальваникалық модульдер әмбебап пайдаланылуымен сипатталады: өлшемі кішкентай, қажетті жерге оңай тасымалданады, генерациялаушы станция ретінде қолданылу мүмкіндігі бар. Төменде күн элементінің құрылымы көрсетілген (сурет 1) .

1. Күн фотоэлементі көпқабатты материалдардан құралған:
2. Мөлдір әйнектің жабын қабаты сыртқы ортаның әсерлерінен қорғауды қамтамасыз етеді;
3. Мөлдір байланыстырушы зат әйнекті күн фотоэлементінің бетінде ұстап тұруға арналған;
4. Шағылуға қарсы қабат фотоэлементке түсетін жарықтың максималды түрде жұтылуын және жарықтың шағылуынының алдын алады;
5. Алдыңғы байланыс қабаты электр тогын өткізеді;
6. Жұқа n-типті жартылайөткізгіш қабат фосфор қоспасы мен кремниден жасалған;
7. Екінші р-типті жұқа жартылайөткізгіш қабат кремний мен бор қоспасынан жасалған;
8. Артқы байланыс қабаты электр тогын өткізеді [8] .

1. 2 Күн батареяларының негізгі жұмыс істеу принципі

Шалаөткізгіш кремнилік күн элементі кеңінен таралған. Ол бір - бірімен тығыз байланыста орнатылған p- және n- типті өткізгішті жартылайөткізгіш қабаттардан тұратын жүйе. Кремнилік пластинаның астыңғы р -типті пластинасында жұқа металдық контактісі бар p-n өткелі орнатылған. Күн элементіне жарық түскенде жұтылған фотондар тепе - теңсіз өлшемдері әр түрлі электронды - кемтікті жұптарды генерациялайды. p-n өткеліне жақын орналасқан р -қабатында генерацияланған электрондар p-n өткеліндегі электр өрісі арқасында тартылып, n- аймағына өтеді. n- қабаттағы пайда болған артық кемтіктер р- қабатқа тасымалданады. Нәтижесінде n- қабатта қосымша теріс заряд, ал р - қабатта - оң зарядтар орналасады. Екі кристалл арасында тығыз механикалық байланыс болған жағдайда атомдар бір - біріне жақындай түседі, фосфор атомдары өзінің артық электрондарын бор атомдарына береді, бор атомдары өз кезегінде электрондарды бірден қабылдап алады. Нәтижесінде кристалдың электрлік теңелуі қалыптасады. Кристалдардың құрылымы өте қатты, сол себепті бір - бірімен тығыз байланысқан атомдар арасында ғана алмасу жүреді. Осындай эффект алу үшін кремниді жоғары температуралы диффузия процесін пайдалана отырып легірлейді. Нәтижесінде әр түрлі қоспалармен легірленген жартылайөткізгіштің бір бөлімінде өте жұқа p-n өткелі деп аталатын аймақ пайда болады. Осы аймақтың ішінде жарықтың электр энергиясына түрлену процесі іске асырылады [9] .

Күн элементінің жұмыс істеу принципі қарапайым. Кремнилік күн элементіне жарық түсірген кезде тізбектің қосылу түрі мен типіне тәуелсіз көлемі 0, 5 В электрлік кернеуді генерациялайды. Ол негізінен жарықтың интенсивтілігі мен элементтің өлшеміне байланысты. Яғни ауданы 10х10см ² элемент ауданы 5х5см ² элементпен салыстырғанда 4 есеге үлкен токты береді. Ток күші жарықтың толқын ұзындығы мен интенсивтілігіне байланысты және ол сәулелену интенсивтілігіне тура пропорционал. Сәуле жарық болған сайын күн элементінде көбірек ток генерацияланады. Жоғарыда айтылған параметр шегінде ғана пайдаланылатын болса, күн элементтері сирек қолданылатын еді. Бірақ қажеттіліктер туындаған жағдайларда ғана төмен кернеу (0, 5 В) қолданылады. Негізінен кернеу бойынша шектеулер жоқ. Күн элементтерінің шығыс сипаттамаларын үлкейту мақсатында тізбектей және параллель қосуға болады. Күн элементтерін қарапайым батарейкалар ретінде қарастыратын болсақ, шамның жарықтылығын арттыру үшін бірнеше батарейкалар қолданылады. Шын мәніне келгенде, батарейкаларды тізбектей жалғаған кезде кернеу толығымен артады (сурет 2) .

Осындай жағдайды күн элементтеріне де қолдануға болады. Бір элементтің оң шығысын екінші элементтің теріс шығысына жалғау арқылы көлемі 1 В кернеу алуға болады. Осындай байланыстыру арқылы үш элементтен 1, 5 В, ал төрт элементтен 4 В т. с. с. Теория жүзінде қарастырсақ, шартты түрде тізбектей байланысқан күн элементтерінің кернеуі мың вольтқа дейін жетеді. Бірақ шығыс токты арттыруда тізбектей байланыстырудың өзіндік кемшіліктері бар. Қорек көздерін тізбектей жалғау кезінде тізбектегі төмен элементтің сипатына байланысты шығыс ток деңгейден асып кете алмайды. Яғни 2-амперлі күн элементінен жасалған тізбекте тізбектегі 1-амперлі элемент толық шығыс токтың көлемін анықтайды. Сәйкесінше сипаттамалары максималды болу үшін, тізбектегі барлық элементтердің токтарын сәйкестендіріп алу керек.

Шығыс тогы элемент бетінің ауданына байланысты, осыған орай токты күшейтудің қарапайым жолы - ол элементтің немесе элементтердің ауданын үлкейту болып табылады (сурет 3) .

Параллельді байланыс кезінде кернеу емес тек токтың көлемі ғана артады. Параллельді байланысқан элементтердің генерациялаушы кернеуі 0, 5 В-тан аспайды, ол элементтер санына тәуелсіз. Екі түрлі байланыс тәсілдерінің артықшылықтарын пайдалана отырып, элементтердің тізбектей және параллель байланысын біріктіруге болады. Осындай түрдегі байланыс батарея деп аталады. Батареяларды кез келген комбинация бойынша құрастыруға болады. Орналасуына тәуелсіз элементтердің шығыс сипаттамалары бірдей болады. Мысалға, жекелеген элементтердің қысқаша тұйықталуын болдырмау үшін тізбектелген элементтерден құралған тізбекті параллель жалғайды (сурет 4, а) . Ал 4, б-суретте элементтердің параллельді - тізбектей жалғануы көрсетілген. Бұл байланыс егер элементте жарық пайда болған жағдайда тізбек толығымен жұмыс істеуден шықпас үшін қолданылады. Басқа да байланыс типтерін қолдануға болады, ол құрылғының нақты жұмыс істеу мүмкіндіктеріне байланысты [10, 11] .

p-n өткелі электрондардың қозғалысы үшін айтарлықтай үлкен бөгет болып табылады, бірақ бұл бөгеттен өту мүмкін емес деген мағынада емес. Фотоннан алатын энергия электронға бөгеттен өтіп кемтікке қосылу үшін көп жағдайда жеткіліксіз. p-n өткелінің әдеттегі өткелі 600 мВ (0, 6 В) құрайды. Энергиясы 600 мВ электрондар көтеріліп осы қабырғада жұтылуы мүмкін. Сәйкесінше, күн элементінің максималды өндіретін кернеуі 600 мВ, бірақ ол күн элементінің құрылымы мен жартылай өткізгіш материалдың типіне байланысты [11] .

Әдетте жер бетіне келіп түсетін күн сәулесінің отраша интенсивтілігін 100 мВт/см ² деп қабылдау негізделген. Өлшемі 10х10см ² күн элементі теориялық тұрғыдан алғанда 10 Вт қуатты генерациялауы тиіс. Алайда, ешбір күн элементі осындай қуатты генерациялай алмайды: әрдайым жоғалтулар болады. Қазіргі таңға дейінгі ең үлкен эффективтілік (пайдалы әрекет коэффициенті) 30 % құрайды. Қарапайым кремнилік күн элементінің ПӘК-і 10-13%. Ауданы 100 см ² элемент 1 Вт-қа жуық қуатты генерациялау мүмкіндігі бар [12] . Күн элементінің ПӘК-і көптеген себептерге байланысты, соның ішінде көп әсер ететін ол қоршаған ортаның температурасының өзгеруі болып табылады. Температура үлкейген сайын кристалдың торы қозып, ондағы атомдар жылдамырақ қозғала бастайды. Ол өз кезегінде құрылым ішіндегі электрондардың энергетикалық деңгейінің артуына ықпал етеді. Электрондардың энергетикалық деңгейі толығымен артқан кезде олардың көп бөлігінде p-n өткелінің тосқауылынан өту қабілеттілігі артып, жартылайөткізгіште рекомбинация бірден жоғарылайды. Бұл жағдайда торлы коллекторларға жеткен электрондар саны кеміп, жүктемедегі электрлік ток төмендейді. Төменгі температура фотоэффектінің күшеюіне әсер етеді [13, 14] .

2. Күн радиациясын түрлендіруші техникалық құрылғылар

2. 1 Күн энергиясының коллекторлары

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс