Сын және оның этикалық аспектiлерi

Жұмыс тәжiрибесiнде сынды жиi кездестiруге - өзiмiз сынауға немесе әрiптестер тарапынан сыналу объектiсi болуға тура келедi.
Әсiресе, басшы үшiн сын ережесi мен оларға қойылатын этикалық талаптарды бiлу өте маңызды, өйткенi, кейбiр уақыттарда өз бағынушыларына, олардың жұмыс бағасына байланысты және қызметтегi мiнез-құлықтарына қарай сын ескертпелерiн айтуға тура келедi. Тек басшы ғана сын ескертпелерiн жасап қоймай, сонымен қатар жай қызметкерлерде (олар жоғары дәрежелi кәсiпқой социалистер) басқа қызметкерлердiң өз қызметтерiн жақсы орындау үшiн жұмыс сапасына талдау жасауға мәжбүр болады. Ережеде өкiнiшке орай, сынаушы мен сыналушының қарым-қатынастарын қиындататын және дау-жанжалға әкелiп соқтыратын көптеген аспектiлер бар. Егер сын ескертпелерi орынсыз айтылғын болса, онда ондай сын ұжымының этикалық дәрежесiн төмендетедi және психологиялық климатына зиянын тигiзедi. Сын әдiл айтылса да, ауыр қабылданады, демек сыналушының қызметтегi мiнез-құлқының өзгеруi немесе жұмыс сапасының көтерiлуiне қол жеткiзу мақсат емес. Мүмкiндiгiнше осындай шиеленiстердi шешу үшiн сын ескертпелерiн айтқанда сынаушы да, сыналушы да, Гроцесстiң этикалық жақтарына сәйкес кейбiр ережелердi ұстану керек.
Сынаушыға ұсыныстар:
1. Сынға қатысты ұжымдық, заңгерлiк, статустық негiздер бар екенiн шешiңiздер. Басқа сөзбен айтқанда, өзiңiз үшiн iстiң мән-жайын жеткiлiктi жақсы бiлетiнiңiздi анықта: Сiз өз жұмысыңыздың кәсiпқой маманысыз, сiз сынайтын қызметкер бөлiмi сiздiң бөлiмiңiзге тiкелей қатысы бар ма және соңында, сынайтын объект туралы анық және толық ақпарат жеткiлiктi ма? Осы сұрақтарды өзiңiзге қоя отырып және оларға нақты жауап бере аласаңыз ғана, сын ескертпелерi туралы шешiм қабылдауға болады.
2. Сiзде сынға негiз бар делiк. Бiрақ сынды жариялауға әлi кезек келген жоқ: әсiресе сiз басшы, менеджер болсаңыз, сiздiң ойыңызша сынды қажет ететiн қызметкермен куәгерсiз сөйлесiп көрiңiз. Әрине егер ол сынға бiрiншi рет тартылып тұрса, яғни қызметтегi мiнез-құлқында бұрын-соңды қателар жiберiлмеген болса, онда сын мағынасындағы бiрiншi әңгiме бетпе-бет болуы керек. Басшы (қатардағы қызметкер) сыналушыға, егер мұндай қателiктер қайталанса сын сферасының өрiстейтiнiн, яғни мұндай қылықтар бүкiл ұжымға немесе жоғары басшы органдарына жарияланатынын ескеру керек. Ереже бойынша, мұндай ескертпелер (қоқан-лоқы деп айтуға болмайды) қателердi түзеуге, қызметтегi мiнез-құлықтың өзгеруiне өзiнiң нәтижесiн тигiзедi, өйткенi ешкiм өзiнiң қателiктерiн бүкiл ұжым қызметкерлерiнiң бiлгенiн қаламайды.
3. Тағы бiр ереже – ол сынды мадақтаудан бастау, яғни сыналушыға айтылатын бiрiншi сөздер шамамен былай болу керек: “Сiз өзiңiздiң компетентiңiзбен (түрлерi – адалдық, кәсiпқойлық, тәртiптiлiк) қалай осындай (кешiрiлмейтiн) қателiктердi жiбердiңiз”. Ары қарай алғашында оның жұмысына сынаушы жоғары баға бергендiктен, ол оны сенiмдiлiкпен қабылдайды. Сыналушы өзiнiң бұрынғы еңбектерiнiң бағаланғанын көрiп, беделiн сақтап қалады және ренжiмей сабырлықпен