Аз қамсыздандырылған топтармен әлеуметтік жұмыс
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
І.БӨЛІМ. АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Халықтың аз қамсыздандырылған тобының мәні мен құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Аз қамсыздандырылған топтармен әлеуметтік жұмыстың әлемдік тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Халықтың аз қамсыздандырылған топтарына қатысты әлеуметтік.саяси концепциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4. Кедейшілік әлеуметтік.экономикалық құбылыс ретінде ... ...
ІІ.БӨЛІМ. АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРҒА ӘЛЕУМЕТТІК КӨМЕК ПЕН ҚОЛДАУ КӨРСЕТУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
2.1 Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінің қарқынды дамуы мен осы саладағы өзгерістердің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Қазақстандағы кедейшілікпен күрестегі мемлекеттің әлеуметтік саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Қазақстан Республикасы мен шетелдің әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесіне салыстырмалы талдау жасау ... ... ... ..
2.4 Жастардың қазіргі кезеңдегі кедейшілік мәселесіне қатысты көзқарасы: әлеуметтанулық зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
І.БӨЛІМ. АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Халықтың аз қамсыздандырылған тобының мәні мен құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Аз қамсыздандырылған топтармен әлеуметтік жұмыстың әлемдік тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Халықтың аз қамсыздандырылған топтарына қатысты әлеуметтік.саяси концепциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4. Кедейшілік әлеуметтік.экономикалық құбылыс ретінде ... ...
ІІ.БӨЛІМ. АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРҒА ӘЛЕУМЕТТІК КӨМЕК ПЕН ҚОЛДАУ КӨРСЕТУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
2.1 Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінің қарқынды дамуы мен осы саладағы өзгерістердің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Қазақстандағы кедейшілікпен күрестегі мемлекеттің әлеуметтік саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Қазақстан Республикасы мен шетелдің әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесіне салыстырмалы талдау жасау ... ... ... ..
2.4 Жастардың қазіргі кезеңдегі кедейшілік мәселесіне қатысты көзқарасы: әлеуметтанулық зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазақстан Республикасының халқын әлеуметтік қамтамасыз ету жағдайымен осы саладағы атқарылған және алдағы уақытта болжанып отырған мәселелерді, жаңа бағдарламаларды, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың стратегиялық жолдауын пайдалана отырып кең ауқымда мағынасы ашылды.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Республикамыздың «Қазақстан - 2050» стратегиясы - қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты халыққа жолдауында Президентіміз Н.Назарбаев атап өткендей, еліміздің дамуының басым бағыттарының бірі тұрғындардың материалдық және әлеуметтік әл-ауқаты болып табылады.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Республикамыздың «Қазақстан - 2050» стратегиясы - қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты халыққа жолдауында Президентіміз Н.Назарбаев атап өткендей, еліміздің дамуының басым бағыттарының бірі тұрғындардың материалдық және әлеуметтік әл-ауқаты болып табылады.
1. «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Елбасы жолдауы
2. Л.В.Дьякова. «Социальная политика по преодолению бедности в Чили». // «Латинская Америка». №9, 2005. 5-9б.
3. «Социальный менеджмент», Учебник под редакцией Д.В.Валового. – Москва, «Интел-синтез, 1999. - 355-359 б.
4. «Социальный менеджмент», Учебник под редакцией Д.В.Валового. – Москва, «Интел-синтез, 1999. - 359-360 б.
5. Мюрдаль Г. «Мировая экономика. (Проблемы и перспективы)». – М., 1958. 26 б.
6. Абдирайымова Г.С. Қазақстандық қоғамның өзгеріс жағдайларындағы дәс-түрлі құндылықтары. Вестник КазНУ им. аль-Фараби. - Серия психологии и социологии. - 2008 г. -№2. -С. 89-95.
7. Биекенов К.У. Әлеуметтану сөздікі Оқұ құрамы. Алматы: «Сөздік», 2006. - 30 п.л
8. Биекенов К.У., Садвакасовой А. Патриотизм как основа служению государству. Саясат. - 2007. - №8. - С.9-12.
9. Волков А.М. Швеция социально-экономическая модель // М.: Мысль, 1991.
10. «Основы социальной работы». Учебник / Отв.ред. П.Д.Павленок. – 2-е издание, испр. И доп. – М.: «ИНФРА-М, 2001. – стр 382-383.
11. Волков А.М. Швеция социально-экономическая модель // М.: Мысль, 1991.
12. К.У. Биекенов, М.С. Садырова, З. А. Нагайбаева. Институционализация казахстанской социологии / - Алматы : Қазақ университеті, 2006. - 336 с.
13. Байгереев М. «Нидерланды: суть реформы социальной защиты - в стимулировании трудовой активности : [новая идеология социальной политики подразумевает не раздачу социальных пособий, а содействие в трудоустройстве] ». // «Человек и труд», 2004. № 2. - С. 21-24.
14. Галямова В.Ф. «Китай: реформы, их результаты и перспективы страны в ХХ1 веке» // Аналитик. – 2004. - С. 3-5.
2. Л.В.Дьякова. «Социальная политика по преодолению бедности в Чили». // «Латинская Америка». №9, 2005. 5-9б.
3. «Социальный менеджмент», Учебник под редакцией Д.В.Валового. – Москва, «Интел-синтез, 1999. - 355-359 б.
4. «Социальный менеджмент», Учебник под редакцией Д.В.Валового. – Москва, «Интел-синтез, 1999. - 359-360 б.
5. Мюрдаль Г. «Мировая экономика. (Проблемы и перспективы)». – М., 1958. 26 б.
6. Абдирайымова Г.С. Қазақстандық қоғамның өзгеріс жағдайларындағы дәс-түрлі құндылықтары. Вестник КазНУ им. аль-Фараби. - Серия психологии и социологии. - 2008 г. -№2. -С. 89-95.
7. Биекенов К.У. Әлеуметтану сөздікі Оқұ құрамы. Алматы: «Сөздік», 2006. - 30 п.л
8. Биекенов К.У., Садвакасовой А. Патриотизм как основа служению государству. Саясат. - 2007. - №8. - С.9-12.
9. Волков А.М. Швеция социально-экономическая модель // М.: Мысль, 1991.
10. «Основы социальной работы». Учебник / Отв.ред. П.Д.Павленок. – 2-е издание, испр. И доп. – М.: «ИНФРА-М, 2001. – стр 382-383.
11. Волков А.М. Швеция социально-экономическая модель // М.: Мысль, 1991.
12. К.У. Биекенов, М.С. Садырова, З. А. Нагайбаева. Институционализация казахстанской социологии / - Алматы : Қазақ университеті, 2006. - 336 с.
13. Байгереев М. «Нидерланды: суть реформы социальной защиты - в стимулировании трудовой активности : [новая идеология социальной политики подразумевает не раздачу социальных пособий, а содействие в трудоустройстве] ». // «Человек и труд», 2004. № 2. - С. 21-24.
14. Галямова В.Ф. «Китай: реформы, их результаты и перспективы страны в ХХ1 веке» // Аналитик. – 2004. - С. 3-5.
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Абданов Б.Қ.
АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
050905 - Әлеуметтік жұмыс мамандығы бойынша
Алматы 2013
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Қорғауға жіберіледі
Әлеуметтану және әлеуметтік жұмыс
кафедрасының меңгерушісі
______________ Г.С. Әбдірайымова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырып: Аз қамсыздандырылған топтармен әлеуметтік жұмыс
050905 - Әлеуметтік жұмыс мамандығы бойынша
Орындаған Б.К. Абданов
Ғылыми жетекші К.У. Биекенов
Соц.ғ.д,профессор
Норма бақылаушы С.М. Болысбаева
Алматы 2013
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
І-БӨЛІМ. АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Халықтың аз қамсыздандырылған тобының мәні мен құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Аз қамсыздандырылған топтармен әлеуметтік жұмыстың әлемдік тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Халықтың аз қамсыздандырылған топтарына қатысты әлеуметтік-саяси концепциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4. Кедейшілік әлеуметтік-экономикалық құбылыс ретінде ... ...
ІІ-БӨЛІМ. АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРҒА ӘЛЕУМЕТТІК КӨМЕК ПЕН ҚОЛДАУ КӨРСЕТУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
2.1 Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінің қарқынды дамуы мен осы саладағы өзгерістердің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Қазақстандағы кедейшілікпен күрестегі мемлекеттің әлеуметтік саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Қазақстан Республикасы мен шетелдің әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесіне салыстырмалы талдау жасау ... ... ... ..
2.4 Жастардың қазіргі кезеңдегі кедейшілік мәселесіне қатысты көзқарасы: әлеуметтанулық зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазақстан Республикасының халқын әлеуметтік қамтамасыз ету жағдайымен осы саладағы атқарылған және алдағы уақытта болжанып отырған мәселелерді, жаңа бағдарламаларды, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың стратегиялық жолдауын пайдалана отырып кең ауқымда мағынасы ашылды.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Республикамыздың Қазақстан - 2050 стратегиясы - қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты халыққа жолдауында Президентіміз Н.Назарбаев атап өткендей, еліміздің дамуының басым бағыттарының бірі тұрғындардың материалдық және әлеуметтік әл-ауқаты болып табылады. Тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз етудің деңгейі мен сапасы - еліміздің азаматтарының әлеуметтік және экономикалық жағдайының маңызды құрамдас бөлігі. ЖЗЖ тұрақты түрде дамуы Қазақстан Республикасының экономикалық дамуын жылдамдатуға ықпал етеді.
Еліміздің тәуел - сіздік алған жылдары Қазақстанда халықаралық стандарттарға сәйкес келетін көп деңгейлі әлеуметтік қамсыздандыру жү - йесі құрылды. Халықты әлеуметтік қорғаудың қазақ - стандық моделі базалық мемлекеттік әлеуметтік қамсыз - дандырудың, міндетті әлеу - меттік сақтан - дырудың, жинақ - таушы зейнет - ақымен қамтамасыз етудің және әлеуметтік көмектің өзара үйлесімін қарастырады. Әлеуметтік қамсыз - дандыру деңгейі ел дамуының әрбір кезеңінде оның эконо - микалық және қаржылық мүмкін - дікте - рімен айқындалып отырады.
Табысты жүргізілген қайта құрулар Қазақстан Республи - ка - сының Президенті, Ұлт көшбасшысы Нұрсұлтан Назар - баев - тың айқындап берген Қазақстанды дамытудың страте - гиялық курсын нақты түрде іске асырды. Бүгінгі күні мемле - кеттің әлеуметтік бағдарланған саясатына сәйкес, еліміз шикізаттық бағыттан арылып, халықтың әл-ауқатын арттыруға бағыт - талған, Қазақ - стан Республикасының 2020 жылға дейінгі дамуының страте - гиялық жоспарын жүзеге асыруда.
Тәуелсіздік алған 20 жыл - бұл қазақстандық қоғамның алға жаңа мақсаттар қойып, өз мүмкіндіктері деңгейін сезінген, жаңа міндеттерді шешу үшін топтасқан мезгілі [1].
Еліміздегі мемлекеттік саясаттың басты басым - дықтары адам капиталын дамыту, халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыру болып табылады. Осы мақсат - та жүзеге асырылып отырған әлеуметтік бағдарламалар ең алдымен жұмыс орнын сақтауға, табыс деңгейін арттыруға, халықтың аса әлсіз бөлігін әлеуметтік қорғауға бағытталған.
Халықаралық зерттеулер нәтижелері әлеуметтік сақтан - ды - рулар және басқа да әлеуметтік қамсыздандырудың жалпыға бірдей жүйелері кедейлікпен күресудің, еңбек өнімділігін арттырудың, тұтастай елдегі әлеуметтік-эконо - микалық даму - дың маңызды құралы болып табыла - тынын көрсетті. Дамыған елдер - дің тәжірибелері еңбекшілерді және барлық халықты әлеуметтік қорғаудың базалық элементі ретінде теңдестірілген әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамсыздандыру жү - йелерінің болуы елдің еңбек ресурстарын нығайтып, эко - номикалық өсімнің ұлттық әлеуетін күшейтетінін көрсетіп отыр.
Әлеуметтік қорғаудың қазақстандық моделінің ерекшелігі құқықтық қатынастар субъектілері мүдделерінің - қызмет - керлер мен жұмыс берушілердің жеке жауапкершілігінің, олардың өзара ынтымақты көмегінің үйлесімділігі болып табылады.
Қазақстандық қоғамның өмір сүру сапасының артуы тәуелсіздік жылдарындағы еліміздің жеткен жетістіктері болып табылады. Статистика агенттігінің ақпаратына сәйкес табысы төменгі күнкөріс деңгейі мен азық-түлік себеті құнынан төмен тұрғындар үлесінің төмендеу динамикасы байқалуда.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен әлеуметтік жұмыстың теориялық негізін ашып, негізгі элементтеріне әлеуметтанулық талдау жасау.
Дипломдық жұмыста қойылған мақсатқа жету үшін төмендегідей зерттеу жүмысының міндеттері алға қойылды:
Халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен әлеуметтік жұмыстың мақсаты мен міндеттері анықтау;
Халықтың әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесін жетілдіруде мәнін ашу;
Халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен әлеуметтік жұмыстың әлеуметтік маңыздылығын қарастыру;
Қазақстандағы халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен әлеуметтік жұмыстың арнайы әлеуметтік қызметтерін зерттеу;
Қазақстан Республикасы мен шетелдің әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесіне салыстырмалы талдау жасау.
Зерттеу пәні. Халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен әлеуметтік жұмыстың теориялық-әдіснамалық мәселелері.
Зерттеудің объектісі -Халықтың аз қамсыздандырылған топтары.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Зерттеу кезінде шет ел ғалымдарының еңбектері мен отандық ғалымдардың еңбектері қаралып зерттелді, соның ішінде: А. Бабич, Л. Дробозина, Е. Егоров, В. Жеребин, Е. Жильцов, С. Кадомцева, Г. Поляк, В. Роик, М. Седова, Е. Шутяк, И. Шейман, С. Шишкин, С. Янова, Ю. Якушев және Абдирайымова Г.С., Абсаттаров Р.Б., Абишев М.А., Аженов М.С., Биекенов К.Ү., Жаназарова З.Ж., Пузиков М.Ф., Утешов С.Қ. және т.б. ғалымдардың еңбектерінен көрініс тапты. Бұл ғалымдардың еңбектері мен материалдары осы зерттеу жұмысының мәлімет көздері ретінде теориялық негіз болып табылды.
Құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, әр тарау төрт бөлімшеден, қортындыдан, пайдаланған әдебиттермен қосымшадан тұрады.
І-БӨЛІМ. АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Халықтың аз қамсыздандырылған тобының мәні мен құрылымы
Халықтың аз қамсыздандырылған тобы - ерекше материалды жеткіліксіз қамтылған адам немесе табысы төмен және минималды халықтық тұтыну стандарттарына сай келмейтін отбасы - Қазақстан Республикасында ең төменгі күнкөріс деңгейі деген атауға ие болды; отбасы табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен адамдар тобы.
Қазақстан қоғамына әртүрлі әлеуметік жағдайына байланысыты саралау тән. Халық поляризациясы жоғары. Табыс айырмашылығы 10% көбірек және соңғы 5 жылда 15 % халық қамтылған саны 4-тен 15 есеге көбейген.
Қазіргі заман жағдайлырында әлеуметтік нашар отбасылар ғана емес ауқатты деп есептелетін отбасылар да мұқтаж болып қалды.
Материалды жеткіліксіз қамтылған,яғни I, II топ мүгедектері,қарт адамадар(80жастан үлкен),зейнеткерлер,көпбалалы аналар,толық емес отбасы, мүгедектер бар отбасылар,студентті отбасылар,жұмыссыз отбасылар, балалы жұмыссыз отбасылар,төтенше жағдайға тап болған тұлғалар(көшуге мәжбүр болғандар, зілзала нәубетке тап болғандар, босқындар,бомждар т.б.) және девиантты отбасылар(алкоголиктер, нашақорлар, бұзақылар).
Материалды жеткіліксіз қамтылған халық тобына көмек көрсету мемлекеттің әлеуметтік және экономикалық саясатының бағыты. Егер бұрындары халық өмірінің сапасын реттеу орталықтан болса, қазір бұл проблеманы жаңа әдістермен шешеді. Ең бастысы индексация мен өтемақы болып табылады.
Индексация - табысты автоматты турде түзету. Негізі индексация екі түрлі тәсілмен жүзеге асырылады: белгілі бір уақытқа белгілі бір пайызда көтеру немесе алдын ала келіскен пайызға баға өсу деңгейіне қарай табысты индексациялау; Индексацияға төлем мемлекеттік немесе жергілікті бюджет есебінен төленеді. Азаматтардың табыс түрлері,яғни жалақысы,зейнетақысы, шәкіртақысы және жәрдемақылар, біржолғылардан басқа есепке алынады.
Индексациядан басқа Мемлекеттік әлеуметтік көмек туралы заң бар, ол жалғызбасты және мұқтаж адамдарға әлеуметтік көмек көрсету құқықтарын тағайындайды.
Мемлекеттік әлеуметтік көмек - шынымен көмекке мұқтаж азаматтарға (жалғызбасты және мұқтаж адамдарға) ақшалай көмек, табиғи,гуманитарлық көмек ретінде,сонымен қоса жеңілдіктер мен қызметтер,өмірлік ауыртпалықтарды,әлеуметтік мәртебе мен тіршілік әрекетін жеңілдету, сонымен қатар қаражатты ұтымды пайдалану жүйесі.
Әлеуметтік мемлекетті құруды көздеп отырған Қазақстан өзінің әлеуметтік сферасын реформалауда: бұрынғы әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі әлеуметтік қорғау жүйесімен алмастырылды. Қазақстанның әлеуметтік саясатының негізін құрайтын әлеуметтік қорғау жүйесі халықты негізгі қауіп-қатерлерден қорғауға кепілдік береді: кәрілік, мүгедектілік, асыраушысынан айырылған жағдайда. Осындай негізгі қауіп-қатерлерден мемлекет қорғауға кепілдік бере тұрып,әрбір азаматтың өзінің мүмкіншіліктерін іске асыруына,өзінің иннициатива танытуына, өзінің жеке басының қабілеттерін пайдалана отырып,жетістіктерге жетуіне ықпал жасайды. Еліміздегі әлеуметтік саясаттың негізгі міндеттері келесідей:
oo табиғи және техногенді апаттар, ауру, ашаршылық, түрлі қауіп-қатерлерді зардаптарына мемлекеттік кепілдік беру;
oo әлеуметтік ауыртпалықты азайтатын,белгілі бір өмір сүру деңгейіне және оның сапасын өзгертуге жұмсалынатын материалды қаражаттарды қайта бөлу және оларды ұйымдастыру;
oo өмір сүру деңгейін реттеу (салықтық құралдар, қайырымдылық шараларын кеңейту, кәсіпкерлікті қолдау).
Еліміз қазіргі таңда әлеуметтік мемлекет құру жолында. Әлеуметтік мемлекет дегеніміз - бұл нарықтық қатынастарға негізделген қоғам,бірақ халықтың әл-ауқатын жақсарту үшін күш жұмылдыратын мемлекет. Осы бағытта бірнеше стратегиялық бағдарламалар қабылдануда, солардың ішіндегі ең бастысы Қазақстан-2030 даму бағдарламасы болып табылады, сондай-ақ Қазақстанның 2015 жылға дейін индустриялды-инновациялық даму бағдарламасы,Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейін аумақтық даму стратегиясы, 2007-2024 жылдарға арналған тұрақты дамуға өту концепциясы, Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы және т.б. Бұл стратегиялардың іске асуы Елбасының жыл сайынғы халқына жолдауында үндестік табуда.
Жоғарыда келтірілген фактілердің Қазақстанның дамуындағы маңызды аспектілер болғандықтан, еліміз реформалар барысынан қалай өтті, халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен күресте қандай шаралар жүргізіліп жатыр, мемлекеттің әлеуметтік саясаты қалай құрылған және қалай қызмет атқарып жатыр деген мәселелрдің өзектілігі бітіру жұмысының тақырыбын таңдауға негіз болды.
1.2 Аз қамсыздандырылған топтармен әлеуметтік жұмыстың әлемдік тәжірибесі
Чилидегі халықтың аз қамсыздандырылған тобымен күрес бойынша әлеуметтік саясат.
Халықтың аз қамтылған тобымен күрестің чилилік дәстүрі елінің мәдени және саяси дамуының ерекшеліктерімен байланысты. Барлық тарихи төңкерістерге қарамастан, билік басындағылардың қоғамның игілігі мен гүлденуі үшін жауапкершілік идеясы басты болды.
Аугусто Пиночетаның билігінің аяқталуы мен демократизация процесінің даму кезеңінде тек саяси ғана емес, әлеуметтік проблемалар да маңызды болды. Бірінші демократиялық үкіметті демократиялық партиялардың коалициясының (Консертасьон) көрнекті өкілі, Християндық демократиялық партияның лидері Патрисио Эйлвин (1990-1994) басқарды. Одан кейін Христиан демократ Эдуардо Фрей Руис-Тагле (1994-2000) болды. Бұл үкіметтердің алдында маңызды міндеттер тұрды: демократизация процесінің сәттілігі. Чилиде 90-жылдардың бойында маңызды мәселе жаппай кедейшілік болды.
Әскери үкіметпен жүргізілген қатаң неолиберальді реформалар (1973-1989) қоғамның тек экономикалық емес, әлеуметтік сферасын да өзгертті. Еңбек қатынастары, білім, денсаулық сақтау, әлеуметтік көмек аймағында мемлекет өзінің реттеуші рөлінен толығымен айырылды, ол орнын жеке фондтар мен басқарудың децентрализацияланған жүйесіне берді.
80 жылдардың соңында Чили кедейшілік пен әлеуметтік теңсіздіктің жоғары деңгейлі елдерінің бірі болды. 1990 ж. кедейшілік шегінде өмір сүретін халық 38,6% құрады. Әлеуметтік теңсіздік деңгейі бойынша Чили әлемде 54 орында болды. Осылайша, 1989-1990 жж. макроэкономикалық дамудың тұрақты белгілеріне қарамастан, елдің халқының тең жартысы неолиберальді реформалардан ұтылып, құрып біту қаупіне ұшырады.
Демократизация кезеңінің басында қоғамның бұл бөлігі, әрине, жаңа үкіметтен, ең алдымен, өзінің экономикалық жағдайының жақсаруы мен нарықтық қайта-құрулардың қымбатқа түскен әлеуметтік бағасының компенсациялануын күтті. Сонымен қатар кәсіпкерлер ортасы, бизнеспен байланысты жаңа орта тап Пиночета кезінде басталған неолиберальді бағыттың жалғасыун талап етті. Мықты экономикалық ресурсқа, ықпалды саяси күштер мен армияның қолдауына сүйенетін бизнес-элитаның қатаң ұстанымдары қандай да болсын әлеуметтік бастамаларға айтарлықтай бөгет болды. Кедейшілікті жеңудегі саясаттың жүзеге асуы қоғамның жоғары қабаттарының алдындағы белгілі бір идеологиялық негізсіз мүмкін емес еді.
Халықтың аз қамсыздандырылған тобымен күрес бағдарламасы Э.Фрей Руис-Тагленің президенттілігінің басында бекітілді. Ол үкіметтік комиссиялардың, сондай-ақ қоғамдық ұйымдардың көптеген әлеуметтік инициативалары мен ұсыныстарына негізделіп, бірнеше базалық бағыттардан тұрды:
oo елдің барлық халқын өмірлік маңызды қызметтермен қамтамасыз ету - ауыз су, электроэнергия, канализация мен телефон байланысы;
oo елдің алшақ аудандарындағы жан-жақты инфрақұрылымды құру, ауылдық жерлерде білім беру,медицина мекемелерінің, жол құрылысы, қала орталықтарынан оқшаулануды жою;
oo кедей аудандардың муниципалитеттерінің инициативасы мен дербестігін дамыту;
oo аса кедейшілік жағдайындағы үй шаруашылықтарының басшылары - әйелдерді қорғау бойынша арнайы бағдарламалар құру;
oo кедей отбасыларына әлеуметтік бағдарламалар жұмысына енуіне көмектесетін құқықтық көмек жүйесін құру;
oo жергілікті жерде бағдарламалардың жүзеге асуына жауапты басқарушы кадрлардың жауапкершілігі мен профессионализмін көтеру.
Білім беру жүйесін жетілдіру кедей қабаттарға, оның қол жетімділігін көтеру халықтың аз қамтылған тобымен күрестегі саясатта әрқашан үлкен рөл атқарды. Кедей қабаттан шыққан балалар үшін мектептің мәдени және психологиялық орталық болғандықтан, Эйлвин үкіметі муниципалды мектептердің білім беру деңгейін көтеріп қана қоймай, бүкіл мектеп өмірінің жүйесін сапалы өзгертуді көздеді - баланың мектепте өткізетін уақытын ұзарту, тамақтануды жақсарту, мұғалімдердің кәсіби дайындығын көтеру, жас әрі квалификацияланған мамандарды тарту. Осыған байланысты 1990 ж. Р-900 атты арнайы ұзақ мерзімді бағдарлама енгізілді, ол жылына 900 сәтсіз мектептерді, негізінен кедей аудандарының мектептерін қамтыды. Ақшалай субсидиялар мен мұғалімдер үшін квалификациясын жоғарлату курстарынан басқа қазіргі заманғы құралдар, оқулықтар мен әдістемелік-оқулықтар, жаңа мамандар бағытталып, білім сапасы қадағаланды. Бұл шаралар бағдарламаға қатысқан көптеген мектептердің жағдайын жақсартты.
Р-900 бағдарламасын жүзеге асыру үкіметтің жалпы мектептік білімнің қол жетімділігі проблемасына қатынасын сипаттайды. Шағын істер тәжірибесінің артында әлеуметтік теңсіздік салдарына да көңіл бөлініп отырды, яғни жоғары, орта және төменгі қабаттардың өкілдерінің әртүрлі мүмкіншіліктеріне. Осы мүмкіншіліктерді теңестіру білім беру аймағындағы мемлекеттің стратегиясының басты мақсатына айналды.
Денсаулық сақтау жүйесін жақсартуда негізгі екпін тең мүмкіншіліктерге қол жеткізуге, халықтың кедей қабаттарына медициналық қызмет көрсету деңгейін көтеруге жасалынды. 1981 ж.-дан кейін Чилида бұл жүйе мемлекеттік және жеке қорлардан қаржыланатын болды, және қызметтің сапасы мен көлемі төленген ақыға тікелей байланысты болды. Үкіметпен мемлекеттік қаржыландыруды ұлғайтуды, азқамтылған қабаттарға медициналық қызметтің қол жетімді болуы үшін шаралар жасалынғанымен, жалпы алғанда денсаулық сақтау жүйесі тиімді әрі қазіргі заманғы болды, бірақ халыққа қызмет көрсетуде әлеуметтік бағыттылығынан мәңгіге айырылды.
Әлеуметтік қорғау мен зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесінде әскери тәртіп жылдары басталған қайта-құрулар жалғасты. Оның мәні, бір жағынан, мемлекеттік көмекті барынша дифференциациялау, яғни жалпы мемлекеттік қамқорлықты жойып, ең мұқтаж категорияларды анықтау, екінші жағынан - кедейліктен шығуға ұмтылатын әр адамның талпынысын қолпаштап отыру. Анығы, мұнда еңбек нарығына толық қатысатын топтар ұтты, яғни ресми, тұрақты жұмысы бар, және салық төлеп отыратын. Сонымен қатар осы жылдар бойында кедей халықты әлеуметтік қорғаудың құралы мемлекеттің ақшалай субсидиялары болды - қосымша субсидиялар,қайыршылық жағдайындағы жәрдемақы,отбасылық жәрдемақылар,өмір сүруде қажетті түрлі қызметтер үшін басқа да төлемақылар.
Чили социологтары осы шаралардың ойластырылғандығы мен атаулылығын атап өтуде, олар 2000 жылы кедей қабаттың отбасы табысының 8,6% құраған. Сонымен қатар тікелей ақшалай көмекпен қатар, қызмет көрсету мен жеңілдіктер түріндегі мақсаттық әлеуметтік көмектің маңызы зор болды (білім беруде, денсаулық сақтауда, арзан баспанада). Жеңілдіктер мен қызметтер түріндегі жәрдемақылар 2000ж. кедей отбасының бюджетінің шамамен 37,2% құрап, қоғамдағы теңсіздікті азайтудың маңызды элементі болды. Ал жоғарғы бай қабаттардың 20% үлесіне аталған жеңілдіктердің 0,2% келді. Осылайша, атаулы, нақты, мақсатқа бағытталған әлеуметтік көмек әлеуметтік теңсіздікті жоюда тиімділігін көрсетті.
Сонымен қатар, үкіметтік шараларды құрудан бөлек, кедейшілікті және әсіресе, әлеуметтік теңсіздіктің психологиялық салдарын жеңуде азаматтық қоғамның түрлі ұйымдары үлкен рөл атқарды. Азаматтық қоғамы жақсы дамыған елдерде - Чили олардың қатарына кіреді, өз аудандарының тұрғындарына тұрмыстық,шаруашылық,психологиялық мәселелерді шешуде белсенді ат салысады. Осы ұйымдардың мемлекеттік мекемелермен барлық деңгейдегі өзара әрекеттестігі әлеуметтік бағдарламалардың сәтті жүргізілуінің қажетті шарты болып табылады [2].
Германия.
Еуропа елдерінде буржуазиялық қоғамның нарықтық шаруашылық жағдайындағы адамдардың өмірін жақсартудың едәуір тәжірибесі жинақталған. Біздің елдің ерекшеліктерін ескере отырып,әлеуметтік мемлекет қалыптастыру процесінде көп жақтарын пайдаланып көруге болады.
ФГР-дің екінші канцлері, ғалым әрі саясаткер Людвиг Эрхард (1897-1977) өткен ғасырдың 50-60 жж. Батыс Германияда елдің әлеуметтік-экономикалық өмірін түбегейлі өзгерткен кең ауқымды экономикалық реформа жүргізген. Эрхардтың теориялық көзқарастары ресми мемлекеттік доктрина дәрежесіне дейін қойылған және экономикалық бағдарламаның негізі болып саналған әлеуметтік нарықтық шаруашылық теориясына негізделді. Эрхардтың пікірі бойынша,әлеуметтік нарықтық шаруашылық бастапқы кезден-ақ тек теория ғана емес,елдің келбетін түбегейлі өзгертуге мүмкіндік берген практикалық әдіс те болды.
Әлеуметтік нарықтық шаруашылық концепциясы өзінің теориялық ұстанымдары бойынша жанама реттеудің кейнсиандық теориясына жақын болды. 50-60 жылдары Еуропада ағылшын экономистті Дж.М.Кейнспен (1883-1946) ұсынылған және ізбасарларымен жетілдірілген шаруашылық саясаты тараған болатын.
Эрхардтың реформаларының барысында бағаларда төмендету жалақыны көтерумен қатар жүрді. Бағаларды тұрақтандыруға деген ұмтылыс орнықты бағалардаң тізімін мерзімді басылымдарда жариялап отыруда көрініс тапты. Өз бетімен (келісімсіз) бағаларды көтеруге қарсы заң қабылданды. Эрхард экспортты үш есе ұлғайта алды. Оның бағалауы бойынша,әлемдік рыноктағы жағдайды тек валютаның тұрақтылығын қамтамасыз еткен жағдай да ғана бекітуге болады.
Әлеуметтік бағытталған нарықтың салыстырмалы түрде дербес элементі тиімді жұмысбастылық жүйесін құру болды, жұмыс орындарының санын ұлғайту мен жұмыссыздықты азайту бойынша оң шаралар қабылданды. Нарықтың әлеуметтік бағытталғандығы өзінің механизміне халықты әлеуметтік қорғаудың арнайы жүйесін ендіруді талап етті. Эрхардтың пікірі бойынша, әлеуметтік саясат - бұл миллионерлердің мүддесіне арналған саясат емес, миллиондағандар үшін саясат.
Оның ең маңызды аспектісі салық саясаты болды: қоғамның барлық аз қамтылған қабаттарын салық салудан босату, жанама салықтарды көтеруден бас тарту, әлеуметтік бағдарламаларды қаржыландыруды ауқатты азаматтарды кейбір субсидиялардан айыру мен жоғары салық салу есебінен жүзеге асыру. Реформа барысында зейнетақы мен басқа да мемлекеттік жәрдемақылар бірнеше есе көбейді.
Дәл Эрхард тұсында ғылыми айналымға монетаристтік типтегі мемлекетке қарама-қарсы әлеуметтік мемлекет термині енді.
Монетаризмнің мәні - мемлекеттік басқарудан бас тартып, нарықтық конъюктураны орнатқан кезде халықтың жұмысбастылығы мен бағалардың тұрақтылығы қамтамасыз етіледі. Монетаризм әлеуметтік сақтандырудың мемлекеттік жүйесіне, мемлекеттік медициналық көмек мен білім беруге, стихиялық нарықтық экономикаға мемлекеттің араласуына қарсы шығады. Монетаризмге қарағанда әлеуметтік мемлекет қоғамдық процестерді, соның ішінде нарықты реттеп отырады; барша халықтың мүддесі үшін әлеуметтік саясат жүргізеді. Әлеуметтік мемлекет барлық жұмысшыларға жақсы өмір сүруге қол жеткізуіне,ұжымдық іс-әрекеттер арқылы әл-ауқаттылық пен еңбек жағдайларын жақсартуға құқық береді.Бұл халық ауқаттылығын жаппай көтерудің факторы болып табылады.
Эрхардтың тұсында жан-жақты әрі өзара байланысқан әлеуметтік-экономикалық, валюталық-қаржылық, ғылыми-техникалық, инвестициялық және экономикалық саясат арқылы мемлекеттің нарықтың қызмет ету механизміне ықпалы күшейді. Директивті нақты көрсеткіштердің орнына белгілі бір индикативті көрсеткіштерді орнатуды қарастыратын индикативті жоспарлау тәжірибеге енгізілді.
Индикативті жоспарлар көп жағдайда баспа беттерінде ешкімді ешнәрсеге міндеттемейтін көрсеткіштердің жиынтығы ретінде баяндалады. Осылайша, еріксіз негізі жоқ классикалық формуласы туындайды,яғни барлық директивті емес жоспарлар - бұл болжам-жоспарлары, бал ашу-жоспарлары. Дегенмен, ФГР-дағы индикативті жоспарлар, бұрынғы КСРО-дағы директивті жоспарлардан жалпы алғанда жақсы орындалды. Индикативті жоспарлардың жоғары тиімділігі бірқатар факторлармен анықталынды, ең алдымен оларды орындау кезінде мықты экономикалық, құқықтық, әкімшіліктік инструментарий іске асырылды. Соғыспен әлсіреген ФГР-дың 60 ж. соңына қарай АҚШ-пен тең дәрежеде бәсекелесе алуы, көп жағдайда сәтті индикативті жоспарлаумен түсіндіріледі. Бұл сәттіліктің негізін келесідей факторлар құрады:
oo әлемдік экономикалық ғылымның түгел жетістігін қолданған, жоспарлауды құраушылардың жоғары квалификациясы;
oo осы жоспарларды жүзеге асыру кезіндегі инструментарий мен әдістердің әртүрлілігі, қандайда да болсын догматизм мен ыңғайлардың тарлылығының жоқтығы;
oo кәсіби мемлекеттік аппараттың табандылығы мен бірізділігі,саяси тұрақтылық сақталмаған жағдайларда да, ол қабылданған бағдарламаларды жүзеге асыруда келеңсіздіктерге жол бермеді;
oo жақындағы және алшақтағы перспективаларға әлеуметтік-экономикалық дамудың басты мақсаттарына кең ауқымды ұлттық келісімді жасап шығару;
oo біртіндеп таптық конфронтацияны әлсіретіп отырған әлеуметтік серіктестік атмосферасы, жұмысбастылық, еңбек жағдайы мен табыстар аймағындағы саясаттағы келісімдерсіз елде индикативті жоспарлаудың негізін бұзушы жаппай бас көтерулер жалғасушы еді.
ФГР-дағы реформаларды зерттеп қарастырған ресей социологтары Эрхардтың реформаторлық қызметін қорытындылай келе, оның мақтан тұтарлық жетістіктерге жеткенін атап өтуде. Неміс ғажайыбы, ең алдымен, қоғам дамуының әлеуметтік бағытталған моделін дұрыс таңдағандығының арқасында жүзеге асты. Эрхард жүргізген экономикалық реформа экономикалық-саяси мәселелер бойынша шешімдерді қабылдау мен жүзеге асыру процесінде азаматтардың қатысуынсыз, көпшіліктің қатысуынсыз жетістіктерге жетпес еді. Сонымен қатар реформаның сәттілігі Эрхардтың өз елінің ғалымдарының көмегін пайдаланғанына да байланысты болды. Мысалға, мемлекеттік заңға сәйкес, ФГР-дың жалпы экономикалық дамуын бағалау бойынша эксперттік кеңес құрылған, кеңес үкіметтің шаруашылық-саяси шешімдер қабылдауы үшін қажетті бастапқы ұсыныстарды жасап отырған [3].
Көріп отырғанымыздай, ФГР-дағы әлеуметтік мемлекет құру бойынша реформа сәтті жүргізілген, соғыстан кейінгі кезеңде елдің экономикасын, әлеуметтік әл-ауқатын көтеру маңызды басымдыққа айналды. Әрине, соғыстан кейін қандай да болсын елдің басты мақсаты елдің еңсесін көтеру, Кеңес елі де соғыстан кейінгі кезеңде үлкен жетістіктерге жетті. Алайда Кеңес Одағы құрған экономикалық жүйе ұзаққа бармады, 80 жылдары ол құлдырауға ұшырады, керісінше, ФГР қазіргі таңда дамыған елдердің қатарында, экономикалық дамуындағы жетістіктері жоғары, тұрғындарының әл-ауқаты да лайықты дәрежеде.
Швеция.
Л.Эрхардтың әлеуметтік нарықтық шаруашылық концепциясының басқа әлеуметтік-демократиялық теоретик, Нобель сыйлығының лауреаты, шведтік социализм моделінің құрушысы Гуннар Мюрдальдің көзқарастарымен ортақ жақтары көп. Социал-демократтар 70 жылдай азаматтарының материалдық және әлеуметтік қамтамасыздығы жоғары деңгейдегі Швецияның билік басында үздіксіз тұрды. Мюрдаль нарықтың әлеуметтік бағыттылығының, әлеуметтік реттелетін экономиканың, әлеуметтік мемлекет пен әлеуметтік серіктестік теориясының ұстанушысы болды.
Мюрдальдің пікірінше, әл-ауқаттылық мемлекетіндегі бастысы - халықты әлеуметтік қорғау, ол бойынша бұл деген еңбекке қабілетті халық үшін - заңнамалық,экономикалық,әлеуметтік және әлеуметтік-психологиялық кепілдіктер жүйесі,экономиканың тәуелсіздігі мен кәсіпкерлігінің есебінен,өзінің жеке еңбек үлесінің есебінен өзінің әл-ауқатын көтеру үшін теңдей жағдайлар жасау,және еңбекке қабілетсіз азаматтар үшін өмір сүруін қамтамасыз етудің белгілі бір деңгейін жасау. Әлеуметтік қорғауды құру, Мюрдальдің пікірі бойынша, мемлекет қызметінің келесідей бағыттарын қарастыруы керек болды:
oo қоғам мүшелеріне жоғары өмір сүру минимумын қамтамасыз ету және объективті себептерге байланысты көмекке зәру адамдарға материалдық көмек көрсету;аз қамтылғандарға жеңілдіктер орнату және оны қажетсінбейтіндерден алып тастау;
oo азаматтарға заңға қайшы келмейтін қандай да болсын амалдармен толыққанды өмір сүруі үшін қаражат табуына жағдай жасау;
oo азаматтардың білім беруде, медициналық көмекте т.б. қажеттіліктерінің жоғары деңгейінің өтелуін қамтамасыз ететін жағдай жасау;
oo жалданбалы жұмысшылар үшін қолайлы жағдай жасау, оларды нарықтық экономиканың кері әсерлерінен қорғау;
oo қоғам мүшелерінің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
oo азаматтарды қылмыскерліктен қорғау;
oo құқықтық, әлеуметтік мемлекеттің принциптеріне сәйкес келетін азаматтық және саяси құқықтар мен еркіндіктерді қорғау;
oo саяси құғын-сүргіндер мен әкімшілік зарарлардан қорғау;
oo қоғамдық өмірінің барынша тұрақтылығын қамтамасыз ету [4].
Әлеуметтік қорғаудың осы шараларын жүзеге асыру үшін адамдардың ұмтылыстарын тәрбиелеу, зерттеу және қалыптастыру керек, және бұлар, Г.Мюрдальдың бағалауы бойынша, шын мәнісінде ең маңызды әлеуметтік құбылыстардың қатарына жатады және олар едәуір дәрежеде тарихты анықтайды [5].
Швед моделі деген ұғым Швецияның әлеуметтік-экономикалық қатынастардағы ең дамыған мемлекеттердің бірі ретінде қалыптасуымен байланысты туындаған. Ол 60-жылдардың соңында шетелдік бақылаушылар Швеция қоғамындағы әлеуметтік қайшылықтардың салыстырмалы түрде болмауының аясында тез экономикалық өсудің реформалардың ауқымды саясатымен жақсы сәйкестенуін атап көрсете бастаған кезде пайда болған. Швецияның осындай сәтті әрі алаңсыз бейнесі, әсіресе, сол кездегі дүниежүзіндегі әлеуметтік және саяси конфликтілердің өсу аясында қатты көзге түсті.
Швед моделін анықтаудың тағы бір тәсілі шведтік саясатта екі басым мақсаттың айқын көрінетіндігінен шығады: толық жұмысбастылық және кірістерді теңестіру, бұл экономикалық саясаттың әдістерін де анықтайды. Жоғары дамыған еңбек нарығындағы белсенді саясат және аса үлкен мемлекеттік сектор (бұл жерде ең алдымен мемлекеттік меншік емес, қайта тарату саласы туралы айтылуда) осы саясаттың нәтижелері ретінде қарастырылады.
Экономикалық жүйенің жақсы қызмет етуі бағалар динамикасына, шведтік өнеркәсіптің бәсекеге қабілеттілігіне және экономикалық дамуға тәуелді болып келеді. Әсіресе, инфляция - швед экономикасының теңсіздігіне де, бәсекеге қабілеттілігіне де қауіп төндіреді. Сондықтан, толық жұмысбастылықты қамтамасыз етудің инфляцияға әкеліп соқтырмайтын және экономикаға кері әсер тигізбейтін әдістері қолданылуы тиіс. Практика көрсеткендей, жұмыссыздық пен инфляцияның арасындағы дилемма шведтік модельдің әлсіз жері болды.
70-жылдардың орта шенінен бастап сыртқы нарықтағы бәсекелестіктің асқынуына және терең экономикалық дағдарысқа байланысты елдің жағдайы күрделене түсті, әрі шведтік үлгінің жолы болмады. Әсіресе, терең құрылымдық дағдарысқа түскен өнеркәсіптің бірнеше саласы өте үлкен шамада мемлекеттік көмек ала бастады. Алайда көптеген экономистердің бұлыңғыр болжамдарына қарамастан, Швеция дағдарыстан шықты. 1983 жылдан бастап жалғасып келе жатқан үзіліссіз экономикалық өсім швед үлгісінің өзгерген жағдайларға бейімделе алғандығын және оның өмірге сай екендігін көрсетті.
Швед үлгісі мына жағдайлардан тұрады: өндірістің орталықтанған нарықтық жүйесі тиімді, мемлекет кәсіпорынның өндірістік іс-әрекетіне араласпайды,ал еңбек нарығындағы белсенді саясат нарықтық экономиканың әлеуметтік шығындарын минимумға келтіруі тиіс. Бұның мағынасы жеке сектор өндірісінің максималды өсуінен және мемлекеттің халықтың тұрмыс деңгейін жоғарылату үшін салық жүйесі мен мемлекеттік сектор арқылы кірістердің бір бөлігін мүмкіндігінше көп қайта таратуынан тұрады,бірақ бұл қайта тарату өндіріс негіздеріне әсер етпеуі қажет. Бұл жерде салмақ инфрақұрылымдық элементтерге және ұжымдық ақшалай қорларға түседі[6].
Қазіргі заманғы түсінікте Швецияның әлеуметтік саясаты он тоғызыншы ғасырдағы өнеркәсіптің дамуымен бірге дамыды.
ХХ ғасырдан бастап әлеуметтік саясат басқа елдермен салыстырғанда, көп жағдайда, барлық тұрғындар үшін қалыптастырылды. Мұнда шешуші рөлді 1913 жылы қабылданған жалпыға ортақ халықтық зейнетақыны тағайындау атқарды. Осы кезден бастап экономикалық қаражаттарды бөліп беру сипаты ғана өзгерген. Бастапқыда бұл ең нашар жағдайдағы адамдарға бағытталған қамсыздандыру кепілі болды, (негізгі әлеуметтік қауіпсіздік), ол біртіндеп қамтамасыздықтың белгілі бір деңгейінің кепіліне айналды. Мұнда вертикальды теңестіру емес, яғни байлар мен кедейлердің арасын теңестіру емес, горизонтальды теңестіруге (дені сау адам мен ауру адамның арасын, жұмыс істеуші мен жұмыссыздың арасын теңестіруге) ұмтылыс айқын байқалды. Денсаулық сақтау, әлеуметтік қызметтер мен қызмет көрсетулер, табысы мен кәсібіне байланыссыз барлық адамдарға барынша қол жетерліктей болды.
90-жылдары барлық адамдар үшін әл-ауқаттылық принципі қоғамдық пікір-талас барысында сынға түсті. Алайда жалпыға ортақ әл-ауқаттылық принципі бүгінгі күнде де кең түрде саяси және қоғамдық қолдауды тауып отыр. Шведтердің түсінігінде осындай жүйе мемлекеттік және коммуналдық (салық) қаражаттар есебінен қаржылануы тиіс [7].
Швециядағы мемлекеттік шығындарды қаржыландыру кешенді түрде жүргізіледі. Мемлекеттік сектордың түрлі бөлімдерінің жеке табыс көздері бар. Сондай-ақ коммуналар,ландстингтер,әлеуметтік сақтандыру секторы дотацияларды,негізінен, орталық үкіметтен алады. Ал орталық үкімет үшін негізгі табыс көзі жанама кірістер болып табылады. 1988 жылы мемлекетке төленген, әлеуметтік сақтандыруға жарналар мен салықтар 340 млрд. кронды немесе орталық үкіметтің барлық табысының 90% құрды, бұл соманың 50% жанама салықтар, 15% әлеуметтік сақтандыруға салықтар құрайды.
Жергілікті билік үшін қаржыландырудың негізгі көзі - табысқа орнатылатын салық (60%). Әлеуметтік қызметтер секторында әлеуметтік сақтандыруға деген кәсіпкерлер мен жұмысшылардың жарнасы негізгі табыс көзі болып табылады.
Мемлекеттік сектор экономиканың тиімділігін арттыру үшін маңызды. Мысалы, маңызды мемлекеттік қызмет түрлеріне - көлік пен байланысқа, білім беру жүйесіне деген төмен шығындар мен олардың сапалы болуы. Мұнда жеке мен мемлекеттік сектордың өзара әрекеттестігі айқын көрінуде: жеке сектордан түсетін табыстардың өсуі салық және басқа да түсімдер арқылы мемлекеттік бюджетке түсіп отырады, осылайша мемлекеттік сектордың халыққа қызмет көрсетуі кеңейе түседі.Бұл Швециядағы рекордтық деңгейге жеткен салықтар мен мемлекеттік кірістер арқылы ұлттық пайданы бөлу, тұтыну мен қайта бөлуде мемлекеттің аса үлкен рөл атқаруына алып келді. Реформалық идеологияда бұндай іс-әрекет функционалды социализм деген атау алды [8].
Нидерланды.
Нидерландының әлеуметтік көмек жүйесінің ресми жарияланған мақсаты - халықтың аз қамтылған тобымен күрес. Әлеуметтік минимум жыл сайын, кедейшілік шегі болып саналатын өмір сүру минимумының негізінде есептелінеді.
Нидерландыда, бүкіл Батыс Еуропадағыдай абсолютті кедейшілік емес, салыстырмалы халықтың аз қамтылған тобымен күреседі, бұл заңды құбылыс: егер өмір сүру минимумы тек сөз жүзінде ғана емес, Біріккен Еуропаның Орталық банкінің банкноттарымен де, яғни нақты қаржы түрінде кепілдендірілсе,онда әлеуметтік проблема ретіндегі абсолютті кедейшілік те болмайды.
Күшіне енген мемлекеттік көмек туралы заң (National Assistanse Act) әлеуметтік бюджетті қалыптастыру мен жоспарлаудың жаңа ережелерін орнатты, ендігі жағдайда бұрын қолданылған жай ғана әлеуметтік жәрдемақыларды тарату тиімсіз болып саналады. Муниципалитеттер үшін әлеуметтік жәрдемақыларға қаражаттарды үнемдеу үшін және жұмысбастылыққа көмектесуге барынша күш салу үшін қаржылық стимулдар жасалынған. 2004 жылдан бастап осындай әлеуметтік қауіп-қатерлерді орталық үкімет өз мойнына алады, ол екі бөлікке бөлінген тіркелген бюджетті қалыптастырады - әлеуметтік жәрдемақылар бюджеті және реинтеграция бюджеті. Реинтеграцияның мәні қиын жағдайға ұшыраған адамды қоғамға қайта енуіне бейімдеу.
Бұл елдегі кедей адам деген, бұрыннан бері жұмыс істемейтін және жұмыссыздық бойынша жәрдемақы алмайтын адам. Бұл жағдайдың себебі әртүрлі болуы мүмкін - созылмалы ауру, жергілікті тіл білмеу, моральді-психологиялық проблемалар, алкоголизм, нашақорлық, отбасындағы ауыр келеңсіздіктер және т.б. Егер осындай адам әлеуметті қызметке көмек сұрап келсе, онда ол қиын жағдайда деген сөз және қызметкерлер оны түсінеді.
Бұл қалай көрінеді? Қабылдау бөлмесіне түскен соң, сіз өз кезегіңізді күтесіз. Бұл процесс сыртынан кәдімгі банктардағы және батыс аэропорттарының анықтама бюроларындағы клиенттерді қабылдаудан еш ерекшеленбейді: эргономикалық креслолар, қабылдау терезесінің алдындағы ресми кеңістікті шектейтін қалың түсті жолақ, және тәртіпті қадағалаушы қаруланған полиция қызметкері.
Сіздің кезегіңіз келгеннен кейін, символикалық жолақтан өтіп, қабылдаушы қызметкерге бет аласыз. Мұнда бәрі ұсақ-түйекке дейін ойластырылған: әлеуметтік осал клиенттерді қабылдайтын адамның жұмыс орнының орналасуы мынадай: біріншіден, мықты терезенің артында; екіншіден, сізден бір басқа жоғары - осы арқылы ол билікті білдіреді.
Полиция қызметкерлері, анық шектеуші жолақ, алғашқы қабылдау залындағы жоғары және қол жетпейтіндей отырған қызметкер,мүмкін болатын агрессияны басуға арналған психологиялық қысым жағдайын жасайды. Осы жердегі қоғамдық дәретханалардың жарығы да айрықша (флюоресециациялайтын, көк спектрлі), бұл психикалық ақыл-есі кем клиенттердің суицид жасамауы үшін жасалынған.
Осылайша, мұқтаж адамдардың қиын жағдайын ескеріп, әлеуметтік қорғаудың голландиялық жүйесі бәрін ұсақ-түйегіне дейін ескерген,тек кедейлердің әлеуметтік қауіпсіздігін ғана емес,сондай-ақ солармен жұмыс істейтін әлеуметтік қызметкерлердің физикалық қауіпсіздігі мен психологиялық қолайлы жағдайына да қарастырылған.
Мұндай шаралар экстрималды мінез-құлық көріністерін болдырмау үшін қарастырылған. Әдетте, бәрі тыныш, сенімді өтеді. Тәртіп бүкілінде сақталады, менеджерлер мен клиенттердің өзара сыйластығы - елдің азаматтық және корпаративті мәдениетінің ажырамас элементі болып табылады.
Осындай клиенттерді қабылдауды ұйымдастыру, 130 жұмыспен қамту мен табыстардың муниципалитет аралық орталықтарына (Center for Work and Income CWI) тән. Олардың мақсаты - әлеуметтік көмек алатындардың санын азайту және жұмысқа орналасуға барынша көмектесу.
Бірінші кездесуде персоналды менеджер, сіздің осындай ауыр халіңіздің себептерін іздейді. Кейз-менеджердің бірінші міндеті - бұрын не істегенін, қандай жоспарлары бар екенін білу. Реинтеграция жоспары дәл осы үшін арналған. Оны дайындаған кезде менеджер муниципалитеттердің салалық қызметтеріндегі өзінің әріптестерімен еңбек нарығы, кәсіби оқыту, медэкспертиза, қаржы мәселесі бойынша кеңес алады. Ол декларацияның қажетті формасын дұрыс толтыруға көмектеседі,сіздің жағдайыңызда әлеуметтік жәрдемақыны белгілеу қаншалықты заңды,қай мерзімге, оны алу үшін не істеу керектігін анықтап береді. Заңнамаға сәйкес жәрдемақыны белгілеу немесе қайтарып тастау туралы шешім сегіз апта ішінде қабылдануы тиіс.
Кейз-менеджердің негізгі міндеті - клиенттің еңбек нарығына дейінгі ара қашықтығын анықтау. Осы ара қашықтықты анықтау төрт балдық шкалаға негізделген. Бірінші топтың клиенттерін салыстырмалы түрде жұмысқа тұрғызу оңай.
Мұқият құрылған және келісілген реинтеграция жоспары реинтеграцияға маманданған жеке фирмалардың конкурс негізінде таңдау жүргізуі үшін тендерлік пакетке енгізіледі.
Персоналды консультант - кейз-менеджердің қызметінде One-stop-shop - бір терезе принципі іске асырылады. Ол клиентті қоғамға реинтеграциялау арқылы әлеуметтік тағдырын анықтап, жеке ісін жүргізеді.
Бұл әлеуметтік жұмыскерлер кімдер? Әдетте, жоғары маманданған, жақсы дайындықтан өткен жас, талапты мамандар - түрлі базалық мамандақтары бар, жақында бітірген университет түлектері (экономисттер, социологтар, финансисттер, т.б.). Жұмыс барысында маман көтерілуіне немесе ақысы бұдан да жоғарырақ жеке секторға өтуіне құнды тәжірибе алады.
1. Жалпы алғанда, Нидерландының әлеуметтік көмек механизмі эксперимент сатысында тұр. Халықтың аз қамтылған тобымен күрестегі реинтеграция жоспарын инновациялық технологияларға жатқызуға болады. Аталған кейз-менеджерлердің деңгейі, жұмыспен қамту және табыстар муниципалитет аралық орталықтарының ұйымдастырылуы Нидерланды елінің жоғары мәдениеттілігін көрсетеді [9].
Қытай: реформалар және олардың нәтижелері.
Қытайдың саяси аймағында нақты жағдай қалыптасса, (Қытай компартиясы билікті өз қолынан жібермей отыр және болып жатқан әлеуметтік процестердің ықпалымен дербес демократиялық қайта құру жолымен жүруде),елдегі әлеуметтік-экономикалық даму қарама-қайшылықтарға толы.
Бірқатар проблемалар бірқалыпсыз дамуға деген саяси бағытпен туындады, бұл бағыт Пекинде Дэн Сяопиннің кезеңінен бері жүргізілген. Бұл бағыттың мәні: байлық - бұл зұлымдық емес, егер қоғамның бір бөлігі басқалардан тез байып кетсе, онда ол мемлекет үшін жағымды әсер береді және қоғамның бүкіл мүшелеріне материалдық әл-ауқатын синхронды түрде жақсарту мүмкін емес. Осылайша біреулерге басқалардан жақсы өмір сүруге құқық берілді. Нәтижесінде қазіргі КХР-ның түрлі әлеуметтік топтары мен түрлі аймақтарының даму деңгейінде қатаң алшақтық бар және бұл нақты проблема болып табылады.
Бұл проблема екі деңгейде көрініс табуда. Бірінші деңгейде - бұл қоғамның таптарға бөлінуі. Қытайда реформа жылдары екі анық көрініс тапқан байлар мен тым кедейлер қабаты пайда болды. Ресми статистика бойынша, соңғылары халықтың 3% құрайды (25 жыл бұрын олар 25% құраған). ҚХР-ның 10% ең кедей отбасыларына жиынтық мүліктің 1,4% келеді,ал 10% ең бай отбасыларына 45% келеді.
Екінші деңгейде - шығыстағы жағалаулық аймақтар мен ішкі батыстық аймақтар дамуындағы айырмашылық. Бұл алшақтықтың үлкендігі соншама, Шығыс аймақтар басшыларының бекітілген жобалар шеңберінде Батыстың артта қалған аудандарына көмек көрсету бойынша орталықтың директиваларын орындаудан бас тартып отыр. Шығыс Қытайдың ең бай провинциясы Батыс Қытайдың ең кедей провинциясынан он есе бай екен. Қытайдағы донор-провинциялардың жүйелі және жаппай көмекті қажет ететін провинциялардан аз болуы проблеманы қиындатуда.
Қоғамның таптарға бөлінуі - қазіргі заманғы ҚХР-ның осал жері, алайда фактілер коммунисттік басқару саясатының тиімділігін көрсетуде. Қытай үкіметінің әлеуметтік бағдарламаларды бірқалыпты жүзеге асыруы жоғары баға беруге лайық. Бірнеше жыл бұрын Пекиннің әлеуметтік-экономикалық саясаты біреулер басқалардан жылдамырақ байысын деген саясаттан, қытай қоғамының едәуір көпшілігін және елдің артта қалған аймақтарын дамыту мен қолдау бағытына қарай ауысты. Бұндай бетбұрыстың нәтижесі 2001 жылғы үкіметтің әлеуметтік саясатының негізі ретінде жарияланған Сяокан бағдарламасы болды.
Бүгінгі таңда ел сяокан қоғамын құру деген ұранмен өмір сүруде, яғни шағын әл-ауқаттылық қоғамы, дәстүрлі мағынада бұл бүкіл тұрғындарды минималды материалдық игіліктермен қамтылған және оның ешқандай да бөлігі өзінің материалдық мүмкіндіктерінің кесірінен қандай да бір өркениеттің жетістіктеріне қол жеткізе алмай қалмайтын елді білдіреді. Сонымен қатар, сяокан өмір деңгейін елеулі тұрғыда жоғарлатуды ғана емес (халқының табысы орташа елдердің деңгейіне немесе тіпті біршама жоғарғы көрсеткіштерге дейін), сондай-ақ білім беру дәрежесін көтеруді, өмірдің ұзақтығын арттыру, ауыл тұрғындарының едәуір бөлігінің жоқшылығын жоюды білдіреді.
Бұл процесс қытай басшылығы қалағандай жылдам болмаса да, осыған қатысты елдің жағдайы жақсара түсті. Сонымен қатар, Пекинде, біріншіден, көп жылдық тоқыраудың салдарларын және қоғамға жасалған экономикалықтан тыс қысымды, екіншіден, өз дамуын өз бетінше қамтамасыз ете алулары үшін барлық аймақтардың экономикалық өмірін қалпына келтіру және үшіншіден, қоғамдағы барлық дисбаланстарды қысқарту үшін қажетті құралдар бар.
Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінің қарқынды дамуы мен осы саладағы өзгерістердің мәні Қытайдың батыс аймақтарын кең ауқымды игеру стратегиясы бағдарламасының маңызы зор. Бұл бағдарлама 90 жылдардың соңынан іске асуда және бағдарламамен қамтылған ҚХР-ның Батысындағы 12 әкімшілік субъект үшін оң нәтижесін берді.
Бүгінгі таңдағы Қытай туралы айта отырып, бірінші кезекте билік басындағы Компартия жүргізген, бұрын-соңды болмаған экспериментке зейін аударылады. Социализм мен нарықтық экономиканы біріктіру - 20 жылдан астам уақыт бойы жалғасып келе жатқан осы эксперименттің мәні, және бұндай симбиоздың болу-болмауы туралы талас-тартыстар әлі күнге дейін толастамауда. Іс жүзінде бұл, планетадағы ең халқы көп, ХХ ғасырдың 80-жылдарының бас кезінде кедейлікте өмір сүрген және апаттық артта қалған елді, халықаралық саясаттың жаңа беделіне, әлемдегі экономикалық алыптардың біріне, үшінші ғарыштық державаға, өзінің жаңа жетістіктерге қабілетімен өзіне бүгінгі таңда ешкім де ескермей кете алмайтын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Абданов Б.Қ.
АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
050905 - Әлеуметтік жұмыс мамандығы бойынша
Алматы 2013
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Қорғауға жіберіледі
Әлеуметтану және әлеуметтік жұмыс
кафедрасының меңгерушісі
______________ Г.С. Әбдірайымова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырып: Аз қамсыздандырылған топтармен әлеуметтік жұмыс
050905 - Әлеуметтік жұмыс мамандығы бойынша
Орындаған Б.К. Абданов
Ғылыми жетекші К.У. Биекенов
Соц.ғ.д,профессор
Норма бақылаушы С.М. Болысбаева
Алматы 2013
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
І-БӨЛІМ. АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Халықтың аз қамсыздандырылған тобының мәні мен құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Аз қамсыздандырылған топтармен әлеуметтік жұмыстың әлемдік тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Халықтың аз қамсыздандырылған топтарына қатысты әлеуметтік-саяси концепциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4. Кедейшілік әлеуметтік-экономикалық құбылыс ретінде ... ...
ІІ-БӨЛІМ. АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРҒА ӘЛЕУМЕТТІК КӨМЕК ПЕН ҚОЛДАУ КӨРСЕТУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
2.1 Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінің қарқынды дамуы мен осы саладағы өзгерістердің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Қазақстандағы кедейшілікпен күрестегі мемлекеттің әлеуметтік саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Қазақстан Республикасы мен шетелдің әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесіне салыстырмалы талдау жасау ... ... ... ..
2.4 Жастардың қазіргі кезеңдегі кедейшілік мәселесіне қатысты көзқарасы: әлеуметтанулық зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазақстан Республикасының халқын әлеуметтік қамтамасыз ету жағдайымен осы саладағы атқарылған және алдағы уақытта болжанып отырған мәселелерді, жаңа бағдарламаларды, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың стратегиялық жолдауын пайдалана отырып кең ауқымда мағынасы ашылды.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Республикамыздың Қазақстан - 2050 стратегиясы - қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты халыққа жолдауында Президентіміз Н.Назарбаев атап өткендей, еліміздің дамуының басым бағыттарының бірі тұрғындардың материалдық және әлеуметтік әл-ауқаты болып табылады. Тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз етудің деңгейі мен сапасы - еліміздің азаматтарының әлеуметтік және экономикалық жағдайының маңызды құрамдас бөлігі. ЖЗЖ тұрақты түрде дамуы Қазақстан Республикасының экономикалық дамуын жылдамдатуға ықпал етеді.
Еліміздің тәуел - сіздік алған жылдары Қазақстанда халықаралық стандарттарға сәйкес келетін көп деңгейлі әлеуметтік қамсыздандыру жү - йесі құрылды. Халықты әлеуметтік қорғаудың қазақ - стандық моделі базалық мемлекеттік әлеуметтік қамсыз - дандырудың, міндетті әлеу - меттік сақтан - дырудың, жинақ - таушы зейнет - ақымен қамтамасыз етудің және әлеуметтік көмектің өзара үйлесімін қарастырады. Әлеуметтік қамсыз - дандыру деңгейі ел дамуының әрбір кезеңінде оның эконо - микалық және қаржылық мүмкін - дікте - рімен айқындалып отырады.
Табысты жүргізілген қайта құрулар Қазақстан Республи - ка - сының Президенті, Ұлт көшбасшысы Нұрсұлтан Назар - баев - тың айқындап берген Қазақстанды дамытудың страте - гиялық курсын нақты түрде іске асырды. Бүгінгі күні мемле - кеттің әлеуметтік бағдарланған саясатына сәйкес, еліміз шикізаттық бағыттан арылып, халықтың әл-ауқатын арттыруға бағыт - талған, Қазақ - стан Республикасының 2020 жылға дейінгі дамуының страте - гиялық жоспарын жүзеге асыруда.
Тәуелсіздік алған 20 жыл - бұл қазақстандық қоғамның алға жаңа мақсаттар қойып, өз мүмкіндіктері деңгейін сезінген, жаңа міндеттерді шешу үшін топтасқан мезгілі [1].
Еліміздегі мемлекеттік саясаттың басты басым - дықтары адам капиталын дамыту, халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыру болып табылады. Осы мақсат - та жүзеге асырылып отырған әлеуметтік бағдарламалар ең алдымен жұмыс орнын сақтауға, табыс деңгейін арттыруға, халықтың аса әлсіз бөлігін әлеуметтік қорғауға бағытталған.
Халықаралық зерттеулер нәтижелері әлеуметтік сақтан - ды - рулар және басқа да әлеуметтік қамсыздандырудың жалпыға бірдей жүйелері кедейлікпен күресудің, еңбек өнімділігін арттырудың, тұтастай елдегі әлеуметтік-эконо - микалық даму - дың маңызды құралы болып табыла - тынын көрсетті. Дамыған елдер - дің тәжірибелері еңбекшілерді және барлық халықты әлеуметтік қорғаудың базалық элементі ретінде теңдестірілген әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамсыздандыру жү - йелерінің болуы елдің еңбек ресурстарын нығайтып, эко - номикалық өсімнің ұлттық әлеуетін күшейтетінін көрсетіп отыр.
Әлеуметтік қорғаудың қазақстандық моделінің ерекшелігі құқықтық қатынастар субъектілері мүдделерінің - қызмет - керлер мен жұмыс берушілердің жеке жауапкершілігінің, олардың өзара ынтымақты көмегінің үйлесімділігі болып табылады.
Қазақстандық қоғамның өмір сүру сапасының артуы тәуелсіздік жылдарындағы еліміздің жеткен жетістіктері болып табылады. Статистика агенттігінің ақпаратына сәйкес табысы төменгі күнкөріс деңгейі мен азық-түлік себеті құнынан төмен тұрғындар үлесінің төмендеу динамикасы байқалуда.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен әлеуметтік жұмыстың теориялық негізін ашып, негізгі элементтеріне әлеуметтанулық талдау жасау.
Дипломдық жұмыста қойылған мақсатқа жету үшін төмендегідей зерттеу жүмысының міндеттері алға қойылды:
Халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен әлеуметтік жұмыстың мақсаты мен міндеттері анықтау;
Халықтың әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесін жетілдіруде мәнін ашу;
Халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен әлеуметтік жұмыстың әлеуметтік маңыздылығын қарастыру;
Қазақстандағы халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен әлеуметтік жұмыстың арнайы әлеуметтік қызметтерін зерттеу;
Қазақстан Республикасы мен шетелдің әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесіне салыстырмалы талдау жасау.
Зерттеу пәні. Халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен әлеуметтік жұмыстың теориялық-әдіснамалық мәселелері.
Зерттеудің объектісі -Халықтың аз қамсыздандырылған топтары.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Зерттеу кезінде шет ел ғалымдарының еңбектері мен отандық ғалымдардың еңбектері қаралып зерттелді, соның ішінде: А. Бабич, Л. Дробозина, Е. Егоров, В. Жеребин, Е. Жильцов, С. Кадомцева, Г. Поляк, В. Роик, М. Седова, Е. Шутяк, И. Шейман, С. Шишкин, С. Янова, Ю. Якушев және Абдирайымова Г.С., Абсаттаров Р.Б., Абишев М.А., Аженов М.С., Биекенов К.Ү., Жаназарова З.Ж., Пузиков М.Ф., Утешов С.Қ. және т.б. ғалымдардың еңбектерінен көрініс тапты. Бұл ғалымдардың еңбектері мен материалдары осы зерттеу жұмысының мәлімет көздері ретінде теориялық негіз болып табылды.
Құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, әр тарау төрт бөлімшеден, қортындыдан, пайдаланған әдебиттермен қосымшадан тұрады.
І-БӨЛІМ. АЗ ҚАМСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ТОПТАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Халықтың аз қамсыздандырылған тобының мәні мен құрылымы
Халықтың аз қамсыздандырылған тобы - ерекше материалды жеткіліксіз қамтылған адам немесе табысы төмен және минималды халықтық тұтыну стандарттарына сай келмейтін отбасы - Қазақстан Республикасында ең төменгі күнкөріс деңгейі деген атауға ие болды; отбасы табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен адамдар тобы.
Қазақстан қоғамына әртүрлі әлеуметік жағдайына байланысыты саралау тән. Халық поляризациясы жоғары. Табыс айырмашылығы 10% көбірек және соңғы 5 жылда 15 % халық қамтылған саны 4-тен 15 есеге көбейген.
Қазіргі заман жағдайлырында әлеуметтік нашар отбасылар ғана емес ауқатты деп есептелетін отбасылар да мұқтаж болып қалды.
Материалды жеткіліксіз қамтылған,яғни I, II топ мүгедектері,қарт адамадар(80жастан үлкен),зейнеткерлер,көпбалалы аналар,толық емес отбасы, мүгедектер бар отбасылар,студентті отбасылар,жұмыссыз отбасылар, балалы жұмыссыз отбасылар,төтенше жағдайға тап болған тұлғалар(көшуге мәжбүр болғандар, зілзала нәубетке тап болғандар, босқындар,бомждар т.б.) және девиантты отбасылар(алкоголиктер, нашақорлар, бұзақылар).
Материалды жеткіліксіз қамтылған халық тобына көмек көрсету мемлекеттің әлеуметтік және экономикалық саясатының бағыты. Егер бұрындары халық өмірінің сапасын реттеу орталықтан болса, қазір бұл проблеманы жаңа әдістермен шешеді. Ең бастысы индексация мен өтемақы болып табылады.
Индексация - табысты автоматты турде түзету. Негізі индексация екі түрлі тәсілмен жүзеге асырылады: белгілі бір уақытқа белгілі бір пайызда көтеру немесе алдын ала келіскен пайызға баға өсу деңгейіне қарай табысты индексациялау; Индексацияға төлем мемлекеттік немесе жергілікті бюджет есебінен төленеді. Азаматтардың табыс түрлері,яғни жалақысы,зейнетақысы, шәкіртақысы және жәрдемақылар, біржолғылардан басқа есепке алынады.
Индексациядан басқа Мемлекеттік әлеуметтік көмек туралы заң бар, ол жалғызбасты және мұқтаж адамдарға әлеуметтік көмек көрсету құқықтарын тағайындайды.
Мемлекеттік әлеуметтік көмек - шынымен көмекке мұқтаж азаматтарға (жалғызбасты және мұқтаж адамдарға) ақшалай көмек, табиғи,гуманитарлық көмек ретінде,сонымен қоса жеңілдіктер мен қызметтер,өмірлік ауыртпалықтарды,әлеуметтік мәртебе мен тіршілік әрекетін жеңілдету, сонымен қатар қаражатты ұтымды пайдалану жүйесі.
Әлеуметтік мемлекетті құруды көздеп отырған Қазақстан өзінің әлеуметтік сферасын реформалауда: бұрынғы әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі әлеуметтік қорғау жүйесімен алмастырылды. Қазақстанның әлеуметтік саясатының негізін құрайтын әлеуметтік қорғау жүйесі халықты негізгі қауіп-қатерлерден қорғауға кепілдік береді: кәрілік, мүгедектілік, асыраушысынан айырылған жағдайда. Осындай негізгі қауіп-қатерлерден мемлекет қорғауға кепілдік бере тұрып,әрбір азаматтың өзінің мүмкіншіліктерін іске асыруына,өзінің иннициатива танытуына, өзінің жеке басының қабілеттерін пайдалана отырып,жетістіктерге жетуіне ықпал жасайды. Еліміздегі әлеуметтік саясаттың негізгі міндеттері келесідей:
oo табиғи және техногенді апаттар, ауру, ашаршылық, түрлі қауіп-қатерлерді зардаптарына мемлекеттік кепілдік беру;
oo әлеуметтік ауыртпалықты азайтатын,белгілі бір өмір сүру деңгейіне және оның сапасын өзгертуге жұмсалынатын материалды қаражаттарды қайта бөлу және оларды ұйымдастыру;
oo өмір сүру деңгейін реттеу (салықтық құралдар, қайырымдылық шараларын кеңейту, кәсіпкерлікті қолдау).
Еліміз қазіргі таңда әлеуметтік мемлекет құру жолында. Әлеуметтік мемлекет дегеніміз - бұл нарықтық қатынастарға негізделген қоғам,бірақ халықтың әл-ауқатын жақсарту үшін күш жұмылдыратын мемлекет. Осы бағытта бірнеше стратегиялық бағдарламалар қабылдануда, солардың ішіндегі ең бастысы Қазақстан-2030 даму бағдарламасы болып табылады, сондай-ақ Қазақстанның 2015 жылға дейін индустриялды-инновациялық даму бағдарламасы,Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейін аумақтық даму стратегиясы, 2007-2024 жылдарға арналған тұрақты дамуға өту концепциясы, Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы және т.б. Бұл стратегиялардың іске асуы Елбасының жыл сайынғы халқына жолдауында үндестік табуда.
Жоғарыда келтірілген фактілердің Қазақстанның дамуындағы маңызды аспектілер болғандықтан, еліміз реформалар барысынан қалай өтті, халықтың аз қамсыздандырылған топтарымен күресте қандай шаралар жүргізіліп жатыр, мемлекеттің әлеуметтік саясаты қалай құрылған және қалай қызмет атқарып жатыр деген мәселелрдің өзектілігі бітіру жұмысының тақырыбын таңдауға негіз болды.
1.2 Аз қамсыздандырылған топтармен әлеуметтік жұмыстың әлемдік тәжірибесі
Чилидегі халықтың аз қамсыздандырылған тобымен күрес бойынша әлеуметтік саясат.
Халықтың аз қамтылған тобымен күрестің чилилік дәстүрі елінің мәдени және саяси дамуының ерекшеліктерімен байланысты. Барлық тарихи төңкерістерге қарамастан, билік басындағылардың қоғамның игілігі мен гүлденуі үшін жауапкершілік идеясы басты болды.
Аугусто Пиночетаның билігінің аяқталуы мен демократизация процесінің даму кезеңінде тек саяси ғана емес, әлеуметтік проблемалар да маңызды болды. Бірінші демократиялық үкіметті демократиялық партиялардың коалициясының (Консертасьон) көрнекті өкілі, Християндық демократиялық партияның лидері Патрисио Эйлвин (1990-1994) басқарды. Одан кейін Христиан демократ Эдуардо Фрей Руис-Тагле (1994-2000) болды. Бұл үкіметтердің алдында маңызды міндеттер тұрды: демократизация процесінің сәттілігі. Чилиде 90-жылдардың бойында маңызды мәселе жаппай кедейшілік болды.
Әскери үкіметпен жүргізілген қатаң неолиберальді реформалар (1973-1989) қоғамның тек экономикалық емес, әлеуметтік сферасын да өзгертті. Еңбек қатынастары, білім, денсаулық сақтау, әлеуметтік көмек аймағында мемлекет өзінің реттеуші рөлінен толығымен айырылды, ол орнын жеке фондтар мен басқарудың децентрализацияланған жүйесіне берді.
80 жылдардың соңында Чили кедейшілік пен әлеуметтік теңсіздіктің жоғары деңгейлі елдерінің бірі болды. 1990 ж. кедейшілік шегінде өмір сүретін халық 38,6% құрады. Әлеуметтік теңсіздік деңгейі бойынша Чили әлемде 54 орында болды. Осылайша, 1989-1990 жж. макроэкономикалық дамудың тұрақты белгілеріне қарамастан, елдің халқының тең жартысы неолиберальді реформалардан ұтылып, құрып біту қаупіне ұшырады.
Демократизация кезеңінің басында қоғамның бұл бөлігі, әрине, жаңа үкіметтен, ең алдымен, өзінің экономикалық жағдайының жақсаруы мен нарықтық қайта-құрулардың қымбатқа түскен әлеуметтік бағасының компенсациялануын күтті. Сонымен қатар кәсіпкерлер ортасы, бизнеспен байланысты жаңа орта тап Пиночета кезінде басталған неолиберальді бағыттың жалғасыун талап етті. Мықты экономикалық ресурсқа, ықпалды саяси күштер мен армияның қолдауына сүйенетін бизнес-элитаның қатаң ұстанымдары қандай да болсын әлеуметтік бастамаларға айтарлықтай бөгет болды. Кедейшілікті жеңудегі саясаттың жүзеге асуы қоғамның жоғары қабаттарының алдындағы белгілі бір идеологиялық негізсіз мүмкін емес еді.
Халықтың аз қамсыздандырылған тобымен күрес бағдарламасы Э.Фрей Руис-Тагленің президенттілігінің басында бекітілді. Ол үкіметтік комиссиялардың, сондай-ақ қоғамдық ұйымдардың көптеген әлеуметтік инициативалары мен ұсыныстарына негізделіп, бірнеше базалық бағыттардан тұрды:
oo елдің барлық халқын өмірлік маңызды қызметтермен қамтамасыз ету - ауыз су, электроэнергия, канализация мен телефон байланысы;
oo елдің алшақ аудандарындағы жан-жақты инфрақұрылымды құру, ауылдық жерлерде білім беру,медицина мекемелерінің, жол құрылысы, қала орталықтарынан оқшаулануды жою;
oo кедей аудандардың муниципалитеттерінің инициативасы мен дербестігін дамыту;
oo аса кедейшілік жағдайындағы үй шаруашылықтарының басшылары - әйелдерді қорғау бойынша арнайы бағдарламалар құру;
oo кедей отбасыларына әлеуметтік бағдарламалар жұмысына енуіне көмектесетін құқықтық көмек жүйесін құру;
oo жергілікті жерде бағдарламалардың жүзеге асуына жауапты басқарушы кадрлардың жауапкершілігі мен профессионализмін көтеру.
Білім беру жүйесін жетілдіру кедей қабаттарға, оның қол жетімділігін көтеру халықтың аз қамтылған тобымен күрестегі саясатта әрқашан үлкен рөл атқарды. Кедей қабаттан шыққан балалар үшін мектептің мәдени және психологиялық орталық болғандықтан, Эйлвин үкіметі муниципалды мектептердің білім беру деңгейін көтеріп қана қоймай, бүкіл мектеп өмірінің жүйесін сапалы өзгертуді көздеді - баланың мектепте өткізетін уақытын ұзарту, тамақтануды жақсарту, мұғалімдердің кәсіби дайындығын көтеру, жас әрі квалификацияланған мамандарды тарту. Осыған байланысты 1990 ж. Р-900 атты арнайы ұзақ мерзімді бағдарлама енгізілді, ол жылына 900 сәтсіз мектептерді, негізінен кедей аудандарының мектептерін қамтыды. Ақшалай субсидиялар мен мұғалімдер үшін квалификациясын жоғарлату курстарынан басқа қазіргі заманғы құралдар, оқулықтар мен әдістемелік-оқулықтар, жаңа мамандар бағытталып, білім сапасы қадағаланды. Бұл шаралар бағдарламаға қатысқан көптеген мектептердің жағдайын жақсартты.
Р-900 бағдарламасын жүзеге асыру үкіметтің жалпы мектептік білімнің қол жетімділігі проблемасына қатынасын сипаттайды. Шағын істер тәжірибесінің артында әлеуметтік теңсіздік салдарына да көңіл бөлініп отырды, яғни жоғары, орта және төменгі қабаттардың өкілдерінің әртүрлі мүмкіншіліктеріне. Осы мүмкіншіліктерді теңестіру білім беру аймағындағы мемлекеттің стратегиясының басты мақсатына айналды.
Денсаулық сақтау жүйесін жақсартуда негізгі екпін тең мүмкіншіліктерге қол жеткізуге, халықтың кедей қабаттарына медициналық қызмет көрсету деңгейін көтеруге жасалынды. 1981 ж.-дан кейін Чилида бұл жүйе мемлекеттік және жеке қорлардан қаржыланатын болды, және қызметтің сапасы мен көлемі төленген ақыға тікелей байланысты болды. Үкіметпен мемлекеттік қаржыландыруды ұлғайтуды, азқамтылған қабаттарға медициналық қызметтің қол жетімді болуы үшін шаралар жасалынғанымен, жалпы алғанда денсаулық сақтау жүйесі тиімді әрі қазіргі заманғы болды, бірақ халыққа қызмет көрсетуде әлеуметтік бағыттылығынан мәңгіге айырылды.
Әлеуметтік қорғау мен зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесінде әскери тәртіп жылдары басталған қайта-құрулар жалғасты. Оның мәні, бір жағынан, мемлекеттік көмекті барынша дифференциациялау, яғни жалпы мемлекеттік қамқорлықты жойып, ең мұқтаж категорияларды анықтау, екінші жағынан - кедейліктен шығуға ұмтылатын әр адамның талпынысын қолпаштап отыру. Анығы, мұнда еңбек нарығына толық қатысатын топтар ұтты, яғни ресми, тұрақты жұмысы бар, және салық төлеп отыратын. Сонымен қатар осы жылдар бойында кедей халықты әлеуметтік қорғаудың құралы мемлекеттің ақшалай субсидиялары болды - қосымша субсидиялар,қайыршылық жағдайындағы жәрдемақы,отбасылық жәрдемақылар,өмір сүруде қажетті түрлі қызметтер үшін басқа да төлемақылар.
Чили социологтары осы шаралардың ойластырылғандығы мен атаулылығын атап өтуде, олар 2000 жылы кедей қабаттың отбасы табысының 8,6% құраған. Сонымен қатар тікелей ақшалай көмекпен қатар, қызмет көрсету мен жеңілдіктер түріндегі мақсаттық әлеуметтік көмектің маңызы зор болды (білім беруде, денсаулық сақтауда, арзан баспанада). Жеңілдіктер мен қызметтер түріндегі жәрдемақылар 2000ж. кедей отбасының бюджетінің шамамен 37,2% құрап, қоғамдағы теңсіздікті азайтудың маңызды элементі болды. Ал жоғарғы бай қабаттардың 20% үлесіне аталған жеңілдіктердің 0,2% келді. Осылайша, атаулы, нақты, мақсатқа бағытталған әлеуметтік көмек әлеуметтік теңсіздікті жоюда тиімділігін көрсетті.
Сонымен қатар, үкіметтік шараларды құрудан бөлек, кедейшілікті және әсіресе, әлеуметтік теңсіздіктің психологиялық салдарын жеңуде азаматтық қоғамның түрлі ұйымдары үлкен рөл атқарды. Азаматтық қоғамы жақсы дамыған елдерде - Чили олардың қатарына кіреді, өз аудандарының тұрғындарына тұрмыстық,шаруашылық,психологиялық мәселелерді шешуде белсенді ат салысады. Осы ұйымдардың мемлекеттік мекемелермен барлық деңгейдегі өзара әрекеттестігі әлеуметтік бағдарламалардың сәтті жүргізілуінің қажетті шарты болып табылады [2].
Германия.
Еуропа елдерінде буржуазиялық қоғамның нарықтық шаруашылық жағдайындағы адамдардың өмірін жақсартудың едәуір тәжірибесі жинақталған. Біздің елдің ерекшеліктерін ескере отырып,әлеуметтік мемлекет қалыптастыру процесінде көп жақтарын пайдаланып көруге болады.
ФГР-дің екінші канцлері, ғалым әрі саясаткер Людвиг Эрхард (1897-1977) өткен ғасырдың 50-60 жж. Батыс Германияда елдің әлеуметтік-экономикалық өмірін түбегейлі өзгерткен кең ауқымды экономикалық реформа жүргізген. Эрхардтың теориялық көзқарастары ресми мемлекеттік доктрина дәрежесіне дейін қойылған және экономикалық бағдарламаның негізі болып саналған әлеуметтік нарықтық шаруашылық теориясына негізделді. Эрхардтың пікірі бойынша,әлеуметтік нарықтық шаруашылық бастапқы кезден-ақ тек теория ғана емес,елдің келбетін түбегейлі өзгертуге мүмкіндік берген практикалық әдіс те болды.
Әлеуметтік нарықтық шаруашылық концепциясы өзінің теориялық ұстанымдары бойынша жанама реттеудің кейнсиандық теориясына жақын болды. 50-60 жылдары Еуропада ағылшын экономистті Дж.М.Кейнспен (1883-1946) ұсынылған және ізбасарларымен жетілдірілген шаруашылық саясаты тараған болатын.
Эрхардтың реформаларының барысында бағаларда төмендету жалақыны көтерумен қатар жүрді. Бағаларды тұрақтандыруға деген ұмтылыс орнықты бағалардаң тізімін мерзімді басылымдарда жариялап отыруда көрініс тапты. Өз бетімен (келісімсіз) бағаларды көтеруге қарсы заң қабылданды. Эрхард экспортты үш есе ұлғайта алды. Оның бағалауы бойынша,әлемдік рыноктағы жағдайды тек валютаның тұрақтылығын қамтамасыз еткен жағдай да ғана бекітуге болады.
Әлеуметтік бағытталған нарықтың салыстырмалы түрде дербес элементі тиімді жұмысбастылық жүйесін құру болды, жұмыс орындарының санын ұлғайту мен жұмыссыздықты азайту бойынша оң шаралар қабылданды. Нарықтың әлеуметтік бағытталғандығы өзінің механизміне халықты әлеуметтік қорғаудың арнайы жүйесін ендіруді талап етті. Эрхардтың пікірі бойынша, әлеуметтік саясат - бұл миллионерлердің мүддесіне арналған саясат емес, миллиондағандар үшін саясат.
Оның ең маңызды аспектісі салық саясаты болды: қоғамның барлық аз қамтылған қабаттарын салық салудан босату, жанама салықтарды көтеруден бас тарту, әлеуметтік бағдарламаларды қаржыландыруды ауқатты азаматтарды кейбір субсидиялардан айыру мен жоғары салық салу есебінен жүзеге асыру. Реформа барысында зейнетақы мен басқа да мемлекеттік жәрдемақылар бірнеше есе көбейді.
Дәл Эрхард тұсында ғылыми айналымға монетаристтік типтегі мемлекетке қарама-қарсы әлеуметтік мемлекет термині енді.
Монетаризмнің мәні - мемлекеттік басқарудан бас тартып, нарықтық конъюктураны орнатқан кезде халықтың жұмысбастылығы мен бағалардың тұрақтылығы қамтамасыз етіледі. Монетаризм әлеуметтік сақтандырудың мемлекеттік жүйесіне, мемлекеттік медициналық көмек мен білім беруге, стихиялық нарықтық экономикаға мемлекеттің араласуына қарсы шығады. Монетаризмге қарағанда әлеуметтік мемлекет қоғамдық процестерді, соның ішінде нарықты реттеп отырады; барша халықтың мүддесі үшін әлеуметтік саясат жүргізеді. Әлеуметтік мемлекет барлық жұмысшыларға жақсы өмір сүруге қол жеткізуіне,ұжымдық іс-әрекеттер арқылы әл-ауқаттылық пен еңбек жағдайларын жақсартуға құқық береді.Бұл халық ауқаттылығын жаппай көтерудің факторы болып табылады.
Эрхардтың тұсында жан-жақты әрі өзара байланысқан әлеуметтік-экономикалық, валюталық-қаржылық, ғылыми-техникалық, инвестициялық және экономикалық саясат арқылы мемлекеттің нарықтың қызмет ету механизміне ықпалы күшейді. Директивті нақты көрсеткіштердің орнына белгілі бір индикативті көрсеткіштерді орнатуды қарастыратын индикативті жоспарлау тәжірибеге енгізілді.
Индикативті жоспарлар көп жағдайда баспа беттерінде ешкімді ешнәрсеге міндеттемейтін көрсеткіштердің жиынтығы ретінде баяндалады. Осылайша, еріксіз негізі жоқ классикалық формуласы туындайды,яғни барлық директивті емес жоспарлар - бұл болжам-жоспарлары, бал ашу-жоспарлары. Дегенмен, ФГР-дағы индикативті жоспарлар, бұрынғы КСРО-дағы директивті жоспарлардан жалпы алғанда жақсы орындалды. Индикативті жоспарлардың жоғары тиімділігі бірқатар факторлармен анықталынды, ең алдымен оларды орындау кезінде мықты экономикалық, құқықтық, әкімшіліктік инструментарий іске асырылды. Соғыспен әлсіреген ФГР-дың 60 ж. соңына қарай АҚШ-пен тең дәрежеде бәсекелесе алуы, көп жағдайда сәтті индикативті жоспарлаумен түсіндіріледі. Бұл сәттіліктің негізін келесідей факторлар құрады:
oo әлемдік экономикалық ғылымның түгел жетістігін қолданған, жоспарлауды құраушылардың жоғары квалификациясы;
oo осы жоспарларды жүзеге асыру кезіндегі инструментарий мен әдістердің әртүрлілігі, қандайда да болсын догматизм мен ыңғайлардың тарлылығының жоқтығы;
oo кәсіби мемлекеттік аппараттың табандылығы мен бірізділігі,саяси тұрақтылық сақталмаған жағдайларда да, ол қабылданған бағдарламаларды жүзеге асыруда келеңсіздіктерге жол бермеді;
oo жақындағы және алшақтағы перспективаларға әлеуметтік-экономикалық дамудың басты мақсаттарына кең ауқымды ұлттық келісімді жасап шығару;
oo біртіндеп таптық конфронтацияны әлсіретіп отырған әлеуметтік серіктестік атмосферасы, жұмысбастылық, еңбек жағдайы мен табыстар аймағындағы саясаттағы келісімдерсіз елде индикативті жоспарлаудың негізін бұзушы жаппай бас көтерулер жалғасушы еді.
ФГР-дағы реформаларды зерттеп қарастырған ресей социологтары Эрхардтың реформаторлық қызметін қорытындылай келе, оның мақтан тұтарлық жетістіктерге жеткенін атап өтуде. Неміс ғажайыбы, ең алдымен, қоғам дамуының әлеуметтік бағытталған моделін дұрыс таңдағандығының арқасында жүзеге асты. Эрхард жүргізген экономикалық реформа экономикалық-саяси мәселелер бойынша шешімдерді қабылдау мен жүзеге асыру процесінде азаматтардың қатысуынсыз, көпшіліктің қатысуынсыз жетістіктерге жетпес еді. Сонымен қатар реформаның сәттілігі Эрхардтың өз елінің ғалымдарының көмегін пайдаланғанына да байланысты болды. Мысалға, мемлекеттік заңға сәйкес, ФГР-дың жалпы экономикалық дамуын бағалау бойынша эксперттік кеңес құрылған, кеңес үкіметтің шаруашылық-саяси шешімдер қабылдауы үшін қажетті бастапқы ұсыныстарды жасап отырған [3].
Көріп отырғанымыздай, ФГР-дағы әлеуметтік мемлекет құру бойынша реформа сәтті жүргізілген, соғыстан кейінгі кезеңде елдің экономикасын, әлеуметтік әл-ауқатын көтеру маңызды басымдыққа айналды. Әрине, соғыстан кейін қандай да болсын елдің басты мақсаты елдің еңсесін көтеру, Кеңес елі де соғыстан кейінгі кезеңде үлкен жетістіктерге жетті. Алайда Кеңес Одағы құрған экономикалық жүйе ұзаққа бармады, 80 жылдары ол құлдырауға ұшырады, керісінше, ФГР қазіргі таңда дамыған елдердің қатарында, экономикалық дамуындағы жетістіктері жоғары, тұрғындарының әл-ауқаты да лайықты дәрежеде.
Швеция.
Л.Эрхардтың әлеуметтік нарықтық шаруашылық концепциясының басқа әлеуметтік-демократиялық теоретик, Нобель сыйлығының лауреаты, шведтік социализм моделінің құрушысы Гуннар Мюрдальдің көзқарастарымен ортақ жақтары көп. Социал-демократтар 70 жылдай азаматтарының материалдық және әлеуметтік қамтамасыздығы жоғары деңгейдегі Швецияның билік басында үздіксіз тұрды. Мюрдаль нарықтың әлеуметтік бағыттылығының, әлеуметтік реттелетін экономиканың, әлеуметтік мемлекет пен әлеуметтік серіктестік теориясының ұстанушысы болды.
Мюрдальдің пікірінше, әл-ауқаттылық мемлекетіндегі бастысы - халықты әлеуметтік қорғау, ол бойынша бұл деген еңбекке қабілетті халық үшін - заңнамалық,экономикалық,әлеуметтік және әлеуметтік-психологиялық кепілдіктер жүйесі,экономиканың тәуелсіздігі мен кәсіпкерлігінің есебінен,өзінің жеке еңбек үлесінің есебінен өзінің әл-ауқатын көтеру үшін теңдей жағдайлар жасау,және еңбекке қабілетсіз азаматтар үшін өмір сүруін қамтамасыз етудің белгілі бір деңгейін жасау. Әлеуметтік қорғауды құру, Мюрдальдің пікірі бойынша, мемлекет қызметінің келесідей бағыттарын қарастыруы керек болды:
oo қоғам мүшелеріне жоғары өмір сүру минимумын қамтамасыз ету және объективті себептерге байланысты көмекке зәру адамдарға материалдық көмек көрсету;аз қамтылғандарға жеңілдіктер орнату және оны қажетсінбейтіндерден алып тастау;
oo азаматтарға заңға қайшы келмейтін қандай да болсын амалдармен толыққанды өмір сүруі үшін қаражат табуына жағдай жасау;
oo азаматтардың білім беруде, медициналық көмекте т.б. қажеттіліктерінің жоғары деңгейінің өтелуін қамтамасыз ететін жағдай жасау;
oo жалданбалы жұмысшылар үшін қолайлы жағдай жасау, оларды нарықтық экономиканың кері әсерлерінен қорғау;
oo қоғам мүшелерінің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
oo азаматтарды қылмыскерліктен қорғау;
oo құқықтық, әлеуметтік мемлекеттің принциптеріне сәйкес келетін азаматтық және саяси құқықтар мен еркіндіктерді қорғау;
oo саяси құғын-сүргіндер мен әкімшілік зарарлардан қорғау;
oo қоғамдық өмірінің барынша тұрақтылығын қамтамасыз ету [4].
Әлеуметтік қорғаудың осы шараларын жүзеге асыру үшін адамдардың ұмтылыстарын тәрбиелеу, зерттеу және қалыптастыру керек, және бұлар, Г.Мюрдальдың бағалауы бойынша, шын мәнісінде ең маңызды әлеуметтік құбылыстардың қатарына жатады және олар едәуір дәрежеде тарихты анықтайды [5].
Швед моделі деген ұғым Швецияның әлеуметтік-экономикалық қатынастардағы ең дамыған мемлекеттердің бірі ретінде қалыптасуымен байланысты туындаған. Ол 60-жылдардың соңында шетелдік бақылаушылар Швеция қоғамындағы әлеуметтік қайшылықтардың салыстырмалы түрде болмауының аясында тез экономикалық өсудің реформалардың ауқымды саясатымен жақсы сәйкестенуін атап көрсете бастаған кезде пайда болған. Швецияның осындай сәтті әрі алаңсыз бейнесі, әсіресе, сол кездегі дүниежүзіндегі әлеуметтік және саяси конфликтілердің өсу аясында қатты көзге түсті.
Швед моделін анықтаудың тағы бір тәсілі шведтік саясатта екі басым мақсаттың айқын көрінетіндігінен шығады: толық жұмысбастылық және кірістерді теңестіру, бұл экономикалық саясаттың әдістерін де анықтайды. Жоғары дамыған еңбек нарығындағы белсенді саясат және аса үлкен мемлекеттік сектор (бұл жерде ең алдымен мемлекеттік меншік емес, қайта тарату саласы туралы айтылуда) осы саясаттың нәтижелері ретінде қарастырылады.
Экономикалық жүйенің жақсы қызмет етуі бағалар динамикасына, шведтік өнеркәсіптің бәсекеге қабілеттілігіне және экономикалық дамуға тәуелді болып келеді. Әсіресе, инфляция - швед экономикасының теңсіздігіне де, бәсекеге қабілеттілігіне де қауіп төндіреді. Сондықтан, толық жұмысбастылықты қамтамасыз етудің инфляцияға әкеліп соқтырмайтын және экономикаға кері әсер тигізбейтін әдістері қолданылуы тиіс. Практика көрсеткендей, жұмыссыздық пен инфляцияның арасындағы дилемма шведтік модельдің әлсіз жері болды.
70-жылдардың орта шенінен бастап сыртқы нарықтағы бәсекелестіктің асқынуына және терең экономикалық дағдарысқа байланысты елдің жағдайы күрделене түсті, әрі шведтік үлгінің жолы болмады. Әсіресе, терең құрылымдық дағдарысқа түскен өнеркәсіптің бірнеше саласы өте үлкен шамада мемлекеттік көмек ала бастады. Алайда көптеген экономистердің бұлыңғыр болжамдарына қарамастан, Швеция дағдарыстан шықты. 1983 жылдан бастап жалғасып келе жатқан үзіліссіз экономикалық өсім швед үлгісінің өзгерген жағдайларға бейімделе алғандығын және оның өмірге сай екендігін көрсетті.
Швед үлгісі мына жағдайлардан тұрады: өндірістің орталықтанған нарықтық жүйесі тиімді, мемлекет кәсіпорынның өндірістік іс-әрекетіне араласпайды,ал еңбек нарығындағы белсенді саясат нарықтық экономиканың әлеуметтік шығындарын минимумға келтіруі тиіс. Бұның мағынасы жеке сектор өндірісінің максималды өсуінен және мемлекеттің халықтың тұрмыс деңгейін жоғарылату үшін салық жүйесі мен мемлекеттік сектор арқылы кірістердің бір бөлігін мүмкіндігінше көп қайта таратуынан тұрады,бірақ бұл қайта тарату өндіріс негіздеріне әсер етпеуі қажет. Бұл жерде салмақ инфрақұрылымдық элементтерге және ұжымдық ақшалай қорларға түседі[6].
Қазіргі заманғы түсінікте Швецияның әлеуметтік саясаты он тоғызыншы ғасырдағы өнеркәсіптің дамуымен бірге дамыды.
ХХ ғасырдан бастап әлеуметтік саясат басқа елдермен салыстырғанда, көп жағдайда, барлық тұрғындар үшін қалыптастырылды. Мұнда шешуші рөлді 1913 жылы қабылданған жалпыға ортақ халықтық зейнетақыны тағайындау атқарды. Осы кезден бастап экономикалық қаражаттарды бөліп беру сипаты ғана өзгерген. Бастапқыда бұл ең нашар жағдайдағы адамдарға бағытталған қамсыздандыру кепілі болды, (негізгі әлеуметтік қауіпсіздік), ол біртіндеп қамтамасыздықтың белгілі бір деңгейінің кепіліне айналды. Мұнда вертикальды теңестіру емес, яғни байлар мен кедейлердің арасын теңестіру емес, горизонтальды теңестіруге (дені сау адам мен ауру адамның арасын, жұмыс істеуші мен жұмыссыздың арасын теңестіруге) ұмтылыс айқын байқалды. Денсаулық сақтау, әлеуметтік қызметтер мен қызмет көрсетулер, табысы мен кәсібіне байланыссыз барлық адамдарға барынша қол жетерліктей болды.
90-жылдары барлық адамдар үшін әл-ауқаттылық принципі қоғамдық пікір-талас барысында сынға түсті. Алайда жалпыға ортақ әл-ауқаттылық принципі бүгінгі күнде де кең түрде саяси және қоғамдық қолдауды тауып отыр. Шведтердің түсінігінде осындай жүйе мемлекеттік және коммуналдық (салық) қаражаттар есебінен қаржылануы тиіс [7].
Швециядағы мемлекеттік шығындарды қаржыландыру кешенді түрде жүргізіледі. Мемлекеттік сектордың түрлі бөлімдерінің жеке табыс көздері бар. Сондай-ақ коммуналар,ландстингтер,әлеуметтік сақтандыру секторы дотацияларды,негізінен, орталық үкіметтен алады. Ал орталық үкімет үшін негізгі табыс көзі жанама кірістер болып табылады. 1988 жылы мемлекетке төленген, әлеуметтік сақтандыруға жарналар мен салықтар 340 млрд. кронды немесе орталық үкіметтің барлық табысының 90% құрды, бұл соманың 50% жанама салықтар, 15% әлеуметтік сақтандыруға салықтар құрайды.
Жергілікті билік үшін қаржыландырудың негізгі көзі - табысқа орнатылатын салық (60%). Әлеуметтік қызметтер секторында әлеуметтік сақтандыруға деген кәсіпкерлер мен жұмысшылардың жарнасы негізгі табыс көзі болып табылады.
Мемлекеттік сектор экономиканың тиімділігін арттыру үшін маңызды. Мысалы, маңызды мемлекеттік қызмет түрлеріне - көлік пен байланысқа, білім беру жүйесіне деген төмен шығындар мен олардың сапалы болуы. Мұнда жеке мен мемлекеттік сектордың өзара әрекеттестігі айқын көрінуде: жеке сектордан түсетін табыстардың өсуі салық және басқа да түсімдер арқылы мемлекеттік бюджетке түсіп отырады, осылайша мемлекеттік сектордың халыққа қызмет көрсетуі кеңейе түседі.Бұл Швециядағы рекордтық деңгейге жеткен салықтар мен мемлекеттік кірістер арқылы ұлттық пайданы бөлу, тұтыну мен қайта бөлуде мемлекеттің аса үлкен рөл атқаруына алып келді. Реформалық идеологияда бұндай іс-әрекет функционалды социализм деген атау алды [8].
Нидерланды.
Нидерландының әлеуметтік көмек жүйесінің ресми жарияланған мақсаты - халықтың аз қамтылған тобымен күрес. Әлеуметтік минимум жыл сайын, кедейшілік шегі болып саналатын өмір сүру минимумының негізінде есептелінеді.
Нидерландыда, бүкіл Батыс Еуропадағыдай абсолютті кедейшілік емес, салыстырмалы халықтың аз қамтылған тобымен күреседі, бұл заңды құбылыс: егер өмір сүру минимумы тек сөз жүзінде ғана емес, Біріккен Еуропаның Орталық банкінің банкноттарымен де, яғни нақты қаржы түрінде кепілдендірілсе,онда әлеуметтік проблема ретіндегі абсолютті кедейшілік те болмайды.
Күшіне енген мемлекеттік көмек туралы заң (National Assistanse Act) әлеуметтік бюджетті қалыптастыру мен жоспарлаудың жаңа ережелерін орнатты, ендігі жағдайда бұрын қолданылған жай ғана әлеуметтік жәрдемақыларды тарату тиімсіз болып саналады. Муниципалитеттер үшін әлеуметтік жәрдемақыларға қаражаттарды үнемдеу үшін және жұмысбастылыққа көмектесуге барынша күш салу үшін қаржылық стимулдар жасалынған. 2004 жылдан бастап осындай әлеуметтік қауіп-қатерлерді орталық үкімет өз мойнына алады, ол екі бөлікке бөлінген тіркелген бюджетті қалыптастырады - әлеуметтік жәрдемақылар бюджеті және реинтеграция бюджеті. Реинтеграцияның мәні қиын жағдайға ұшыраған адамды қоғамға қайта енуіне бейімдеу.
Бұл елдегі кедей адам деген, бұрыннан бері жұмыс істемейтін және жұмыссыздық бойынша жәрдемақы алмайтын адам. Бұл жағдайдың себебі әртүрлі болуы мүмкін - созылмалы ауру, жергілікті тіл білмеу, моральді-психологиялық проблемалар, алкоголизм, нашақорлық, отбасындағы ауыр келеңсіздіктер және т.б. Егер осындай адам әлеуметті қызметке көмек сұрап келсе, онда ол қиын жағдайда деген сөз және қызметкерлер оны түсінеді.
Бұл қалай көрінеді? Қабылдау бөлмесіне түскен соң, сіз өз кезегіңізді күтесіз. Бұл процесс сыртынан кәдімгі банктардағы және батыс аэропорттарының анықтама бюроларындағы клиенттерді қабылдаудан еш ерекшеленбейді: эргономикалық креслолар, қабылдау терезесінің алдындағы ресми кеңістікті шектейтін қалың түсті жолақ, және тәртіпті қадағалаушы қаруланған полиция қызметкері.
Сіздің кезегіңіз келгеннен кейін, символикалық жолақтан өтіп, қабылдаушы қызметкерге бет аласыз. Мұнда бәрі ұсақ-түйекке дейін ойластырылған: әлеуметтік осал клиенттерді қабылдайтын адамның жұмыс орнының орналасуы мынадай: біріншіден, мықты терезенің артында; екіншіден, сізден бір басқа жоғары - осы арқылы ол билікті білдіреді.
Полиция қызметкерлері, анық шектеуші жолақ, алғашқы қабылдау залындағы жоғары және қол жетпейтіндей отырған қызметкер,мүмкін болатын агрессияны басуға арналған психологиялық қысым жағдайын жасайды. Осы жердегі қоғамдық дәретханалардың жарығы да айрықша (флюоресециациялайтын, көк спектрлі), бұл психикалық ақыл-есі кем клиенттердің суицид жасамауы үшін жасалынған.
Осылайша, мұқтаж адамдардың қиын жағдайын ескеріп, әлеуметтік қорғаудың голландиялық жүйесі бәрін ұсақ-түйегіне дейін ескерген,тек кедейлердің әлеуметтік қауіпсіздігін ғана емес,сондай-ақ солармен жұмыс істейтін әлеуметтік қызметкерлердің физикалық қауіпсіздігі мен психологиялық қолайлы жағдайына да қарастырылған.
Мұндай шаралар экстрималды мінез-құлық көріністерін болдырмау үшін қарастырылған. Әдетте, бәрі тыныш, сенімді өтеді. Тәртіп бүкілінде сақталады, менеджерлер мен клиенттердің өзара сыйластығы - елдің азаматтық және корпаративті мәдениетінің ажырамас элементі болып табылады.
Осындай клиенттерді қабылдауды ұйымдастыру, 130 жұмыспен қамту мен табыстардың муниципалитет аралық орталықтарына (Center for Work and Income CWI) тән. Олардың мақсаты - әлеуметтік көмек алатындардың санын азайту және жұмысқа орналасуға барынша көмектесу.
Бірінші кездесуде персоналды менеджер, сіздің осындай ауыр халіңіздің себептерін іздейді. Кейз-менеджердің бірінші міндеті - бұрын не істегенін, қандай жоспарлары бар екенін білу. Реинтеграция жоспары дәл осы үшін арналған. Оны дайындаған кезде менеджер муниципалитеттердің салалық қызметтеріндегі өзінің әріптестерімен еңбек нарығы, кәсіби оқыту, медэкспертиза, қаржы мәселесі бойынша кеңес алады. Ол декларацияның қажетті формасын дұрыс толтыруға көмектеседі,сіздің жағдайыңызда әлеуметтік жәрдемақыны белгілеу қаншалықты заңды,қай мерзімге, оны алу үшін не істеу керектігін анықтап береді. Заңнамаға сәйкес жәрдемақыны белгілеу немесе қайтарып тастау туралы шешім сегіз апта ішінде қабылдануы тиіс.
Кейз-менеджердің негізгі міндеті - клиенттің еңбек нарығына дейінгі ара қашықтығын анықтау. Осы ара қашықтықты анықтау төрт балдық шкалаға негізделген. Бірінші топтың клиенттерін салыстырмалы түрде жұмысқа тұрғызу оңай.
Мұқият құрылған және келісілген реинтеграция жоспары реинтеграцияға маманданған жеке фирмалардың конкурс негізінде таңдау жүргізуі үшін тендерлік пакетке енгізіледі.
Персоналды консультант - кейз-менеджердің қызметінде One-stop-shop - бір терезе принципі іске асырылады. Ол клиентті қоғамға реинтеграциялау арқылы әлеуметтік тағдырын анықтап, жеке ісін жүргізеді.
Бұл әлеуметтік жұмыскерлер кімдер? Әдетте, жоғары маманданған, жақсы дайындықтан өткен жас, талапты мамандар - түрлі базалық мамандақтары бар, жақында бітірген университет түлектері (экономисттер, социологтар, финансисттер, т.б.). Жұмыс барысында маман көтерілуіне немесе ақысы бұдан да жоғарырақ жеке секторға өтуіне құнды тәжірибе алады.
1. Жалпы алғанда, Нидерландының әлеуметтік көмек механизмі эксперимент сатысында тұр. Халықтың аз қамтылған тобымен күрестегі реинтеграция жоспарын инновациялық технологияларға жатқызуға болады. Аталған кейз-менеджерлердің деңгейі, жұмыспен қамту және табыстар муниципалитет аралық орталықтарының ұйымдастырылуы Нидерланды елінің жоғары мәдениеттілігін көрсетеді [9].
Қытай: реформалар және олардың нәтижелері.
Қытайдың саяси аймағында нақты жағдай қалыптасса, (Қытай компартиясы билікті өз қолынан жібермей отыр және болып жатқан әлеуметтік процестердің ықпалымен дербес демократиялық қайта құру жолымен жүруде),елдегі әлеуметтік-экономикалық даму қарама-қайшылықтарға толы.
Бірқатар проблемалар бірқалыпсыз дамуға деген саяси бағытпен туындады, бұл бағыт Пекинде Дэн Сяопиннің кезеңінен бері жүргізілген. Бұл бағыттың мәні: байлық - бұл зұлымдық емес, егер қоғамның бір бөлігі басқалардан тез байып кетсе, онда ол мемлекет үшін жағымды әсер береді және қоғамның бүкіл мүшелеріне материалдық әл-ауқатын синхронды түрде жақсарту мүмкін емес. Осылайша біреулерге басқалардан жақсы өмір сүруге құқық берілді. Нәтижесінде қазіргі КХР-ның түрлі әлеуметтік топтары мен түрлі аймақтарының даму деңгейінде қатаң алшақтық бар және бұл нақты проблема болып табылады.
Бұл проблема екі деңгейде көрініс табуда. Бірінші деңгейде - бұл қоғамның таптарға бөлінуі. Қытайда реформа жылдары екі анық көрініс тапқан байлар мен тым кедейлер қабаты пайда болды. Ресми статистика бойынша, соңғылары халықтың 3% құрайды (25 жыл бұрын олар 25% құраған). ҚХР-ның 10% ең кедей отбасыларына жиынтық мүліктің 1,4% келеді,ал 10% ең бай отбасыларына 45% келеді.
Екінші деңгейде - шығыстағы жағалаулық аймақтар мен ішкі батыстық аймақтар дамуындағы айырмашылық. Бұл алшақтықтың үлкендігі соншама, Шығыс аймақтар басшыларының бекітілген жобалар шеңберінде Батыстың артта қалған аудандарына көмек көрсету бойынша орталықтың директиваларын орындаудан бас тартып отыр. Шығыс Қытайдың ең бай провинциясы Батыс Қытайдың ең кедей провинциясынан он есе бай екен. Қытайдағы донор-провинциялардың жүйелі және жаппай көмекті қажет ететін провинциялардан аз болуы проблеманы қиындатуда.
Қоғамның таптарға бөлінуі - қазіргі заманғы ҚХР-ның осал жері, алайда фактілер коммунисттік басқару саясатының тиімділігін көрсетуде. Қытай үкіметінің әлеуметтік бағдарламаларды бірқалыпты жүзеге асыруы жоғары баға беруге лайық. Бірнеше жыл бұрын Пекиннің әлеуметтік-экономикалық саясаты біреулер басқалардан жылдамырақ байысын деген саясаттан, қытай қоғамының едәуір көпшілігін және елдің артта қалған аймақтарын дамыту мен қолдау бағытына қарай ауысты. Бұндай бетбұрыстың нәтижесі 2001 жылғы үкіметтің әлеуметтік саясатының негізі ретінде жарияланған Сяокан бағдарламасы болды.
Бүгінгі таңда ел сяокан қоғамын құру деген ұранмен өмір сүруде, яғни шағын әл-ауқаттылық қоғамы, дәстүрлі мағынада бұл бүкіл тұрғындарды минималды материалдық игіліктермен қамтылған және оның ешқандай да бөлігі өзінің материалдық мүмкіндіктерінің кесірінен қандай да бір өркениеттің жетістіктеріне қол жеткізе алмай қалмайтын елді білдіреді. Сонымен қатар, сяокан өмір деңгейін елеулі тұрғыда жоғарлатуды ғана емес (халқының табысы орташа елдердің деңгейіне немесе тіпті біршама жоғарғы көрсеткіштерге дейін), сондай-ақ білім беру дәрежесін көтеруді, өмірдің ұзақтығын арттыру, ауыл тұрғындарының едәуір бөлігінің жоқшылығын жоюды білдіреді.
Бұл процесс қытай басшылығы қалағандай жылдам болмаса да, осыған қатысты елдің жағдайы жақсара түсті. Сонымен қатар, Пекинде, біріншіден, көп жылдық тоқыраудың салдарларын және қоғамға жасалған экономикалықтан тыс қысымды, екіншіден, өз дамуын өз бетінше қамтамасыз ете алулары үшін барлық аймақтардың экономикалық өмірін қалпына келтіру және үшіншіден, қоғамдағы барлық дисбаланстарды қысқарту үшін қажетті құралдар бар.
Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінің қарқынды дамуы мен осы саладағы өзгерістердің мәні Қытайдың батыс аймақтарын кең ауқымды игеру стратегиясы бағдарламасының маңызы зор. Бұл бағдарлама 90 жылдардың соңынан іске асуда және бағдарламамен қамтылған ҚХР-ның Батысындағы 12 әкімшілік субъект үшін оң нәтижесін берді.
Бүгінгі таңдағы Қытай туралы айта отырып, бірінші кезекте билік басындағы Компартия жүргізген, бұрын-соңды болмаған экспериментке зейін аударылады. Социализм мен нарықтық экономиканы біріктіру - 20 жылдан астам уақыт бойы жалғасып келе жатқан осы эксперименттің мәні, және бұндай симбиоздың болу-болмауы туралы талас-тартыстар әлі күнге дейін толастамауда. Іс жүзінде бұл, планетадағы ең халқы көп, ХХ ғасырдың 80-жылдарының бас кезінде кедейлікте өмір сүрген және апаттық артта қалған елді, халықаралық саясаттың жаңа беделіне, әлемдегі экономикалық алыптардың біріне, үшінші ғарыштық державаға, өзінің жаңа жетістіктерге қабілетімен өзіне бүгінгі таңда ешкім де ескермей кете алмайтын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz