Өсімдіктердің өзара қатынас түрлері. Ареалдар туралы түсінік

Кіріспе

Қандай өсімдіктің түрі болмасын тек бір ғана өле туындылар арасында (органикалық емес) ортада өніп, өсе алмайды. Өсімдіктер қауымдасып тіршілік етеді, жеке бір өсімдік үшін қалған өсімдіктердің жиынтығының маңызы органикалық емес экологиялық күштердің (фаторлардың) жиынтығының маңызы бірде-бір кем емес. Әр түрлі өсімдіктердің тамырлары топырақтан су мен өоректік заттарды сорып алу мақсатында бір-бірімен араласып, баттасып өсіп жатады және негізгі атқарар жұмысында бәсекеге түседі, ал өсімдіктердің жер бетіндегі бөлігі жарық үшін күреседі. Демек, тіршілік су үшін өсімдіктер бір-бірімен күреседі және өзара бейімдеседі. Мұндай өзара қатынастың түрлері төмендегінше айқындалады,
Сапрофиттер дегеніміз―хлорофил дәндері жоқ болғандықтан көмірқышқыл газын дербес сіңіріп, пайдалана алмайтын, бірақ өз тіршілігіне қажетті қорктік заттардыөлі органикалық организмдерден алатын өсімдіктер. Сапрофиттерге шіріп жатқан ағашта және жануаралар нәтижесінде өмір сүретін ұлулар мен слизевиктер; органикалық қосылыстарды шірітіп, минирализациялайтын (жеке миниралдарға айналдыратын) көптеген бактериялар; жануарлардың нәжісінде тіршілік ететін миксобактериялар; зең (өңез) және ашытқы саңырауқұлақтары және т.б. жатады.
Микроорганизмдер дүниесінде маңызды орынды антоганизм құбылысы алады. Бұл кезде көптеген сәулелі саңырауқұлақтары мен бактериялар басқа микробтардың іс-әрекетін басатын немесе ьолығымен жойып іберетін ерекше химиялық заттарды(антибиотиктерді) түзеді. Адам ауырған кезде антибиотиктерді қолдану осы құбылыстың жұмыс нәтижесінде негізделген.Ауру мүшеге енгізілген антибиотиктер адамның басқа мүшелеріне әсер етпей, тек қана аурудың қоздырғышымен күреседі. Қан ауруларын, мененгитті, ангинаны, іш ауруды емдеу үшін зең (өңез) саңырауқұлақтардың пенициллин деген антибиотигі, туберкулез ауруына қарсы сәулелі саңырауқұлақтардың стрептомицин антибиоті, іріңдеген жараларды, дифтерияны, дизентерияны емдеу үшін кейбір топырақ бактериялары шыгаратын грамицидин антибиотгі қолданылады.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Өсімдіктердің өзара қатынас түрлері
Ареалдар туралы түсінік

Орындаған:Қамзанова Жұпар
Тексерген:Жылкыбаева С.Д

Семей 2015
Өсімдіктердің өзара қатынас түрлері
Қандай өсімдіктің түрі болмасын тек бір ғана өле туындылар арасында (органикалық емес) ортада өніп, өсе алмайды. Өсімдіктер қауымдасып тіршілік етеді, жеке бір өсімдік үшін қалған өсімдіктердің жиынтығының маңызы органикалық емес экологиялық күштердің (фаторлардың) жиынтығының маңызы бірде-бір кем емес. Әр түрлі өсімдіктердің тамырлары топырақтан су мен өоректік заттарды сорып алу мақсатында бір-бірімен араласып, баттасып өсіп жатады және негізгі атқарар жұмысында бәсекеге түседі, ал өсімдіктердің жер бетіндегі бөлігі жарық үшін күреседі. Демек, тіршілік су үшін өсімдіктер бір-бірімен күреседі және өзара бейімдеседі. Мұндай өзара қатынастың түрлері төмендегінше айқындалады,
Сапрофиттер дегеніміз--хлорофил дәндері жоқ болғандықтан көмірқышқыл газын дербес сіңіріп, пайдалана алмайтын, бірақ өз тіршілігіне қажетті қорктік заттардыөлі органикалық организмдерден алатын өсімдіктер. Сапрофиттерге шіріп жатқан ағашта және жануаралар нәтижесінде өмір сүретін ұлулар мен слизевиктер; органикалық қосылыстарды шірітіп, минирализациялайтын (жеке миниралдарға айналдыратын) көптеген бактериялар; жануарлардың нәжісінде тіршілік ететін миксобактериялар; зең (өңез) және ашытқы саңырауқұлақтары және т.б. жатады.
Микроорганизмдер дүниесінде маңызды орынды антоганизм құбылысы алады. Бұл кезде көптеген сәулелі саңырауқұлақтары мен бактериялар басқа микробтардың іс-әрекетін басатын немесе ьолығымен жойып іберетін ерекше химиялық заттарды(антибиотиктерді) түзеді. Адам ауырған кезде антибиотиктерді қолдану осы құбылыстың жұмыс нәтижесінде негізделген.Ауру мүшеге енгізілген антибиотиктер адамның басқа мүшелеріне әсер етпей, тек қана аурудың қоздырғышымен күреседі. Қан ауруларын, мененгитті, ангинаны, іш ауруды емдеу үшін зең (өңез) саңырауқұлақтардың пенициллин деген антибиотигі, туберкулез ауруына қарсы сәулелі саңырауқұлақтардың стрептомицин антибиоті, іріңдеген жараларды, дифтерияны, дизентерияны емдеу үшін кейбір топырақ бактериялары шыгаратын грамицидин антибиотгі қолданылады.
Өсімдіктердің бірігіп өмір сүруінің табиғатта кең тараған түрі паразитизм деп аталады. Бұл кезде паразит деп аталатын өсімдік негізгі иесі (қожасы) болып аталатын екінші өсімдіктің дайын қоректік заттарымен пайдаланып, негізігі иесі елеулі зиян келтіреді, кейде тіпті өлтіріпте жібереді. Бұған мысал ретінде адамарды, жануарлар мен өсімдіктерді әр түрлі ауруларға шалықтыратын ауру қоздырғыш микробтар бола алады. Өсімдіктің ішіне микробтар жарық-жаралары және демалу-буландыру тесіктері арқылы енеді. Өсімдіктің денесінде олар жеке клетканы олтіреді немесе клеткаларды қиынсыз басқа түрде өсіріп жібереді, бұл микробтардың әсерінен өсімдіктер ішінен шіри бастайды, ылғалды жерде өседі де, солып, қурай бастайды, өсімдіктің сабағы мен тамырында түйіндер, сүйелдер пйда болады, шырын-сағыздар ағады және т.б. қалыпты түрден ауытқулар көріне бастайды.
Саңырауқұлақтардан паразиттерге көптеген өсімдіктердің жапырағында ақұнтақ ауруын қоздыратын қалталы саңырауқұлақтар, қаракүйе саңырауқұлақтары, ағаштарда тіршілік ететін трутовиктер, кейбір дәнді дақылдарды ауруға ұшырататын қастауыш саңырауқұлақтары жатады. Бұдан басқа паразиттерге сұмқұла, арам шырмауық сияқты кейбір шөптер, дәнедер мен ағаштартамырларына жабысып, тіршілік ететін өсімдік түрлері жатады.
Екі организмнің өзара пайдалы бірігіп тіршілік етуін симбиоз деп атайды. Бұған мысал ретінде саңырауқұлақтар мен балдырлардың бірігіп өмір сүруінен құралған қыналарды айтуға болады. Бір клеткалы жасыл немесе көкжасыл топырақ балдырларында фотосинтез құбылысы жүріп, жеке дара минералды элементтерден органикалық заттар түзіледі, ал қалталы саңырауқұлақтар балдырларға қажетті қореқтік заттардың біразын дайындайды.
Топырақпен ешқандай байланысы жоқ, бірақ физиологиялық қатынассыз басқа өсімдіктерде тіршілік ететін өсімдіктерді эпифиттер деп атайды. Бұл тектес өсімдіктер емізік тәріздес бүршіктері (сабағында, тамырында) арқала негізгі иесінің сабағының немесе тамырының өлі қабығын жарып кіріп өседі. Олар қорктік заттарды иесінің үстіне шөккен немесе түскен шірінді мен шаңдардан алады, ал қажетті ылғалды өзінің бүкіл денесімен ауадан сіңіреді. Эпифиттерге ағаштардың сабағында, бұтақтарында тіршілік ететін кейбір қыналар жатады.
Кейбір өсімдіктер басқа өсімдіктерді тірек есебінде қаетіне жаратып, оларға шырмалып, өрмелеп өседі. Мұндай өсімдіктерді лиандар тобына жатқызады. Бұл топқа басқа өсімдіктерге немесе тіреуге мұртымен жабысып өсетін жүзімдер мен бақша дақылдары, тамырымен оралып өсетін плющтер, сабағымен шырмалып өсетін шырмауықтар және т.б. жатады.
Жоғарыда айтылғандай өсімдіктер жеке дара емес, тобымен бірігіп өмір сүреді. Бұл топтар әлдеқалай кездейсоқ құралған емес, сол жердің жағдайына байланысты бейімделген әр түрлі өсідіктердің жиынтығы. Өсімдіктердің осындай қоғамдастығын фитоценоз деп атайды. Демек, фитоценоз дегеніміз ұзақ тарихи кезеңдерге тіршілік үшін бәсекелесудің және қоршаған сыртқы ортамен тұрақты байланысудың негізінде құралған өсімдіктердің әр түрлерінің табиғи жағдайда қалыптасқан үйлесімі. Жеке фитоценоздарға орман, дала, шалғын және т.б. жатады. Фитоценоз құрамындағы өсімдіктер бір-біріне тікелей де(паразиттер, эпифиттер, симбионаттар) және қоршаған ортасы арқылы жанама да (ылғал, қоректік заттар, ауа, көлеңкелік, жел және т.б.)ықпал жасайды.
Өсімдіктер бі-бірімен өзара әсер етісіп қоймай, жан-жануарлармен де қарым-қатынаста ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.