Аудит кезіндегі есеп беру

Аудиторлық тексеріс жарнамалық жұмыс немесе қызметтердің орындалу деректерін растайтын барлық бастапқы құжаттардан басталуы керек.
Салық заңнамасымен құжатты расталған шығындар астарынан Қазақстан Республикасы заңнамаларына сәйкес ресімделген, құжаттармен расталған шығындар түсіндіріледі.
Бухгалтерлік заңнамаға сәйкес ұйым өткізген барлық шаруашылық операциялары растаушы құжаттармен ресімделуі тиіс. Бұл құжаттар бухгалтерлік есеп жүргізуге негіз болатын бастапқы есеп құжаттары қызметін атқарады. Бастапқы есептік құжаттар егер бастапқы есеп құжаттарының тұрпатты формасы альбомына жататын форма бойынша жасақталған болса ғана, есепке қабылданады (Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп және бухгалтерлік есеп-қисап жүргізу бойынша ереженің 12 және 13 тармақтары). Бастапқы есеп құжаттамаларының тұрпатты формалары альбомында көрсетілген бланкі форматтары ұсынылған болып табылады және өзгертіле алады. Жарнама шығындарын қарапайым іс-әрекеттер түрі бойынша шығындар ретінде тану үшін жарнамалық жұмыс немесе қызметтерді орындау деректерін растайтын бастапқы құжаттар болу керек.
Әр шаруашылық операцияның аудиті дәлелдемелерді жинау сатысында бөлек бухгалтерлік есепшоттарының арасындағы байланысты айқындаусыз олардың орнатылған критерийлеріне сәйкестігі бойынша дәлелдемелерді жинау арқылы көзқарасын қалыптастыру қажет. Шоттардың арасындағы бұндай өзара байланыс аудит аяқталғаннан кейін арнайы талдаулар нәтижесі қалыптасады. Барлық тексерулер аяқталғаннан кейін және байланыстар орнатқаннан кейін қаржылық есеп беру туралы жалпы ол жинақталады. Аудит әдісін қолданудың бұндай жолы тиімді деп табылады. Тексерілетін объект ілер бір шаруашылық операциясымен өзара байланысқан кезде, бір объект әр түрлі қызметкерлермен бірнеше жақтан тексерілуіне немесе есептің бір объектінің бірнеше рет қайталанып тексерілуіне жол берілуі мүмкін, мысалы жабдықтаулардан материалдары келіп түсуі 1310-1315, 1317-4110 1251-1255-2150. Тауарлы-материалдық қорлардың шоттарын; және 3310, 1250 жабдықтаушылардың шоттарына тиісті болады. Сонымен қатар, әрекеттегі салық кодексіне сай материалдарды сатып алу бойынша келісімшарттың сомасы қосылған құл салығымен (ҚҚС) кезінде рәсімделген бір құжат бір шаруашылық операция бойынша үш шоттың айналымы және қалдығының сомасы бойынша тексеріледі. Бұндай қайталану әрине, еңбек және уақыттың қосымша шығындарына алып келеді. Осыған байланысты, Ю.А. Данилевский бастаған авторлар ұжымының ойып әділетті деп санауға болады, олардың ойынша: «Егер аудит сегменті (аудит сегменттері деп бухгалтерлік есеп берудің баптарын дұрыстығын анықтайтын критерий сәйкестігін тексеру процедураларын айтамыз) ретінде есеп объектілері арасында жасалатын шаруашылық операцияларының циклі деп аталатындарды бөліп көрсетсе, онда аудит процесін оңтайлануы мүмкін»

1. Словарь по экономике и финансам. Глоссарий. Аудиторское заключение. Проверено 5 декабря 2011.
2. А.Н. Азрилиян. Заключение аудитора (аудиторской фирмы). Большой бухгалтерский словарь/ А.Н. Азрилиян. – М.:Институт новой экономики, 1999. – 574с.