Баланың психикалық дамуына ойыншықтың әсерi

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырыбы: Баланың психикалық дамуына ойыншықтың әсерi.

Орындаған: Төлеуханова Айдана П-407

Тексерген: Кулмышева Н. А.

Семей-2014 жыл

Баланың психикалық дамуына ойыншықтың әсерi.

Ойыншық баланың психикалық дамуының құралы ретінде. Ойыншық адамзат тарихына баланың өмір сүруге дайындау құралы ретінде пайда болады. Ойыншық- бұл ермек және көңіл көтеру үшін қызмет етеді, бірақ бір мезгілде баланың психикалық дамуының құралы болып табылады.

Жоғарыда айтылғандай, бала нәрестелік шақтан бастап оның мазмұнын анықтайтын, оның жүріс-тұрыс белсенділігін анықтайтын сылдырмақтармен ойнайды. Оның көз алдында ілініп тұрған ойыншықтарды мұқият бақылайды.

Бала ерте жастан бастап автодидактикалық (матрешкалар, пирамида және т. б ) деп аталатын ойыншықтарды алады. Бала көңіл көтере отырып ойыншықтын түрін, түсін, формасын анықтап үйренеді.

Бала сол жасында көптеген адамзат мәдениетіне байланысты ойыншықтар алады: саймандар, көліктер, қару жарақтар т. б. Осындай ойыншықтар арқылы бала функционалды заттарды тағайындап үйренеді.

Қазіргі заман балаларының көптеген ойыншықтарында адам дамуының белгілі бір кезеңінде туындаған тарихи ата-бабалары бар. Қысқартылған садақ пен жебе, бумерангтар, пышақтар т. б көне халықтарда ерекше орын алған. Олар балаларын болашақ өмірге нақты қару- жарақтарды қолдану арқылы үйреткен. Қазіргі заманда бұл заттар ерекше ойыншықтарға айналды, бір жағынан ол ата бабамыздың заттың функциясы сақталып қалатын сияқты, ал басқа жағынан олар шынайы қарулар ретінде қызмет етпейді. Шынайы қарулардың ойыншық-көшірмелерінің функциялары, шынайы қарулардың функцияларына қарағанда мүлде өзгеше.

Заттардың ойыншық-көшірмелері арқылы балаларға тұрақты заттар әлеміне психологиялық тұрғыда кіруге болысады.

Әдейі балалар ойынына арналып жасалған ойыншықтардан басқа, ойыншықтар орнына көптеген тұрмыстық заттар қолданылады (бос барабандар, сіріңке қорабы, қарындаштар, жіптер т. б), табиғи материалдар (талдар, қабық, құрғақ тамырлар және т. б) . Үлкендер балаларға бұндай заттармен қалай ойнау керек екенін үйретеді.

Аталған заттардың көбі ойынның сюжетына байланысты әр-түрлі қолданылуы мүмкін; үш жастан бастап балаға іс-әрекетті меңгеруге үйретеді.

Ойыншықтар баланың жеке тұлғаның рухани-адамгершілік аспектісіне әсер ету құралы ретінде. Ойыншықтар арасында қуыршақ, аю, мысық, маймыл және т. б ерекше орын алады. Ең алғаш рет бала қуыршақпен тек улкендер көрсеткен тәсіл арқылы ойнайды: қуыршақты тербетеді, төсекке жатқызады. Бұл тек еліктеуіш іс-қимылдар. Бұдан әрі үлкендер балаға, қуыршақты немесе ойыншық аңды эмоционалдық байланысқа түсу объектісі ретінде ұсынады. Бала ойыншыққа қамқорлық көрсетіп үйренеді. Бала қуыршақпен немесе ойыншық аңдармен ойнай отырып, рефлексті және эмоционалды сәйкестендіруге үйренеді.

Қуыршақ баланың эмоционалды және моральды дамуына ерекше әсер етеді. Бала ерік және қиялдың арқасында, қуыршақтың иесі ретінде өзін қалай ұстау керек екенін біледі. Ол ақылды және тілалғыш. Ол нәзік және көңілді. Ол қисық және қыңыр. Ол өтірікші және салақ. Бала өзінің қуыршығымен бірге барлық оқиғаларды, өзінің және басқаның өмірінің эмоционалды және моральдық жағын аландайды. Қуыршақ- барлығын түсінетін және жамандықты есте сақтамайтын тамаша достың орынбасары. Сондықтан қуыршаққа немесе ойыншық аңдарға деген мұқтаждық тек қыз балаларда ғана емес, ұл балаларда да туады. Балаларға арналған қуыршақ- ұл немесе қыз ғана емес. Қуыршақ- баланың ойынында қарым-қатынас бойынша серiктесі.

Балалардың әрқайсысында өздерінің қуыршақтарымен немесе аңдармен ерекше қарым қатынас орнатылған. Балалық шақ жылдарында әр бала өздерінің ойыншықтарына әр қалай байланып қалады.

Соңғы уақытта балалар ойын еңбегі үшін- дәрігерлік тақырыбын таңдап алған. Егіздер үлкен адамдардың кішкентай сәбимен қандай қарым қатынаста болса балалар соны өз ойыншықтарында сол көріністі іске асырады. Олар қағаздарды бөлік бөлікке бөліп оны жұмсақ ойыншық үлгісіндегі (аюға, қоянға, пілге) ұсынады.

«Дәріңді іш!»- деп бұйырады бала. Пипетканы қолдану арқылы қуыршақтың танауына себеді. Андрюша емделудің бұл түрін жақтыртпайды. Сосын ол барлығына қатарынан инені егеді (қарындашпен), бұрыңғы әдісті қолдана отырып. Қуыршақты «жылама, деніңнің саулығы үшін» деп жұбатады.

Уақыт өте келе ұл балаларда жұмсақ ойыншықтарға деген қызығушылық арта түседі. Олар ұйқыға кеткен кезде жұмсақ ойыншықпен жатуға әдеттенеді. Ұйықтар кезде өзі жамылатын көрпенің жартысын қуыршағына жауып, жастығының қасына алып жатады.

Алты жасар Андрюша өзінің қуыршағын үлкен досымен таныстырады.

Андрюша. Қара, Антон, бұл біздің бөлмеміз. бұндағының бәрі менікі. Мынау менің ойыншықтарым. Ал мынау менің ең сүйікті ойыншығым. Танысып қой.

-Салем, қонжық, - деді Антон.

-Салем, -деді қонжық Адрюшаның дауысымен.

-Қонжық сенің атың қалай?

-Менің атым -Қонжық, -деді қонжық Андрюшаның дауысымен.

-Қонжық болдыма?- деді Антон.

-Қонжық болды. Мен пайда болған күннен бастағанда Андрюша әлі кішкентай еді. Және ол мені солай атап кетті, -деді қонжық Андрюшаның дауысымен.

Көптеген эмоциялық әсерлер қуыршаққа деген көзқарас кезінде материалдық фактураны білдіреді. Балалар қуыршақпен ойнағанда оларды таңдап алады. Осы ойыншықтардың ішінде жұмсақ және үлкен ойыншықтар балаға оңтайлы эмоцияны қалыптастырып, ойынға қарай тартады. Онша емес және түрі суық болып көрінетін ойыншықтармен ойнауға баланың көңілі тартпайды. Дұрыс таңдай білген ойыншықтың фактурасында баланы ойыншықтың жақсы қылығы арқылы оңтайлы көңіл күйдің түрін көруге болады. Ол яғни көпшілдік, әсерлестік, жақсылықты тілеуші сияқты және тағы басқалары.

Бақылау жұмыстары нәтижесінде балалалар ойын кезінде жұмсақ ойыншықтармен ойнағанды жақсы көреді деп есептеген. Олар өздері тамақтанар кезде қуыршақтарын бірге қастарына алып отырады және ұйқтауға жатар кезде қастарына алып жатады. Түрлі ойындарды ойнау кезінде олар сонымен қатар міндетті түрде аюды, итті, чебурашканы алып жүреді.

Балалармен жекелей түрде арнайы эксперимент жүргізілді. Баланың алдына стөлдің үстіне әр түрлі сападағы матамен дайындалған үш түрлі ойыншық мысықтарды қойды: біріншісі-жұмсақ әрі нәзік, екіншісі- пластмассадан жасалған, жылы, үшіншісі-резинадан жасалған, суық. Барлық ойыншықтар бірдей көлемде.

Балаға Салли атты мысық жайлы ертегіні тыңдауды ұсынды.

Далада күн салқын болып, бұлттардың арасынан күннің жүзі көрінбей, жаңбыр жауып кетті. Ақылды мысық Салли көшеде дала кезіп жүрді, себебі оның тұрақты үйі жоқ еді. Ол көрінген жерде ұйықтап, көзіне көрінген нәрсемен тамақтанып жүрді. Саллидің үсті-басы бәрі су болып кетті, оған өте уық еді, өзіне жылы әрі ыңғайлы паналайтын жер тапқысы келді. Бір уақытта ол ашық тұрған есікті көріп қалдыда байқаусыздан сонда сырғанап түсті. Ол аса зәулім емес, қараңғы сарай еді. Енді ғана ыңғайланып орналасып, жылы жерде ұйықтап қалған Салли кенеттен бір дауысты естіп қалады: Қане ары тұр!әрі қарай бар!кет! Бұл менің үйім, бұл үйдің қожайыны мен. Барлық мысықтар тек маған бағынады-ұлы Дикоға!

Ашулы мысықты көрген Салли шошып кетеді. Мысық Саллидің үстіне секіріп біріншісінде оны ұрып аяғынан теуіп жіберді, екнішісінде жермен өткізіп ұрып-соқты. Сөйтіп далада жатқан жерінде әлсін-әлсін есін жияды.

Осы кезде оны Том атты мысық далада жатқан жерінде тауып алады. Ол Саллиге көмектесіп өзінің үйіне алып келеді. Ол жер өте таза әрі жылы болды. Ақылды Том өзінің төсек орнын кішкентай Саллиге ұсынып сол жерде ұйықтап қалады.

Салли ұйқыдан оянған кезде таң атып кеткен екен. Ол жан-жағына қарайлап, Томды көрмеді. Ол тағыда өзінің жалғыссырап қалдымба деп қорқып кетті. Осы сәтте қолында бір түйір шұжықты алып келе жатқан томды көреді. Саллидің қарны аш еді, ол соңғы рет кешегісі күндіз тамақтанған еді. Том Саллиге алып келген шұжығын қолына береді. Қарны ашып қалған Салли тамақтануға кіріседі. Ол қолындағы шұжықтың барлығын жеп қоюшеді, бірақ жартысын Томға берді. Сосын олар бірге сабаққа серуендеуге кетті. Онда өте тамаша жасыл желекетерде ойнап, көңіл көтерді. Салли тамаша ойын ойлап тапты. Олар секірді, бірін бірі қуып, жақсы ойнады.

Осындай тамаша сәтте бір жерден ашулы Дик атып шығады. Ол қатты дауыспен айғайлап: «Бұл менің жерім, әрі кетіңдер!» деп қуып шығады.

Ашулы болғаны сонша Дик Саллиді көріп сенде осындамысың?! Мен саған кеше ғана жақсылап түсіндірген сияқты едім ғой деп ашуланып, қазір мен саған көрсетейін деп ашуланады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.