Жанұяның құрамы және түрлері

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Қазіргі заманда көптеген балалар дүниеге келтірген үлкендерімен емес, басқа адамдармен өмір сүріп дамуда. Яғни ата – аналары ажырасқан, дүние салған, неке құрмаған не белгілі бір себептермен оларды баға алмайтын жанұялар. Бір жынысты оның ішінде әйел адам қарауындағы балалар көбеюде. Мұндай жағдайларда жаңа жанұя құрылса, онда оны асырайды бағады, аралас жанұя деп атайды. Егер жанұяда тек бір ата-анадан тұрса, онда оны толық емес жанұя деп атайды. Толық емес жанұяларға айырықша талаптар қойылды. Мұндай жанұялардың 3 түрін бөліп көрсетуге болады. Оны Вирджиния Сатир былайша бөлді жанұядағы ата – ананың бірі кетіп қалған екіншсі қайта неке құрмаған, екінші тип-жалғыз басты адам бала асырап алды, үшінші-тип әйел баласын не қызын жалғыз тәрбиелейді. Көбіне бір ата-аналы жанұялар әйел-ана мен оның балаларынан ғана құралады. Бір ата-анадан ғана тұратын жанұя баланың тұлғалық дамуына жағдай жасай алады ма” деген мәселе тұрады. Толық емес жанұяның мәселесі балаға әйел адам мен ер адам туралы толық бейне құру қиындығында. Жанұяда қалған ата-ана үшін балада жоқ ата-ана туралы жағымсыз бейне қалыптастыру, әсіресе егер не ажырасу, тастап кету не одан да басқа өте ауыр тиетін жағдайда болса, өте оңай. Жанұяда жарсыз қалған әйел адам баласы барлық ер адамдар жаман, деген ой қалыптасып қалмауына өте қатты тырысуы қажет. Өйткені мұндайды естіген ер болса ер адам баяу жақсы дегенге қиын сенеді. Oның жаман емес екенін сезбеген ер бала, қалайша өзінің жақсы екенін сезе алмақ. Әйел адаммен ғана тәрбиеленген бала толық жанұяда тәрбиеленбеген балаға қарағанда тезірек жетіледі. Егер оның психогенетикалық қажеттіліктері толық қанағаттандырылса, бала үшін шешімін таныған әлеуметтік қажеттілік қана қалады. Бұл жерде де, психологтардың бақылауынша, жалғыз ана үшін бәрі біткен жоқ. Өте жақсы психологиялық тұрғыдан тәрбиеленген бала ел үшін жаңа қыйындықтармен кездессе олардың алдында сасып, шашырап қалмайды, керісінше оны өз бетімен жеңуге тырысып көреді. Жанұяның тағы бір типі – жалғыз әке жанұясы. Егер әке өз балаларының қажеттіліктерінің қаннағаттандыра алмайтындығын сезсе ол үй жұмысы мен бала бағуға көмекші әйел шақыруы мүмкін алайда ол қызметші әйел ана шапағаты қажеттілігін қанағаттандыра алама. Көбісі оның жеке сапалары мен әкенің баласына, олардың әкесіне деген қатынасына байланысты. Мұндай жағдай өте күрделі, ол екі тараптанда үлкен сабырлылық пен түсініспеушілікті қажет етеді. Толық емес жанұяда тәрбиеленгендіктен балалар әйел мен ер адамдар арасындағы қарым-қатынасты бақылай алмайды сондықтан олар бұл қатынастың толықтай моделін білмей өседі.

1. Әбиев Ж. Педагогика тарихы-А., 2006.
2. Макаренко А.С. Ата-аналар кітабы.-А., 1987
3. Азоров Ю.П. Семейная педагогика. - М.: Политиздат, 1985.
4. Анзорг Л. Дети и семейный конфликт. М.: Просвещение, 1987.
5. Байярд Р.Т., Байярд Д. Ваш беспокойный подросток. М.:Просвещение, 1991.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СРО
Тақырыбы: Жанұяның құрамы және түрлері.

Орындаған: Мухамедканова Мадина
Тексерген: Оралханова И.А.

Семей 2015 ж
Қазіргі заманда көптеген балалар дүниеге келтірген үлкендерімен емес, басқа адамдармен өмір сүріп дамуда. Яғни ата - аналары ажырасқан, дүние салған, неке құрмаған не белгілі бір себептермен оларды баға алмайтын жанұялар. Бір жынысты оның ішінде әйел адам қарауындағы балалар көбеюде. Мұндай жағдайларда жаңа жанұя құрылса, онда оны асырайды бағады, аралас жанұя деп атайды. Егер жанұяда тек бір ата-анадан тұрса, онда оны толық емес жанұя деп атайды. Толық емес жанұяларға айырықша талаптар қойылды. Мұндай жанұялардың 3 түрін бөліп көрсетуге болады. Оны Вирджиния Сатир былайша бөлді жанұядағы ата - ананың бірі кетіп қалған екіншсі қайта неке құрмаған, екінші тип-жалғыз басты адам бала асырап алды, үшінші-тип әйел баласын не қызын жалғыз тәрбиелейді. Көбіне бір ата-аналы жанұялар әйел-ана мен оның балаларынан ғана құралады. Бір ата-анадан ғана тұратын жанұя баланың тұлғалық дамуына жағдай жасай алады ма" деген мәселе тұрады. Толық емес жанұяның мәселесі балаға әйел адам мен ер адам туралы толық бейне құру қиындығында. Жанұяда қалған ата-ана үшін балада жоқ ата-ана туралы жағымсыз бейне қалыптастыру, әсіресе егер не ажырасу, тастап кету не одан да басқа өте ауыр тиетін жағдайда болса, өте оңай. Жанұяда жарсыз қалған әйел адам баласы барлық ер адамдар жаман, деген ой қалыптасып қалмауына өте қатты тырысуы қажет. Өйткені мұндайды естіген ер болса ер адам баяу жақсы дегенге қиын сенеді. Oның жаман емес екенін сезбеген ер бала, қалайша өзінің жақсы екенін сезе алмақ. Әйел адаммен ғана тәрбиеленген бала толық жанұяда тәрбиеленбеген балаға қарағанда тезірек жетіледі. Егер оның психогенетикалық қажеттіліктері толық қанағаттандырылса, бала үшін шешімін таныған әлеуметтік қажеттілік қана қалады. Бұл жерде де, психологтардың бақылауынша, жалғыз ана үшін бәрі біткен жоқ. Өте жақсы психологиялық тұрғыдан тәрбиеленген бала ел үшін жаңа қыйындықтармен кездессе олардың алдында сасып, шашырап қалмайды, керісінше оны өз бетімен жеңуге тырысып көреді. Жанұяның тағы бір типі - жалғыз әке жанұясы. Егер әке өз балаларының қажеттіліктерінің қаннағаттандыра алмайтындығын сезсе ол үй жұмысы мен бала бағуға көмекші әйел шақыруы мүмкін алайда ол қызметші әйел ана шапағаты қажеттілігін қанағаттандыра алама. Көбісі оның жеке сапалары мен әкенің баласына, олардың әкесіне деген қатынасына байланысты. Мұндай жағдай өте күрделі, ол екі тараптанда үлкен сабырлылық пен түсініспеушілікті қажет етеді. Толық емес жанұяда тәрбиеленгендіктен балалар әйел мен ер адамдар арасындағы қарым-қатынасты бақылай алмайды сондықтан олар бұл қатынастың толықтай моделін білмей өседі. Алайда бұл мәселелер шешімсіз емес әйел анадан ерлерге жағымды ұстанымы болуы мүмкін, сол себепті баласында жағымсыз қалыптаспайды. Әйел ана өзінің таныс құрметтейтін ер адамдарымен жақында жылы қатынас орнатуда баласына көмектеседі. Толық емес жанұядағы ер бала күрделі мәселемен кезігеді. Әйел ана еркелетуінің ортасында болған қоғамды әйелдер басқаратынына көзі жеткен бала енді ерлердің түкке тұрмайтын нақұрыс екен деп сезінеді. Ерлердің жалғыз әйелді қамқорлауға ұмтылуы олардың өздерінің тәуелсіз өмірінен қол үзуіне әкеледі. Нәтижесінде көптеген балалар өз аналарымен қалып, өздерінің өзге жыныстық екенін ұмытуы мүмкін немесе ер балалар анасына қарсы қыз бала әйел мен ер қарым - қатынасы туралы дұрыс емес көзқарас алуы мүмкін. Оның өзінің жыныстық идентификация ауытқымалы болуы мүмкін. Қыз бала не құл роліне дайын - бәрін береді ештеңе қайтарып алмайды, немесе өз бетімен барлығын жеңе аламын деген сезімді болады. Барлық аралас жанұялар бір-біріне бұрында болғанын бөліктерін біріктірумен ұқсайды.
Жалпы мұндай жанұяларды 3-ке бөлуге болады.
1. Балалы әйел баласыз ер адамға күйеуге шығады;
2. Балалы ер адам баласыз әйелге үйленеді;
3. Әйелде, ер адам да алдыңғы некеден балалары бар.
Бірінші жағдайда аралас жанұя әйелінен, әйелдің балаларының күйеуінен, бұрынғы күйеуінен тұрса, екінші жағдайда аралас жанұя құрамына күйеуі, оның балалары, әйелі және бұрынғы әйелі кіреді. Үшінші жағдайда жанұя әйелінен, оның балаларынан, әйелінің бұрынғы күйеуінен, қазіргі күйеуінен оның балалары мен бұрынғы әйелінен тұрады. Бұл айтылған адамдардың барлығы бір шаңырақта тұра алмаса да олар қандай болса да бір-бірінің өмірінде қатынасы болады. Олардың әрқайсысының өз орны мен ролі бар. Аралас жанұя берекелі өсіп дами алады, егер оның әр мүшесі маңызды, керекті болса. Көп адамдар өздері бұрын байланысқан адамдары жоқ секілді өмір сүруге тырысады. Алайда бұл адамдар жанұяның өміріне кері әсер етеді. Жанжалды мәселе олар бір-біріне уақыт таппаса, үрысса, бір бірін жау санаса туады. Ал бала үшін қиынның қиыны. Егер бала алдына ата-анасы өз талабы мен міндетін қойса, егер олар бұл жағдайдың қаншалықты қиын екенін түсінбесе, егер әр ата-ана бірі-бірімен сөйлеспесе туындайды .
Егер ата-аналар бір-біріне деген қатынасын жасырмаса, балада ең болмағанда өз іс-әрекетін таңдау мүмкіндігі болады, мұндай жағдай ажырасқан ата-аналар арасында жиі кездеседі. Олар бір-бірін әлі жау санап, балаларын тыңшы ретінде қолданады. Мұндай жағдай қарапайым жанұяда да кездеседі егер ерлі-зайыптылар бір-біріне қатысты шынайы болмаса олар балаларынан өздері күші жетпейтін мәселенің шешілуін күтеді. Әрине, оның оған күші жетпеуі мүмкін, сондықтан бала бұл жағдайға жиі тіл алмаумен, аурумен, қырсықтықпен жауап қайтаруы мүмкін. Бала үшін оны қоршағандарының шынайлығы мен сезімдері мен сөздеріне деген жауапкершілігі пайдалы. Біреумен ашық болу үшін оны жақсы көру міндетті емес. Бұрынғы ерлі-зайыптылардан бір-біріне деген сүйспеншілікті күтудің керегі жоқ, бірақ олар өз мәселелерінің шешімін балаға артып қоюына болмайды. Аралас жанұяда пайда болатын негізгі сұрақ - қалайша баланы үлкендер мәселелерінің ауыртпашылығынан арылту болып табылады. Қайта некеге тұрған әйел-ана балаларын өз меншілігінде иеленіп, басқаруға бейім келеді. Бұл оның жаңа жарына қиындық әкеледі. Ол әйел-ана жаңа күйеуіне масыл боғысы келмейді, өйткені оның ойынша күйеуімен оның балалары арасында жақсы қатынас орнауы екі талай. Кей кездері бұрынғы зайыбына кенеттен сүйіспеншілігі оянады. Сонымен қатар жаңа күйеуі көмекші ролін жай меңгереді. Мұндай әрекет жанұяға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.