Қ.жұбановтың әліпби, емле туралы тұжырымдары

Кез келген ғылым саласының бастауында ғасырлар бойы маңыздылығын жоймайтын, уақыт өткен сайын, іздене үңілген сайын келер ұрпақ тың ой, терең пайымдау, жаңа білім табатын ғұмырлық еңбектер болатындығы белгілі. Мұндай еңбектердің қатарына ХХ ғасыр басында-ақ қазақ тіл білімінің негізін қалауға айрықша үлес қосқан аса көрнекті тілші-ғалым, профессор Құдайберген Қуанұлы Жұбановтың зерттеулері жатқызылады.
Қазақ тіл білімінің тұңғыш профессоры Қ.Жұбанов 1937 жылдың қараша айын­да нақақтан-нақақ, «халық жауы» ретінде тұтқындалып, содан жыл өте, 38-ге енді шыққан кезінде ату жазасына кесілген болатын. Аз ғұмыр, қысқа уақыт ішінде қазақ филологиясына мол үлес қосып, қомақты мұра қалдырған талантты ғалымның еңбектері 1937 жылдан кейін жарық көрмей, 20 жыл бойы жұртшылық назарынан сырт қалып келген еді. Тек 1957 жылы Құ­дайберген Жұбановтың азаматтық құ­қығы қалпына келтіріліп, ғалымның қазақ тілі жөніндегі зерттеулерін оқыр­ман қауымына ұсынуға мүмкіндік туды. Профессор Қ.Жұбановтың өмірі мен шығармашылығын тұңғыш зерт­те­ген жұбановтанушы, академик Рәбиға Сыздықтың сөзімен айтсақ: «… өзінің табиғат берген бітімімен, Алла Тағала сыйлаған ақылды-парасаттылығымен, үлкен таланттылығымен, ата-анасы мен тәрбиесінен келген қабілеттілігі­мен, алған білім-танымымен елден ерек тұрған біртуар (феномен) тұлға» өзінің аз жасаған ғұмырында ғылым үшін баға жетпес класси­калық зерттеулерін мирас етіп қалдырды.
Абай атындағы Қазақ педа­гогика­лық институтының қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының мең­герушісі, Халық ағарту комиссариаты коллегиясының, Ұлттық мәдениет институтының ғалымдар кеңесінің мүшесі, КСРО Ғылым академиясы Қазақстан филиалы үлкен ғылыми кеңесі мен Прези­диумының мүшесі, Әдістеме, бағ­дарламалар мен оқулықтар секторының меңгерушісі, Халық комитетінің оқыту-әдістемелік кеңе­сінің КазФАН-ның тіл және әдебиет секторының жетекшісі, Республика­ның Мемлекеттік тер­минологиялық комиссиясының А.Байтұрсынұлынан кейінгі тө­рағасы, Бүкілодақтық жаңа әліпби орталық комитетінің мүше­сі, Кеңестің бүкілодақтық XVI съезінің делегаты, КазЦИК мүшесі Құдайбер­ген Қуанұлы Жұбановтың осыншама ғылыми, мәдени-әлеуметтік маңызы зор міндеттер мен жауапты қызметті атқара жүріп, мұншама терең, іргелі зерттеулерді қатар жүргізіп отырғанына қайран қаласың, мақтан тұтасың, үлгі етесің.
Неміс, араб, парсы, моңғол, чуваш, коми, грузин, түркі тілдерін меңгерген полиглот, түркі тілдерінің тарихы бойынша өз зерттеулерінде руна жазулы, ескіұйғыр жазулы, араб жазулы ескерткіштерді, моңғол, тұңғыс-манжұр, қытай, жапон тілдері мате­риал­дарын, араб, парсы мәліметтерін, Еуропа тілдерінде жазылған әде­биеттерді молынан пайдаланған еу­ропалық деңгейдегі лингвист, профессор Қ.Жұбанов терең білімі мен зердесін, қажыр-қайратын, еңбегін қазақ тілінің сол кезеңдерде шешімін таппай тұрған жазу (әліпби және орфография), терминология, әдістеме, тілі білімінің фонетика, лексикология, грамматика (морфология және синтаксис) салаларының көкейтесті мәселелеріне арнады.
Қ.Жұбанов ғылым тезіне түсіп таразыланған тұңғыш грамматика оқулығы мен қазақ тілінің мемлекеттік бағдарламасын жасады, қазақ тілта­нымы саласында академиялық сипат­­тағы алғашқы монографиялық зерттеудің авторы болды. Сондай-ақ ғалымның 1930 жылдардан басталған Қазақстандағы терминологиялық жұ­мыс­тарды ұйымдастырушы, қазақ тер­минологиясының Кеңес дәуіріндегі дамуының бағытын белгілеуші екен­дігін атап айтуымыз керек. Сонымен қатар ғалымның әдебиеттану, мәдениет пен өнер туралы жазған құнды зерттеулері мен пікірлері бір төбе.

1. Сыздықова Р. Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайында анықтағыш. Алматы, 1960ж.
2. Жиенбаев С. Сөйлемнің тыныс белгілері. Алматы, 1940ж.
3. Хасенов Ә, Пунктуацияны оқыту жолдары, Алматы,1957ж.
4. Мұсабекова Ф, Қазіргі қазақ тілінің пунктуациясы, Алматы, 1773ж.
5. Мұсабекова Ф Тыныс белгілерін оқытудың кейбір мәселелері, Алматы,1959.