Тамыр – түйнектердің құрылысымен танысу және оның технологиясы
1. Кіріспе бөлім
А. Тамыр. түйнек дегеніміз не?
2. Негізгі бөлім
А. Тамыр.түйнек құрылысы
В. Оның технологиясы
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер
А. Тамыр. түйнек дегеніміз не?
2. Негізгі бөлім
А. Тамыр.түйнек құрылысы
В. Оның технологиясы
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер
Тамыр-түйнек жемістілер, бақша дақылдары және сүрлемдік дақылдар
Мал шаруашылығын қарқынды дамыту жолына қойған шаруашылықтарда мал азығының айтарлықтай үлесін көмірсуларына бай тамыртүйнекті жемісті дақылдар құрауы керек. Әсіресе сүт бағытындағы ірі қара малдар үшін мұндай мал азықтары өте пайдалы, өйткені олар ірі азықтар мен құрама жемнің мал организмінде жақсы қорытылып сіңірілуін жақсартады. Сонымен қатар тамыржемістілердегі кездесетін сілтілі металдар мал организміндегі қышқылды-сілтілі теңдікті ұстап тұруды қамтамасыз етеді. Егістікте тамыржемістілердің өнімі басқа мал азықтық дақылда- рға қарағанда жоғары келеді. Бірақта оны өсіріп, өнімін алу әлі күнге дейін көп шығындарды талап етеді. Мысалы тамыржемісті азықтың бір азықтық өлшемін өндіру үшін пішеннің, сүрлемнің өніміне қарағанда 1,5-4,0 есеге дейін шығын көп жұмсалады екен. Сол себепті тамыртүйнекжемісті дақылдарды өсіретін шаруашылықтар алдында оның өзіндік құнын төмендетуге бағытталған міндеттер тұр. Алдымен тамыржемісті азықты өсіру технологиясын барынша механикаландыру, жиналған өнімді сақтау жөне өндеп малға беру технологиясын жетілдіру керек.
Түйнек (tuber) – өзгерген сабақ; өсімдіктің бір не бірнеше сабақ буыны аралығынан дамиды. Жер үсті түйнегі әдетте негізгі (мысалы, кольраби) немесе жанама бұтақтардан (эпифитті орхидеялар) өсіп жетіледі де олардың жасыл жапырақтары болады. Жер асты түйнегі жапырақтары редукцияға ұшыраған, ерте түсіп қалатын қабыршаққа айналған. Кейде түйнек гипокотиль жолымен (тұқымжарнақ астындағы иін – тамыр мойны мен тұқымжарнақ аралығындағы өскін сабағының бөлігі) дамиды (мыс., цикламен). Ұсақ түйнектер өсімдіктің жапырақ қолтығынан (фикария), көбінесе, гүлшоғырының айналасында (таран) немесе өнім бүршіктері ретінде (кейбір күрделі споралы өсімдіктердің жапырақтарында түзіліп, түскен кезде жаңа өсімдікке бастама беретін қосымша бүршіктер) түзіледі. Түйнекте қоректік заттар қоры, көбінесе крахмал, т.б. көмірсулар мол жиналады. Түйнектін мен сүректің паренхималық клеткаларынан, кейде сабақ өзегінен өседі. Түйнек әдетте көбеюге, өсімдіктің қыстап шығуына қажет, Түйнекпен жаңа өсімдік дамиды. Түйнектің бір жылдық, көп жылдық түрлері бар. Көптеген өсімдіктердің түйнегі тағамға, малға жем ретінде пайдаланылады. Бұлар тамыржеміс (жер асты ет-женді органдарын пайдалану үшін өсірілетін өсімдіктер) деп аталады. Тамыржемісте қант, минералды тұздар, витаминдер, каротин болады.
Мал шаруашылығын қарқынды дамыту жолына қойған шаруашылықтарда мал азығының айтарлықтай үлесін көмірсуларына бай тамыртүйнекті жемісті дақылдар құрауы керек. Әсіресе сүт бағытындағы ірі қара малдар үшін мұндай мал азықтары өте пайдалы, өйткені олар ірі азықтар мен құрама жемнің мал организмінде жақсы қорытылып сіңірілуін жақсартады. Сонымен қатар тамыржемістілердегі кездесетін сілтілі металдар мал организміндегі қышқылды-сілтілі теңдікті ұстап тұруды қамтамасыз етеді. Егістікте тамыржемістілердің өнімі басқа мал азықтық дақылда- рға қарағанда жоғары келеді. Бірақта оны өсіріп, өнімін алу әлі күнге дейін көп шығындарды талап етеді. Мысалы тамыржемісті азықтың бір азықтық өлшемін өндіру үшін пішеннің, сүрлемнің өніміне қарағанда 1,5-4,0 есеге дейін шығын көп жұмсалады екен. Сол себепті тамыртүйнекжемісті дақылдарды өсіретін шаруашылықтар алдында оның өзіндік құнын төмендетуге бағытталған міндеттер тұр. Алдымен тамыржемісті азықты өсіру технологиясын барынша механикаландыру, жиналған өнімді сақтау жөне өндеп малға беру технологиясын жетілдіру керек.
Түйнек (tuber) – өзгерген сабақ; өсімдіктің бір не бірнеше сабақ буыны аралығынан дамиды. Жер үсті түйнегі әдетте негізгі (мысалы, кольраби) немесе жанама бұтақтардан (эпифитті орхидеялар) өсіп жетіледі де олардың жасыл жапырақтары болады. Жер асты түйнегі жапырақтары редукцияға ұшыраған, ерте түсіп қалатын қабыршаққа айналған. Кейде түйнек гипокотиль жолымен (тұқымжарнақ астындағы иін – тамыр мойны мен тұқымжарнақ аралығындағы өскін сабағының бөлігі) дамиды (мыс., цикламен). Ұсақ түйнектер өсімдіктің жапырақ қолтығынан (фикария), көбінесе, гүлшоғырының айналасында (таран) немесе өнім бүршіктері ретінде (кейбір күрделі споралы өсімдіктердің жапырақтарында түзіліп, түскен кезде жаңа өсімдікке бастама беретін қосымша бүршіктер) түзіледі. Түйнекте қоректік заттар қоры, көбінесе крахмал, т.б. көмірсулар мол жиналады. Түйнектін мен сүректің паренхималық клеткаларынан, кейде сабақ өзегінен өседі. Түйнек әдетте көбеюге, өсімдіктің қыстап шығуына қажет, Түйнекпен жаңа өсімдік дамиды. Түйнектің бір жылдық, көп жылдық түрлері бар. Көптеген өсімдіктердің түйнегі тағамға, малға жем ретінде пайдаланылады. Бұлар тамыржеміс (жер асты ет-женді органдарын пайдалану үшін өсірілетін өсімдіктер) деп аталады. Тамыржемісте қант, минералды тұздар, витаминдер, каротин болады.
1. Әубәкіров Қ., Атақұлов Т., Ахмет А. Мал азығын өндіру.- Алматы, 2011
2. Зафрен С.Я. Жемшөп дайындау технологиясы (анықтамалық құрал).-А.,1980
3. Абанова, М.Н. Мал азықтандыру практикумы.- Алматы, 2007
4. Зыков Ю.Д., Копытин И.П. Мал азығын өндіру. – А., 1994
5. К.Ш. Жанабаев., Т.С. Саудабаев. Өсімдік шаруашылығы.
2. Зафрен С.Я. Жемшөп дайындау технологиясы (анықтамалық құрал).-А.,1980
3. Абанова, М.Н. Мал азықтандыру практикумы.- Алматы, 2007
4. Зыков Ю.Д., Копытин И.П. Мал азығын өндіру. – А., 1994
5. К.Ш. Жанабаев., Т.С. Саудабаев. Өсімдік шаруашылығы.
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
СӨЖ
Тақырыбы: Тамыр - түйнектердің құрылысымен танысу және оның технологиясы.
Орындаған: Өмірбек Г.
Тексерген: Татенов А.
Семей 2015
Жоспар:
1. Кіріспе бөлім
А. Тамыр- түйнек дегеніміз не?
2. Негізгі бөлім
А. Тамыр-түйнек құрылысы
В. Оның технологиясы
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер
Тамыр-түйнек жемістілер, бақша дақылдары және сүрлемдік дақылдар
Мал шаруашылығын қарқынды дамыту жолына қойған шаруашылықтарда мал азығының айтарлықтай үлесін көмірсуларына бай тамыртүйнекті жемісті дақылдар құрауы керек. Әсіресе сүт бағытындағы ірі қара малдар үшін мұндай мал азықтары өте пайдалы, өйткені олар ірі азықтар мен құрама жемнің мал организмінде жақсы қорытылып сіңірілуін жақсартады. Сонымен қатар тамыржемістілердегі кездесетін сілтілі металдар мал организміндегі қышқылды-сілтілі теңдікті ұстап тұруды қамтамасыз етеді. Егістікте тамыржемістілердің өнімі басқа мал азықтық дақылда- рға қарағанда жоғары келеді. Бірақта оны өсіріп, өнімін алу әлі күнге дейін көп шығындарды талап етеді. Мысалы тамыржемісті азықтың бір азықтық өлшемін өндіру үшін пішеннің, сүрлемнің өніміне қарағанда 1,5-4,0 есеге дейін шығын көп жұмсалады екен. Сол себепті тамыртүйнекжемісті дақылдарды өсіретін шаруашылықтар алдында оның өзіндік құнын төмендетуге бағытталған міндеттер тұр. Алдымен тамыржемісті азықты өсіру технологиясын барынша механикаландыру, жиналған өнімді сақтау жөне өндеп малға беру технологиясын жетілдіру керек.
Түйнек (tuber) - өзгерген сабақ; өсімдіктің бір не бірнеше сабақ буыны аралығынан дамиды. Жер үсті түйнегі әдетте негізгі (мысалы, кольраби) немесе жанама бұтақтардан (эпифитті орхидеялар) өсіп жетіледі де олардың жасыл жапырақтары болады. Жер асты түйнегі жапырақтары редукцияға ұшыраған, ерте түсіп қалатын қабыршаққа айналған. Кейде түйнек гипокотиль жолымен (тұқымжарнақ астындағы иін - тамыр мойны мен тұқымжарнақ аралығындағы өскін сабағының бөлігі) дамиды (мыс., цикламен). Ұсақ түйнектер өсімдіктің жапырақ қолтығынан (фикария), көбінесе, гүлшоғырының айналасында (таран) немесе өнім бүршіктері ретінде (кейбір күрделі споралы өсімдіктердің жапырақтарында түзіліп, түскен кезде жаңа өсімдікке бастама беретін қосымша бүршіктер) түзіледі. Түйнекте қоректік заттар қоры, көбінесе крахмал, т.б. көмірсулар мол жиналады. Түйнектін мен сүректің паренхималық клеткаларынан, кейде сабақ өзегінен өседі. Түйнек әдетте көбеюге, өсімдіктің қыстап шығуына қажет, Түйнекпен жаңа өсімдік дамиды. Түйнектің бір жылдық, көп жылдық түрлері бар. Көптеген өсімдіктердің түйнегі тағамға, малға жем ретінде пайдаланылады. Бұлар тамыржеміс (жер асты ет-женді органдарын пайдалану үшін өсірілетін өсімдіктер) деп аталады. Тамыржемісте қант, минералды тұздар, витаминдер, каротин болады.
Мал шаруашылығымен айналысатын кешендерге мал азығы үшін мал азықтық бақша дақылдарын пайдаланудың да маңызы жоғары. Ол үшін мал азығына бақша дақылдарының азықтық сорттарымен қатар стандартсыз асханалық сорттарды өсіріп пайдалануға болады.
Қазіргі кезде республика бойынша жалпы мал азығы құрамында тамыржемісті азықтар көп емес (1,0% дейін), ал шырынды азық құрамында 10-12% шамасында ғана.
Келешекте мал шаруашылығында, өсіресе сүт өндіретін кешендерде, сүт өнімін жоғарылату үшін шырынды азық құрамында тамыртүйнек және бақша дақылдары кем дегенде 35-40% болуға тиісті.
Бұл дақылдардың құрамында жеңіл қорытылатын көмірсулары көптеп кездеседі. Тамыржемісті азықтар мал рационының қантты-протеинді тепе-теңдігін ұстап тұрады (100 г қорытылатын протеинге 120-150 г көмірсуы келеді). Тамыржемістілердің пәлегі де жақсы мал азығы болып есептеледі. Тамыржемістілердің өнімінің 35-50% пәлегі құрады. Тамыр-түйнек өнімі жоғарылаған сайын пәлек үлесінің мөлшері азаяды (20-30%). Тамыржемістілердің пәлегі тамырларына қарағанда протеинге, витаминге және құрғақ затына бай келеді.
Оны жас қалпында, сүрленген түрінде не болмаса шөп ұны ретінде мал азығына пайдаланады.
Қазақстанның азық балансында тамыр жемістілер мен бақша дақылдарының орны айырықша. Тамыр же- містілердің ішінен азықты қызылшаны айырықша бөліп алуға болады. Бұдан соңғы орынға сәбіз, тарна, жатқызған жөн.
Бақша дақылдары -- азықтык қарбыз, қауын, асқабақ, қабақ.
Бұл дақылдардың бәрі де көктемгі балғын азықтар болып табылды. Бұларда жеңіл сіңетін көмір тегі, ми- нералды шырын, двитаминдер мол болады. Мұны жеген мал сүтті мол береді, әрі сүйсіне жейді. Бұлардың бәрі де өте мол өнім береді.
Азыққа бұлардың жемісімен қоса, жапырақтары да пайдаланылады. Әсіресе, жуғымтал келеді.
Қаншалықты артықшылығына қарамастан, азық тобының бұл түрі кең тарамаған. Оның себебі, тұқым шарашылығының жолға қойылмауынан, өнім жинау мен оны сақтаудың қиындығынан болып отыр.
Тұқымын өндіруді, балғын азық дайындауды арттыру мен оны сақтауды жақсарту жалгерліктің қолынан ке- летін іс кана екені белгілі. Тек жалгерлік шағын бөлімшелер арқылы ғана азықтық қызылша ұрығын өндіруге, басқа да балғын азықтық дақылдарды өсіруге болады.
Бұл дақылдарды өсіру мон сақтаудың жақсы тәжірнбелері де бар. Атап айтқанда, қызылша түбірін шағын етіп үймекке үйіп қойса көктемге дейін сақталады. Бірақ оны үнемі бақьілап тұру қажет. Мұны сақтайтын орын болмаған жағдайда қолданған дұрыс. Егер мұндай қойма салып алған жағдайда көптеген проблема өзінен өзі шешіледі. Қазір тамыр жемістілер мен бақша дақылдары Қазақстанда 43 мың га егіліп жүр, одан ор- та есеппен 80 -- 90 1 алынып келеді. Оның аздаған егісі республиканың солтүстік-аймақтарына орналасқан.
Тамыр жемістілер ішінде азықтьіқ қызылша алдыңғы орынның бірінде тұр. Одан гектарына мейлінше мол өнім алуға болады. Моеелен, суғарған жағдайда қызылша гектарына 20 -- 22 мың азық өлшемін, 700 -- 1000 кг сіңімді протеин береді. Озат шаруашылықтарда азықтық қызылшадай гектарына 1500 ц дейін өнім алынып іселеді. Бұл республиканыд орташа көрсеткішінен 5 есе көгі (Часовдтина, т. б. 1986).
Суармалы емее, ылғальт қалыпты аудандарда қызылшадан гектарына 350 ц өнім алынады. Түбірдің үш- тел бір бөлігіне тең оның жапырағы да кәдеге асады.
Бұл азықтың жұғымдылығын мынадан да байкауға болады: 100 кг түбірінде 14 -- 16 азық өлшемі, 0,8 -- 0,9 кг сіңімді протеин бар. Оның түбірін мал қалдырмай жеп, сіңіріп қояды. 8 -- 10% қант та толық-сіңіріледі. Қызыл- ша жапырағында белок пен витамин түбіріне карағанда 2 -- 2,5 есе көп болады. 100 кг жапырақта 10 -- 11 азық өлщемі, 0,7 -- 0,8 кг сіңімді протеин бар.
Сөйтіп, қызылшаның түбір жүйесі түбірдің екі түрің I қалыптастырады екен -- біріншісі өзегі де, екіншісі та- I мыр жемісі. Негізгі бас түбірдің екі жағына да маида түбірлер орналасады олар өсе келе жер қабатының 56 -- 60 см тереңдігіне кетейі-
Қызылша өсу барысыңда үш кезеңге бөлінеді. олар -- жапырақтың тез жетілуі, түбірдің тез салмақ
алуы, ең соңында тез қант жинау.
Гүл салғыш сабақтардың биіктігі 100 см жетеді. Екінші жылғы қызылша жапырағы екі түрлі болады -- түбір жапырақ және сабақ жапыраққа бөлінеді. Түбір жапырақ жай қалемше секілді де,бүтін келеді. Сабақ жапырақ -- ұзын, үшкіл болады. Қызылша, жапырағы негізінен үлкен болады. Суармалы жерде 1 жылдық өсімдікте 90 жапырақ болады, оның үстінгі беті 95 мың см 2 жетеді.
Гүлі шашақты, қос жынысты. Гүлдері топ-топ болып орналасқандықтан кірігіп, түйдектеліп қалатыны да бар, онда 2 -- 6 ұрықтан болады. Ұрығы майда, қаттм қабыршақпен қапталған. 1000 дәнегі 20 -- 30 г тартады.
Суармалы емес жерде азықтық қызылша, климаты калыпты, 450 -- 500 мм ылғал түсетін аудандарда жақсы өседі. Ал мұның 250 -- 300 мм қызылшаның өсу кезеңіне і келері сөзсіз. Азықтық қызылша жапырағының ылғалды буландыру коэффициенті 300 -- 400.
Азықтық қызылша жер қүрылымына өте. кінәмшіл келеді, онда қоректік заттардың мол болуын, жер өңдеу- дің сапалы өткізілуін қалайды. Құнарлы, тыңайтылған және дұрыс өңделген топырақта ол мол өнім береді.
Қызылша қопсыған жеңіл және орташа сары және кара топырақты жерлерде бітік шьгғады. Сұр топырақта да, егер оған органикалық тыңайтқышты көп енгізер болсақ, мол өнім алуға болады.
Агротехникасының ерекшеліктері. Азықтық қызыл- шаны баптау қант қызылшасын баптаумен ұқсас. Солай десек те, қант қызылшасын өсіруде қолданылатын агро- техникалық тәсілдерді толығымен азықтьіқ қызылша өсіруге қолдануға болмайды, оның өзі өнімді аз алуға соқтырады.
Дегенмен, азықтық кызылшаның егістіктегі үлёс сал- магы аз, оны мал фермалары жаныңа орналастыру қа- жет. Бұл. оны тасымалдауды оңайлатады, оған органикалық тыңайткыигтасуда.қолайлы.
Алғы дақылға қелетін болсақ, ауыспалы егіске көп жылдық шөп немесе дәңекті -- бұршақ қоспасы, яки бір жылдық бұршақ тектес өсімдік азықтық бақша дақылдары егілген жерге орналастыру пайдалы. Бұл дақыл- дардан соң оның түбірлерін ЛДГ-10 тіркемелі дискілі қопсыткыштармен жойып, 8 -- 10 см тереңдікте сыдыра жыртып, сүдігер дайындау қажет. Ол 27не 30 см болуы керек. Егер топырақ таяз жыртылған болса, тереңдеткішпен қайта жыртқан дұрыс.
Мал азықтық сәбіз. Азықтық сәбіз - екіжылдық шатырша гүлділі тұқымдасына жататын өсімдік. Бұл ерте заманнан тараған көкөніс дақылы, жер шарының барлық елдерінде тараған.
Сәбіздің отаны алдыңғы Азия, сол жерде оның мәдени түрі пайда болды. Сәбіз еттің дәмділігін және құс өнімін айтарлықгай көтереді. Сәбіздің тамыржемісі мен ұсақталған жапырақтары малдар мен құстарға тамаша азық. Олардың құрамында қорытылатын ақзаттар, кальций және каротин көптеп кездеседі.
Сәбіздің сорттары тамыржемістері бойынша үш топқа бөлінеді: қызыл жеміс етті, сары жеміс етті және ақ жемісті. Тамырлары ұзын, орташа және қысқа келеді. Қысқа тамыры тек асханалық түрі.
Қызылетті сорттарының тамыры ұзын, топырақта терең орналасады. Сәбіздің бұл сорттарының өнімі басқаларға қарағанда төмендеу, бірақта құрғақ заттарының мөлшері бойынша басқа түрлерінен жоғары.
Сарыетті сорттарының тамыры қысқалау, жуандау келеді,топырақта терең орналасады. Өнімі және құрғақ затының мөлшері бойынша орташа.
Ақетті сорттарының тамыры ұзын, ұшы конус тәрізді. Сәбіздіқ бұл түрінің өнімі жоғары, бірақта құрғақ заттарының шығымы жағынан қызыл және сары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
СӨЖ
Тақырыбы: Тамыр - түйнектердің құрылысымен танысу және оның технологиясы.
Орындаған: Өмірбек Г.
Тексерген: Татенов А.
Семей 2015
Жоспар:
1. Кіріспе бөлім
А. Тамыр- түйнек дегеніміз не?
2. Негізгі бөлім
А. Тамыр-түйнек құрылысы
В. Оның технологиясы
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер
Тамыр-түйнек жемістілер, бақша дақылдары және сүрлемдік дақылдар
Мал шаруашылығын қарқынды дамыту жолына қойған шаруашылықтарда мал азығының айтарлықтай үлесін көмірсуларына бай тамыртүйнекті жемісті дақылдар құрауы керек. Әсіресе сүт бағытындағы ірі қара малдар үшін мұндай мал азықтары өте пайдалы, өйткені олар ірі азықтар мен құрама жемнің мал организмінде жақсы қорытылып сіңірілуін жақсартады. Сонымен қатар тамыржемістілердегі кездесетін сілтілі металдар мал организміндегі қышқылды-сілтілі теңдікті ұстап тұруды қамтамасыз етеді. Егістікте тамыржемістілердің өнімі басқа мал азықтық дақылда- рға қарағанда жоғары келеді. Бірақта оны өсіріп, өнімін алу әлі күнге дейін көп шығындарды талап етеді. Мысалы тамыржемісті азықтың бір азықтық өлшемін өндіру үшін пішеннің, сүрлемнің өніміне қарағанда 1,5-4,0 есеге дейін шығын көп жұмсалады екен. Сол себепті тамыртүйнекжемісті дақылдарды өсіретін шаруашылықтар алдында оның өзіндік құнын төмендетуге бағытталған міндеттер тұр. Алдымен тамыржемісті азықты өсіру технологиясын барынша механикаландыру, жиналған өнімді сақтау жөне өндеп малға беру технологиясын жетілдіру керек.
Түйнек (tuber) - өзгерген сабақ; өсімдіктің бір не бірнеше сабақ буыны аралығынан дамиды. Жер үсті түйнегі әдетте негізгі (мысалы, кольраби) немесе жанама бұтақтардан (эпифитті орхидеялар) өсіп жетіледі де олардың жасыл жапырақтары болады. Жер асты түйнегі жапырақтары редукцияға ұшыраған, ерте түсіп қалатын қабыршаққа айналған. Кейде түйнек гипокотиль жолымен (тұқымжарнақ астындағы иін - тамыр мойны мен тұқымжарнақ аралығындағы өскін сабағының бөлігі) дамиды (мыс., цикламен). Ұсақ түйнектер өсімдіктің жапырақ қолтығынан (фикария), көбінесе, гүлшоғырының айналасында (таран) немесе өнім бүршіктері ретінде (кейбір күрделі споралы өсімдіктердің жапырақтарында түзіліп, түскен кезде жаңа өсімдікке бастама беретін қосымша бүршіктер) түзіледі. Түйнекте қоректік заттар қоры, көбінесе крахмал, т.б. көмірсулар мол жиналады. Түйнектін мен сүректің паренхималық клеткаларынан, кейде сабақ өзегінен өседі. Түйнек әдетте көбеюге, өсімдіктің қыстап шығуына қажет, Түйнекпен жаңа өсімдік дамиды. Түйнектің бір жылдық, көп жылдық түрлері бар. Көптеген өсімдіктердің түйнегі тағамға, малға жем ретінде пайдаланылады. Бұлар тамыржеміс (жер асты ет-женді органдарын пайдалану үшін өсірілетін өсімдіктер) деп аталады. Тамыржемісте қант, минералды тұздар, витаминдер, каротин болады.
Мал шаруашылығымен айналысатын кешендерге мал азығы үшін мал азықтық бақша дақылдарын пайдаланудың да маңызы жоғары. Ол үшін мал азығына бақша дақылдарының азықтық сорттарымен қатар стандартсыз асханалық сорттарды өсіріп пайдалануға болады.
Қазіргі кезде республика бойынша жалпы мал азығы құрамында тамыржемісті азықтар көп емес (1,0% дейін), ал шырынды азық құрамында 10-12% шамасында ғана.
Келешекте мал шаруашылығында, өсіресе сүт өндіретін кешендерде, сүт өнімін жоғарылату үшін шырынды азық құрамында тамыртүйнек және бақша дақылдары кем дегенде 35-40% болуға тиісті.
Бұл дақылдардың құрамында жеңіл қорытылатын көмірсулары көптеп кездеседі. Тамыржемісті азықтар мал рационының қантты-протеинді тепе-теңдігін ұстап тұрады (100 г қорытылатын протеинге 120-150 г көмірсуы келеді). Тамыржемістілердің пәлегі де жақсы мал азығы болып есептеледі. Тамыржемістілердің өнімінің 35-50% пәлегі құрады. Тамыр-түйнек өнімі жоғарылаған сайын пәлек үлесінің мөлшері азаяды (20-30%). Тамыржемістілердің пәлегі тамырларына қарағанда протеинге, витаминге және құрғақ затына бай келеді.
Оны жас қалпында, сүрленген түрінде не болмаса шөп ұны ретінде мал азығына пайдаланады.
Қазақстанның азық балансында тамыр жемістілер мен бақша дақылдарының орны айырықша. Тамыр же- містілердің ішінен азықты қызылшаны айырықша бөліп алуға болады. Бұдан соңғы орынға сәбіз, тарна, жатқызған жөн.
Бақша дақылдары -- азықтык қарбыз, қауын, асқабақ, қабақ.
Бұл дақылдардың бәрі де көктемгі балғын азықтар болып табылды. Бұларда жеңіл сіңетін көмір тегі, ми- нералды шырын, двитаминдер мол болады. Мұны жеген мал сүтті мол береді, әрі сүйсіне жейді. Бұлардың бәрі де өте мол өнім береді.
Азыққа бұлардың жемісімен қоса, жапырақтары да пайдаланылады. Әсіресе, жуғымтал келеді.
Қаншалықты артықшылығына қарамастан, азық тобының бұл түрі кең тарамаған. Оның себебі, тұқым шарашылығының жолға қойылмауынан, өнім жинау мен оны сақтаудың қиындығынан болып отыр.
Тұқымын өндіруді, балғын азық дайындауды арттыру мен оны сақтауды жақсарту жалгерліктің қолынан ке- летін іс кана екені белгілі. Тек жалгерлік шағын бөлімшелер арқылы ғана азықтық қызылша ұрығын өндіруге, басқа да балғын азықтық дақылдарды өсіруге болады.
Бұл дақылдарды өсіру мон сақтаудың жақсы тәжірнбелері де бар. Атап айтқанда, қызылша түбірін шағын етіп үймекке үйіп қойса көктемге дейін сақталады. Бірақ оны үнемі бақьілап тұру қажет. Мұны сақтайтын орын болмаған жағдайда қолданған дұрыс. Егер мұндай қойма салып алған жағдайда көптеген проблема өзінен өзі шешіледі. Қазір тамыр жемістілер мен бақша дақылдары Қазақстанда 43 мың га егіліп жүр, одан ор- та есеппен 80 -- 90 1 алынып келеді. Оның аздаған егісі республиканың солтүстік-аймақтарына орналасқан.
Тамыр жемістілер ішінде азықтьіқ қызылша алдыңғы орынның бірінде тұр. Одан гектарына мейлінше мол өнім алуға болады. Моеелен, суғарған жағдайда қызылша гектарына 20 -- 22 мың азық өлшемін, 700 -- 1000 кг сіңімді протеин береді. Озат шаруашылықтарда азықтық қызылшадай гектарына 1500 ц дейін өнім алынып іселеді. Бұл республиканыд орташа көрсеткішінен 5 есе көгі (Часовдтина, т. б. 1986).
Суармалы емее, ылғальт қалыпты аудандарда қызылшадан гектарына 350 ц өнім алынады. Түбірдің үш- тел бір бөлігіне тең оның жапырағы да кәдеге асады.
Бұл азықтың жұғымдылығын мынадан да байкауға болады: 100 кг түбірінде 14 -- 16 азық өлшемі, 0,8 -- 0,9 кг сіңімді протеин бар. Оның түбірін мал қалдырмай жеп, сіңіріп қояды. 8 -- 10% қант та толық-сіңіріледі. Қызыл- ша жапырағында белок пен витамин түбіріне карағанда 2 -- 2,5 есе көп болады. 100 кг жапырақта 10 -- 11 азық өлщемі, 0,7 -- 0,8 кг сіңімді протеин бар.
Сөйтіп, қызылшаның түбір жүйесі түбірдің екі түрің I қалыптастырады екен -- біріншісі өзегі де, екіншісі та- I мыр жемісі. Негізгі бас түбірдің екі жағына да маида түбірлер орналасады олар өсе келе жер қабатының 56 -- 60 см тереңдігіне кетейі-
Қызылша өсу барысыңда үш кезеңге бөлінеді. олар -- жапырақтың тез жетілуі, түбірдің тез салмақ
алуы, ең соңында тез қант жинау.
Гүл салғыш сабақтардың биіктігі 100 см жетеді. Екінші жылғы қызылша жапырағы екі түрлі болады -- түбір жапырақ және сабақ жапыраққа бөлінеді. Түбір жапырақ жай қалемше секілді де,бүтін келеді. Сабақ жапырақ -- ұзын, үшкіл болады. Қызылша, жапырағы негізінен үлкен болады. Суармалы жерде 1 жылдық өсімдікте 90 жапырақ болады, оның үстінгі беті 95 мың см 2 жетеді.
Гүлі шашақты, қос жынысты. Гүлдері топ-топ болып орналасқандықтан кірігіп, түйдектеліп қалатыны да бар, онда 2 -- 6 ұрықтан болады. Ұрығы майда, қаттм қабыршақпен қапталған. 1000 дәнегі 20 -- 30 г тартады.
Суармалы емес жерде азықтық қызылша, климаты калыпты, 450 -- 500 мм ылғал түсетін аудандарда жақсы өседі. Ал мұның 250 -- 300 мм қызылшаның өсу кезеңіне і келері сөзсіз. Азықтық қызылша жапырағының ылғалды буландыру коэффициенті 300 -- 400.
Азықтық қызылша жер қүрылымына өте. кінәмшіл келеді, онда қоректік заттардың мол болуын, жер өңдеу- дің сапалы өткізілуін қалайды. Құнарлы, тыңайтылған және дұрыс өңделген топырақта ол мол өнім береді.
Қызылша қопсыған жеңіл және орташа сары және кара топырақты жерлерде бітік шьгғады. Сұр топырақта да, егер оған органикалық тыңайтқышты көп енгізер болсақ, мол өнім алуға болады.
Агротехникасының ерекшеліктері. Азықтық қызыл- шаны баптау қант қызылшасын баптаумен ұқсас. Солай десек те, қант қызылшасын өсіруде қолданылатын агро- техникалық тәсілдерді толығымен азықтьіқ қызылша өсіруге қолдануға болмайды, оның өзі өнімді аз алуға соқтырады.
Дегенмен, азықтық кызылшаның егістіктегі үлёс сал- магы аз, оны мал фермалары жаныңа орналастыру қа- жет. Бұл. оны тасымалдауды оңайлатады, оған органикалық тыңайткыигтасуда.қолайлы.
Алғы дақылға қелетін болсақ, ауыспалы егіске көп жылдық шөп немесе дәңекті -- бұршақ қоспасы, яки бір жылдық бұршақ тектес өсімдік азықтық бақша дақылдары егілген жерге орналастыру пайдалы. Бұл дақыл- дардан соң оның түбірлерін ЛДГ-10 тіркемелі дискілі қопсыткыштармен жойып, 8 -- 10 см тереңдікте сыдыра жыртып, сүдігер дайындау қажет. Ол 27не 30 см болуы керек. Егер топырақ таяз жыртылған болса, тереңдеткішпен қайта жыртқан дұрыс.
Мал азықтық сәбіз. Азықтық сәбіз - екіжылдық шатырша гүлділі тұқымдасына жататын өсімдік. Бұл ерте заманнан тараған көкөніс дақылы, жер шарының барлық елдерінде тараған.
Сәбіздің отаны алдыңғы Азия, сол жерде оның мәдени түрі пайда болды. Сәбіз еттің дәмділігін және құс өнімін айтарлықгай көтереді. Сәбіздің тамыржемісі мен ұсақталған жапырақтары малдар мен құстарға тамаша азық. Олардың құрамында қорытылатын ақзаттар, кальций және каротин көптеп кездеседі.
Сәбіздің сорттары тамыржемістері бойынша үш топқа бөлінеді: қызыл жеміс етті, сары жеміс етті және ақ жемісті. Тамырлары ұзын, орташа және қысқа келеді. Қысқа тамыры тек асханалық түрі.
Қызылетті сорттарының тамыры ұзын, топырақта терең орналасады. Сәбіздің бұл сорттарының өнімі басқаларға қарағанда төмендеу, бірақта құрғақ заттарының мөлшері бойынша басқа түрлерінен жоғары.
Сарыетті сорттарының тамыры қысқалау, жуандау келеді,топырақта терең орналасады. Өнімі және құрғақ затының мөлшері бойынша орташа.
Ақетті сорттарының тамыры ұзын, ұшы конус тәрізді. Сәбіздіқ бұл түрінің өнімі жоғары, бірақта құрғақ заттарының шығымы жағынан қызыл және сары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz