Хіх ғасыр тіл біліміндегі лингвистикалық мектептер мен бағыттар



Тіл білімі – жеке ғылым саласы. Оның өзіндік зерттейтін ғылыми аясы, кең көлемді салалары бар. Тіл білімі - өзінің бүгінгі көтерілген сатысына ішкі қайшылықтарсыз, талас-тартыссыз бірден жеткен жоқ. Оның даму тарихында әр түрлі ағымдар, пікір таластары болып отырды және олар қазір де бар. Ондай ағымдардың тууына түрткі болған себептердіц бірі - тілдің өзіндік табиғаты мен мәнін ашу мәселесі. Кейбір ғалымдар тілдің коғамдық мәнін дұрыс түсініп, оны қоғамдық кұбылыстар қатарына жатқызса, енді бір топ зерттеушілер тілді табиғат құбылысы деп түсініп, оны зерттейтін ғылымды табиғат тану ғылымдары тобына қосты, тілді таза психикалық құбылыс деп санап, тіл білімін психология ғылымына тәуелді етпекші болғандар да болды. Осындай көзқарастағылар өткен ғасырдың екінші жартысынан бастап өз алдарына лингвистикалық мектептер болып қалыптасты. Олардың қатарына:
• натуралистік;
• психологиялық;
• жас грамматикалық деп аталатын лингвистикалық мектептер жатады.
Натуралистік немесе биологиялық көзқарас. Натурализм латынның натура (жаратылыс) деген сөзінен шыққан. Натурализм жеке ағым ретінде керкем әдебиетте, өнерде, ғылымда XIX ғасырдың екінші жартысында Дарвин ілімінің әсерінен пайда болды. Ғылымда натуралистер - қоғамдық құбылыстарды зерттеуде жаратылыс заңдарын басшылыққа алып, мәселені соған негіздеп шешуге ұмтылушылар.
Тіл біліміндегі натурализмді кернекті неміс ғалымы, Россия Ғылым академиясының корреспондент мүшесі Август Шлейхер (1821—1869) есімімен байланыстырады. А. Шлейхер XIX ғасырда туған тіл философиясының да көрнекті өкілі болды. Көптеген пайдалы істерімеп қатар ол тіл біліміне бірсыпыра қате концепциялар да енгізді. Оның сондай теріс көзқарастарының бірі — тіл біліміне натуралистік көзқарас. Оның натуралистік көзқарасы «Лингвистикалық салыстырмалы зерттеу», «Неміс тілі», «Дарвин теориясы және тіл білімі» дейтін еңбектерінен толық көрінеді.
Тіл біліміндегі натуралистік бағыттың тағы бір көрнекті өкілі — ағылшын тілінің маманы (ұлты неміс), профессор Макс Мюллер (1823-1900). Бұл да тіл білімін жаратылыстану ғылымының бір саласы, тілде болатын өзгеріс-құбылыстар тілдің дамуы, тарихы емес, табиғаттағы организмдер сияқты өсуі ғана деп қарайды. Мюллер тілдегі болатын әр түрлі құбылыстарды тілдің даму тарихы деп санамайды, биологиялық организмдердегі сияқты жай өсу ғана дейді.
1. Қордабаев Т.Р., Қалиев Ғ. «Жалпы тіл білімі». А., 2004 ж
2. Қордабаев Т. Р. «Жалпы тіл білімі». А., 1999 ж
3. Аханов К. «Тіл білімінің негіздері». А., 2002 ж

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Филология факультеті

СОБӨЖ

Тақырыбы: ХІХ ғасыр тіл біліміндегі лингвистикалық мектептер мен бағыттар.

Орындаған: Кеңесқазиева Ш.Б.
Топ: Қ - 211
Тексерген: Самекбаева Э. М

Семей қаласы, 2015 жыл

Тіл білімі - жеке ғылым саласы. Оның өзіндік зерттейтін ғылыми аясы, кең көлемді салалары бар. Тіл білімі - өзінің бүгінгі көтерілген сатысына ішкі қайшылықтарсыз, талас-тартыссыз бірден жеткен жоқ. Оның даму тарихында әр түрлі ағымдар, пікір таластары болып отырды және олар қазір де бар. Ондай ағымдардың тууына түрткі болған себептердіц бірі - тілдің өзіндік табиғаты мен мәнін ашу мәселесі. Кейбір ғалымдар тілдің коғамдық мәнін дұрыс түсініп, оны қоғамдық кұбылыстар қатарына жатқызса, енді бір топ зерттеушілер тілді табиғат құбылысы деп түсініп, оны зерттейтін ғылымды табиғат тану ғылымдары тобына қосты, тілді таза психикалық құбылыс деп санап, тіл білімін психология ғылымына тәуелді етпекші болғандар да болды. Осындай көзқарастағылар өткен ғасырдың екінші жартысынан бастап өз алдарына лингвистикалық мектептер болып қалыптасты. Олардың қатарына:
* натуралистік;
* психологиялық;
* жас грамматикалық деп аталатын лингвистикалық мектептер жатады.
Натуралистік немесе биологиялық көзқарас. Натурализм латынның натура (жаратылыс) деген сөзінен шыққан. Натурализм жеке ағым ретінде керкем әдебиетте, өнерде, ғылымда XIX ғасырдың екінші жартысында Дарвин ілімінің әсерінен пайда болды. Ғылымда натуралистер - қоғамдық құбылыстарды зерттеуде жаратылыс заңдарын басшылыққа алып, мәселені соған негіздеп шешуге ұмтылушылар.
Тіл біліміндегі натурализмді кернекті неміс ғалымы, Россия Ғылым академиясының корреспондент мүшесі Август Шлейхер (1821 -- 1869) есімімен байланыстырады. А. Шлейхер XIX ғасырда туған тіл философиясының да көрнекті өкілі болды. Көптеген пайдалы істерімеп қатар ол тіл біліміне бірсыпыра қате концепциялар да енгізді. Оның сондай теріс көзқарастарының бірі -- тіл біліміне натуралистік көзқарас. Оның натуралистік көзқарасы Лингвистикалық салыстырмалы зерттеу, Неміс тілі, Дарвин теориясы және тіл білімі дейтін еңбектерінен толық көрінеді.
Тіл біліміндегі натуралистік бағыттың тағы бір көрнекті өкілі -- ағылшын тілінің маманы (ұлты неміс), профессор Макс Мюллер (1823-1900). Бұл да тіл білімін жаратылыстану ғылымының бір саласы, тілде болатын өзгеріс-құбылыстар тілдің дамуы, тарихы емес, табиғаттағы организмдер сияқты өсуі ғана деп қарайды. Мюллер тілдегі болатын әр түрлі құбылыстарды тілдің даму тарихы деп санамайды, биологиялық организмдердегі сияқты жай өсу ғана дейді.
Натуралистерге қарсы күрес үстінде дүниеге келген екінші бағыт - психологиялық ағым деп аталады. Тіл біліміндегі психологизм XIX ғасырдың орта кездерінен бастап қалыптаса бастады. XIX ғасырдың екінші жартысындағы көрнекті линвистердің кәбі осы бағытты жақтады. Тіл психологиясының объектісі - адамдардың сөйлеу әрекетінде болатын психикалық процестер. Сондықтан оны тіл психологиясы деуден гөрі сөйлеу психологиясы деу орынды.
Тіл психологиясын қалыптастырушылардың ең бастылары қатарына Берлин университетінің профессоры Гейман Штейнтальды (1823 -- 1899) жатқызуға болады. Кейініректе ІІІтейнтальдың көзқарасын Харьков университетінің профессоры Александр Афанасьевич Потебня (1835 -- 1891), неміс ғалымдары Вильгельм Макс Вунд (1832 -- 1920), Герман Пауль, тағы басқалар қолдады. Бір сөзбен айтқанда, тілдік құбылыстарды психологиялық тұрғыдан сөз ету XIX ғасырдағы лингвистердің көпшілігінде болды және бұл бағыт тілдік философия ретінде әр түрлі көзқарастағы ғалымдардың, мектептердің басын біріктірді.
Психологиялық мектептің басты концепциясы - тіл мәселелерін шешуде психологиялық қағидаларды басшылыққа алу, лингвистикадағы логикалық көзқарастарды сынау, тілдік категориялар мен логикалық категориялар арасында қайшылықтар көп, сондықтан тіл мәселелерін зерттеуде логика заңына сүйенуге болмайды дейміз.
Жас грамматикалық көзқарас (младограмматизм) XIX ғасырдың жетпісінші жылдарынан бастап қалыптасты. Алғаш Германияда туғанымен, көп ұзамай оған тілектес, пікірлестер әр елден табылып, өте тез өркен жайды. Бұл ағымның Германиядағы көрнекті өкілдері К. Бургман, (1849 -- 1919), Г. Остгоф (1842 -- 1907), Б. Дельбрюк (1842 -- 1922), Г. Пауль(1846 -- 1921),А. Лескин (1840 -- 1916), т. б. Францияда М. Бреаль, Швейцарияда Ф. де Соссюр, Америкада Уитни, Италияда Г. И. Асколи, Россияда Ф. Ф. Фортунатов бастаған Москва лингвистикалық мектебі мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Тіл білімі тарихы пәні бойынша ОҚУ-ӘДIСТЕМЕЛIК КЕШЕН
ХХ ғ тіл біліміндегі лингвистикалық мектептер мен бағыттар
XIX ғасыр тіл біліміндегі лингвистикалық мектептер мен бағыттар
Тіл - рухани көрсеткіш
ХІХ ғасырдағы лингвистикалық мектептер
Даярлау бағыттарының жалпы сипаттамасы
Тіл білімі тарихындағы негізгі кезендер
Тіл білімі тарихын кезеңдерге бөлу мәселесі
Xx ғасыр лингвистикасындағы бағыттар мен мектептер
Ежелгі дәуір тіл білімі
Пәндер