Анатомиялық терминдердің латын тілінде дәріптелуі жөнінде

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Халықаралық анатомиялық номенклатураны құрудың жауапты редакторы, белгілі кеңес анатомы С.С.Михайлов (1987): "қазір орыс анатомия номенклатурасын жасау кезеңінде транскрипция және транслитерация әдісін пайдаланбау мүмкін емес. Тіл дамытудағы мүмкін жолдарының бірі осы тәсілдер" — деп жазды. Ал В.Даль өзінің атақты сөздігін «Тірі ұлы орыс тілінің түсіндірме сөздігі» деп кездейсоқ атамағанын ескертеді де: "Тіл әрқашан да дами береді,ол шындығында да тірі" — деп есептейді. Орыс анатомиялық номенклатурасында латын терминдерінің орысша баламалары бола тұра, латыңданған түрін жиі беру кездеседі: Diafragma — грудобрюшная переграда — диафрагма; Тгасһеа — дыха-тельное горло — кеңірдек. Осыған сәйкес қазақ терминдері келеді, мысалы: Арonevrosis — жалпақ сіңір, апоневроз. Diafragma — көкет, диафрагма. Голландиялық хирург және анатом Г. Бидлооның 1685 жылы латын тілінде шыққан «Адам денесінің анатомиясы» атты кітабын белгісіз бір оқымысты орыс тіліне аударған. Бұл еңбекті «Белгісіз ғылыми ерлік» деген мақалада Н.А.Оборин мен А.Н.Оборин, орыс анатомиялық терминологиясы - ның негізін салды деп атап көрсетті. Көптеген авторлар, әсіресе клиницистер орынсыз, жүйесіз жаңа сөздер жасауға жол берді. Сондықтан, КСРО Денсаулық сақтау министрлігінің медициналық Ғылыми Кеңесі 31/1, 1959 жылғы қаулысында Р.Ы.А. терминдеріне сәйкес тек орыс анатомиялық номенклатурасы қолданылсын деп тапты. Алғаш рет Р.ИА. терминдеріне сәйкес келетін орыс анатомиялық терминдерінің ресми тізімін ДЛ.Жданов пен профессор Ю.Н. Копаев жасады (Халықаралық анатомиялық номенклатура, М., «Медицина», 1970). Д.А. Жданов: «Бұл ғылым тарихында бірінші рет халықаралық дәрежеде ресми түрде мойындалған латын анатомиялық терминдерінің тізімі. Өйткені ғылымның әр түрлі салаларында латын тілі бұрынғыдай халықаралық тіл болып қала береді. Сөз жоқ, кеңес анатомдарының жақын арадағы міндеті ұлттық анатомиялық терминологияны құрастыру болып табылады. Бүл салада Н.А. Шейн, Н.М. Максимович-Амбодик, Е.О.Мухин, Г.А. Загорский, Н.И. Дьяконов, Н.А. Карузин және басқа орыс ғалымдары көп еңбек еткен» — деп жазды. Орыс анатомиялық номенклатурасын жасаудың негізгі қағидалары «Халықаралық анатомиялық номенклатура» деген кітаптардың (1980, 1986) алғы сөздерінде баяндалған. Бұл қағидалар қазақ анатомиялық терминдерін кұру кезінде негізге алынған.Бұлар : 1. Орыс анатомиялық терминдері мағынасы бойынша мүмкіндігінше ресми латын терминдеріне жақын болуы керек. Алайда сөздің шығу тегін (этимологиясын) сақтау әрекеті үстем болмауы керек. Сондықтан терминдерді сөзбе-сөз аударып, анатомия лық құрылымдардың мәнін бұрмалауға жол беруге болмайды. 2. Эпонимикалық терминдер, яғни ғалымдардың есімдерімен аталған анатомиялық құрылымдар аттары, клиникалық терминдердің негізі ретінде қалыптасып кеткен жағдайда ғана орыс анатомиялық номенклатурасында синонимдер ретінде сақталады (мысалы, «Гаймор қуысы»- «Гайморит», «Евстахий түтігі» — «евстахит» және т.б.).

1. Рақышев А.Р. 2-бөлім. Алматы, 1966
2. С.Толыбеков. Кочевое общество казахов в XVII - начале XX века. Алматы 1971
3. Googleәлеуметтікжүйесі

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ҚазақстанРеспубликасыБілімжәнеҒылым Министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Анатомиялық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

Тексерген: Билялов Е.Е
Орындаған: Данияр Г
Тобы: ВС-505

Семей-2015ж

Жоспары:
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1. Латын тілі тарихы
2. Қазақ анатомиялықноменклатурасын жасаудың негізгі қағидалары
3. Медицина терминология негіздері
4. Қорытынды

Кіріспе

Латын тілі және медициналық терминология негіздері - сөздер үшін жаңа пән. Сондықтан алдымен оның мақсатын, жалпы көлемі мен мазмұнын, неліктен латын тілі жүздеген жылдар бойы медицина мен биологияның ғылыми тілінде қолданылатынын анықтап алған жөн.

Термин туралы ғылыми түсінік.

Ғылымның, техника мен өндірістің қай саласында болмасын, арнайы лексиканы немесе терминологияны дұрыс түсініп, қолдана білуі қажет.
Терминнің негізгі қызметі, (лат. terminus - шек, шекара) ғылыми түсінікті дәл білдіруде, атауда.
Термин бір сӛзден (ауру, флюорография) және сӛз тіркесінен (желке сүйегі, гипертониялық ауру санитарлық ӛндеу) тұрады.
Терминдердің әдеби тілмен айырмашылығы ғылыми - техникалық ұғымды білдіреді.
Ғылыми ұғымның жәй ұғымнан ерекшелігі - ол ғылыми-теориялық жалпыламаның қорытындысы, белгілі ғылыми теорияның фрагменті, ғылым жүйесінің атауы.

Терминология. Терминология жүйесі.

Білім саласының, ғылымның терминологиясы - өз ара байланысты, белгілі бір ғылыми түсінікті білдіретін сӛз немесе сӛз тіркесінен тұратын атаулар жүйесі. Сөздіктің басқа түрлеріне қарағанда, терминология күн сайын жүйелеп отырады, талап етеді. Терминология үнемі қозғалыста болады: кейбір атаулар өзгереді, қосылады, қолданыстан шығады немесе алынып тасталынады. Көптеген атаулар жаңа мағынаға ие болады.

Терминология - ғылым тілінің, ғылыми әдебиеттің үлкен бөлегі.

Латын тілі тарихы

Латын тілі ( Latin: lingua latīna; lingua сөзі "тіл" ұғымын білдіреді) - Латиум және Ежелгі Римде Италикалық Латиндер сөйлеген антикалық Италик тілі. Еуропалық тілдердің басым бөлігі секілді ежелгі Прото-Үнді-Еуропалық тілдің жалғасы. Этруск тілінің ықпалы мен Грек әліпбиін пайдалану латын тілінің Апеннин түбегінде қалыптасуына әсер етті. Қазіргі Роман тілдері латын тілі диалектісінің жалғасы. Сонымен қатар латын тілін көптеген студенттер, зерттеушілер мен шіркеу қызметшілері пайдаланады, және әлем бойынша кейбір білім беру институттарында әлі күнге дейін оқытылады.
Латын тілін көптеген тіл семьяларында жаңа сөздер жасауда және биологиялық таксономияда да қолданады. Латын және оның жалғасы болып есептелетін Роман тілдері Италик тіл семьясының сақталып қалған жалғыз өкілдері. Италик тобының басқа өкілдері жазба ретінде сақталғанымен де, кейін Рим республикасы кезінде латын тілімен жұтылып кетті.
Б.з.б. 6 ғасырда Рим сөйленісі ретінде пайда болып, Жерорта теңізінің батысындағы елдерді қамтыды. Римдіктердің Галлия,Иберия түбегін, Солтүстік Африка, Британия, Норик, Паннония және Дакияны жаулап алуына байланысты Латын тілі тарады. Ол үнді-парсы және хетт тілдеріне жақын. 9 ғасырдада Латын тілі сөйлеу тілі ретінде жойылды, дегенмен 15 -- 16 ғасырларға дейін батыс еуропа қоғамының, католик шіркеуінің, ішінара әдебиет пен ғылымның, дәрігерлік тәжірибенің жазба тілі болды. Латын тіл іиталия, сардин, провансаль, француз, каталон, испан, португал, ретороман, далмат және балқан-роман тілдерінің негізін қалыптастырды. Плавт (б.з.б. 254 -- 184) комедиялары (20-ға жуық) ең көне туынды ретінде танылды. Цицерон мен Цезарь("Commentarіі de bello Jallіco") прозалары, Вергилийдің поэзиясы классикалық Латын тілінде жазылған.

Қазақанатомиялықноменклатурасын
жасаудың негізгі қағидалары

Халықаралық анатомиялық номенклатураны құрудың жауапты редакторы, белгілі кеңес анатомы С.С.Михайлов (1987): "қазір орыс анатомия номенклатурасын жасау кезеңінде транскрипция және транслитерация әдісін пайдаланбау мүмкін емес. Тіл дамытудағы мүмкін жолдарының бірі осы тәсілдер" -- деп жазды. Ал В.Даль өзінің атақты сөздігін Тірі ұлы орыс тілінің түсіндірме сөздігі деп кездейсоқ атамағанын ескертеді де: "Тіл әрқашан да дами береді,ол шындығында да тірі" -- деп есептейді. Орыс анатомиялық номенклатурасында латын терминдерінің орысша баламалары бола тұра, латыңданған түрін жиі беру кездеседі: Diafragma -- грудобрюшная переграда -- диафрагма; Тгасһеа -- дыха-тельное горло -- кеңірдек. Осыған сәйкес қазақ терминдері келеді, мысалы: Арonevrosis -- жалпақ сіңір, апоневроз. Diafragma -- көкет, диафрагма. Голландиялық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.