Оқу үлгерімі төмен оқушылар туралы жалпы түсінік

Психолог ғалым А.М.Гельмонт оқудағы үлгермеушілік себептерді оның категорияларына байланысты бөлуді міндет етіп қойған. Ол оқу пәндерінің саны мен үлгермеушілік тұрақтылығына байланысты үлгермеушіліктің 3 түрін бөліп көрсеткен.
1. Жалпы және тұрақты үлгермеушілік - ұзақ уақыт бойы барлық немесе көптеген пәннен үлгермеу.
2. Жекелеген, бірақ салыстырмалы тұрақты үлгермеушілік – бұл бір немесе екі үш қиын пәндерден үлгермеу.
3. Эпизодтық тұрғыдағы үлгермеушілік – бірде жеңіл пәннен бірде екінші пәннен үлгермей қалу.
I категория себептері ретінде: оқушының алдыңғы дайындығының төменгідеңгейі әр түрлі себептерге байланысты қолайсыз жағдайлар (дене кемістіктері, ауру, тұрмыс жағдайының нашарлығы, ата-ананың қамқорлығының жоқтығы); оқушы тәрбиесінің жетіспеушілігі (жалқаулық, тәртіпсіздік); ақыл – ойының дамуының әлсіздігі.
II категория алдыңғы сыныптардағы кемшіліктер, оқылатын пәнге деген оқушының қызығушылығының жетіспеушілігі, оқудағы қиындықтарды жеңуде ерік әлсіздігі;
III категория дұрыс оқытпау, оқудағы бақылаусыздық, сабаққа дұрыс қатыспау, сабақтағы зейінсіздік, үй тапсырмаларын жүйелі орындамау.
Психологиялық процестерінің ерекшеліктеріне тән үлгермеушіліктің психологиялық типологиясын Н.И. Мурачкевский ұсынған: бұл жағдайда ол негіз етіп келесі қасиеттерді алған:
1. Ойлау қасиеті
2. Жеке адамның бағыттылығы.
Оқу үлгерімін тежейтін қиындықтар мен кедергілер
Оқу үлгерімін тежейтін себептер өте көп, олардың ішінен негізгі жеті кедергіні атап өту орынды.
1. Іс-әрекеттің табиғи қарқыны.
2. Регресс.
3. Антиципация.
4. Артикуляция.
5. Көрудің кеңістігі.
6. Зейіннің деңгейі.
7. Жады.
Аталған себептердің әрқайсысы оқу қарқынына әсер етеді.
1. Іс-әрекеттің табиғи қарқыны.
Іс-әрекеттің табиғи қарқыны адамның темпераментін құраушы қасиет болып табылады. Бұл қасиет басқа да туа біткен қасиеттер сияқты тұрақтылық танытып, ұзақ уақыт бойы өзгеріссіз сақталады. Іс – әрекеттің қарқыны – бұл зейін, ойлау, қабылдау, елестету психикалық процестері жұмыс істейтін жылдамдық. Бұл – адамның белгілі бір уақыт ішінде орындайтын түрлі операциялар, іс – қимыл қозғалыстарының мөлшері. Сөйтіп қарқын туа біткен қасиет бола тұрып, адамның қаншалықты тез жұмыс жасайтынын, есте сақтайтынын, ойлайтынын, оқитынын анықтайды. Егер бала берілген уақыт ішінде қажетті мөлшерді оқи алмаса, оның табиғи қарқынын анықтау қажет. Бұны арнайы психологиялық тесттің көмегімен жүргізуге болады.

1.Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев. Педагогика. А., 2002 ж.
2.Т.А.Ильина. Педагогика. “Мектеп” баспасы, А., 1977 ж.
3.С.Бержанов. Педагогика тарихы.
4.Ыбырай Алтынсарыин тағлымы. А., “Жазушы” баспасы, 1991 ж.
5.Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы. А., “Рауан” баспасы. 1994 ж.