Вирустардың нәсілдік қасиеттері,олардың өзгергіштігі

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министірлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті

БӨЖ

Тақырыбы :1. Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі. Мутация түрлері. Гендік инженерия

2. Вирустарды лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері, торша өсінділерін алу және олардың класификациясы

Орындаған :Балықпаева Л. Е.

Тексерген: Омарбеков Е. О.

Семей 2015 ж.

Жоспар:

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Вирустың өзгергіштік қасиеті. Мутация

2. Генетикалық қарым - қатынас. Ген инженерлік әдістер

3. Клетка өсіндісінің ерекшелігі мен классификациясы

ІІІ. Қорытынды

ІV. Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Генетика - организмдердің тұқым және өзгеру заңдарын зерттейтін ғылым. Ол биологияның өте қызыкты және маңызды бөлігі. Мұнда биохимиктердің, биофизиктердің, вирусологтардың, генетиктердің, цитологтардың т. б. мамандардың тұжырымдары түйіскен.

Генетиканың ең үлкен мақсаты - түрдің пайда болуы мен тірі жануар эволюциясының заңдарын, яғни өмірдің негізгі заңдарын ашу. Осыған орай айта кететін бір жағдай, генетика ашқан көп жаңалықтарында вирусологияның үлесі мол. Өйткені вирустар өте ыңғайлы модель. Бүл үлестердің ен үлкені - генетикалық кодты шешу жолдары. Вирус генетикасым танудың практикалық мәні де зор. Ол тірі вакцина жасайтын штамдар арнайы антигендер алу.

Көп жылдар бойы генетикалық материал белоктан тұрады деп саналатын. Тек 50-ші жыдардың соңында ғана бактериялар мен вирустардың тұқымқуалаушылық касиеті нуклеин қышқылында екені анықталды.

Бактериялардың бір-біріне тұқым қуалау қасиетін нуклеин кышқылы арқылы бере алатындығын алғаш рст 1944 жылы Эйвери, Мак-Леодом және Мак-Карти көрсеткен. Дегенмен олардан бұрын 1928 жылы Гриффиттс өлі бактериялардан алынған заттар тірі бактерияның қасиеттерін өзгерте алатындығын байқаған болатын.

Нуклеин қышқылдарының бұл қасисттсрін алғаш ғылыми зерттегендер Херши мен Чейз. Олар Е. соlі клеткасында Т2 фагінің өсуін толық тексерген. Клеткаға енген ДНҚ бактериофагтың көбеюіне себеп болатынын анықтаған. Содан соң вирустың нуклеин қышқылының індет туғыза алатындығы дәлелденген.

Нуклеин қышкылының тұқым қуалау материалдарының негізгі екендігінің тағы бір дәлелі - генетикалық кодтың ашылуы болды. Вирустардың гені - нуклеин қышқылының (ДНҚ немесе РНҚ) белгілі бір бөлігіне орналасқан, тұқым қуалауды ұрпақтан - ұрпаққа жеткізетін өлшем бірлігі. Ұсақ вирустарда 150-ге дейін ген болады.

Басқа организмдер секілді вирустарға да көптеген қасиеттер тән. Тұқым қуалай алатын қасиеттерін генетикалық белгі деп айтады.

Вирустардың генетикалық белгілерін білудің теориялық жөні практикалық маңызы бар. Бұл вирустардың әр түрлі штаммдарын бір-бірінен ажырату үшін өте қажет. Ол кейбір штаммдар вирус вакцинасын жасау үшін қолданылады.

Вирустардың генетикалық белгілері олардың көптеген қасиеттеріне байланысты:

Зертхана малы мен жұмыртқадан шықпаған тауық балапандарына патогендігі мен вируленттігі.
Жылуға төзімділігі.
Химиялық заттарға төзімділігі.
Клетка өсіндісінде өсуі, оларды өзгертуі.
Ингибиторларға қатынасы.
Қоректік ортаға басқа заттардың қосылуына байланысты.
Аитидеиелері бар қан сарысуымен байланысуы

Вирустарға да өзгергіштік қасиет тән. Олар өз қасиеттерін тәжірибе үстіңде, немесе табиғат ықпалынан өзгеруі мүмкін. Генетикалық өзгерістің негізі екі процеспен - мутация және рекомбинациямен байланысты. Мутация - гендердің өзгеруіне байланысты болатын өзгергіштік. Мұнда нуклеотидтердің құрамы мен реттілігі өзгереді. Табиғат ықпалынан туатын өзгерістерді спонтанды (өз бетімен пайда болатын) мутациялар дейді. Бірақ тірі жандарға, оның ішінде вирустарға өте қауіпті иондайтын сәулелер. Оларға рентген сәулесі және радиоактивті сәулелер жатады. Ультракүлгін сәулелер (УК), ультрадыбыс толқындары да мутация туғызады.

Вирустарда мутацияларды әр түрлі химиялық заттар да туғызады. Олар азот негіздернің аналогтары, алхилді радикалы бар қосындылар (иприт, этиленамин, гидроксиламин) .

Вирустар табиғи жағдайда (өсіп-өну кезінде) тұқым куарлық өзгерістерге ұшырайды. Мысалы, тұмау вирусы, аусыл вирусы: аусыл вирусының тек “Оң типті 11, А типі - 32, С тииі - 5, SАТ - I, типі - 7, SАТ - 2 мсн SAТ -- 3 үш- үш түрден тұрады. Азия I вирустары да біркелкі емес.

Тәжірибе жүзінде жасанды (индукцияланған) мутациялар алуға болады. Мұнда вирусты өзгерту мәселесі арнайы жолға қойылады. Бұл жолмсн әр түрлі қасиеттерді өзгертуге болады.

Ол үшін вирустарға физикалық, химиялық, мутагендермен әсер етеді, немесе оларды бөтен биологиялық ортада өсіреді. Мысалы, оларды созынды пассаждарды қолдана отырып өзгеше немесе әр түрлі ингибиторлар қосқан ортаға, тіпті зертхана малын да клеткаларға бейімдейді. Вирустар өсетін клеткаға бір мезгілде екі немесе одан да көп вирус кіруі ықтимал. Сондықтан өсіп - өну жолында вирустар бір - бірімен генетикалық қарым - қатынаста болады. Олардың арасында генетикалық хабарлардың алмасуы мүмкін. Вирустардың арасында генетикадан тыс та қатынас болады.

Генетикалық қатынастардың әсерінен жаңа вирустар пайда болады, олар өз қасиетін екі аналық вирустан да алады. Бұл жағдайда екі вирус геномы арасласқан болып табылады.

Генетикалық қарым - қатынас бірнеше түрлі болады.

1. Көпше реактивация алғаш рет бактериофагтарда табылған. Клеткаға геномы зақымдалған бірнеше вирус кірсе, оның зақым генінің қызметін басқа вирустың сау гені атқарады. Яғни вирустар бір - бірін толықтырады, ол үшін генетикалық материалдармен бөліседі. Бұл жағдайда неғұрлым клеткаға вирус көп кірсе және олар бір - біріне жақын болса, соғұрлым генетикалық материалдарының алмасуы оңайлау болады да жаңа пайда болған вирустар зақымынан айырылады.

2. Рекомбинация - бұл да әр түрлі вирустардың генетикалық материалдарының алмасуы. Бұл алмасу бір геннің әр бөлшегінің арасында - ген ішіндегі рекомбинация, немесе толық гендер арасында генаралық рекомбинация болады. Рекомбинацияның нәтижесінде будандар, яғни рекомбинантты вирустар пайда болады. Олар екі тұқымнын да қасиеттерін қабылдайды.

3. Гендерді қайта сұрыптау - рекомбинацияның бір түрі. ол - бөлшектелген геномы бар вирустардың гендерінің алмасуы. Мысалы, тұмау вирусы, буньявирустар, ареновирустар. Пайда болатын будандар қайта сұрыпталғандар деп аталады.

4. Кросс - реактивтеу- де рекомбинацияның бір түрі. Торшаға тірі және жартылай зақымдалған вирустар кіретін болса, зақымдалғн гендер екінші вирустың зақымдалмаған гендерімен алмаса алады. Бұл жолы да екі тұқым қасиетіне ие будандар пайда болады. Сондықтан бұл қарым - қатынасты «маркердің аман қалуы», яғни негізгі қасиеттерді сақтап қалу деп атайды.

5. Гетерозиготтық - бұл гентикалық қасиеттері бөлек екі вирус арасындағы қатынас. ондағы пайда болатын вирион - гетерозиготтар бір вирустың толық геномына, екіншісінің жарты геномына ие болады.

Алыс тектес вирустар арасындағы генетикалық қарым - қатынастар ген инжинерлігінің жұмысы.

Классикалық және молекулалық генетикадан ген инжинерлігінің айырмашылығы - оның зерттейтіні клеткада, вирусты емес, олардың гендері. Ген инжинерлігінің бір әдісі- гендеді басқа бір бөтен жүйеге көшіру. Мұндағы басты мәселе - бұдан ДНҚ жасау, яғни бір организмнің ДНҚ - сын екінші оранизмнің клеткасына енгізу.

Ең алдымен көшірмек болған ген плазмида құрамына енгізіледі, бактериялардың цитоплазмасындағы хромосомнан тыс ДНҚ өз бетімен репликация жасай алады. Одан соң бұл плазмада бактерия клеткасына кіріп, онда өз қызметін атқарады, яғни бактерия жаңа ДНҚ жолымен де белок құра бастайды.

Бактериялар тез өсіп - өнетін болғандықтан плазмидаға бір өте қажетті генді қосып оның көптеген көшірмелерін және олар жасаған белоктарды алуға болады.

Ген инжинерлік әдістер вирус ауруларына қарсы вакцина шығару үшін де қолданылады. Ол аусыл, сары ауру және тұмауға қарсы қорғауыш антигендік детерминанттар. Мұндай вакциналар бактерияларда немесе ашытқылар организімінде өсіріледі.

Ген инженерлік вакциналар алуда бір жаңа жол - жануарлардың ірі вирустарын пайдалану . Олардың геномына басқа вирустардың қорғауыш белоктарының генін енгізеді. Бұл долмен сары ауруға қарсы гепатит В вирус вакцинасы алынған.

Ген инжинерлік әдістер вирус ауруларын анықтау үшін де қолданыла бастады. Ген инжинерлігінің тағы бір әдісі ген дактилоскопиясы. Ол криминалистикада ДНҚ- ны тексеру арқылы жеке басқа куәлік жасау. Ген инжинерлік жұмыстар жүргізу үшін керек:

1. Вектор

2. Ферменттер

3. Гендер қажет.

Вектор - қарапайым геном. Ол реципиент клетка геномвһының құрамына кіргізген бөтен геномның репликациясы мен экспрессиясын қамтамыз етеді. Векторлық қызметті плазмидалар, эписомалар, бактериофагтар атқара алады. Көбінесе ішек таяқшасының плазмидалары қолданылады.

Ферменттер - бұл да ген инжинерлігінің басты құралдарының бірі.

1) Рестриктаза - немесе рестрикциялайтын эндо нуклеаза ДНҚ белгілі жерлерден ғана кеседі. ДНҚ - ның фермент танитын жерін - сайт деп атайды. Қазір 500 - ден астам рестриктазалар бар. олар 3 класқа бөлінеді.

2) Лигазалар - ДНҚ бөлшектерін бір - біріне өосып тігетін ферменттер. одан басқа нуклеаза, кері транскриптаза, ДНҚ - полимераза- І, деген ферменттер болады. Ген инжинерлің жұмыстар атқаруға осы ферменттердің де бәрі қажет.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.