В.фон гумбольдтың және ф.де соссюрдің лингвистикалық еңбектерінің маңызы

Вильгельм фон Гу́мбольдт (нем. Friedrich Wilhelm Christian Karl Ferdinand Freiherr von Humboldt;) — неміс филологы, философ, тілтанушы, мемлеткеттік қайраткер, дипломат, өнер теоретигі, немістің классикалық гуманизмінің көрнекті өкілі.Гумбольдт шығармаларының биігіне оның тілтану саласына арналған еңбектері жатады. Тіл тек дайын қарым-қатынас құралы емес, ол өз бойына "халық рухын" жинақтаған. Гумбольдт мәдениетті "тарихта әрекет етіп отырған халықтардын рухын" білдіретін органикалық тұтастық деп есептеді. Гумбольдт дербес пән ретіндегі тіл философиясының негізін қалады. В. фон Гумбольдттің пікірінше, ұлттың өзіне тəн, іштей дами- тын рухы бар. Сол рухтың ерекшелігін сыртқа шығарып, сақтап, ұрпақтан-ұрпаққа беруші күш – тіл. Демек, бұл парадигмаға сай зерттеу нысаны болатын тіл – объективті дүниенің субъективті бейнесі. Соған сай тіл – ұлттырухтандырып, оның ішкі, сыртқыкелбетін өрнектеп, көрсетіп тұратын сипаттарының бірі. Ал осындай руха- ни дүниесі, сонымен сабақтас қалыптасқан материалдық өндіріс пен тұрмыс күйі – əркімнің жеке басының жағдайына, тұрмыстық, дүниетанымдық жағдайына байланысты қалыптасатын жалпы- халықтық құбылыс. Оның бір негізгі сипаты – оңайлықпен өзгере салмайтын тұрақтылығы. Мазмұнында ұлт болмысы бейнелен- ген лексикалық қор арқылы ұлт өмірінің желісі ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіледі. Осы бағыттың Ресейдегі көрнекті өкілі – А.А. Потебня. Ол В. фон Гумбольдттің пікіріне сүйеніп, тілді ойды туғызушы тетік, халықтың мəдениетімен біртұтас байланыста болатын шығарма- шылық құбылыс деп санайды. XXI ғасыр тілді зерттеудегі құрылымдық, жүйелік- парадигмамен сабақтастық, жалғастықпен, бірақ тілді тек қарым- қатынас пен ойды білдірудің құралы деп емес, ұлттың рухани- мəдени коды ретінде қарастыратын антропоцентристік бағытпен сипатталады. Оның іргесі В. Гумбольдт, И. Гердер, Г. Штейнталь, А. Потебня сияқты ғалымдардың теориялық еңбектерімен қа- ланғаны белгілі. Олардың еңбектеріне сəйкес, адам өзінің пара- саттық, рухани, əлеуметтік талаптарын қанағаттандыратын ұғым- дар (концепт) əлемін жасау үшін ақпараттарды тілдік арна арқы- лы алады. Сондықтан кез келген ұлт тілінің табиғатында сол ұлттың неше ғасырлық терең сырға толы қазынасы, ділі жатады. Бірақ тіл жалпы шындықты емес, адамдардың белгілі бір ұжымы өмір сүретін ортаның шындығын жай көрсетіп емес, бейнелеп береді. Жəне бұл арада тіл дүниені тікелей, тура бейнелемейтінін атап өткен маңызды. Тілде адамның дүниені қалай қабылдайтыны, түсінетіні көрініс береді. Сондықтан да В. фон Гумбольдт: «Раз- ные языки – это отнюдь не различные обозначения одной и той же вещи, а различные видения ее», – деп тұжырымдайды. В. Гумбольдт, А.А. Потебня, М. Хайдеггер, т.б. тілді рухпен, шығармашылық қызметпен байланыстырады. Яғни тіл – ойды туғызушы тетік, сондықтан сөз заттың тура таңбасы емес, оның біздің санамызда тілдік шығармашылық процесс нəтижесінде туған бейнесі.