Көркем бейненің танымдық, эстетикалық мәні туралы

І. Көркем бейне және өнердің мәні
ІI. Эстетикалық: терминінің мәні
ІII. Қорытынды IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Көркем бейне – әдебиетте, өнерде (сурет, музыка, театр, кино, т.б.) өмір құбылыстарын жинақтап, типтендіріп, бейнелі көрініс түрінде суреттеу үлгісі. К. б-де көпке ортақ сипаттар мен жекелік сипаттарды ұштастырып, даралап көрсету ұласып жатады. Осы тұтастық бірігіп көрінгенде көркем образ, көркем бейне туады. Әдебиетте адамның Көркем бейнесін суреттегенде жазушы оның кескін-тұлғасын, іс-әрекетін, мінезін, сол ортаның, дәуірдің өзгешеліктерін танытатын типтік сипаттармен сомдап, сонымен қатар, кейіпкердің жеке басына тән тұлғалық ерекшеліктерін де даралап көрсетеді. Көркем бейненің типтік сипаты қоғамдық өмірдің ішкі сырын, мәнін ашып беру үшін қандай қажет болса, оның даралығы мен өзіне тән ерекшеліктерін айшықтау адам тұлғасын, іс-әрекетін, мінез-құлқын көзге айқын елестету үшін, нақтылы қалпында көріп-білу үшін де сондай қажет. Адамның типтік бейнесін, типтік характерін суреттеу қоғамдық өмірдің қыр-сырын жан-жақты, терең аша білгенде ғана ұтымды болады. Көркем әдебиетте берік орын алған Көркем бейнелер көп. Мысалы: Абай, Дәркембай, Құнанбай (“Абай”), Ботагөз, Асқар (“Ботагөз”),Ұлпан (“Ұлпан”), т.б. Көркем бейне өмір шындығына, халықтың адамгершілік эстет. мұраттарына сәйкес келгенде ғана өнер туындысына айналады.
Көркем әдебиет (музыкамен, бейнелеу өнерімен және т.б. қатар) – өнердің бір түрі. «Өнер» сөзі көп мағыналы, дәл біздің жағдайда ол көркемдік іс-әрекетке қатысы оның нәтижесі (туынды) болып табылады. Өнер көркемдік шығармашылық сипатында өзінің кең мағынасында (дағды-машық, шеберлік, кәсіп ретінде) XVIII-ХIX ғғ.. ойшылдары тарапынан өнерден межеленді. Осылайша Гегель «өнерпаздықпен жасалған зат» пен «өнер туындысы» арасында түбегейлі өзгеріс бар деп атап көрсетті. Көркем шығармашылыққа ғылыми анықтама беру өте-мөте қиындық тудырады. Ол туралы жиынтық пікір бәрін түгесуші түйіндеу болып табылмайды. Көбіне, өнер теориясында айқындықтан гөрі даулылық басым, өйткені адамзат баласы әлі күнге көркем іс-әрекетті дұрысты ұғынуда «келісе алмауда» деп айтылып жүр. Көбіне өнер өзінің белгілі бір нышаны (эстетикалық құбылыс; танымдық қызмет; автордың ұстанымы мен дүниеге қатысының жүзеге асуы; тұлғааралық қарым-қатынас; образ түзу; ойынның ерекше формасы; таңбаларды оңды-солды қолдану, яғни семиотикалық ғажайып бойынша анықталады. Басқа жағдайда ол кешенді қасиеттер мен нышандарға ие көпқырлы, көпқызметті құбылыс ретінде сипатталды. Бұдан басқа өнердің «баламалы»(не заттарды туындатушы, не форма түзуші, не болмаса, бастан хал кешуді айшықтаушы) сипаты бар. Ақыр аяғында, шын мәнісінде өнерге ғылыми анықтама беру және оның біртұтас теориясын түзу мүмкін емес, өйткені көркем шығармашылық тарихи тұрғыдан әртекті, сондықтан оны танып түсіну аталған ел мен аталған дәуір өкілдерінің эстетикалық талғамдары мен құлшыныстарына байланысты деген ұғыным қолданыста жүрген жайы бар.