Топырақ түрлері (режимі) және оларды ретттеу
Өсімдіктер үшін топырақ фаунасы мен флорасы ең алдымен топырақтан алынатын су – олардың өмір сүруінсіз негізі.
Өсімдіктер үшін тағы да бір қажеттілігі – ол болмаса өсімдік басқа факторларда пайдалана алмайды.
Топыраққа су ат мосфералық жауын- шашын түрінде, жер асты суларынан, атмосферадағы су буының конденсациялануынан (сұйық түрге айналуынан), егінді суару кезінде келіп түседі.
Топырақтың су жүргісі (режимі) – ылғалдық топыраққа келіп енуі, онда қозғалуы, шығындалуы (жұмсалуы) және судың физикалық қасиеттерінің өзгеру процестерінің жиынтығы.
Өсімдіктерге су өте көп мөлшерде керек. Тамыры арқылы алынған судың олар аз ғана (0,15-0,5 пайыз) бөлігін сіңіреді. Қалған анағұрлым көп бөлігі өсімдіктердің жапырағы және басқа органдарынан буланып ұшып кетеді. Бұл процесті транспирация деп айтады. Белгілі бір аумақтан барлық шалғын болған судың көлемін осы жерден алынған өнімге бөлгенде, шығатын өлшеулі транспирациялық коэффициент дейді.
Транспирацияның арқасында топырақтағы ылғал өсімдік тамырына еніп, одан оның сабақтарына, бұтақтарына желгісіне және жапырақтарына тарайды, әрі қарай буланып атмосфераға кетеді.
Топырақпен бірге байланысқан су – бұл гигроскопиялық деп аталатын физикалық байланысятағы немесе сорбцияланған судың бір түрі. Бұл су түрі топырақ бөлшектері (көбіне коллоидтық) ауадан су буын өзіне тартқанда (сорбция) түзіледі немесе ылғалды топырақ «құрғақ ауалы» халге жеткенде байқауға болады.
Гигроскопиялық ылғал топырақ бөлшектерін жұқа, 2 - 3 дәл бағытталған су молекуласымен жамылып және өте зор күшпен ұсталып тұрады. Осы берік байланысқан ылғалдық бір түрі максималды гигроскопиялық су. Ол – су бумен толық қаныққан (96 – 100 пайыз) ауадан топырақ өзіне сіңіре алатын ылғалдың ең жоғарғы мөлшері.
Бос (болбыр) байланысты су. Бұл физикалық байланыстағы, яғни сорбцияланған (молекуланың тартылыс күшінің әсерімен топырақ бөлшектерінің беткі қабатына жиналған) жарғақ ылғал.
Топырақ бөлшектері сұйық сумен жанасқанда, олардың бетінде осал бағытталған судың молекулаларынан тұратын үлпек сұйық су пайда болады. оның қалыңдығы ондаған, жүздеген су молекуласынан құралады. Топырақ
Өсімдіктер үшін тағы да бір қажеттілігі – ол болмаса өсімдік басқа факторларда пайдалана алмайды.
Топыраққа су ат мосфералық жауын- шашын түрінде, жер асты суларынан, атмосферадағы су буының конденсациялануынан (сұйық түрге айналуынан), егінді суару кезінде келіп түседі.
Топырақтың су жүргісі (режимі) – ылғалдық топыраққа келіп енуі, онда қозғалуы, шығындалуы (жұмсалуы) және судың физикалық қасиеттерінің өзгеру процестерінің жиынтығы.
Өсімдіктерге су өте көп мөлшерде керек. Тамыры арқылы алынған судың олар аз ғана (0,15-0,5 пайыз) бөлігін сіңіреді. Қалған анағұрлым көп бөлігі өсімдіктердің жапырағы және басқа органдарынан буланып ұшып кетеді. Бұл процесті транспирация деп айтады. Белгілі бір аумақтан барлық шалғын болған судың көлемін осы жерден алынған өнімге бөлгенде, шығатын өлшеулі транспирациялық коэффициент дейді.
Транспирацияның арқасында топырақтағы ылғал өсімдік тамырына еніп, одан оның сабақтарына, бұтақтарына желгісіне және жапырақтарына тарайды, әрі қарай буланып атмосфераға кетеді.
Топырақпен бірге байланысқан су – бұл гигроскопиялық деп аталатын физикалық байланысятағы немесе сорбцияланған судың бір түрі. Бұл су түрі топырақ бөлшектері (көбіне коллоидтық) ауадан су буын өзіне тартқанда (сорбция) түзіледі немесе ылғалды топырақ «құрғақ ауалы» халге жеткенде байқауға болады.
Гигроскопиялық ылғал топырақ бөлшектерін жұқа, 2 - 3 дәл бағытталған су молекуласымен жамылып және өте зор күшпен ұсталып тұрады. Осы берік байланысқан ылғалдық бір түрі максималды гигроскопиялық су. Ол – су бумен толық қаныққан (96 – 100 пайыз) ауадан топырақ өзіне сіңіре алатын ылғалдың ең жоғарғы мөлшері.
Бос (болбыр) байланысты су. Бұл физикалық байланыстағы, яғни сорбцияланған (молекуланың тартылыс күшінің әсерімен топырақ бөлшектерінің беткі қабатына жиналған) жарғақ ылғал.
Топырақ бөлшектері сұйық сумен жанасқанда, олардың бетінде осал бағытталған судың молекулаларынан тұратын үлпек сұйық су пайда болады. оның қалыңдығы ондаған, жүздеген су молекуласынан құралады. Топырақ
Топырақ түрлері (режимі) және оларды ретттеу.
Өсімдіктер үшін топырақ фаунасы мен флорасы ең алдымен топырақтан
алынатын су – олардың өмір сүруінсіз негізі.
Өсімдіктер үшін тағы да бір қажеттілігі – ол болмаса өсімдік басқа
факторларда пайдалана алмайды.
Топыраққа су ат мосфералық жауын- шашын түрінде, жер асты суларынан,
атмосферадағы су буының конденсациялануынан (сұйық түрге айналуынан),
егінді суару кезінде келіп түседі.
Топырақтың су жүргісі (режимі) – ылғалдық топыраққа келіп енуі, онда
қозғалуы, шығындалуы (жұмсалуы) және судың физикалық қасиеттерінің өзгеру
процестерінің жиынтығы.
Өсімдіктерге су өте көп мөлшерде керек. Тамыры арқылы алынған судың
олар аз ғана (0,15-0,5 пайыз) бөлігін сіңіреді. Қалған анағұрлым көп бөлігі
өсімдіктердің жапырағы және басқа органдарынан буланып ұшып кетеді. Бұл
процесті транспирация деп айтады. Белгілі бір аумақтан барлық шалғын болған
судың көлемін осы жерден алынған өнімге бөлгенде, шығатын өлшеулі
транспирациялық коэффициент дейді.
Транспирацияның арқасында топырақтағы ылғал өсімдік тамырына еніп, одан
оның сабақтарына, бұтақтарына желгісіне және жапырақтарына тарайды, әрі
қарай буланып атмосфераға кетеді.
Топырақпен бірге байланысқан су – бұл гигроскопиялық деп аталатын
физикалық байланысятағы немесе сорбцияланған судың бір түрі. Бұл су түрі
топырақ бөлшектері (көбіне коллоидтық) ауадан су буын өзіне тартқанда
(сорбция) түзіледі немесе ылғалды топырақ құрғақ ауалы халге жеткенде
байқауға болады.
Гигроскопиялық ылғал топырақ бөлшектерін жұқа, 2 - 3 дәл бағытталған су
молекуласымен жамылып және өте зор күшпен ұсталып тұрады. Осы берік
байланысқан ылғалдық бір түрі максималды гигроскопиялық су. Ол – су бумен
толық қаныққан (96 – 100 пайыз) ауадан топырақ өзіне сіңіре алатын ылғалдың
ең жоғарғы мөлшері.
Бос (болбыр) байланысты су. Бұл физикалық байланыстағы, яғни
сорбцияланған (молекуланың тартылыс күшінің әсерімен топырақ бөлшектерінің
беткі қабатына жиналған) жарғақ ылғал.
Топырақ бөлшектері сұйық сумен жанасқанда, олардың бетінде осал
бағытталған судың молекулаларынан тұратын үлпек сұйық су пайда болады.
оның қалыңдығы ондаған, жүздеген су молекуласынан құралады. Топырақ
бөлшектерімен оның байланысы азаяды да, қалыңдығыкөп бөлшектен қалыңдығы
аз бөлшекке қарай жылжуы мүмкін.
Бос (еркін) су топырақпен молекулалық тартылыс күшімен байланыспайды,
өсімдіктерге енімді. Бұл судың екі түрі болады: капилярлық және
провитациялық.
Капилярлық су топырақтың копиляр түтікшелерінде орналасады, капилляр
немесе менион күштерінің әсерінен қозғалып отырады. Ылғалдану сипатына
қарай капиллярлы су екіге: капиллярлы асылған (ілінген) және капиллярлы
берілген (біреулі) болып бөлінеді.
Еркін судың келесі түрі гравитациялық деп аталады. Бұл су топырақтың
капилярлы емес түтіктерінде болады, топырақ кескіні бойынша гравитациялық
күштердің (салмақ күші) әсерінен қозғалады. Топырақтың барлық қуыстары
гравитациялық сумен толтырылығанда, ол топыырақтың толық су сыйымдылығы
делінеді.
Топырақтың су – физикалық қасиеттері. Бұған жататындар топырақтың су
өткізгіштігі, су сыйымдылығы, су көтергіштігі және булану қабілеттігі.
Салмақ күшінің әсерінен өзі арқылы суды тез немесе баяу өткізу қасиетін
топырақтың су өткізгіштігі дейді. Ол бір өлшем уақытта топыраққа енетін су
бағанасының мөлшерімен өлшенеді. Су өткізгіштігі нашар топырақтар оның
беткі ағынның күшеюінен және буландырудың салдарынан көп суды жоғалтады.
Топырақтың су өткізгіштігі оның гранулометриялық құрамына, құрылысына,
органикалық заттарының мөлшеріне құрылымына, өңдеу қабатының астыңғы
жағының сипатына және басқа жайттарға байланысты. Мысалы құмдайт және
құмдақ топырақтар саздың және сазды топырақтарға қарағанда суды едәуір көп
өткізеді.
Н.А.ачинский топырақ су өткізгіштігін былай бағалайды: егер топыраққа
1 сағатта температурасы 100С дейін 5см су 1000 метр артық тереңдікке енсе,
бұл топырақтың су өткізгіштігін өте тез (орынды), 1000-500мм болғанда
артық, 500-100мм -ең жақсы, 100-70мм-жақсы, 70-30мм қанағаттанарлық 30мм,
кем болғанда – қанағаттанарлықсыз дейді.
Топырақтың суды ұстап тұру қабілеттігін ылғал сыйымдылығы дейді.
Топырақтың барлық қуыстарын толтырғандағы судың ең жоғары мөлшерін толық
ылғал сыйымдылығы делінеді. Топырақты мол (ағыл-тегіл) суландырып,
гравитациялық су төмен ағып кеткеннен кейін, буып тұратын жер асты суы жоқ
болғанда, топырақта қалатын су мөлшері ең аз немесе егістік-тектік ылғал
сыйымдылығы деп аталады. Топырақ ылғал сыйымдылығының соңғы көрсеткіші (ең
аз немесе егістік - шектік) оның су ... жалғасы
Өсімдіктер үшін топырақ фаунасы мен флорасы ең алдымен топырақтан
алынатын су – олардың өмір сүруінсіз негізі.
Өсімдіктер үшін тағы да бір қажеттілігі – ол болмаса өсімдік басқа
факторларда пайдалана алмайды.
Топыраққа су ат мосфералық жауын- шашын түрінде, жер асты суларынан,
атмосферадағы су буының конденсациялануынан (сұйық түрге айналуынан),
егінді суару кезінде келіп түседі.
Топырақтың су жүргісі (режимі) – ылғалдық топыраққа келіп енуі, онда
қозғалуы, шығындалуы (жұмсалуы) және судың физикалық қасиеттерінің өзгеру
процестерінің жиынтығы.
Өсімдіктерге су өте көп мөлшерде керек. Тамыры арқылы алынған судың
олар аз ғана (0,15-0,5 пайыз) бөлігін сіңіреді. Қалған анағұрлым көп бөлігі
өсімдіктердің жапырағы және басқа органдарынан буланып ұшып кетеді. Бұл
процесті транспирация деп айтады. Белгілі бір аумақтан барлық шалғын болған
судың көлемін осы жерден алынған өнімге бөлгенде, шығатын өлшеулі
транспирациялық коэффициент дейді.
Транспирацияның арқасында топырақтағы ылғал өсімдік тамырына еніп, одан
оның сабақтарына, бұтақтарына желгісіне және жапырақтарына тарайды, әрі
қарай буланып атмосфераға кетеді.
Топырақпен бірге байланысқан су – бұл гигроскопиялық деп аталатын
физикалық байланысятағы немесе сорбцияланған судың бір түрі. Бұл су түрі
топырақ бөлшектері (көбіне коллоидтық) ауадан су буын өзіне тартқанда
(сорбция) түзіледі немесе ылғалды топырақ құрғақ ауалы халге жеткенде
байқауға болады.
Гигроскопиялық ылғал топырақ бөлшектерін жұқа, 2 - 3 дәл бағытталған су
молекуласымен жамылып және өте зор күшпен ұсталып тұрады. Осы берік
байланысқан ылғалдық бір түрі максималды гигроскопиялық су. Ол – су бумен
толық қаныққан (96 – 100 пайыз) ауадан топырақ өзіне сіңіре алатын ылғалдың
ең жоғарғы мөлшері.
Бос (болбыр) байланысты су. Бұл физикалық байланыстағы, яғни
сорбцияланған (молекуланың тартылыс күшінің әсерімен топырақ бөлшектерінің
беткі қабатына жиналған) жарғақ ылғал.
Топырақ бөлшектері сұйық сумен жанасқанда, олардың бетінде осал
бағытталған судың молекулаларынан тұратын үлпек сұйық су пайда болады.
оның қалыңдығы ондаған, жүздеген су молекуласынан құралады. Топырақ
бөлшектерімен оның байланысы азаяды да, қалыңдығыкөп бөлшектен қалыңдығы
аз бөлшекке қарай жылжуы мүмкін.
Бос (еркін) су топырақпен молекулалық тартылыс күшімен байланыспайды,
өсімдіктерге енімді. Бұл судың екі түрі болады: капилярлық және
провитациялық.
Капилярлық су топырақтың копиляр түтікшелерінде орналасады, капилляр
немесе менион күштерінің әсерінен қозғалып отырады. Ылғалдану сипатына
қарай капиллярлы су екіге: капиллярлы асылған (ілінген) және капиллярлы
берілген (біреулі) болып бөлінеді.
Еркін судың келесі түрі гравитациялық деп аталады. Бұл су топырақтың
капилярлы емес түтіктерінде болады, топырақ кескіні бойынша гравитациялық
күштердің (салмақ күші) әсерінен қозғалады. Топырақтың барлық қуыстары
гравитациялық сумен толтырылығанда, ол топыырақтың толық су сыйымдылығы
делінеді.
Топырақтың су – физикалық қасиеттері. Бұған жататындар топырақтың су
өткізгіштігі, су сыйымдылығы, су көтергіштігі және булану қабілеттігі.
Салмақ күшінің әсерінен өзі арқылы суды тез немесе баяу өткізу қасиетін
топырақтың су өткізгіштігі дейді. Ол бір өлшем уақытта топыраққа енетін су
бағанасының мөлшерімен өлшенеді. Су өткізгіштігі нашар топырақтар оның
беткі ағынның күшеюінен және буландырудың салдарынан көп суды жоғалтады.
Топырақтың су өткізгіштігі оның гранулометриялық құрамына, құрылысына,
органикалық заттарының мөлшеріне құрылымына, өңдеу қабатының астыңғы
жағының сипатына және басқа жайттарға байланысты. Мысалы құмдайт және
құмдақ топырақтар саздың және сазды топырақтарға қарағанда суды едәуір көп
өткізеді.
Н.А.ачинский топырақ су өткізгіштігін былай бағалайды: егер топыраққа
1 сағатта температурасы 100С дейін 5см су 1000 метр артық тереңдікке енсе,
бұл топырақтың су өткізгіштігін өте тез (орынды), 1000-500мм болғанда
артық, 500-100мм -ең жақсы, 100-70мм-жақсы, 70-30мм қанағаттанарлық 30мм,
кем болғанда – қанағаттанарлықсыз дейді.
Топырақтың суды ұстап тұру қабілеттігін ылғал сыйымдылығы дейді.
Топырақтың барлық қуыстарын толтырғандағы судың ең жоғары мөлшерін толық
ылғал сыйымдылығы делінеді. Топырақты мол (ағыл-тегіл) суландырып,
гравитациялық су төмен ағып кеткеннен кейін, буып тұратын жер асты суы жоқ
болғанда, топырақта қалатын су мөлшері ең аз немесе егістік-тектік ылғал
сыйымдылығы деп аталады. Топырақ ылғал сыйымдылығының соңғы көрсеткіші (ең
аз немесе егістік - шектік) оның су ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz