Топырақтың сіңіру қабілеті
Коллоидтар
Топырақжаралу процесінің дамуы топыраққа өсімдіктердің күлді элементтерімен азот, т.б. қоректік заттардың жиналуымен қабаттас жүреді. Өсімдіктерге қажет қоректік элементтердің жиналуы топырақтың сіңіру қабілеттігімен тығыз байланысты. ТСҚ деп, оның өзінде бітімді және судың лайлы қатты заттарды, газдарды ұстап қалуын айтады. Осы қабілет арқылы топырақта өсімдіктерге қоректі элементтер жиналады. Бұл саладағы ілімді –К. Гедройц, Д. Пряннишников, А. Соколовский, И. Антипов- Қаратаев, В. Чернов. орыс ғалымдары.
Сіңіру қабілет әр топырақтарда әр дәрежедеқалыптасқан. Ол көбінесе топырақтағы тым майда (дисперстік) бөлшектенген түиірлерге- коллоидті бөлшектеріне байланысты.Топырақта коллоидты бөлшектер көбейген сайын, оның сіңіру қабілеті де жоғарылайды.
Топырақ коллоидтерін диаметрі шамамен микронмен есептелетін әрекеті заттар бөлшектері құрайды. (1 микрода- 0,001 милдге тең, 0,001 микронды миллимикрон дейді). Коллоидті- шектердің ірлігі 0,1 микроннан миллимикронға дейін ауытқиды.
В.Оствальд схемасы бойынша коллоидтердің екі жолы бар: 1) бытырау арқылы, яғни бытырандыларда бөлшектеніп шығу, 2) кондессация арқылы, яғни бытырандылардан бөлшектеніп шығу. Топырақ коллоидтерінің бір минералдардан физикалық бұзылу арқылы бытырап, тозаңданып түзіледі де, екіншісі конденсациялық әдіспен органикалық қалдықтардан өзгеріп, химиялық бұзылу нәтижесінде жаралады.
Коллоидтер. топырақта золь (коллоидтік ерітінді) және гель (коллоидті қоймалжың тұңба) күйлерінде кездеседі. Коллоидтер бір күйінен екіншісіне көше береді. Коллоидтердің ерітіндіден тұңбаға көшуін коагуляция (жиырылу, ұю), керісінше тұңбадан ерітіндіге көшуін пептизация (бытырау) дейді. Тұңбадан ерітіндіге көшуді қайталанбалы немесе қайталанбайтын болады. Топырақ жаралуында коллоидтар коагуляциясының зор маңызы бар, колллоидтар тек топырақта золь (ерітінді) күйінде жиыла алады да, гель (тұңба) күйінде топырақта бекіне қалады. Коллидтар топырақта жоғарғы және төменгі температурада қызғанда, кепкенде немесе тоңазығанда коагуляцияланады. Бірақ коагуляцияның басты жағдайы электролиттердің (тұздардың, қышқылдардың, я негіздердің) әсері жатады
Топырақжаралу процесінің дамуы топыраққа өсімдіктердің күлді элементтерімен азот, т.б. қоректік заттардың жиналуымен қабаттас жүреді. Өсімдіктерге қажет қоректік элементтердің жиналуы топырақтың сіңіру қабілеттігімен тығыз байланысты. ТСҚ деп, оның өзінде бітімді және судың лайлы қатты заттарды, газдарды ұстап қалуын айтады. Осы қабілет арқылы топырақта өсімдіктерге қоректі элементтер жиналады. Бұл саладағы ілімді –К. Гедройц, Д. Пряннишников, А. Соколовский, И. Антипов- Қаратаев, В. Чернов. орыс ғалымдары.
Сіңіру қабілет әр топырақтарда әр дәрежедеқалыптасқан. Ол көбінесе топырақтағы тым майда (дисперстік) бөлшектенген түиірлерге- коллоидті бөлшектеріне байланысты.Топырақта коллоидты бөлшектер көбейген сайын, оның сіңіру қабілеті де жоғарылайды.
Топырақ коллоидтерін диаметрі шамамен микронмен есептелетін әрекеті заттар бөлшектері құрайды. (1 микрода- 0,001 милдге тең, 0,001 микронды миллимикрон дейді). Коллоидті- шектердің ірлігі 0,1 микроннан миллимикронға дейін ауытқиды.
В.Оствальд схемасы бойынша коллоидтердің екі жолы бар: 1) бытырау арқылы, яғни бытырандыларда бөлшектеніп шығу, 2) кондессация арқылы, яғни бытырандылардан бөлшектеніп шығу. Топырақ коллоидтерінің бір минералдардан физикалық бұзылу арқылы бытырап, тозаңданып түзіледі де, екіншісі конденсациялық әдіспен органикалық қалдықтардан өзгеріп, химиялық бұзылу нәтижесінде жаралады.
Коллоидтер. топырақта золь (коллоидтік ерітінді) және гель (коллоидті қоймалжың тұңба) күйлерінде кездеседі. Коллоидтер бір күйінен екіншісіне көше береді. Коллоидтердің ерітіндіден тұңбаға көшуін коагуляция (жиырылу, ұю), керісінше тұңбадан ерітіндіге көшуін пептизация (бытырау) дейді. Тұңбадан ерітіндіге көшуді қайталанбалы немесе қайталанбайтын болады. Топырақ жаралуында коллоидтар коагуляциясының зор маңызы бар, колллоидтар тек топырақта золь (ерітінді) күйінде жиыла алады да, гель (тұңба) күйінде топырақта бекіне қалады. Коллидтар топырақта жоғарғы және төменгі температурада қызғанда, кепкенде немесе тоңазығанда коагуляцияланады. Бірақ коагуляцияның басты жағдайы электролиттердің (тұздардың, қышқылдардың, я негіздердің) әсері жатады
Әдебиеттер:
1. Гедройц. К. Таңдамалы шығармалар 1-3 том 1865ж
2. Горбунов. Н. МИнерология және топырақтың коллоидты химиясы 1974ж
3. Качинский.Н. Топырақ физикасы 1965,1970
4. Кононова М. Топырақ химиясы 1985ж
5. Орлов Д. Топырақ органикалық заты. 1963ж
6. Тазабеков Т, Тазабекова Е Құнарлығы Білім 1995ж
1. Гедройц. К. Таңдамалы шығармалар 1-3 том 1865ж
2. Горбунов. Н. МИнерология және топырақтың коллоидты химиясы 1974ж
3. Качинский.Н. Топырақ физикасы 1965,1970
4. Кононова М. Топырақ химиясы 1985ж
5. Орлов Д. Топырақ органикалық заты. 1963ж
6. Тазабеков Т, Тазабекова Е Құнарлығы Білім 1995ж
Топырақтың сіңіру қабілеті
Коллоидтар
Топырақжаралу процесінің дамуы топыраққа өсімдіктердің күлді
элементтерімен азот, т.б. қоректік заттардың жиналуымен қабаттас жүреді.
Өсімдіктерге қажет қоректік элементтердің жиналуы топырақтың сіңіру
қабілеттігімен тығыз байланысты. ТСҚ деп, оның өзінде бітімді және судың
лайлы қатты заттарды, газдарды ұстап қалуын айтады. Осы қабілет арқылы
топырақта өсімдіктерге қоректі элементтер жиналады. Бұл саладағы ілімді –К.
Гедройц, Д. Пряннишников, А. Соколовский, И. Антипов- Қаратаев, В. Чернов.
орыс ғалымдары.
Сіңіру қабілет әр топырақтарда әр дәрежедеқалыптасқан. Ол
көбінесе топырақтағы тым майда (дисперстік) бөлшектенген түиірлерге-
коллоидті бөлшектеріне байланысты.Топырақта коллоидты бөлшектер көбейген
сайын, оның сіңіру қабілеті де жоғарылайды.
Топырақ коллоидтерін диаметрі шамамен микронмен есептелетін
әрекеті заттар бөлшектері құрайды. (1 микрода- 0,001 милдге тең, 0,001
микронды миллимикрон дейді). Коллоидті- шектердің ірлігі 0,1 микроннан
миллимикронға дейін ауытқиды.
В.Оствальд схемасы бойынша коллоидтердің екі жолы бар: 1)
бытырау арқылы, яғни бытырандыларда бөлшектеніп шығу, 2) кондессация
арқылы, яғни бытырандылардан бөлшектеніп шығу. Топырақ коллоидтерінің бір
минералдардан физикалық бұзылу арқылы бытырап, тозаңданып түзіледі де,
екіншісі конденсациялық әдіспен органикалық қалдықтардан өзгеріп, химиялық
бұзылу нәтижесінде жаралады.
Коллоидтер. топырақта золь (коллоидтік ерітінді) және гель
(коллоидті қоймалжың тұңба) күйлерінде кездеседі. Коллоидтер бір күйінен
екіншісіне көше береді. Коллоидтердің ерітіндіден тұңбаға көшуін коагуляция
(жиырылу, ұю), керісінше тұңбадан ерітіндіге көшуін пептизация (бытырау)
дейді. Тұңбадан ерітіндіге көшуді қайталанбалы немесе қайталанбайтын
болады. Топырақ жаралуында коллоидтар коагуляциясының зор маңызы бар,
колллоидтар тек топырақта золь (ерітінді) күйінде жиыла алады да, гель
(тұңба) күйінде топырақта бекіне қалады. Коллидтар топырақта жоғарғы және
төменгі температурада қызғанда, кепкенде немесе тоңазығанда
коагуляцияланады. Бірақ коагуляцияның басты жағдайы электролиттердің
(тұздардың, қышқылдардың, я негіздердің) әсері жатады (электролит деп суға
ерігенде оң немесе теріс зарядты иондарға бөлінетін заттарды айтады- NaCI.
Коагуляция электролиттердің ең аз “Коагуляция босағасы” деп аталатын
концентрациясында өтеді.
Жоғарғы бытыраңқы болғандықтан коллоид бөлшектердің электр
заряды бар. Көбінесе топырақ коллоидтері теріс зарядты.
Тек алюминий мен темірдің гидраттары оң зарядты. Коагуляция процесі
коллоидтердің зарядтарын жоғалтуына байланысты. Теріс зарядды коллоидтер оң
зарядты катиондармен, ал темір мен алюминий коллоидтері теріс зарядты
аниондармен кездескенде коагуляцияланады.
Коагуляциялау қабілеті катиондардың валентілігіне және атомдық
салмағына байланысты. Белсенді жылдам коагулянттарға үш валентті (AI мен
Fe), содан соң екі валентті (Ca мен Mg) катиондар жатады. Бір валентті
катиондар (K, NH, әсіресе Na) сәл коагуляциялайды, тіпті қарама- қарсы
топырақ коллоидтерін бытыратады (Пептизациялайды). Тек Н катионы
коагуляциялау қабілетімен соңғылардан оқшау тұрады да, екі валентті
катиондарға жақындайды, себебі оның жарғақсу қабығы өте жұқа. Коллоидтер
коагуляциясында топырақта көп тарамаған кальций катионы зор рөл атқарады.
Олколлоидтерді қайталанбайтындай берік коагуляциялайды.
Табиғатта коллоидтердің шығатын екі көзі бар: 1) тау
жыныстары, 2) органикалық заттар. Осыған байланысты топырақтың коллоид
бөлігінің құрамына органикалық және минералдық заттар кіреді; біріншісі-
топырақ қарашіріндісі, екіншісі- балшық құрамындағылар. Топырақтағы
коллоидтер болмысы- көбінесе тұрақты тұңба- гель күйі. Олтопырақта
катиондардың және басқа коагуляция жағдайларының ылғи болуына байланысты.
Коллоидтердің золь (ерітінді) күйі- уақытша, тұрақсыз болмыс. Коллоидтерді
гель түрінен зольге айналу үшін, оларды байланыстырып тұратын катиондарды
басқа тұздармен ығыстыру керек. К. Гедройц топыраққа сіңірілген катиондарды
ас тұзының натрий катионымен жуып ығыстыруды, ұсынған. Сіңірілген катиондар
ығыстырылғанда, топырақ коллоидтері ыдырап (пептизацияланып), ерітінді
күйіне айналады.
Коллоидтер құрылысы. Жоғарыда айтылғандай, коллоидтерге
бытыранды күйіндегі заттар жатады. Оның әр бөлшегі көп молекула жинағы
болып есептеледі. Қазіргі көзқарастар (профессор Н. Горбунов) бойынша
коллоидтерді бөлшектің немесе мицелланың күрделі құрылысы бар. Әр мицелла 4
құрамды қаббаттан тұрады: 1) коллоидті жағдайдағы заттың ішкі өзегі
(ядросы); 2) ішкі өзекке тығыз байланып тұратын, сәл коллоидті бөлшектің
зарядың анықтайтын, ионды немесе ішкі қос қабықша; 3) сыртқа қарама- қарсы
зарядты иондар қабатшасы; 4) диффузиялф иондар қабатшасы. Сонымен
коллоидтер заряды түсінік түгел мицеллаға жатпайды, тек оның диффузиялық
қабатшасы бөлігін сипаттайды. Мысалы, кремний қышқыл мицелласының өзегі SiO
молекулаларының агрегаттары заряд анықтайтын иондардан SiO тұрады. Коллоидт
бөлшектің заряды теріс болса, оның сыртында оң зарядты теңгеру иондары
орналасады.
Жоғарғыда айтылғандай, топырақ коллоидтерінің заряды негізінен
теріс болады. Теріс зарядты, диффузия қабатында Н иондары бар, коллоидтерді
ацидоидтер дейді (гумин қышқылы – СОО, кремний қышқылы- SiO). Оң зарядты
диффузия қабатында ОН иондары бар коллоидтерді базоидтер дейді. (AI мен Fe
тотықтарының гидраттары.
Топырақтың сіңіру қабілетінің түрлері. Коллоидтердің
диффузиялы қабатындағы иондар көбінесе алмаспалы реакциялар арқылы топырақ
ерітіндісінен ұсталады. Ал коллоидтер көбінесе теріс зарядты болғандықтан,
олар негізінен катиондарды сіңіреді. Сіңірілген катиондар коллоидті
бөлшектердің сыртында үлкен энергиямен берік ұсталып тұрады да, тек басқа
катиондармен ығыстырылады. Сондықтан топырақтың иондар сіңіруі негізінен
катиондар алмасу процесі болып саналады. Мысалы, қара топырақты ас тұзының
ерітіндісімен араластырсақ, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Коллоидтар
Топырақжаралу процесінің дамуы топыраққа өсімдіктердің күлді
элементтерімен азот, т.б. қоректік заттардың жиналуымен қабаттас жүреді.
Өсімдіктерге қажет қоректік элементтердің жиналуы топырақтың сіңіру
қабілеттігімен тығыз байланысты. ТСҚ деп, оның өзінде бітімді және судың
лайлы қатты заттарды, газдарды ұстап қалуын айтады. Осы қабілет арқылы
топырақта өсімдіктерге қоректі элементтер жиналады. Бұл саладағы ілімді –К.
Гедройц, Д. Пряннишников, А. Соколовский, И. Антипов- Қаратаев, В. Чернов.
орыс ғалымдары.
Сіңіру қабілет әр топырақтарда әр дәрежедеқалыптасқан. Ол
көбінесе топырақтағы тым майда (дисперстік) бөлшектенген түиірлерге-
коллоидті бөлшектеріне байланысты.Топырақта коллоидты бөлшектер көбейген
сайын, оның сіңіру қабілеті де жоғарылайды.
Топырақ коллоидтерін диаметрі шамамен микронмен есептелетін
әрекеті заттар бөлшектері құрайды. (1 микрода- 0,001 милдге тең, 0,001
микронды миллимикрон дейді). Коллоидті- шектердің ірлігі 0,1 микроннан
миллимикронға дейін ауытқиды.
В.Оствальд схемасы бойынша коллоидтердің екі жолы бар: 1)
бытырау арқылы, яғни бытырандыларда бөлшектеніп шығу, 2) кондессация
арқылы, яғни бытырандылардан бөлшектеніп шығу. Топырақ коллоидтерінің бір
минералдардан физикалық бұзылу арқылы бытырап, тозаңданып түзіледі де,
екіншісі конденсациялық әдіспен органикалық қалдықтардан өзгеріп, химиялық
бұзылу нәтижесінде жаралады.
Коллоидтер. топырақта золь (коллоидтік ерітінді) және гель
(коллоидті қоймалжың тұңба) күйлерінде кездеседі. Коллоидтер бір күйінен
екіншісіне көше береді. Коллоидтердің ерітіндіден тұңбаға көшуін коагуляция
(жиырылу, ұю), керісінше тұңбадан ерітіндіге көшуін пептизация (бытырау)
дейді. Тұңбадан ерітіндіге көшуді қайталанбалы немесе қайталанбайтын
болады. Топырақ жаралуында коллоидтар коагуляциясының зор маңызы бар,
колллоидтар тек топырақта золь (ерітінді) күйінде жиыла алады да, гель
(тұңба) күйінде топырақта бекіне қалады. Коллидтар топырақта жоғарғы және
төменгі температурада қызғанда, кепкенде немесе тоңазығанда
коагуляцияланады. Бірақ коагуляцияның басты жағдайы электролиттердің
(тұздардың, қышқылдардың, я негіздердің) әсері жатады (электролит деп суға
ерігенде оң немесе теріс зарядты иондарға бөлінетін заттарды айтады- NaCI.
Коагуляция электролиттердің ең аз “Коагуляция босағасы” деп аталатын
концентрациясында өтеді.
Жоғарғы бытыраңқы болғандықтан коллоид бөлшектердің электр
заряды бар. Көбінесе топырақ коллоидтері теріс зарядты.
Тек алюминий мен темірдің гидраттары оң зарядты. Коагуляция процесі
коллоидтердің зарядтарын жоғалтуына байланысты. Теріс зарядды коллоидтер оң
зарядты катиондармен, ал темір мен алюминий коллоидтері теріс зарядты
аниондармен кездескенде коагуляцияланады.
Коагуляциялау қабілеті катиондардың валентілігіне және атомдық
салмағына байланысты. Белсенді жылдам коагулянттарға үш валентті (AI мен
Fe), содан соң екі валентті (Ca мен Mg) катиондар жатады. Бір валентті
катиондар (K, NH, әсіресе Na) сәл коагуляциялайды, тіпті қарама- қарсы
топырақ коллоидтерін бытыратады (Пептизациялайды). Тек Н катионы
коагуляциялау қабілетімен соңғылардан оқшау тұрады да, екі валентті
катиондарға жақындайды, себебі оның жарғақсу қабығы өте жұқа. Коллоидтер
коагуляциясында топырақта көп тарамаған кальций катионы зор рөл атқарады.
Олколлоидтерді қайталанбайтындай берік коагуляциялайды.
Табиғатта коллоидтердің шығатын екі көзі бар: 1) тау
жыныстары, 2) органикалық заттар. Осыған байланысты топырақтың коллоид
бөлігінің құрамына органикалық және минералдық заттар кіреді; біріншісі-
топырақ қарашіріндісі, екіншісі- балшық құрамындағылар. Топырақтағы
коллоидтер болмысы- көбінесе тұрақты тұңба- гель күйі. Олтопырақта
катиондардың және басқа коагуляция жағдайларының ылғи болуына байланысты.
Коллоидтердің золь (ерітінді) күйі- уақытша, тұрақсыз болмыс. Коллоидтерді
гель түрінен зольге айналу үшін, оларды байланыстырып тұратын катиондарды
басқа тұздармен ығыстыру керек. К. Гедройц топыраққа сіңірілген катиондарды
ас тұзының натрий катионымен жуып ығыстыруды, ұсынған. Сіңірілген катиондар
ығыстырылғанда, топырақ коллоидтері ыдырап (пептизацияланып), ерітінді
күйіне айналады.
Коллоидтер құрылысы. Жоғарыда айтылғандай, коллоидтерге
бытыранды күйіндегі заттар жатады. Оның әр бөлшегі көп молекула жинағы
болып есептеледі. Қазіргі көзқарастар (профессор Н. Горбунов) бойынша
коллоидтерді бөлшектің немесе мицелланың күрделі құрылысы бар. Әр мицелла 4
құрамды қаббаттан тұрады: 1) коллоидті жағдайдағы заттың ішкі өзегі
(ядросы); 2) ішкі өзекке тығыз байланып тұратын, сәл коллоидті бөлшектің
зарядың анықтайтын, ионды немесе ішкі қос қабықша; 3) сыртқа қарама- қарсы
зарядты иондар қабатшасы; 4) диффузиялф иондар қабатшасы. Сонымен
коллоидтер заряды түсінік түгел мицеллаға жатпайды, тек оның диффузиялық
қабатшасы бөлігін сипаттайды. Мысалы, кремний қышқыл мицелласының өзегі SiO
молекулаларының агрегаттары заряд анықтайтын иондардан SiO тұрады. Коллоидт
бөлшектің заряды теріс болса, оның сыртында оң зарядты теңгеру иондары
орналасады.
Жоғарғыда айтылғандай, топырақ коллоидтерінің заряды негізінен
теріс болады. Теріс зарядты, диффузия қабатында Н иондары бар, коллоидтерді
ацидоидтер дейді (гумин қышқылы – СОО, кремний қышқылы- SiO). Оң зарядты
диффузия қабатында ОН иондары бар коллоидтерді базоидтер дейді. (AI мен Fe
тотықтарының гидраттары.
Топырақтың сіңіру қабілетінің түрлері. Коллоидтердің
диффузиялы қабатындағы иондар көбінесе алмаспалы реакциялар арқылы топырақ
ерітіндісінен ұсталады. Ал коллоидтер көбінесе теріс зарядты болғандықтан,
олар негізінен катиондарды сіңіреді. Сіңірілген катиондар коллоидті
бөлшектердің сыртында үлкен энергиямен берік ұсталып тұрады да, тек басқа
катиондармен ығыстырылады. Сондықтан топырақтың иондар сіңіруі негізінен
катиондар алмасу процесі болып саналады. Мысалы, қара топырақты ас тұзының
ерітіндісімен араластырсақ, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz