Негізгі құралдардың амортизациясы және тозуы

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

«Негізгі құралдардың амортизациясы және тозуы»

М А З М Ұ Н Ы

Кіріспе

І . НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ АМОРТИЗАЦИЯСЫНЫҢ ЕСЕБІ

1. 1 Негізгі құралдардың экономикалық мазмұны

1. 2 Негізгі құралдардың амортизациясының есебі

ҚОРЫТЫНДЫ

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Қандай ғылымның болмасын пайда болу тарыхы, маңызы мен мақсаты және қоғамда алатын өз орны бар екендігі белгілі. Солардың ішінде басқа салалардан өзінің ерекшелігімен оқшауланатын бухгалтерлік есеп саласы бұдан бірнеше жүзедеген жылдар бұрын пайда болып, күнделікті өмірде қолданылуы барысында қоғамның әлеуметтік-экономикалық жағдайларына қарай өзгерістерге ұшырап келе жатқан ғылым болып табылады.

Ең алдымен жалпы негізгі құралдарға қысқаша атап өтетін болсам -негізгі құралдарға мыналар жатады: жылжымайтын мүліктер (жер учаскелері, үйлер, ғимараттар, көпжылдык, өсімдіктер және жермен өте тығыз байланысты, қозғалысы олардың, мақсатына зиян келтірмеуі мүмкін емес басқа объектілер), көлік құралдары, жабдықтар, аулау аспабы, өндірістік және шаруашылық құрал-саймандар, үлкен және өнім беретін малдар, арнайы құралдар мен басқа да негізгі қорлар (кітапхана қорлары, мұражай құнды-лықтары, жануарлар әлемінің экспонаттары, автомобиль жолдары және т. б. ) .

Негізгі құралдар көптеген өндіріс құралдары бойына пайдаланылады, қасиеті мен нысанын сақтай отырып, жанама түрде тозады, өзінің құнын жаңадан жасалған өнімге біртіндеп көшіреді. Айналым құралдары бір ғана өндірістік процесте тұтынылады және өзінің құнын жаңадан жасалған өнімге толықтай көтереді.

Негізгі құралдар өндіріс үдерісінде бірте-бірте тоза бастайды, яғни өзінің бастапқы сапасын жоғалтады. Олар белгілі бір уақыт өткеннен кейін пайдалануға жарамай қалады да, бұл құралдардың орнына жаңа негізгі құралдар сатып алуға тура келеді.

Негізгі құралдардың тозуын «табиғи» және «сапалық» тозу деп екіге бөледі. Негізгі құралдардың табиғи тозуы олардың материалдық жағынан тозуы болып табылады, яғни жұмыс істеу үдерісінде машиналар мен құралдардың жеке бөлшектерінің қажалып-мүжілуі, үйлер мен ғимараттардың тозығы жетіп құлайтындай дәрежеге жету. Негізгі құралдардың табиғи тозуы олардың көп уақыт бойы пайдаланылғандығына ғана байланысты емес, оған сонымен қатар басқа да табиғи жағдайлар әсер еткендігіне байланысты. Яғни негізгі құралдардың табиғи тозуы олардың ұзақ уақыт пайдаланылуы және оларға басқа да факторлардың әсер етуі нәтижесінен болып табылады.

Негізгі құралдардың сапалық тозу олардың толық табиғи тозуы жетпейақ құнсызданып, өндірістің даму үдерісінен кейін қалуы, яғни активтердің ғылым мен техниканың дамуының бүгінгі күнгі талаптарына сәйкес келмейтін жағдайда болуынан пайда болады.

І . НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ АМОРТИЗАЦИЯСЫНЫҢ ЕСЕБІ

1. 1 Негізгі құралдардың экономикалық мазмұны.

Әрбір шаруашылықта бекітілген құралдар үздіксіз қозғалыста болады. Өздерінің құндарын өндірілген өнімге ауыстыруына байланысты, шаруашылық құралдары негізгі және айналым құралары болып бөлінеді. Ауыл шаруашылығы өндірісінің дамуына, оның тиімділігін арттыруда негізгі құралдардың маңызы зор. Өйткені олар арқылы еңбек бұйымдарын өңдеп, материалдық бұйымдар алуға болады. Сонымен қатар олар өндіріс процесінде ұзақ мерзім пайдаланылып, өзінің қалыпты үлгісін сақтай отыра, құнын өндірген өнімнің құнына біртіндеп тозу мөлшері бойынша апарып отырады. Сонымен стандартқа сәйкес негізгі құралдар дегеніміз бұл материалдық өндірістік және өндірістік емес сферада ұзақ уақыт бойы қызмет көрсететін материалдық активтер.

Кәсіпорындарда негізгі құралдардың бірыңғай типтік жіктелуі қолданылады. Сол жіктеуге байланысты оларды төмендегідей белгілермен топтастырады:

а) өндіріске қатысуына байланысты: өндірістік және өндірістік емес. Өндірістік негізгі құралдарға жарғылық қызметті іске асыруға байланысты, яғни өнеркәсіп өндірісі, құрылыс, ауыл шаруашылығы, сауда т. б. қызмет түрлерінің құралдары жатады. Өндірістік емес негізгі құралдарға тұрмыстық шаруашылық қызметі, денсаулық сақтау, мәдениет тағы басқа қызмет түрлерінің негізгі құралдары жатады.
б) тиістілігіне қарай негізгі құралдар: меншікті және арендалық болып екіге бөлінеді. Меншікті бұл кәсіпорынның меншігіндегі және оның балансында көрсетілетін негізгі құралдар. Арендаланған бұл басқа кәсіпорыннан аренда шарты негізінде белгіленген мерзімге алынған негізгі құралдар. Арендаланған негізгі құралдардың қатарына мерзімі өткенге дейін немесе өткесін шартта көрсетілген бағаны төлегеннен кейін арендатордың меншігіне көшетін, ұзақ мерзімге арендаланған негізгі құралдар жатады.
в) пайдалануына қарай негізгі құралдар пайдаланудағы, запастағы және консервациядағы болып бөлінеді. Запастағы негізгі құралдарға пайдаланудағы негізгі құралдарды ауыстыру үшін алып қалынған негізгі құралдар жатады. Консервацияға қойылған негізгі құралдар уақытша қолданылмайтын негізгі құралдар.
г) атқаратын қызметіне, түрлеріне байланысты: жер, ғимараттр мен құрылыс жайлары, машиналар мен жабдықтар, беріліс құралдары, көлік құралдары, басқалары. Әрбір көрсетілген негізгі құралдар тобына келесі объектілер кіреді:

Ғимараттар: мақсаты халыққа әлеуметтік мәдени қызмет көрсету. Тұрғын үй, еңбек жағдайын туғызу болып табылатын архитектуралық құрылыс объектілері. Әрбір жеке тұрғын инвентарлық объекті болып есептеледі.

Құрылыс жағдайлары: еңбек затын өзгертпей, қандай да болмасын қызметті атқару жолымен өндіріс процесін іске асыруға арналған инженерлік құрылыс объектілері.

1. 2 Негізгі құралдардың амортизациясы

Амортизация сөзі латын тілінен аударғанда «өтеу» деген мағынаны білдіреді. Амортизация белгіленген бір мөлшерде өнімнің өзіндік құнына қосылып отырады. Ал мұны амортизациялық аударым деп атайды. Амортизациялық аударым әрбір өнімнің өзіндік құнына кіріп, ал өнім сатылған кезде қайтарып отырады, яғни негізгі құралдардың тозуына байланысты құнының кемуі амортизациялық аударым жасау арқылы қайтарылады.

Амортизация - тозуды қызмет ету мерзімі бойы активтің амортизацияланған құнын жүйелі бөлу түрінде құнмен көрсету (мүліктің ұсталу, тозу дәрежесіне қарай құнын бірте-бірте төмендету) . Амортизацияланатын құн дегеніміз- бастапқы құнмен пайдалы қызмет мерзімі соңында пайда болатын қосалқы бөлшектердің, сынақтардың, қалдықтардың түскен кезде болжанатын бағасы арасындағы айырма. Амортизациялық аударымдар мөлшер бойынша атқарылады және әрбір есепті мерзім үшін шығын есебінде мойындалады, танылады.

Мөлшер (норма) - амортизациялық аударымдардың негізгі құралдардың орташа жылдық бағасына шаққандағы жылдық сомасының қатынасы.

Ұйымдарда негізгі құралдардағы ай бойы есептелген амортизациялық аударым сомасы ай сайын өндірілген өнімнің, атқарылған жұмыстар мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құны қосылып отырады.

Кәсіпорындарға жаңадан келіп түскен, кіріске алынған негізгі құралдарға амортизациялық аударым келесі айдың басынан бастап есептеледі. Ал ұйымның балансынан есептен шығарылған негізгі құралдарға келесі айдың басынан бастап амортизациялық аударым есептеу тоқталады.

Негізгі құралдарға амортизациялық аударым есептеу мына әдістер бойынша жүргізіледі:

Құнды бірқалыпты есептен шығару әдісі.
Құнды орындалған жұмыстың, өндірілген өнімнің көлеміне тепе-тең мөлшерде есептен шығару әдісі.
Жылдамдатып есептен шығару әдістері:

а) қалдық құнының кему әдісі;

ә) сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен шығару әдісі.

Амортизациялық аударым есептеудің таңдап алынған әдісі кәсіпорынның есеп саясатында көрсетіліп бір есеп беру кезеңінен екінші есеп беру кезеңіне дейін дәйектілі түрде қолданады. Егер негізгі құралдарға амортизациялық аударым есептеудің әдісі өзгертілген жағдайда осы өзгерістің қандай себептерден болғаны айтылып көрсетілуі тиіс.

Амортизация- бұл тозудың құнды белгісі. Бұл негізгі құралдардың амортизациялық құнын тозу шамасына қарай оның көмегімен өндірілетін еңбек өнімі мен қызметке ауыстырудың, өндіріс шығындарына қосылатын амортизациялық аударымдар арнайы ақша қаражаттарын пайдалану немесе негізгі қорлардың (негізгі құралдардың) жай және кеңейтілген өндірісіне айналдырудың объективтік процесі.

Амортизациялық құн дегеніміз бастапқы құн мен жою құнының арасындағы айырмашылық. Ол негізгі құралдар келіп түскенде қосалқы бөлшектердің, сынықтардың қызмет мерзімінің соңында қалыптасқан қалдықтардың болжамды құны ретінде анықталады.

Амортизациялық аударымдар амортизация нормалары бойынша жасалады. Амортиация нормасы - бұл амортизациялық аударымдардың жылдық сомасының негізгі құралдардың жылдық орташа құнына қатынасы.

Нормалар еңбек құралдарының экономикалық мақсатты қызмет мерзіміне орай белгіленеді. Олар негізгі құралдар өтелуінің нормативтік мерзімін көрсетеді. Олардың деңгейі негігі құралдардың ұзаққа шыдамдылығы мен физикалық тозуына байланысты. Мұның өзі еңбек құралдарының техникалық-құрылымдық және материалдық-заттық ерекшеліктеріне, пайдаланудағы негізгі құралдардың (әсіресе машиналардың, жабдықтардың) нақты жасына, қолданыстағы еңбек құралдарының моральдық тозуына байланысты анықталады.

Автомобиль көлігінің жылжымалы құрамының амортизациялық аударымының нормасы 1000 км жүрістің баланстық құнына процентпен белгіленуі мүмкін. Жыл бойы әбір айдағы амортизациялық аударымдардың мөлшрін анықтау негізгі құралдар құрамының өткен айда өзгеруіне байланысты, сондай-ақ негізгі құралдардың толық амортизациясына нормативтік қызмет мерзімнің аяқталуына байланысты белгіленген нормаларға түзетілген амортизация нормасына қарай жүргізіледі.

Қайтадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу енгізіген айдан кейінгі айдың бірінші күнінен басталады. Шығарылған негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу шығарылған айдан кейінгі айдың бірінші күнінен бастап тоқтатылады. Қайтадан құру мен техникалық қайта жарақтандыру бойынша, егер олар толықтай тоқтатылса және негізгі құралдар консервацияға жіберілмесе, амортизация есептеу жүргізілмейді.

Жалға алынған негізгі қорлар бойынша амортизация есептеуді жалдау шартының нысанына және шарттың талаптарына сәйкес жалгер немесе жалға беруші жүргізеді.

Негізгі құралдар бойынша есептеу қайтадан пайдалануға берілгендеріне байланысты, ал істен шыққандары бойынша - бұл қорлардың құны өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметінің) өзіндік құнына толықтай көшіріліп берілген айдан кейінгі немесе соңғы айдың алғашқы күндерінде доғарылады.

Алты БЕС пен 16 ҚЕБХС «негізгі құралдар» сәйкес амортизацияны есептеу үшін мынадай тәсілдер ұсынылады.

Қарқынды төзу жағдайларда жұмыс істейтін конструкциялы бөлшектер машина және прибор жасауда кең қолданылады. Оларға шестерналар, хроповиктер, жұлдызшалар, майлы насостардың статорлары мен роторлары, жұдырықшалар, жынжырлардың ролик төлкелі бөлшектері, текстильді машиналардың ұршықты сақиналар және т. б жатады.

Тозуға төзімді бөлшектердің материалдарынан сұранатын талаптарының негізгілері жоғары беріктілік, иілгіштік және тозуға төзімділік-үйкелесудің орташа коэфициенті. Бұл қасиеттер майламай жұмыс істеуде немесе оның шектеулі келтіруде үйкелестің ауыр жүктемелі түйіндерін сенімді пайдаланумен қамтамасыз етуі.

Ұнтақты тозуға төзуді материалдар жақсы байқалатын гетерогенді құрылымымен сипатталады.

Ұнтақты конструкциялы тозуға төзімді материалдардың физика-механикалық қасиеттердің жоғарғы мәндері бұйымдардың жоғарғы тығыздықта (тіпті кеуексіз), рационалды меирлесуде және термиялық немесе термомеханикалық өңдеуде жетеді. Осы материаларды тозу төзімділігін көтеретін тиімді құралы бұзуға қарсы қоспалар болып табылады. Әдетте бұл қиын балқитын немесе интерметалдық қосылыстар (карбидтер, боридтер, алюминидтер, силицидтер) . Осы материалдардың құрамына қатты жаққыштар (графит, сульфидтер, селенидтер) немесе оңай балқитын металлдар енгізеді.

Тозуға төзіді материаллдардың сенімді жұмысының негізгі шарты қарқымды тозуға келтіретін үйкелісетін денелердің беттерінің макроустаудың ерекшеленуі.

КОНСТРУКЦИОНДЫ ТОЗУҒА ТӨЗІМДІ МАТЕРИАЛДАРДЫҢ ЖАСАУ ПРИНЦИПТЕРІ.

Ұнтақты тозуға төзімді материалдардың жасауының негізгі принциптеріне келесілер жатады :

1. Материалдың құрылысы гетерогенді қажет және тартылған пластикалық матрицада бірқалыпта таратылған қатты түйіршіктерден құрылуы қажет. Бұл жағдайда қосылған жүктеме негізінде қатты фазаның қосылуына әсер етеді, ал матрицада кедергілердің релаксациясы өтеді.

2. Материалдың құрылысы үйкеліс үрдісінде өзгермеуі қажет немесе үйкеліс және төзудің көзқарасы жағынан тиімді құрылымға қайта құрылуы қажет.

3. Үйкелесетін материалдардың бетін қабаты беріктілігі аз болуы қажет, төмен жатқан қабаттарға қарағанда (оң градиенттің ережесі) .

4. Беттік қабат үйкеліс үрдісінде жабысқалуы қажет.

5. Қоршаған ортаның әсерінен материалдарда құрылымдық өзгерістер, беріктілік пен иілгіштіктің сипаттамаларының нашарлануы болмауы қажет.

6. Материалдық құрамына қатты жаққыш ретінде жүмыс істей алатын заттар енгізу қажет.

7. Материалдардың құрылымдық құрамдастарларының арасында адгезиалық байланыс болуы тиіс.

8. Бұзуға қарсы қоспалар материалдық беріктілігін төмендетпеуі қажет.

9. Қатты қоспалардың үйкеліс коэффиценті өзінің арасында және матрицаның матрицалы бойынша минималды болуы қажет.

Тізілген шарттар ұнтақты металлургия әдістерімен материалдарды алу кезінде оңай орындалады.

Макрогетерогенді құрылымды материалдың матрицаға құрамы әдетте 15-25% жоғары құрайтын бұзуға қарсы (антиұстағыш) қоспаларды енгізу арқылы және материалдың гемогенизациялануы жүруі үлгермейтін күйежентектеу режимдерін режимдерін қолдану арқылы жасауға болады. Ұнтақты тозуға төзімді материалдар тығыз (Т≤10%) олуы қажет. Олек екілік престеу пресовкаларды күйежентектеу олардың ыстық престеуімен, ыстық немесе суық штамтаумен бейметалды балқымамен өте қиын балқитын металдң ішеі өнімнің сіңірілуі арқылы алынады.

Тепе -тең емес құрылысты материалдар.

Күйе жентектеу үрдісінде, қалыптасқан дорекігеторегенді құрлысты материалдар иілгіш металдқ матица және ондағы тепе тең таралған оксидтердің қиын балқитын қоспалары немесе 15-20% мөлшерінде интерметаллидтердің қатты қоспалпры болып табады. Осы материалдардан бұйымдардың үйкеліс үрдісінде келесі жағдайлары болуы мүмкін : метал (м-м) литал қатты қоспа (м-ққ), қатты қоспа -қаты қоспа (ққ-ққ) .

Бірінші жағдайы әсерлесетін беттерін қарқымды тозумен ж»не үйкелістің жоғары коэфициенті аулаумен сипатталады .

Екінші (м-ққ) ж»не үшінші (ққ-ққ) әсерлердің жағдайларды аулаумен жүрмейді. Сондықтан металдың беттерінің үйкеліс кезінде орны бар көшкінтәріздес микроаулап алу (пісіруге дейін), дөрекігетерогенді беттерде микроулауға, металлдық әсерлердің көбісінің түзілу моментіне сәйкес келетін, айналады. Келесі уақыт моментінде олар М-ҚҚ және ҚҚ-ҚҚ әсерлерімен үзіледі.

Тозудың интенсивтілігі және үйкеліс коэффициент бірінші орында үйкелісетін беттер арасында микроаулағыштығының өлшемдерімен анықталады. Үйкелесудің максималды мәні қатты күйінде жоғарыц ерігіштігі бар әртүрлі атты немесе интерметаллдық қосылыстар түзетін металлдардың, сонымен қатар ОЦК-мен немесе ГЦК-кристалдық торы бар біраттас металлдардың үйкелісі кезінде байқалады. Үйкеліс коэффицентінің төмендетілген мәндері гексогональды тығыздалған кристаллдық торы бар металлдарда, балқымалар түзбейтін қатты металлдарда сонымен қатар байқалған гетерогенді құрылысы бар (қола, шойын, қыздырылған болат) материалдарда орын алады. Үйкеліс коэффицентердің салыстырмалы жоғары емес мәндері бейметалл типті булардың үйкелісі кезінде байқалады.

Шыны-шыны немесе қиын балқитын қосылыс-қиын балқитын қосылыстардың буларының үйкелісі кезінде аулау байқалмайды.

Бұндай материаллдардың мысалдарды ЖЧ 25х3 маркалы күйежектелген конструкциалық хромды болат, машиналардың үйкеліс түйіндерін дайындау кезінде алдында қолданылған Ш х 15 болат және 20 х цементті болатқа қарағанда өте тозуға төзімді болып табылады.

Осы болаттардың күйежентектеу температурасы хром бойынша материалдың гомогенизациясы өтпеуі үшін таңдалынады. Материалдың құрылысы өте ірі феррохром қосылған металлдың матрицамен салыстырғанда жоғары қаттылығы бар перлитоферит болып табылады. ЖЧ25х3 болатының физика-механикалық және фрикциялық сипаттамалар 1-кестеде көрсетілген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.