Клиникалық терминдердің латын тілінде дәріптелуі туралы мәлімет

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім жане Ғылым министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Клиникалық терминдердің латын тілінде дәріптелуі

Орындаған: Бейсембайкызы Гульназ

Тобы: ВС-503

Семей қаласы

2015ж.

Жоспар:

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

1. Клиникалық терминология

2. Клиникалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

3. Клиникалық терминологияның құрылымы.

4. Клиникалық терминологияда жиі қолданылатын жұрнақтар

5. Ерекше клиникалық сөйлемдер

III. Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Клиникалық терминология

Клиникалық терминология грекше Klinike - дәрігерлік құру өнері, науқас адамды күту. Оған әртүрлі клиникалық мамандықтарының, патологиялық анатомия және патологиялық, физиология сияқты ауруды зерттейтін пәндердің терминдері жатады. Ол ең алдымен терапиялық терминдер (грекше therapia - күту, емдеу) және хирургиялық терминдер (chеir - қол + ergіа - жұмыс, әрекет), ауру атаулары, патологиялық процестер мен жағдайлар, ауру белгілері, операция атаулары, зерттеу әдісі мен емдеу жолдары, медициналық құрал-жабдықтар. Клиникалық терминология - ол ауруларды зерттеу және ауру тарихын жазу барысында оқулықтар мен анықтамаларда кездесетін мыңдаған атаулар. Осы медициналық терминология жүйесінде латын тілін қолдану шарт емес. Клиникалық терминдерді қолдану барысында аурудың қазақ тіліндегі атауларымен қатар олардың латынша баламалары да қолданылады:

Жарық-hеrnia, сынық -fractura, қатерлі ісік-carcinoma. Сонымен қатар клиникалық терминологияда арнайы латын терминдері баламасыз қолданылады: Мысалы: status praesens. Көне грек тілінің сөзжасамымен клиникалық терминология курсын оқу барысында танысасыздар. Медициналық терминологияның барлық жүйелерінде күрделі сөздердің - сөз жасаушы конструкциялардың орны үлкен. Олар түбір және сөз жасаушы элементтері бар латын-грек терминоэлементтерінен туындаған және клиникалық терминологияда көп кездеседі. Ғылыми және кәсіби жұмыстарға, аурудың алдын алуға (профилактикаға), ауруларды анықтауға (диагностикаға), науқастарды емдеуге байланысты терминдер клиникалық терминологияның үлкен бөлігін құрайды. Бұл бөлімде сөздің құрамы және сөзжасамға байланысты сұрақтар қарастырылады. Зерттеу барысында әрбір сөздің жеке мағынасы емес - олардың жалпы мағынасы маңызды. Осыған дейін сіздер әр сөзді анатомиялық лексикада дыбысталуы мен мағынасы жағынан бір бүтін жеке-жеке шартты белгі ретінде оқыдыңыз. өз ана тіліңізде де сөзбен білдіретін зат немесе ұғым арасындағы байланыс мүмкіндігі осы болып табылады. Бұның дәлелі - қазақ тілінде: тіс, көз, көкірек, төмпешік немесе латын тіліндегі: caput, dens, pectus, tuber, crista, os. Дамыған медициналық терминологияда сөздердің мағынасы құрылымына байланысты емес. Олардың дыбыстық құрылымына қарай мағынасын біле алмаймыз. Ал бір түбірлі, яғни құрамында бір 4 түбірі бар немесе көптүбірлі, белгілі бір түбірінің қайталануынан пайда болған күрделі сөздер жоғарыда айтылғандарға қарағанда мүлдем басқаша түсінік беріп, есте сақталады. Мысалы: тістік, кішкене тіс, төмпекті, төмпешік, төмпешікті, төмпешік асты; denticulus, dentatus, dentinum; tuberculum, tuberalis, tuberosus, tubercularis. Осы сөздердің түбірін және оларға қосылатын сөз жасаушы элементтерді (жұрнақ, приставка) біле отырып, бұл сөздің мағынасын еш қиындықсыз түсінуге болады. Мысалы: ІІ топ сын есімдері. Олардың көбісі бір модель бойынша жасалған «зат есімнің түбірі (негізі) + -al, ar жұрнағы», vertebr+al(is), stern+al(is), tempor+al(is) . Осы модель бойынша жасалған сын есімдердің жалпы сөз құрамындағы мағынасы бір. Ол «сөздің түбірі білдіретін ұғымға байланысты»: омыртқаға байланысты (омыртқалық), көкірекке байланысты (көкіректік) деген мағынаны білдіреді. Ал «приставка + сын есімнің негізі» моделі, мысалы: subscapularis -жауырын астылық, suprascapularis - жауырын үстілік, сөз құрамының мағынасы бұл жағдайда «астылық»

Клиникалық терапия - ол сӛздердің дәрістерінде (лекцияларында), ауруларды зерттеу, ауру тарихын жазу барысында, оқулықтар мен анықтамаларда кездестіріп, жұмыс жасайтын мыңдаған атаулар. Медициналық терминология жүйісінде латын тілін қолдану шарт емес. Клиникалық терминдерді қолдану барысында аурудың қазақ тіліндегі атауларымен қатар олардың латынша баламалары қолданылады: жарық (hernia), сынық (fractura), қатерлі ісік (carcinoma) т. б. Сонымен қатар клиникалық терминологияда арнайы латын терминдері баламасыз қолданылады: мыс. Status thyphosus, status praesens т. б. Кӛне грек тілінің сӛзжасамын білу - клиникалық терминологияны курсын оқу барысында танысасыздар

2. Клиникалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

Клиникалық терминология - ол ауруларды зерттеу және ауру тарихын жазу барысында оқулықтар мен анықтамаларда кездесетін мыңдаған атаулар. Осы медициналық терминология жүйесінде латын тілін қолдану шарт емес. Клиникалық терминдерді қолдану барысында аурудың қазақ тіліндегі атауларымен қатар олардың латынша баламалары да қолданылады: Жарық (hеrnia), сынық (fractura), қатерлі ісік (carcinoma) . Сонымен қатар клиникалық терминологияда арнайы латын терминдері баламасыз қолданылады: Мыс. : status praesens. Көне грек тілінің сөзжасамымен клиникалық терминология курсын оқу барысында танысасыздар. Медициналық терминологияның барлық жүйелерінде күрделі сөздердің - сөз жасаушы конструкциялардың орны үлкен. Олар түбір және сөз жасаушы элементтері бар латын-грек терминоэлементтерінен туындаған және клиникалық терминологияда кӛп кездеседі. Ғылыми және кәсіби жұмыстарға, аурудың алдын алуға (профилактикаға), ауруларды анықтауға (диагностикаға), науқастарды емдеуге байланысты терминдер клиникалық терминологияның үлкен бӛлігін құрайды. . Бұл бөлімде сөздің құрамы және сөзжасамға байланысты сұрақтар қарастырылады. Зерттеу барысында әрбір сөздің жеке мағынасы емес - олардың жалпы мағынасы маңызды. Терминдердің байлығын академик В. В. Радлов қазақтардың өмір сүру салт-тұрмысымен байланыстырады. Алайда нерв, қантамыр - лары жүйелерімен сезім мүшелері құрылымдарына қатысты кейбір баламаларда клиникалық терминологиясын құру кезінде қолданғанындай, терминдерді латынша да транскрипциялауды және транслитерациялауды пайдаланған. Мәселен: орыс клиникалық термині «Гипофиз» (латынша hypophysis) - қазақтер минологиясы бойынша - гипофиз. Көптеген ғылым салаларында және оның ішіндегі анатомия пәніндегі ғылыми ойдың біртіндеп дамуына орай, анатомиялық терминология да біртіндеп, баяу және кейде ретсіз түрде дамып, құрастырылды, сол себепті де ол жан-жақты бола алмады. Біз жамбас қуысындағы вегетативті нерв жүйесін (симпатикалық, парасимпатикалық бөлім өрімдерін) арнаулы мақсатпен тексергенде(А. Рақышев, кандидаттық диссертация, Қарағанды, 1960), ондағы атау-терминдердің әртүрлі аталып бір жүйеге келмегендігін көрсеткенедік. Мәселен, латын тіліндегі "п. epigens:п. pelvicis. n. splanchnicussaralis "деген терминдер бір ғана мәні бар нерв талшықтарын әр түрлі атайды. Біз ең алғаш оларды "n. n. splanchnicipelvini" деп атауды ұсынған еді. Бұл ұсыныс тек 1980 жылы ғана іске асты. Оны С. С. Михайловтың "Международная анатомическая номенклатура" кітабынан көруге болады. Клиникалық терминдерді жасауда әр елдің өз дәстүрлері пайдаланылды, сондықтан да, кейбір мүшелер әр жерде әртүрлі аталып жүрді. Көптеген анатомиялық құрылымдар, сол арды алғаш реет зерттеген ғалымдардың есімдерімен аталды. халықаралық анатомиялық номенклатураны құрудың жауапты редакторы, белгілі кеңес анатомы С. С. Михайлов (1987) : "қазір орыс анатомия номенклатурасын жасау кезеңінде транскрипция және транслитерация әдісін пайдаланбау мүмкін емес. Тіл дамытудағы мүмкін жолдарының бірі осы тәсілдер" - деп жазды. Ал В. Даль өзінің атақты сөздігін «Тірі ұлы орыс тілінің түсіндірме сөздігі» деп кездейсоқ атамағанын ескертеді де: "Тіл әрқашан да дами береді, ол шындығында да тірі" - деп есептейді. Орыс анатомиялық номенклатурасында латын терминдерінің орысша баламалары бола тұра, латыңданған түрін жиі беру кездеседі: Diafragma - грудобрюшная переграда - диафрагма; Тгасһеа - дыха-тельное горло - кеңірдек. Осыған сәйкес қазақтерминдері келеді, мысалы: Арonevrosis - жалпақсіңір, апоневроз. Diafragma - көкет, диафрагма. Голландиялық хирург және анатом Г. Бидлооның 1685 жылы латын тілінде шыққан «Адам денесінің анатомиясы» атты кітабын белгісіз бір оқымысты орыс тіліне аударған. Бұл еңбекті «Белгісіз ғылыми ерлік» деген мақалада Н. А. Оборин мен А. Н. Оборин, орыс анатомиялық терминологиясының негізін салды деп атап көрсетті. Көптеген авторлар, әсіресе клиницистер орынсыз, жүйесіз жаңа сөздер жасауға жол берді. Сондықтан, КСРО Денсаулық сақтау министрлігінің медициналық Ғылыми Кеңесі 31/1, 1959 жылғы қаулысында Р. Ы. А. терминдеріне сәйкес тек орыс клиникалық номенклатурасы қолданылсын деп тапты. Алғаш ретР. ИА. терминдеріне сәйкес келетін орыс клиникалық терминдерінің ресми тізімін ДЛ. Жданов пен профессор Ю. Н. Копаев жасады. үстілік» сӛздеріне байланысты.

3. Клиникалық терминологияның құрылымы.

Клиникалық терминдер өзінің құрылысына қарай төмендегідей болуы мүмкін:

А) жай клиниалық терминология - бір түбір мен жалғаудан тұрады. мысалы: coma, atis n; ulcus, eris n.

Б) туынды клиниалық терминология - жұрнақ арқылы зат есімнен сын есімге айналған, мысалы: comatosus, a, um; ulcerosus, a, um

В) күрделі клиниалық терминология - екі немесе одан да көп түбірден құралған мысалы: dermatologia, cardiodystrophia.

Г) клиниалық терминология -сөз тіркестері үш түрлі болуы мүмкін:

1. қиысқан анықтауышы бар термин -pneumonia chronica.

2. қиыспаған анықтауышы бар термин - cancer pulmonis.

3. аралас термин - fractura transversa claviculae.

Мағыналары ұқсас сөздерде сөздің бір бөлігі болса да қайталанатын болса, мұндай сөздер мүшеленетін деп аталады. Әртүрлі сөздердің мүшеленуі толық немесе жартылай бола алады. Егер сөздің барлық бөліктері басқа да туынды сөздерде қайталанатын болса, олар толық мүшеленетін деп аталады. Егер сөздің барлық бөліктері қайталанбаса, жартылай мүшеленетін деп айтуға болады. Келесі сөздерді салыстырайық: 1) Толық мүшеленетін: pod-algia, pod-o-metria, neur-algia, kephal-ometria. Бұл сөздерде барлық бөліктері басқа да туынды сөздерде кездеседі. 2) Жартылай мүшеленетін: pod-agra. Бұл сөзде бірінші бөлігі - pod, басқа да сөздерде қайтаналанады, ал екінші бөлігі - agra, өте сирек жағдайда ғана қайталанады. Көптеген терминдер толық мүшеленетін болып саналады. Өзінің мағынасын сақтап тұрған жиі қолданылатын бөлшектер, морфемалар, терминоэлемент деп аталады (ТЭ) Терминоэлементтер тұрған орнына қарай мынадай болуы мүмкін: 5 - бастапқы ТЭ- cardiodystrophia; - аралық ТЭ - cardiodystrophia - соңғы ТЭ - cardiodystrophia, негізгі мағынасы осы терминоэлементте көрсетілген, қалғандары соны анықтайды. - бос ТЭ - сөз ретінде және ТЭ ретінде қолданылады. Мысалы: spasmus cordis - cardiospasmus; - байланысты ТЭ - тек қана күрделі сөздің құрамында қолданылады. Мысалы

4. Клиникалық терминологияда жиі қолданылатын жұрнақтар:

-osis жұрнағының екі мағынасы бар:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.