Қазақ тілді жарнамалардағы кемшіліктер мен қателіктер

Пән: Журналистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ ТІЛДІ ЖАРНАМАЛАРДАҒЫ КЕМШІЛІКТЕР МЕН ҚАТЕЛІКТЕР

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

І тарау. Отандық арналардағы жарнамалық роликтер және олардың адам санасына әсері

ІІ тарау. Қала көшелері мен газет жарнамаларындағы тілдік стильдік қателері

ІІІ тарау. Қазақша жарнамалардарғы кемшіліктермен күресудегі «Тіл сақшысы» (Алматы) бағдармасының рөлі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

ҚОСЫМША

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Жиырмасыншы ғасырдың ортасында адамдардың өмірін жарнамасыз елестету мүмкін емес болатын, сондықтан оны жан-жақты, мұқият зерерделеу басталды. Біз жарнамамен кез келген жерде соқтығысамыз - үйде теледидар қарап отырғанда, радио тыңдағанда, жұмысқа немесе сабаққа бара жатып, яғни барлық жерде, біз қайда болмасақта жаңа тауарлар немесе қызметтерді ұсынған жарнамалық хабарландыруларды көреміз немесе естиміз. Жарнаманың рөлі журналистикада ғана емес ел экономикасының дамыуынада өз септігін тигізуде. Сол себепті бүгінгі таңда жарнамаға деген сұраныс арта түскен. Әсіресе қазақ тілді жарнаманың жәй-күйі бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналған. Сондықтан, біз Қазақ тілді жарнамалардағы кемшіліктер мен қателіктер тақырыбын зерттеуді жөн көрдік.

Тақырыптың өзектілігі. «Біз тыныс алатын ауа - азоттан, отттегіден және жарнамадан тұрады»

Л. Барден.

Американдық ғалымдар жүргізген статистикалық мәліметтерге сүйенсек адамзат күніне 1450-ге жуық жарнамалық хабарландырудың әсеріне түседі екен. Жарнама бұқараның «психосанасы» үшін, олардың жүйелік құндылықтарына әсер етуде шексіз күшке ие. Мәселен, АҚШ-та осыдан бірнеше жыл бұрын марихуанаға қарсы әлеуметтік жарнамаға 939 млн. $ жұмсалған. Алайда, әлеуметтік жарнама өз мақсатына жетпеген, керісінше марихуана пайдаланушылары көбейе түскен, яғни жарнаманың әдемілігі, жаңашылдығы соншалықты жасөспірімдердің қызығушылығы артқан. Нашақорлар саны 80%-ға дейін өскен. Жарнаманың құдіретін осыдан көруімізге болады.

Біз күнделікті көріп жүрген жарнамалық хабарландырулардың санамызға қалай әсер ететіндігі жөнінде ойлана бермейміз. Алайда оның адамға әсері нашаның әсерінен кем емес. Жарнаманың екі мақсаты бар. Бірі - тура, екіншісі - жанама. Тура жарнаманың мақсаты - тұтынушыға ұсынылған тауарды қалайда сатып алуына әсер ету. Жанама жарнаманың мақсаты - адамның қажеттілігіне сай мінез-құлқын қалыптастыру. Қазіргі экономикалық нарықта (рынок) үздіксіз Тұтынушылар ауадай қажет. «Үздіксіз Тұтынушының» керемет әрекеті нашақордың әрекетіндей болып саналады. Нашақор белгілі бір өнімге адалдық танытады (тауар маркасына адал), оны қолданғанннан ләззат алады (тауарды қолданғаннан қуану), ол өнімді идеал ретінде таниды (тауардың «имиджін» қалыптастырады), одан жедел әсерді күтеді (тауардың артықшылығы), тауардың өтімділігіне әсер етеді (тауар көлемінің артуына әсер етеді), пайдалану салдарын түсіндіреді (өзіне тигізетін кері әсеріне қарамастан, қолдану себебін дәлелдейді) .

Жарнама туралы көптеген пікірлер бар. Оның негізгісі қоғамдық идеалогияны қалыптастыруда үлкен рөл атқаратындығы. Сондықтан, біз қазақ тілді жарнаманың кемшіліктері мен қателіктерін дәл қазір айтпасақ, ертеңгі ұрпақ үшін мұның кері әсер ететіні сөзсіз. Осы тақырыпты зерттеу арқылы, жарнамадағы кемшіліктерді көрсетіп, алдағы уақытта мұндай қателіктердің орын алмасы үшін не істеу керектігі турасында өз ойымызды ұсынғымыз келеді. Біздің бітіру жұмысымыз осы аталған дүниелерді өзінше зерттеп, зерделеп бақты.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Жалпы, «қазақ тілді жарнамалардағы кемшіліктер мен қателіктер» атты тақырыпты жан-жақты ашу үшін, біз бірінші кезекте шетелдік ғалымдардың еңбектеріне жүгінеміз. Себебі жарнама түсінігі біздің елімізге шет мемлекеттерден келген. Дейян А. (Реклама. - Сирин. 1993. ), Тихонов А. (Реклама? Нет ничего проще. - Феникс. 2004. ), Селиверстов. С. (Социальная реклама. Искусство воздействия словом. - Бахрах-М. 2006. ) сынды ғалымдардың еңбектері диплом жазушымен оқылды. Отандық ақпарат көздері болып барлық бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған жарнама туралы материалдар және «Рух пен тіл» қоғамдық ұйымының мәліметтері, сондай-ақ «Алматы» арнасында болып жатқан «Тіл сақшысы» бағдарламасының бейне материалдары пайдаланылды.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Бітіру жұмысының мақсаты - Қазақ тілді жарнамалардағы кемшіліктер мен қателіктерді табу, көрсету, зерттеу, анықтау, талдау, тұжырымдау. Осы мақсаттағы негізгі нысан мыналар:

Жарнаманың шығу тарихы;

Қазақстандағы жарнаманың қалыптасуы мен дамуы;

Телеарнадағы бейнероликтердің стильдік тілдік қателері және адам санасына әсері;

Қала көшелеріндегі жарнамалардың қателері мен кемшіліктері;

«Тіл сақшысы» бағдарламасының тигізген пайдасы;

Қазақстандағы жарнаманың қазіргі жағдайы.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Жұмыста Қазақстандағы жарнаманың қалыптасуы мен дамуы анықталады. Олардың тарихи маңызы, қоғамдық рөлі айқындалады. Сонымен қатар, жарнама туралы заң, этикалық ережелер сөз болады. Қазақ тілді жарнаманы жақсарту мәселелері мен оны шешу туралы ұсыныстар, пікірлер айтылады.

Зерттеу тәсілдері. Шетелдік және отандық жарнама саласы ғалымдарының тұжырымдамаларын негізге ала отырып, кешенді талдау әдістері қолданылды.

Зерттеу жұмысының нысаны. Қазақ тілді жарнаманың кемшілігі мен қателеріне байланысы. Жарнаманың санаға әсері және оны бір қоғамды қалыптастырудағы рөлі жөнінде. Сонымен бірге қазақ тілді жарнаманың неліктен ақсап тұрғандығын нақты дәлелдеу және сол мәселелерді шешу жолдары.

Жұмыстың теориялық және әдіснамалық негізі. Бітіру жұмысын жазу барысында қазақ және шетел журналистерінің ғылыми зерттеу еңбектері пайдаланылды. Сонымен бірге БАҚ жарияланған материалдар, жарнама туралы жазылған ғылыми еңбектер қолданылды.

Дисертация құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды, қосымша және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

«Жарнама бұл таспа түріндегі сауда»

Альберт Ласкер

Тауарды нарыққа шығару жүйесінде маркетингтің классикалық тұжырымдамасында жарнаманы ең бірінші орнынға қояды. Ол болашақ сатып алушының назарына тауарлар мен қызметтер туралы маңызды фактілер мен мәліметтерді жеткізу үшін көркем көрсетілген нысанда қысқа және нұсқа түрде ұсынады. Жарнаманың қоғамдық рөлі оның адамдардың көзқарасы, пікірлері мен мінез-құлқының қалыптасуына әсерін тигізуінде. Жарнама сұраныс пен ұсыныс жасауға, бәсекенің қалыптасуына, инвистиция үйіруге, өткізу нарығының кеңеюі мен сайып келгенде, жалпы экономиканың және оның әр түрлі саласының дамуына әсерін тигізеді. Бұл жарнаманың экономикалық рөлін ерекшелейді $⦋1⦌$ .

Жарнама (франц. reclame, лат. reclamo - жар саламын, айқайлау деген мағынаны білдіреді) - тауарлардың, қызмет көрсетудің тұтынушылық қасиеті туралы ақпарат беру және оған деген сұранысты көбейту мақсатында таратылатын хабарлама. Сондай-ақ белгілі бір адамдар, ұйымдар, әдебиет пен өнер шығармалары туралы хабар таратып, оларды әйгілеу $⦋2⦌$ .

Қазіргі қазақ жарнамалары таралу жолдарына, қамтитын тақырыптарына, түрлеріне қарай әр түрге бөлінеді:

Баспа жарнамасы - ол тек көзбен көріп, қабылдауға арналған жарнамалық - каталогтық басылымдар (каталог, проспект, буклет, плакат, парақшалар) және жарнамалық силықтық басылымдар, үстелге қоятын және қабырғаға ілінетін фирмалық күнтізбелер, іс күнделіктері, жазу кітапшалары, қалта күнтізбелері т. б. жатады. Баспа жарнамасының мақсаты - болашақ сатып алушыны жарнамаланған фирма тауарларымен толық таныстыру.

Баспасөздегі жарнама . Бұл хабарландыру және шолу жарнама сипатындағы баспасөзде жарияланған әр түрлі жарнамалық материалдар (мақалалар, репортаж, шолу т. б. ) .

Радиожарнама . Негізгі түрлері - радиохабарландырулар, радиожурналдар, радиорепортаждар, радиороликтер.

Тележарнама. Ең танымал түрлері: телеролик, телехабарландыру, жарнамалық бағдарламалар, бағдарлама арасындағы телезаставкалар.

Аудиовизуальдыжарнама. Бұл - жарнамалық роликтер, жарнамалық техникалық фильмдер, бейнефильмдер және слайдттар.

Сыртқы жарнама. Бұл - көру сезімі арқылы қабылданатын жарнама. Негізінен аталмыш жарнама тұтыну тауарлары үшін қолданылады. Қалың көпшілікке арналған. Оның түрлері: жарнамалық тақталар, афишалар, транспарттар, түрлі-түсті жазбалар, электронды табло, экрандар, дүкендер сөресі, фирмалық жазулар.

Көліктегі жарнама . Бұл - автобус, троллейбус және т. б. көлік түрінде орналастырылған жарнамалық мәліметтер, хабарландырулар.

Интернет жарнама . Өзінің жеделдігіне, қайталануына және таратылу ауқымдылығына байланысты баспасөздегі жарнаманың ең тиімді құралы болып табылады $⦋3⦌$ .

Сұранысты қалыптастырып және ынталандырып отыратын қызмет түрі ретінде жарнама Қазақстан аумағында ерте кезеңдерде пайда болған. Қазіргі заманғы Қазақстанда қалалық өркениет жедел дамыған ІХ-ХІІІ ғасырларда кент тірлігін ұйымдастырудың өзіндік жүйесі көрініс тапты. Хорасаннан Жетісуға дейін созылып жатқан ұлан байтақ өңір шаһарлары Шығыс өркениетінің қалыбынан шыққанымен, сондай-ақ оларда Батыс мәдениетінің нышандары да молынан кездесетін. Бұған осы қалалар тізбегінің Ұлы Жібек Жолының бойында орналасуының зор әсері болды. Мәселен, кез келген қалаға ортақ шахристанда билік мекемелері орналасса, рабадта қолөнершілер тұрды. Көне Түркістан, Сайрам мен Отырар, басқа да қалалар туралы тарихи деректерде әмірлер мен хандардың жарлықтарын орталық майданда (алаңда) жаршылар дауыстап жария ететіні баяндалады, сондай-ақ бұл пәрмендер мешіт қабырғаларына ілінетіні де атап өтіледі. «Жарнама» терминінің шығу төркіні Қазақстанның оңтүстік өңірінде ислам өркениетінің гүлденген дәуірі-ІХ-ХІІ ғасырларға барып тірелетіні де сондықтан (мұсылман Ренессансы Еуропаның орта ғасырынан әлдеқайда ерте басталған) . «Жар» сөзінің «Қазақ диалектілер сөздігіндегі» бір мағынасы-қабырға дегенді білдіреді. Ал, «нама»-парсыша «жазу» деген мағынада. Сөйтіп, «жарнама» дегеніміздің ежелгі мәні-«қабырғадағы жазу, жазба» болса керек. Бір таңданарлығы, осы сөз төркінінің жоғарыда келтірілген ортағасырлық Еуропа қала мәдениетіне тікелей ұштасып жатуы. Капитализмге дейінгі кезеңде жарнама саласының анағұрлым жандануы орта ғасырларға тұспа-тұс келеді. Бұл дәуірде қазіргі Қазақстан жері арқылы көптеген сауда жолдары өткен, Жібек Жолы солардың бірі болып табылады. Осы жолдың бүкіл өн бойындағы жоғарыда атап өтілген Түркістан, Жент, Отырар, Сайрам сияқты ірі қалалар Шығыс пен Батыс арасындағы өркениеттік байланыстардың маңызды нүктелері болды. Жәрмеңкелер пайда болып, гүлдене түсті. Қазіргі Алматы облысы Кеген кентінің маңындағы Қарқара, Арқадағы Қоянды жәрмеңкелері күні кешеге дейін түрлі өлкелерден келген сан мыңдаған адамның басы қосылып, сауда-саттық қара күзге дейін толастамауымен әйгілі еді. Көпестер мен кірекештер, алармандар мен сатармандар мидай сапырылысқан сауда алаңдарында жаршылар өз өнімдерін, бар өнерін жан сала жарнамалап жататын. Алармандар негізінен қазақ жұртының өкілдері болғандықтан, түрлі елдердің саудагерлері қазақша тақпақтап сөйлеуге тырысатын. Алайда, бұл жарнама бүгінгі ұғымдағы жарнама ауылынан әлі де алыста еді $⦋4⦌$ .

Жарнаманың маңызды буыны болып саналатын бұйым безендіру (дизайн) экономикасы дамыған елдерде ғылым мен тәжірибенің тығыз тоғысуынан туындаған өнердің жаңа саласы болып табылады. Безендіру стилі белгілі бір кезеңнен кейін, атап айтқанда ұрпақтар ауысатын 10-12 жылдан соң өзгерістерге ұшырап отырады. Мәселен, айқын ерекшеленетін: модернизм (ХХ ғасырдың басы), конструктивизм (20-30 жылдар), романтикалық реализм (40-50 жылдар), сюрреалистік және «ғарыштық» тақырыптар (60-70 жылдар), «компьютерлік» ағым (80-жылдар), «жаңа толқын» авангар (80-90 жылдар) сияқты безендіру ағымдары бар $⦋5⦌$ .

Кеңестік «темір қорған» осы көркемдік ағымдардың ешқайсысын идеологиялық шекарадан тыс шығарған жоқ. Тауарларға соғылатын белгілерде кеңестік насихат (орақ пен балға, бес жұлдыз, спутник, т. б. ) басым болды. Экономиканың мемлекеттік монополияға айналуы КСРО-дағы жарнама ісіне де өз әсерін тигізді. Атап айтқанда социалистік тұтыну нарығында көпшілік қолды тауарлардың зәрулігі жылдан-жылға ұлғайып, «сатушы нарығының» үстем болуын туғызды. Міне, осындай жағдайда жарнама өнім өткізуге еш әсерін тигізбейтін жанама құралға айналды, яғни өндірісшілер тарапынан алармандарды әрекетке итермелейтін қозғау салынбады, өйткені тауар өтпегені былай тұрсын, жетпейтін. Сол кездегі жарнамалық хабарландырулардың үлгілері: «Аэрофлот» ұшақтарымен ұшыңыздар», «Беломорканал» темекілерін сатып алыңыздар», «Жеміс шырыны-денсаулыққа пайдалы», т. б тәріздес болатын. Мұндай жарнама тауарлар мен қызметтердің сапасы жөнінде ешқандай ақпарат бермейтіндіктен, тұтынушыларға ассоциативтік әсер етпейтін. Өйткені, мемлекеттік монополизм жағдайында салаішілік және салааралық бәсеке туындамайтын да, жарнама бәсекелестік құралы ретінде пайдаланылмайтын. Рас, Кеңес билігі кезінде жарнаманың кәдеге асқан бір саласы болды. Ол - идеологиялық насихат пен үгіт («КПСС ХХҮ сьезінің шешімдерін жүзеге асырайық», «Халық пен партия біртұтас», «Электр қуатын үнемдеңіздер» сияқты) болатын. Сөйтіп, социалистік экономика жағдайында жарнама нарықтық шаруашылық тұсында орындайтын атқарымдарын жүзеге асырған жоқ, өндіріске, тұтынуға өз әсерін тигізе алмады. Бұл тұжырым КСРО-ның ішкі нарығына ғана қатысты еді, ал шетелдерде Кеңестің сыртқы сауда өкілдіктері отандық өнімді өткізу үшін өркениетті дүниеде қолданылатын жарнаманың алуан әдістері мен тәсілдерін пайдаланды. Бұрынғы Кеңес Одағында социалистік экономика негіздеріне қайшы келетін буржуазиялық институт ретінде жарнамаға жағымсыз көзқарас қалыптасқанын атап өтуіміз керек. «Жақсы тауар жарнамасыз-ақ өтеді» деген сыңаржақ пікір салдарынан экономика мен әлеуметтік психологияның осы бір маңызды саласына мән берілмеді, арнайы зерттеу жұмыстары жүргізілмеді. Шынтуайтына келсек, нарық қатынастары қанат жайған қазіргі кездің өзінде бұл тақырыпқа жазылған төлтума іргелі еңбектер жоққа тән $⦋6⦌$ .

Қазіргі мағынадағы жарнама Қазақстанда 1920 жылдардағы жаңа экономикалық саясат (ЖЭП) кезінде пайда болды. ЖЭП экономиканы директивалық басқару тәсілдерімен қоса капиталистік еркін бәсекеге де жол ашқаны белгілі. Бұл кезеңде нарық көпшілік қолды тауарлармен молығып, жарнама жаңа саяси және әлеуметтік жағдайда дами бастады. Одақ көлемінде В. Маяковский, В. Лисицкий, А. Родченко, А. Мандрусов сияқты белгілі тұлғалар жарнаманы саяси ұрандар тілімен сөйлете білді. «Жарнама-сауда сәйгүлігі» деген слоган-ұрансөз де осы тұста пайда болды. Жарнама қызметінің бұл кезеңдегі бір ерекшелігі-«сатарман нарығы» басым болып, тұтынушының төлеу қабілеттілігі төмендеді. Жарнамада «граффити» стилі кеңінен етек жайып, шынайы болмыс әсіреленіп бейнеленетін-ді. Өкінішке қарай, осы кезеңде Қазақстанда құрылған жарнама агенттіктерінің жұмысы туралы ешбір дерек сақталмаған. Біздіңше, экономика мен әлеуметтік-саяси өмірді метрополия орталығы-Мәскеуден тікелей басқару қолға алынғандықтан, Қазақстанға және басқа шет аймақтарға жарнама өнімдері КСРО-дағы өнеркәсіптік тұрғыдан дамыған Мәскеу мен Ленинград қалаларынан (қазіргі Санкт-Петербург) жеткізіліп тұрған. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Қазақстан дамыған өнеркәсіптік базасы бар елге айналғандықтан, жарнаманың өркендеуіне кең жол ашылды. Жарнама өнімдерін өндіретін алғашқы мекеме Қазақстанда 1951 жылы өмірге келгендігі ресми құжатта тіркелген. Ол «Жарнама және сауда жабдығы» деп аталған. Кейіннен ол «Қазақсаудажарнама» деген атауға ие болған. Алғашында «Союзторгреклама» («Одақсаудажарнама») Бүкілодақтық бірлестігінің құрамына кірген, кейіннен, 1981 жылы ол республикалық бағыныстағы ұйымға айналған. Бүгінде елімізде жарнамамен айналысатын агенттіктер мен кәсіпорындар саны қомақты. Біздің елімізде «Жарнама туралы» арнайы Заң 2003 жылғы 19 желтоқсанда қабылданған. ТМД елдері ішінде Ресей мен Украина, Балтық бойы мемлекеттерінің жоғары оқу орындарында жарнама, көпшілікпен жұмыс істеу мамандықтары бойынша білім беріледі, ірі кәсіпорындарда, әсіресе біріккен фирмаларда жарнама орталықтары құрылған. Жекелеген отандық компаниялардың, қаржы-несие мекемелерінің жарнама қызметіне белсене араласа бастауы бұл саланың елімізде өріс алатынын байқатса керек. Негізінен алғанда тауар түрлерін жарнамалауға бағытталған баспасөз хабарламаларының, теледидар роликтерінің діттейтін мақсаты - өнім өткізу, көлемін ұлғайтуға жәрдемдесу болып табылады. Сондай-ақ халық алдындағы танымалдығын, беделін (имидж) арттыру үшін ақпараттық-насихаттық науқан жүргізетін фирмалар, кәсіпорындар бар $⦋7⦌$ .

Жарнама экономиканың ғана емес, сонымен қатар қоғамдық өмірдің де белді бөлшегіне айнала бастаған әлеуметтік құбылыс болғандығы себепті ғалымдар назарын өзіне аудара бастады. Жарнама мәселелеріне қатысты алғашқы зерттеулер ХІХ-ХХ ғасырлар тоғысында өмірге келді. Жарнама туралы арнайы әдебиетті жазған тұңғыш авторлар америкалық психологтар болатын. Олардың ішінде Чикагодағы Солтүстік-Батыс университеттің оқытушысы Уолтер Дилл Скотт бар. Оның қаламынан 1903 жылы «Жарнама теориясы», 1904 жылы «Жарнама психологиясы» атты еңбектер дүниеге келді. 1912 жылы Берлинде доктор Х. Хартунгеннің «Практикалық жарнама теориясы» атты еңбегі жарық көрді. Жарнаманың даму тарихына қатысты тұңғыш іргелі еңбекті 1874 жылы ағылшын ғалымы Генри Симпсон өмірге әкелді. 1894 жылы П. Датцтың «Жарнаманың ерте дәуірлерден күні бүгінге дейінгі тарихы» атты еңбегінің бір бөлігі жарияланды (өкінішке қарай, еңбек аяқталмаған) . Октав-Густав Жерэннің 1911 жылы жарық көріп, 1927 жылы қайтадан басылған «Суггестивтік жарнама, теория мен техника» атты кітабы жарнамашылардың бірнеше ұрпағының қолдан түсірмейтін кітабына айналды. Парижде жарнама кәсібімен 1904 жылдан бастап айналысқан Жерэн «жарнама бойынша кеңес беру жөніндегі» алғашқы кабинеттердің бірін ашады. Жарнамалық және коммерциялық журналдарда мақалаларын жариялай, конференцияларға қатыса жүріп, ол 1916 жылы жарнама бойынша алғашқы оқу курсын жүргізеді. Бұл оның маман ретіндегі танымалдығын арттыра түседі. Осы кезеңде жарнама туралы ғылыми білімдер еселене көбейіп, зерттеушілер ұлттық, сондай-ақ халықаралық жарнама науқандарының тиімділігін арттыруға қатысты проблемалар көтереді. Мәселен, неміс ғалымы доктор Х. Хартунген жарнаманың мәдениетаралық қырларын қарастырады. Сөйтіп, ХХ ғасырдың алғашқы жартысында жарнама туралы ғылыми түсінік қалыптасып, жарнама туралы дербес ілім дами түседі. Жеке пән ретінде жарнама ХХ ғасырдың екінші онжылдығында Америкада, кейіннен Еуропада оқытыла бастады.

Халықаралық жарнама өткен ғасырдың 80-90 жылдарының айшықты белгісі ретінде қарастырылады, бұған экономиканың жаһандастырылуы, белді фирмалардың шет елдердегі операцияларының кең қанат жаюы себеп болды. 90-жылдары жарнама индустриясы әлемнің барлық елдерінде дерлік қауырт дамыды. Әсіресе, ұлтаралық корпорациялардың тамыр жаюына орай Шығыс Еуропа, ТМД, Азия-Тынық мұхит аймағы елдерінде және Латын Америкасында өркендей бастады. Қазіргі таңда ұлтаралық корпорациялар (ҰАК) әлемдік сауданың жартысына жуығын иеленіп отыр, олардың қолында орасан зор қаржылық, өндірістік және ғылыми-техникалық әлеует шоғырланған, дамушы елдер экономикасын «уысында ұстап отырған» ҰАК ықпалына қарсы тұру үшін жергілікті жарнамашылар өз қызметін жандандыруға мәжбүр. Сондай-ақ бәсекенің қызуына әлемнің экономикалық аймақтарға бөлінуі де себепкер болуда. «Үлкен үштіктің»-АҚШ, Жапония мен Батыс Еуропаның корпорациялары өткізу нарықтары үшін тайталасуда. Жаңа өнеркәсіпті алпауыттар - Оңтүстік Корея, Тайвань, Сингапур, Гонконг, Таиланд, Бразилия, Түркия бұл күресті қыздыра түсуде. Бірлескен Германияның экономикалық күш-қуаты арнасынан асып, қолданыс табар өңір іздеуде. Ұлтаралық корпорациялардың жарнамалық қызметін әлемнің жетекші халықаралық жарнама агенттіктері атқарады. Көпшілікке кеңінен танымал өнімдері-брэндтері бар копрорациялар осы өнімдерін жарнамалау науқанын қатарынан бірнеше жарнама агенттігіне табыс етеді. Бір ғана өнімнің жарнамасымен бірнеше агенттік айналыса алады, мәселен, бір компания брэнд имиджін шығармашылық тұрғыдан дамытса (баспа өнімін шығару, сценарий жазу), келесісі осы брэндтерді бұқаралық ақпарат құралдарында орналастырады. Жаңа ұлттық нарыққа шыққан ұлтаралық корпорациялар өздерінің тұрақты жарнама агенттіктерінің осы елдердегі өкілдіктерімен байланыстарын үзбейді.

Міне, сондықтан да дамыған елдердің дегені жүріп тұрған компаниялары мен фирмалары, қаржы-несие мекемелері, банктері жарнамадан қаржы аямайды. Мәселен, АҚШ-та бұл мақсатқа жұмсалатын қаржы бүгінде қарулануға бөлінетін қаржының тең жарымына жуығын құрайды (160 миллиард АҚШ доллары шамасында) . Ал, Дабл Ю-Пи-Пи, Интерпаблик Групп, Саатчи энд Саатчи, Денцу, Омникам Групп сияқты жарнама-телекоммуникация концерндерінің әрқайсысының халықаралық қызметінің көлемі 10 миллиард долларлық шектен әлдеқайда асып жығылған. Бұлар-Американың, Еуропа мен Жапонияның жарнама алпауыттары. Өзге елдер, соның ішінде Шығыс Еуропа мен бұрынғы Кеңес республикаларында бұл сала ауыз толтырып айтарлықтай деңгейге жете алмай отыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.