АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясы

КІРІСПЕ

Мен кәсіптік практикамды АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясында өткіздім. Бұл компания негізінен мұнай мен газ өндірумен, оларды сатумен және тасымалдаумен айналысады. Компания мұнай мен газ саласындағы ең ірі тасымалдаушы компаниялардың бірі болып табылады.

«Интергаз Орталық Азия» Акционерлік қоғамы магистральды және аймақтық тасымал саласындағы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының ішкі рыногында табиғи газ бен мұнайды өткізу саласындағы ең ірі кәсіпорындардың бірі болып табылады

«Интергаз Орталық Азия» АҚ-ның жалғыз акционері - «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ. Мемлекеттік бағдарламалармен қатар «Интергаз Орталық Азия» АҚ газ және мұнай кен орындарын қазу, өндіру және пайдалануды, оларды сақтау мен өңдеуді, халықаралық және ішкі маршруттар бойынша тасымалдауды іске асырады.

«Интергаз Орталық Азия» компаниялар тобының алдында өте маңызды міндеттер тұр, соның ішінде - тұтынушыларға газ бен мұнайдың сенімді жеткізілуін қамтамасыз ету, газ тасымалдау жүйесін кеңейту, жаңа өткізу рыноктарын қалыптастыру.

«Интергаз Орталық Азия» АҚ негізгі міндеті - еліміздің мұнай−газ саласында мемлекеттің стратегиялық мүдделерін білдіру.

Қоғамның қызметінің негізгі түрлерін еншілес кәсіпорындар орындайды, бас компания басқару міндеттерін атқарады.

«Интергаз Орталық Азия» АҚ магистральды газ құбырларының монополиялық операторы болып табылады. Оның жүйесіне үш газ сақтау қоймасы (Ақыртөбе, Бозой және Полторацк) 26 компрессорлық станса және 9 мың км газ құбырлары, соның ішінде Орта Азия-Орталық, Бұхара-Урал, Газли-Шымкент, Бұхара-Ташкент-Алматы, Мақат-Солтүстік Кавказ газ құбырлары кіреді.

Бұл кәсіптік практикада мен осы компанияға байланысты көптеген мағлұматтар алдым. Экономика саласындағы түрлі көрсеткіштерді (ақша қаражаттардың қозғалысы туралы есеп, бухгалтерлік баланс, қаржы−шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп) алып, әртүрлі талдаулар жасап үйрендім. Осының есесінен, бұл есеп беру үш бөлімнен тұрады: кіріспе, негізгі бөлім және қорытынды. Пайдаланған әдебиеттер тізімі бар. Негізгі бөлімнің өзі үш бөлімнен құралған. Бұл жұмыстың ішінде көптеген кестелер мен диаграммалар бар. Оларға нақты және ашық түсініктер берілген.

1. «ИНТЕРГАЗ ОРТАЛЫҚ АЗИЯ» АҚ КОМПАНИЯСЫ ҚЫЗМЕТІНЕ ТАЛДАУ

1. 1 Компанияның жалпы сипаттамасы, басқару құрылымы мен көрсеткіштері

АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясы 1995 жылы маусым айында құрылған. Компания өзіне берілген Қазақстанда газ тасымалдау жүйесінің концессиясымен, ол əлемдегі ең терең жəне ірі мұнай кеніштерін барлайтын компанияның бірі болып табылады. «Интергаз Орталық Азия» АҚ мұнай мен газды Еуропа жəне Америка елдеріне шығарумен айналысады және АҚ «ҚазТрансГаз» компаниясының тобына (АҚ ҰК «ҚазМұнайГаз» еншілес) кіреді.

АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясының шаруашылығының бағыты - магистральды газ құбырларына техникалық қызмет көрсету және оны іске асыру, мұнай мен газ өндіріп, оларды тасымалдау, ішкі сұраушыларға және шетелді сұранысқа шығару және де Қазақстан Республикасы үшін барынша көп пайда алуды қамтамасыз ету. Ішкі нарықта табиғи газ мен мұнайды реализациялау, көп мөлшерде және сапалы түрде өңдеу мен өндіру болып табылады. Сонымен қатар акционерлік қоғам магистральды және аймақтық тасымал саласындағы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының ішкі рыногында табиғи газды өткізу саласындағы ең ірі кәсіпорындардың бірі болып табылады. Бүгінгі таңда АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясы көмірсутегі шикізаттарын барлауды, тасымалдауды, өңдеуді, маркетингті және сату операцияларын, сервистік қызметтерді жүзеге асыратын тігінен интеграцияланған мұнай-газ компаниясы.

2000 жылдың басында Қазақстанның газ саласында қайта құру үрдістері басталды. Бүгінгі таңда «Интергаз Орталық Азия» компаниясы - қазақстандық экономиканың маңызды саласы, бұл саласыз көмірсутектерді тасымалдау, газ, мұнай өндіру, елдің аймақтарында тіршілікті қамтамасыз ету сияқты экономиканың стратегиялық бағыттарын елестету мүмкін емес. АҚ «Интергаз Орталық Азия» - Қазақстан Республикасы аумағында жоғары технологиялық байланыс, мұнай мен газ өндіру қызметін көрсететін замани (қазіргі замаңға сай) компания. «Интергаз Орталық Азия» АҚ мұнайды Еуропа жəне Америка елдеріне шығарады.

АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясы республика көлеміндегі ұзындығы 11 мың км болатын барлық газқұбырларын бақылайды. Жылдан жылға олардың жаңғыртылуына байланысты, ұзарып және күшейіп келеді.

Компания Қазақстан территориясы бойынша 10 газқұбырлар магистралі бойынша тасымалдау жұмыстарын жүргізеді. Газды тасымалдау жұмыстары әртүрлі типтері мен модельдері бар 22 компрессорлық станция бойынша жұмыстар атқарылады.

Ең ірі газқұбырлары «Орта Азия Орталық» МГ, ұзындығы 4892 км. Сонымен қатар, компанияның құрамына, 3 жерасты қоймалары кіреді. Оның ішіндегі ең ірісі Бозойлық (ЖАҚ), ол Ақтөбе облысында орналасқан. Сонымен қатар, Полторацкое ЖАҚ, Оңтүстік Қазақстанда, Ақыртөбе ЖАҚ, Жамбыл облысында орналасқан. Жерасты қоймалары газды тек сақтап қою үшін емес, қысқы периодта және газ тапшылығы болған жағдайларда Қазақстан территориясын газбен қамсыздандыру.

АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясының газқұбырлар жүйесі барлық көлемі 11055 км құрайды. Осы газқұбырларын басқаратын, Магистральді Газқұбырларын Басқару филиалдары бар:

1. МГБ «Атырау»: МГ «Средняя Азия - Центр», МГ «Окарем-Бейнеу»,
МГ «Макат - Северный Кавказ».

2. МГБ «Уральск»:
МГ «Союз», МГ «Оренбург-Новопсков», МГ «Средняя Азия - Центр».

3. МГБ «Актобе»:
МГ «Бухара-Урал», газопровод «Жанажол-Октябрьск-Актобе», газопровод
«Карталы-Рудный-Костанай», «Жанажол-КС-13».

4. МГБ «Южный»: МГ «Бухарский Газоносный Район - Ташкент-Бишкек-Алматы», МГ «Газли-Шымкент», «Амангельды-КС-5».

5. МГБ «Кызылорда»: газопровод «Акшабулак-Кызылорда».

АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниялар тобының алдында өте маңызды міндеттер тұр, соның ішінде - тұтынушыларға мұнай мен газдың сенімді жеткізілуін қамтамасыз ету, тасымалдау жүйесін кеңейту, жаңа өткізу рыноктарын қалыптастыру.

АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясының негізгі міндеті - еліміздің мұнай мен газ саласында мемлекеттің стратегиялық мүдделерін білдіру.

Қоғамның қызметінің негізгі түрлерін еншілес кәсіпорындар орындайды, бас компания басқару міндеттерін атқарады.

«Интергаз Орталық Азия» АҚ магистральды газ құбырларының монополиялық операторы болып табылады. Оның жүйесіне үш газ сақтау қоймасы (Ақыртөбе, Бозой және Полторацк) және 9 мың км газ құбырлары, соның ішінде Орта Азия-Орталық, Бұхара-Урал, Газли-Шымкент, Бұхара-Ташкент-Алматы, Мақат- Солтүстік Кавказ газ құбырлары кіреді.

«Интергаз Орталық Азия» АҚ қызметінің негізгі мәні ретінде мыналар айқындалады:

• Мұнай-газ саласындағы бірыңғай мемлекеттік саясатты іске асыруға қатысу;
• Республиканың мұнай-газ ресурстарын тиімді және ұтымды игеруді қамтамасыз ету;
• Мұнай және газ ресурстарын пайдалану, қайта толықтыру және одан әрі ұлғайту стратегиясын әзірлеуге қатысу;
• Келісім-шарттарға міндетті үлестік қатысу арқылы мұнай-газ операцияларын жүзеге асыратын мердігерлермен келісім-шарттарда мемлекеттік мүдделерді білдіру;
• Қазақстан республикасының аумағында мұнай-газ операцияларына конкурстар ұйымдастыруға қатысу;
• Көмірсутегілерін барлау, игеру, өндіру, өңдеу, сату, тасымалдау мәселелері, мұнай-газ құбырлары мен мұнай-газ кәсіпшілігі инфрақұрылымын жобалау, салу, пайдалану жөніндегі корпоративтік басқару және мониторингі;
• Қазақстан республикасының мұнай-газ операцияларын жүзеге асыру жөніндегі ішкі және халықаралық жобаларына заңнамада белгіленген тәртіппен қатысу.

1-кесте. Негізгі қаржылық көрсеткіштер (млн, теңге)

¹ Компания Акционерлеріне келетін (азшылық үлесін шегере отырып)

Жоғарыдағы көрсетілген кестеден көріп отырғанымыз, ол 2004 және 2008 жылдар аралағында компанияның негізгі қаржылық көрсеткіштері жоғарылаған. Ал активтер, ұзақ мерзімді міндеттемелер, капитал төменгі бухгалтерлік баланста толықтай көрсетілген.

Бұл диаграммады компанияның негізгі қаржылық көрсеткіштері көрсетілген. Әр жылда салыстырмалы түрде бар. Ең көбі актвитер 2006 жылы жоғары көрсеткіш көрсетіп тұр. Ал ең кіші көрсеткіш 2004 жылы таза пайда төмен.

2-кесте. Негізгі өндірістік көрсеткіштер

2-кестеде негізгі өндірістік көрсеткіштердің мәндері берілген, олар 2004 жылдан 2008 жылға қарай өспелі болып тұр. Тек магистралдық газқұбырлары бойынша тасымалданатын газ мөлшерлемесі құбылмалы күйде.

3-кесте. Негізгі өндірістік көрсеткіштер өзгерістері

2-кестеде негізгі қаржылық көрсеткіштердің өзгерістерін бақылай аламыз. Өзгерістер салыстыру үшін қажет. Бұл кестеде көріп отырғанымыз, тек магистарлды газқұбырларымен тасымалданатын газ мөлшері минусқа кіреді. Қалған көрсеткіштер оң болып көрсетіп тұр. Бұл өзгерістердің есептеу формуласы: алдағы жыл - осы жыл*100/осы жыл

Бұл диаграммада жоғарыдағы өзгерістердің салыстырмалы түрлері белгіленген. Диаграммада көріп отырғандай, 2007 жылдары өндіріс минусқа дейін барған. Ал қалған мерзімдері өндіріс жағдайы жақсы.

АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясының стратегиялық мақсаттары:

• Компанияның құнын ұлғайту
• Қаржылық-экономикалық көрсеткіштерді жақсарту
• Қорлардың өсімі
• Өндірістің өсуі
• Мемлекеттің стратегиялық мүдделерін қамтамасыз ету
• Ірі мұнай-газ жобаларын іске асырудан экономикалық нәтижені ұлғайту (Теңіз жобасы, Солтүстік Каспий жобасы, Қарашығанақ жобасы)
• Тасымалдау мүмкіндіктерін дамыту
• Жоғары қосылған құны бар мұнай мен газ өндірістерін дамытуға жәрдемдесу
• Жоғары тиімді мұнай-газ компаниясын құру
• Компанияны басқару жүйесін жетілдіру.

4-кесте. Мұнай және газ өндіру көрсеткіштері

4-кестеде, мұнай мен газ өндіру көрсеткіштері бөлек көрсетілген. Бұнда нақты мұнай, газ және газ конденсаттары өндіру көрсеткіштерін бақылай аламыз. 2004-2008 жылдары аралығында көрсеткіштер біртіндеп жоғарылаған.

5-кесте. Мұнай және газ өндіру көрсеткіштерінің өзгерісі (%)

Бұл кестеде де мұнай мен газ өндіру көрсеткіштерінің өзгерісі көрсетілген. Газ конденсаты, 2005-2008 жылдарда теріс болған. Ал мұнай мен табиғи газ салыстыра төмендейді. Бұл кестеде көріп тұрғанымыздай, салыстырмалы өзгерістер болған.

Диаграммада мұнай мен газ өндірісінің өзгерістері беріліп отыр. Мұнай өндірісі 2005-2008 жылдар аралығында бірқалыпты деп айтуға болады. Газ конденсаты минусқа кіріп, 2008 жылы қайта көтерілді. Ал табиғи газ 2004 жылы жоғары болып, 2008 жылы күр төмендеді.

6-кесте. АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясының мұнай мен газ сату құрылымы (мың, тонна)

Бұл кестені сату немесе маркетинг кестесі деп алуға да болады. Бұнда компанияның өндіретін өнімдерінің экспорты берілген. Мұнай және мұнай мен газ роялтилерінің экспорты 2004-2008 жылдар аралығында жоғарылаған. Ал ішкі нарықта да олар жылдан жылға жоғарылаған. Бұдан көріп отырғанымыз, компанияның маркетинг саясатының жұмыс атқарылуы.

Бұл диаграммада мұнай мен газ өзгерістері берілген. 70, 02%-дан 30%-ға дейін күрт төмендеген. Ал роялти мұнай мен газ құбылмалы көрсеткіштер көрсетіп тұр. Жалпы 2008 жылы барлық көрсеткіштер төмендеген.

Жоғарыдағы диаграмма бізге компанияның жергілікті, Қазақстан Республикасының халықтарын жұмыспен қамтитынын көрсетеді. Және қазіргі кезде немесе болашақта жергілікті кадрлер тиімдірек, сапалы екенін көруге болады.

«Интергаз Орталық Азия» АҚ құрылымы

Жоғарыдағы схемада “Интергаз Орталық Азия” Акционерлік қоғамының құрылымын көрсетеді. Қанша, қандай бөлімдер мен бөлімшелерден тұратынын көрсетеді. Олардың бір-бірімен байланысын көруге болады.

1. 2 Компанияның негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау

Ішкі тәртіп ережелері

Барлық компания ішкі тәртіпке бағынады:

• 5 күндік апталық жұмыс
• Жұмыс уақыты сағат 8-ден 17-ге дейін
• Түскі үзіліс сағат 12-ден 13-ге дейін

Ірі авариялар болған жағдайда, екі сменалық жұмыс кестесі орнатылады. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес, еңбек демалысы:

• 22-25 календарлық күн
• Жұмысшыларға 18 календарлық күн.

Бюджеттің құрылу тәртібі

Бюджет компанияның өндірістік бағдарламасын көрсетеді. Бюджет құру процесі 3 этаптан тұрады. Бірінші этапта, шығындар түрлеріне байланысты жоспарлау және компанияның бюджет жобасы құрылады. Екінші этапта, компанияның бюджет жобасы толығымен құрылып, бекітіледі. Үшінші этапта бекітілген бюджетті филлиалдарға, бөлімшелерге бөлу мен жеткізу жұмыстары атқарылады.

1 этап.

Филиалдар мен бөлімшелердегі жоспарлы мәліметтерді компанияның ортақ жалпы экономикалық жоспарына енгізеді. Компанияның бюджет жобасына түрлі енгізулер мен өзгерістер жасауға болады.

2 этап.

Түрлі енгізулер мен өзгерістер жасауға болатын, экономика және бюджетті жоспарлау бөлімі барлық шығындарды, орталық аппарат шығындарын, жоспарланған шығындар мен бюджет жобасын бір жалпы ортақ формаға енгізеді. Бекіткен бюджет формасын филиалдарға жібереді.

3 этап.

Филиалдар мен бөлімшелерге түскен бюджет жобасын бастапқы формасымен салыстырып, енгізулер болған жағдайда, түзетулер енгізеді. Осы АҚ «Интергаз Орталық Азия» компаниясының бюджетті құру құрылымы болып келеді.

7-кесте. Жалпы әкімшілік шығындар

Жалпы экономикалық көрсеткіштерді талдау үшін бастапқыда компанияның толық көрсеткіштері берілу керек. Сонының ішінде шығындарында көрсетеміз. Осы кестеде барлық компанияға сай шығындар берілген. Көрсеткіштер жылда өзгеріп отырады. 2004 жылы шығын қалған жылдармен салыстырғанда ең жоғары көрсеткіш.

Қазақстан Республикасының нормативті актілеріне сәйкес, оперативті бухгалтерлік статистикалық есептілік жүргізеді.

8-кесте. Шоғырландырылған бухгалтерлік есептілік (мың, теңге)

8-кестеде компанияның толық бухгалтерлік балансы көрсетілген. Компанияның қаржылық жағдайын зерттеу үшін, баланстың көмегі зор. Ондағы көрсеткіштер арқылы толық талдай жасап, компанияның жағдайын және болашақтағы үміттерін анықтауға болады.

Бұл диаграмма ұзақ мерзімді активтердің өспелі сызығын көрсетіп тұр. Активтер 2004 жылдан 2008 жылға дейін өскенін көруге болады. Ол 2008 жылы 3 млрд, асқан.

Ағымдағы активтер диаграммасы, барлық жылдары салыстырмалы сызық ретінде көрсетеді. Ол да өспелі сызық болып тұр. 2004 жылы 400 млн-ға жетпеген, ал 2008 жылы 1, 5 млрд-тан асқан.

Диаграмма барлық активтер жиынын көрсетіп отыр. Олар жылдан-жылға өспелі күйін көрсетіп тұр. 2008 жылы 5 мрлд-қа жақындаған, ал келесі жылдары одан да көп болуы мүмкін. 2004 жылмен салыстырғанда 20% өскенін көреміз. 2005 жылмен 27-30% өскен, 2006 жылы 15% өскенін көріп отырмыз.

Компанияның қаржылық ресурстары таза табыс арқылы құралады. Компанияда ешқандай инвестиция жоқ. Инвестициялық шаруашылық жүргізбейді.

Жоғарыдағы 4 диаграммада барлық пассивтің жиынтығы көрсетілген. Олар капитал, ұзақ мерзімді міндеттемелер, ағымдағы міндеттемелердің өсу немесе төменде диаграммасы берілген. Капиталдар жиыны 2004-2008 жылдар аралығында өскен. Ағымдағы және ұзақ мерзімді міндеттемелер өзгермелі.

Компанияның төлемқабілеттілігін есептейік:

Төлемқабілеттілік дегеніміз - өздерінің активтерін пайдалана отырып, ұзақ және қысқа мерзімді міндеттемелерді орындау.

$$Төлемқабілеттік = \frac{жарғылық\ капитал}{тартылған\ апитал} = \frac{158049442}{2681078} = 58, 9$$

2004 жылы компанияның төлемқабілеттілігі жоғары, себебі 10-нан үлкен. Бұл шаруашылықта жағдайдың дұрыстығын көрсетеді.

9-кесте. Төлемқабілеттілікті талдау

Жоғарыдағы кестеден көріп тұрғандай, 2004, 2005, 2006 жылдары компанияның төлемқабілеттілік жағдайы жаман емес болған. 2007 және 2008 жылдары компания төлемқабілеттілігі, салыстыра отырғанда нашарлады деп айтуымызға болады.

Жоғарыда есептеген төлемқабілеттілікті диаграммада сызық ретінде көрсеттім. Ол 2004 жылдан 2008 жылы төмен қарай өзгерді. 2004 жылы компаниячның төлемқабілеттілігі жоғары болған, ал қазіргі дағдарыс жағдайында 2008 жылы төлемқабілеттілік 10 дейін төмендеген.

Ендігі этап баланстың өтіміділігін анықтайық. Өтімділікті талқылау үшін келесі коэффициенттер қажет:

1. Өтімділіктің ортақ коэффициенті. Компанияның шаруашылығын жүргізу және ағымдағы міндеттемелерін жабу үшін ортақ қаражат айналымын сипаттайды.

$$L_{1} = \frac{Ағымдағы\ активтер}{Ағымдағы\ міндеттемелер} = 1, 5$$

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс