Батыс Қазақстан бойынша станциялардың физико – георгафиялық сипаттамасы

Пән: География
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

б.

: Кіріспе

б.: 2

: 1 Әдебиеттерге шолу

б.: 3

: 2 Батыс Қазақстан бойынша станциялардың физико - георгафиялық сипаттамасы

б.: 16

: 2. 1 Ақтөбе станциясы

б.: 16

: 2. 2 Орал станциясы

б.: 18

: 2. 3 Атырау станциясы

б.: 19

: 3 Батыс Қазақстан бойынша жылдық температураның таралуы

б.: 21

: 3. 1 Температураның уақыттық жүрісін талдау

б.: 21

: 3. 2 Температураның аномалиялары

б.: 28

3. 3 Ауа температурасының орташа аномалиясының уақыттық жүрісі

3. 4 Ауа температурасының статистикалық сипаттамаларын есептеу

б.:

4. Батыс Қазақстандағы ауа температурасының ірі аномалиялары

5. Жыл мезгілдері бойынша экстремальды суық және жылы айлар

5. 1 М. Х. Байдал бойынша жыл мезгілдеріндегі экстремалды температуралардың циркуляция формалары

5. 2 Жинақы - кинематикалық картасы бойынша синоптикалық талдау

Қорытынды

б.:

: Пайдаланған әдебиеттер тізімі

б.: 55

Кіріспе

Адамдар үздiксiз атмосфера жағдайын бақылап отырады: температура, атмосфералық қысым, желдiң бағыты мен күшi, ауа ылғалдылығы, бұлттылық, атмосфералық жауын - шашын. Атмосфералық жағдайдың ең негiзгi қасиетi - ауа температурасы.

Ауа температурасы - атмосфераның жылулық күйін сипаттайтын метеорологиялық өлшемдердің бірі. Соңғы жүз жылға жетер - жетпес кезеңде ауаның орташа температурасы 0, 7 - 0, 8 градусқа жоғарлауы мың жылда да болмаған. Тіпті соңғы 15 жыл ішінде ғана ауа температурасы жылынуының жылдамдығы 0, 3 - 0, 4 градусқа артқан. Қалыпты табиғи факторлар мұндай жылдамдықпен атмосфераны жылыта алмаса керек. Бұған сөзсіз адам әрекеті себеп болып отыр. Осы жұмыста температураның көп жылдық мәліметтері қолданылды және Ақтөбе, Атырау, Орал станциялары алынды. Жұмыстың мақсаты көпжылдық мәліметтерге статистикалық есептеулер жүргізу, оң және теріс анамалиясын есептеу, осы арқылы көпжылдық температура жүрісін талдау болып табылады.

Ауа температурасы климаттың негізгі бөлігінің бірі болып табылады. Ауа температурасының көпжылдық жүрісін білу адамзат үшін аса қажет. Ауа температурасының таралу ерекшелігін білу ауыл шарушылығы мен басқа да шаруашылық түріне аса қажет болып табылады. Қазіргі кезде ауа температурасының өзгерістері барлық адамзат баласын алаңдатуда, сол себептен темпертураның өзгерісін, анамалиясын, статистикалық сипаттамаларын білу өте маңызды болып отыр.

Парниктік эффект секілді құбылыстардың орын алуының әсерінен жер бетінде ауа температурасы біршама өзгеруде. Жұмыстың негізгі мақсаты да осы орайда Ақтөбе, Атырау, Орал станцияларының жылдық мәліметтерін сараптау барысында, қаншалықты ауа температурасының өзгерістері байқалғандығы сарапталады.

1. Әдебиеттерге шолу

Температура қалыптасатын негізгі факторлар:

1) күн радиациясының таралуы;

2) макромасштабты атмосфералық процестердің даму ерекшелігі;

3) ерекше ететін беттік түрі және оның атмосферамен жылу алмасу сипаты.

Осы факторлардың барлығы температура алқабының уақыт пен кеңістікте маңызды ауытқуларын анықтайды. Ауа температураның географиялық таралуы. Ауа температурасы жалпы алғанда радиациялық баланстың таралуымен сәйкес экватордан полюске қарай азаяды. Бұл азаю әсіресе қыста көбірек. Себебі, жыл бойына экватор маңында температура аз өзгереді. Жоғары ендіктерде қыста жазға қарағанда төмен болады. Температураның горизонталды градиенті қыста жазға қарағанда 2 есеге көп. Құрлық бетінде орташа жылдық температура ендік жоғарылаған сайын тез төмендейді. Ең төмен және ең жоғары орташа температура аймағы, әдетте материктердің орталық бөлігінде байқалуы керек. Бірақ, олардың орналасуы атмосфералық циркуляцияның жағдайларымен және континеттердің орографиясымен тығыз байланысқан. Сондықтан, ең төмен температуралар аймағы материктің орталығына қатысты ығысады.

Қаңтар айы. Солтүстік жарты шарда суықтың негізгі немесе Сібір полюсі Якутияда байқалады. Ол жерде қар жамылғысының қарқынды сәуле шығаруы және Орта Сібір қыратының қазаншұңқырларында кең антициклон аумағында шамалы бұлтты кезінде ауаның қарқынды салқындауы ең төмен температураларды қалыптастырады. Суықтың осы полюсінің қалыптасуы Атлант және Тынық мұхиттарынан келетін жылудың аз мөлшерімен байланысты. Абсолюттік минимум минус 70 ⁰ C орташа температурасы минус 48 ⁰ С. Ең төмен температура Верхоянск және Оймякон қалаларында болады. Суықтың 2 - ші полюсі - Гренландия. Ол - теңіз деңгейі үстінде үлкен биіктікке, шамамен 3 километр және мұз жамылғысының әсерінің нәтижесінде қалыптасады. Абсолюттік минимум минус 55 ⁰ С, орташа температура минус қырық 40 ⁰ С. Солтүстік Полюсте температура жоғары континенттердің батыс жағалауында мұхиттан ауаның келуінен ауа температурасы біршама жоғары. Ирландия, Исландия, Ұлыбритания аралдарында, Еуропаның Батыс тасымалдануы әсерінен климаты жұмсақ, орташа айлық және жылдық ауа температурасы арасындағы айырмашылық шамалы. Осыған байланысты Солтүстік Батыс Еуропа климаты жер шарының сол ендіктегі кез келген жерімен салыстырғанда жылы. Мысалы: Норвегия жағалауында Скомвер аралында 67 ⁰ с. е қаңтар температурасы 1 ⁰ С. Ал Усть - Цильма 65 ⁰ с. е оңтүстікке қарай орташа температурасы минус 18 ⁰ С. Гольфстрим және Солтүстік Атлант жылы ағыстар әсерінен қаңтарда 0 ⁰ С ауа температурасы Солтүстңк Атлантика ауданында Поляр шеңберінен кейін де байқалады. Ал, Шығыс Азияда ол 30, 35 ⁰ с. е дейін таралады. Нөлдік изотерманың орташа ендіктік орналасуы 50 ⁰ с. е бойында байқалады. Минус 20 ⁰ С - ға тең изотермалар, шамамен, 60 ⁰ с. е бойында, ал Солтүстік Атлантика үстінде 83 ⁰ с. е. дейін созылады. Мурманск қаласында қаңтардың орташа температурасы 2000 километр Оңтүстікке қарай орналасқан Волгоград және Астрахань қалаларындай болады. Шығыс Азияда минус 20 ⁰ С изотермасы 40 - 45 ⁰ с. е жетеді. Гольфстрим ауданы мен Скандинавия түбегі арасындағы температуралық айырмашылық Норвегияның жағалаулық тауларымен күшейтіледі. Оның шығысында құрлықта суық ауа жиналады. Осы сияқты әсерді Солтүстік Американың батыс жағалауындағы Тас таулары тигізеді. Температураның үлкен горизонталды градиенттері материктердің шығыс жағалауында қалыптасады және қыста жазға қарағанда бес алты есеге көп. Олардың қалыптасуына материктердің шығыс аудандарына жақын өтетін жылы ағыстардың әсері болады. Осы аудандарда ауа - райының күрт ауысуымен күшті желдер байқалады. Суық ағыстар ауа температураның төмендеуін қалыптастырады және оның ендіктік таралуын бұзады. Сондықтан Африка мен Солтүстік Американың батыс жағалауында 19 - 33 ⁰ с. е изотермалар суық ағыстар әсерімен Оңтүстікке төмендейді. Оңтүстік жарты - шарда қаңтарда жаз болады. Мұхит үстінде температураның таралуы біркелкі. Құрлықта, Оңтүстік Америка, Африка мен Австралияда анық көрінетін жылу аралдары байқалады. Онда орташа температура 35 ⁰ С. Ал Австралияда 55 ⁰ С жетеді. Тропикалық емес ендіктерде температура 50 ⁰ С оңтүстік ендіктен тез төмендеп 0 - 5 ⁰ С болады. Осы шамада Антарктида жағалауына дейін сақталады. Материктің ішінде қаңтарда орташа температура минус 35 ⁰ С жетеді. Ауа температурасына Перу және Бенгаль суық ағыстарының әсері маңызды. Оңтүстік Американың, Африканың, Австралияда орташа ендіктік температурадан төмен температура байқалады. Мысалы, Перу жағалауында он жеті ^0С о. е. Моллендо деген жерде шілденің орташа температусы 15 ⁰ С. Ал, Оңтүстік Африкада 22 ⁰ о. е. Свакопмунт деген жерде 13 ⁰ С - дан аспайды. Осындай төмен температуралар тропикалық аумақтың басқа жерінде кездеспейді.

Шілде айы. Солтүстік жарты шарда температураның таралуы айтарлықтай өзгереді. Континенттер қарқынды жылынады және тек қана Орталық Арктикада 0 ⁰ С - тан төмен температуралар байқалады. Шығыс Сібірде суық қыстан кейін жылы жаз болады. Мысалы: Якутияда шілденің орташа температурасы 19 ⁰ С. Ол шамамен Париждің температурасымен бірдей. Калифорния мен Солтүстік Африка жағалауларындағы суық ағыстың әсері анық көрінеді. Олар шілденің орташа температурасын 6 - 10 ⁰ С - қа төмендетеді. Сондықтан, оның жылдық максимумы тамызға, кейде күзге ығысады. Материктер үстінде бірнеше жылулық аймақтар байқалады. Арабияда, Солтүстік Африкада, Орталық Азияда, Мексикада, Сахарияда шілденің орташа температурасы 40 ⁰ С. Ливия шөлінде Азизия жерінде абсолютті максимумы тіркелген 56 ⁰ С. Мексикада Сан - Луис - Потосиде шілденің орташа температурасы 58 ⁰ С Оңтүстік Калифорнияда өлім даласында шілденің температурасы 58 ⁰ С тең. Түркменияда Репитек қаласында, Өзбекстанның оңтүстігінде Термез қаласында ауаның максималды температурасы 50 - 58 ⁰ С - қа жетеді. Оңтүстік жарты шарда шілдеде қыс болады. Тропикалық емес ендіктерде температура Антарктида бағытына қарай төмендейді және материктің шетінде минус 15 минус 35 ⁰ С, ал орта бөлігінде орташа температурасы минус 70 ⁰ С тең. Жер шарындағы ең төмен температура Восток станциясында тіркелген минус 89, 3 ⁰ С. Шілдеде Солтүстік ендіктің орташа жылдық ең жоғарғы ауа температусы. Тропикалық ендіктің шөлді аудандарында болады. Мысалы: Шығыс Африкада олар 31 ⁰ С, ал Эфиопияда он бес ⁰ с. е - 30 ⁰ с. е жетеді. Жыл бойына орташа алғанда ең жоғары температуралар 5 - 10 ⁰ с. е болады және 27 ⁰ С құрап, термикалық экватор 20 ⁰ с. е ығысады. Солтүстік жарты шарда - Оңтүстік жарты шарға қарағанда жылы. Орташа жылдық температурасы 1, 5 есеге жоғары. Солтүстік жарты шарда температураның жылдық амплитудасы Оңтүстік жарты шардан 2, 5 есеге көп. Яғни, Солтүстік жарты шардың континенталдық дәрежесі көбірек.

Ауаның жылулық режимi температурамен сипатталады. Атмосфераның әрбiр нүктесiнде ауа температурасы әртүрлi болады, кеңiстiк және уақыт бойынша үздiксiз өзгерiп тұрады.

Атмосфераның жылу режимi оның төселме бетпен және космостық кеңiстiкпен жылу алмасуы арқылы анықталады. Атмосфераның жоғарғы қабаттарының температурасы негiзiнен күн сәулесiн жұту арқылы, ал төменгi қабаты (тропосфера) температурасы жер бетiмен жылу алмасу арқылы өзгерiп отырады. Атмосфераның жылу режимi деп ауа температурасының атмосферада таралу және өзгеру сипатын айтады. Күндiз күн сәулесiн жұту арқылы алдымен жер бетi қызады, сосын оның шашатын ұзынтолқынды инфрақызыл жылулық радиациясын жұту арқылы ауа жылиды. Түнде жер бетi сәуле шашу арқылы салқындайды да керiсiнше ауадан жылу ала бастайды.

Төселме беткей мен атмосфера арасындағы жылу алмасу. Жер бетi мен атмосфера арасында және атмосфера iшiнде жылудың тасымалдануы (жылуалмасу) мынадай процестер арқылы жүредi:

1) молекулалық жылуөткiзгiштiк. Ауа молекулалары төселме беткейдiң молекулаларына соқтығысу арқылы жылу (энергия) алады. Бұлай жылуалмасу басқа түрлермен салыстырғанда өте баяу және аз мөлшерде жүреді;

2) турбуленттiк араласу. Атмосфера ауасының үздiксiз, бейберекет араласып тұруын турбуленттiлiк дейдi. Турбуленттiк араласу арқасында атмосфераның төменгi жылы қабаттарынан жоғарғы салқын қабаттарына жылу тасымалданады. Бұлай жылуалмасу молекулалық жылуалмасудан мыңдаған есе жоғары [1] ;

3) жылу конвекциясы. Жылу конвекциясы деп төменгi ауа қабатының қатты қызуы арқасында пайда болатын, бөлек ауа көлемiнiң реттелген вертикальдi қозғалысын айтады. Жылы ауа жеңiл болғандықтан жоғары көтерiледi, ал салқын ауыр ауа (тығыздығы жоғары) төмен түседi. Белгiлi бiр уақытта мұндай кiшi қозғалыстар реттелiп, жоғары бағытталған iрi ауа ағыны пайда болады. Конвекция құрылықта төселме беткейдiң әртүрлi қызуы арқасында пайда болады.

Жылу конвекциясы сорғып ағатын және бөлек - бөлек орналасқан ауа көлемінің, тік бағыттағы құйындардың, бір реттілікпен ағатын үлкен ауа массаларының ретсіз қозғалысы түрінде кездесуі мүмкін. Құрлық үстінде жылу конвекциясы күндізгі уақытта жер беті біркелкі қызбағанда дамиды [2] ;

4) радиациялық жылу тасымалдау. Жер бетi күн сәулесiн жұтып қызғаннан кейiн, өзi инфрақызыл жылулық радиация шашады. Ол жылулық радиация атмосфераның төменгi қабатын жылытады;

Салқындау кезінде радиациялық ағын жоғары жатқан қабаттардан төмен қарай ағады, яғни төселме беткейге қарай. Бұл процесс үзіліссіз жүргенмен, ауа массасын жылыту кезінде елеулі орын алмайды. Радиациялық ағынның маңызы тек кешкі салқындау кезінде ғана артады, себебі турбуленттілілік әлсізденіп, конвекция мүлдем тоқтағанда, жоғары жақтағы қабат төменгі қабаттарға қарағанда елеулі түрде жылынып тұрады;

5) булану және конденсация процестерi арқасында жылудың тасымалдануы. Су жер бетiнен буланғанда оған жылу жұмсалады. Ол су буы атмосфераға көтерiлiп, белгiлi бiр жағдайда конденсация (сублимация) процесi жүрсе, булануға жұмсалған жылу атмосфераға берiледi.

Жоғарыда аталған бес процестердiң iшiнде жылу алмасудың басым бөлiгi турбуленттiк және конвекция арқасында жүредi. Ауа температурасының аталған процестер арқасында өзгеруiн өзiндiк деп атайды, себебi олар жеке ауа массасында байқалады. Сонымен қатар ауа температурасы адвекция, яғни басқа ауа массасының горизонталь бағытта басып кiруi арқасында да өзгередi. Келген ауа массасының температурасы жоғары болса оны жылы адвекция, ал төмен болса - салқын адвекция дейдi.

Атмосфераның төменгi қабатының жылуына және салқындауына төселме беттiң сипаты қатты әсер етедi. Құрлық пен су бетiнiң атмосфераға жылулық әсерi бiрдей емес: қабылдаған сәулелiк жылудың басым бөлiгiн (отыз бес, елу %) құрлық бетi ауаға бередi, ал су бетi өзiнiң төменгi қабаттарына жiбередi. Су қоймаларында булануға жылудың көп бөлiгi, ал ауаны жылытуға аз ғана бөлiгi жұмсалады. Сондықтан жылы кезеңде құрлық үстiндегi ауа теңiз үстiндегiден әлдеқайда жылы болады. Мұхиттарда, теңiздерде және үлкен көлдерде жылы кезеңде көп мөлшерде жиналған жылу қыс маусымында ауаға берiледi. Осыған байланысты қыста теңiз үстiндегi ауа жылырақ болады.

Құрлық бетiнiң өзi де әртүрлi (орман, батпақ, дала, қар) болғандықтан ауаға әртүрлi жылулық әсер жасайды. Қыстың күнi қар жамылғысы ауаны салқындатады. Өсiмдiк жамылғысы ашық топырақ бетiне қарағанда, ауаның күндiз қызуын, ал түнде салқындауын әлсiретедi, себебi өсiмдiк жамылғысының жылусиымдылығы жоғары және сәулелi энергияның бiр бөлiгi ондағы физикалық және биологиялық процестерге, негiзiнен булануға жұмсалады.

Ауа температурасының тәулiктiк және жылдық жүрiсi. Ауаның жылуы мен салқындауы төселме беткейдiң жылу режимiне бағынатындықтан ауа температурасының тәулiктiк жүрiсi төселме беткейдiң температурасының тәулiктiк жүрiсiмен анықталады. Ауа температурасының (2 метр биiктiкте) минимальдi мәнi күн шығар алдында байқалады. Көкжиектен күн көтерiлген сайын алғашқы 2 - 3 сағат iшiнде ауа температурасы тез өседi, сосын оның өсуi баяулайды. Ауа температурасының максимальдi мәнi талтүстен 2 - 3 сағат кейiн (14 - 15 сағ) орнығады. Одан кейiн температура төмендейдi - алдымен баяу, сосын жылдамырақ.

Мұхиттар мен теңiздер үстiнде ауа температурасының максимальдi мәнi құрлық үстiндегiден 2 - 3 сағатқа кешiрек байқалады. Iрi су қоймаларының үстiндегi ауа температурасының тәулiктiк амплитудасы су бетi температурасының тәулiктiк амплитудасынан жоғары болады. Оның себебi - мұхит үстi ауасында су буының мөлшерi жоғары болатындықтан күн радиациясы жақсы жұтылады және ондай ауаның өзiндiк сәулешашуы да жоғары болады.

Салқын немесе жылы ауа массалары басып кiргенде ауа температурасының жоғарыда айтылғандай тәулiктiк тербелiсi бұзылады, яғни кейде керiсiнше күндiз төмендеуi немесе түнде өсуi мүмкiн.

Тұрақталған ауа - райында ауа температурасының өзгерiсi (жүрiсi) тәулiк бойында айқын ажыратылады. Бiрақ ауа температурасының тәулiктiк амплитудасы әрқашанда топырақ бетi температурасының тәулiктiк амплитудасынан кiшi болады. Ауа температурасының тәулiктiк амплитудасы әртүрлi факторларға бағынышты. Маңызды факторлар:

Географиялық ендiк. Ендiк өскен сайын ауа температурасының тәулiктiк амплитудасы азаяды. Ең үлкен тәулiктiк амплитуда субтропиктiк ендiктерде байқалады. Жыл бойында орташа алғанда тәулiктiк амплитуда тропиктiк облыстарда 12 ⁰ С шамасында, орта ендiктерде 8 - 9 ⁰ С, поляр шеңберiнде 3 - 4 ⁰ С, ал одан жоғары 1 - 2 ⁰ С құрайды.

Жыл мезгiлi. Қоңыржай белдеуде тәулiктiк амплитуданың ең кiшi мәнi қыста, ең үлкен мәнi жазда орнығады. Көктемде олар күзгi маусымнан бiршама үлкен болады. Ауа температурасының тәулiктiк амплитудасы түннiң ұзақтығына да бағынышты. Жоғарғы ендiктерде жазғы түн өте қысқа болатындықтан температура өте төмен түсiп үлгермейдi, сондықтан амплитуда кiшiрек болады. Полярлық аудандарда жазда тәулiк бойы күн батпайтын кезде амплитуда 1 ⁰ С шамасында болады. Поляр түнi кезiнде температураның тәулiктiк тербелiсi тiптi байқалмайды, ал көктем мен күзде тәулiктiк амплитуда бiршама өседi (Диксон аралында 5 - 6 ⁰ С құрайды) . Тропиктiк ендiктерде температураның тәулiктiк амплитудасы жыл маусымдарына онша бағынбайды, жыл бойы 20 - 22 ⁰ С шамасында болады.

Төселме беткейдiң сипаты. Су бетi үстiндегi ауа температурасының тәулiктiк амплитудасы құрлық үстiндегiден кiшi болады. Мұхит және теңiз үстiнде ол 2 - 3 ⁰ С құраса, құрлық iшiнде 20 - 22 ⁰ С - ға дейiн өседi. Құрғақ дала мен шөлдерде температураның орташа жылдық тәулiктiк амплитудасы 30 ⁰ С - ға дейiн жетедi.

Бұлттылық. Ауа температурасының тәулiктiк амплитудасы бұлттылық өскен сайын азая түседi. Бұлт қабаты күндiз күннен көлеңкелеп температураны азайтса, түнде жер бетiнiң сәулешашуын атмосфераға жiбермей ауаның салқындауына кедергi жасайды.

Жер бедерi (рельеф) . Ойпаң жерлерде (жыра, шұңқыр, аңғар) ауа күндiз тұрып қалатындықтан қатты қызады, ал түнде керiсiнше салқын ауа биiк жерлерден ойпаңға ағып түседi. Сондықтан тегiс жерге қарағанда ойпаң жерлерде температураның тәулiктiк амплитудасы жоғары болады. Дөңес рельефтердiң (тау, төбе, шоқылар) шыңында тәулiктiк амплитуда тегiс жердiкiнен кiшi болады.

Теңiз деңгейiнен биiктiк. Теңiз деңгейiнен биiктеген сайын ауа температурасының тәулiктiк амплитудасы азаяды, ал максимум және минимумы байқалатын уақыт кешiгiп орнығады. Тропопауза биiктiгiнде де амплитудасы 1 - 2 ⁰ С құрайтын температураның тәулiктiк жүрiсi байқалады. Бiрақ ол, бұл биiктiкте озонның күн сәулесiн жұтуымен байланысты.

Ауа температурасының жылдық жүрісі негізінен төселме беттің температурасының жылдық жүрісімен анықталады. Температурасының жылдық амплитудасы ең жылы және ең салқын айлардың орташа айлық температурасының айырмашылығы болып табылады. Орташа температураны айырмашылығы нақты температураларды қосып оны күнге бөлеміз. Сол жарты шарда құрлықта орташа айлық максималды температура шілдеде, ал минималды температура қаңтарда байқалады. Мұхиттар мен құрлық жағалауларында экстримальді температуралар кешігіп орнығады, яғни максималды тамызда, ал минималды ақпан, наурыз айларында байқалады. Ендік өскен сайын ауа температурасының жылдық амплитудасы да өседі. Ең кіші мәні экваторлық аймақта, ал ең үлкен мәні полярлық ендіктерде байқалады. Амплитуданың мөлшеріге және экстримальді температуралардың орнығу уақытына байланысты ауа температурасының жылдық жүрісінің төрт түрі ажыратылады.

1) эквакторлық тип . Экваторлық аумақта жылына температуның екі максималды мәні көктемгі және күзгі (күн теңелуінен) күндіз бен түннің күн теңелуінен кейін күн экватор үстінде тұрғанда және екі мининумы қысқы және жазғы күн тоқырауынан кейін байқалады;

2) тропиктік тип. Тропиктік ендіктерде температураның қарапайым жылдық жүрісі байқалады, яғни максималды жазғы және минималды қысқы күн тоқырауынан кейін орнығады;

3) қоңыржай белдеу типі. Бұл белдеуде температураның максималы жазғы, минимумы қысқы күн тоқырауынан кейін байқалады. Температураның максимумы сол жарты шарда құрлық үстінде шілдеде, ал теңіз үстінде және жағалауда тамызда байқалады. Ендік өскенде температураның жылдық амплитудасы да өседі;

4) полярлық тип . Полярляқ аудандарда қыс ұзақ және суық, ал қысқа да салқын болады. Температураның максимумы тамызда, ал мининумы қаңтарда байқалады.

Қазақстанның термикалық режимі негізінен радиациялық факторлармен анықталады. Оны ендіктің ұзындығы мен республиканың физикалық жағдайының біркелкі еместігімен және ауа райының шұғыл өзгерісімен түсіндіруге болады. Сонымен қатар, мұндай жағдайда атмосфера циркуляциясының ықпалы, суық және жылы ауа массаларының күрделі алмасуы мен олардың әр маусымда барикалық жағдаймен бірігіп әрекет етуі ең бастысы болып табылады. Осы факторлар Қазақстанның температура жағдайының әртүрлілігімен алып келеді. Ауа температурасының амплитудасының үлкен қарама - қайшылығы, жылдық және маусымдық тербелісі, климаттың қатаңдығы, құрғақшылықтың солтүстіктен оңтүстікке қарай тез өсуі, өз кезегінде барико - циркуляциялық жағдайдың және жылдың үлкен бөлігінде радиациялық баланстың қалыпты жағдай болып табылады. Қазақстан суық периодтың үстінде жылы периодқа иелік етеді, өз кезегінде солтүстіктен оңтүстікке қарай жоғарылай береді. Оңтүстік аудандарда жылы периодтың ұзақтығы он айға созылады.

Солтүстік аудандарда қарлы қыс ұзақ және суық. Кей жылдары қысы қатаң, 45 - 50 ˚С дейін барады. Аз да болса кей жылдары Орталық Азиядан жылы ауа массалары кіреді. Солтүстік аудандарда жазы қоңырсалқын, кей жағдайларда ауа температурасы 35 - 40 ˚С. Көктемнің соңы мен күздің басында үсік болуы мүмкін.

Оңтүстік аудандарда қыс аязсыз және жұмсақ болады. Қыста 15 - 20 ˚C, кей кездері аязды күндері минус 30 - 35 ˚C - ға жетеді. Арктикалық және Сібір ауа массалары кіретіндіктен, кей аудандарда минус 40 ˚С - қа жетуі мүмкін.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.