Жанама салықтардың қазіргі кездегі жағдайы мен олардың жаһандану жағдайындағы даму перспективалары

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БИЗНЕС» ЖОҒАРҒЫ МЕКТЕБІ

«ҚАРЖЫ» КАФЕДРАСЫ

«Қорғауға жіберілді»

кафедра менгерушісі э. ғ, к., доцент

М. Ж. Арзаева

«Жанама салықтардың қазіргі кездегі жағдайы мен олардың жаһандану жағдайындағы даму перспективалары»

атты тақырыбында

ДИПЛОМ жұмысы

050509- «Қаржы» мамандығы

Орындаған:

«Қаржы» мамандығының

4 курс студенті Асылбеков А. А.

(күні, қолы)

Ғылыми жетекші:

оқытушы Арзаева М. Ж.

(күні, қолы)

Норма бақылаушы:

аға оқытушы Садыханова Д. А.

(күні, қолы)

Алматы, 2011

Диплом жұмысын дайындау

ГРАФИГІ

Тапсырманың берілген күні

Кафедра меңгерушісі

э. ғ. к., доцент Арзаева М. Ж.

Жұмыс жетекшісі

аға оқытушы Арзаева М. Ж.

Тапсырманы орындауға

алған студент Асылбеков А. А.

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БИЗНЕС» ЖОҒАРҒЫ МЕКТЕБІ

«ҚАРЖЫ» КАФЕДРАСЫ

«ҚАРЖЫ» мамандығы

4 курс Ф07К4 тобының студенті Асылбеков А. А

« Жанама салықтардың қазіргі кездегі жағдайы мен олардың жаһандану жағдайындағы даму перспективалары » атты тақырыбында диплом жұмысын орындауға арналған

ТАПСЫРМА

« ___07 » желтоқсан 2010 ж. № __№ 4-2974 бұйрығымен бекітілді.

Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі «»

Жұмыстың бастапқы мәліметтері :

Диплом жұмысындағы толықтырылуы қажет сұрақтар тізімі немесе жұмыстың қысқаша мазмұны:

a)

ә)

б)

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 5

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ

1. Қосылған құн салығының экономикалық мазмұны . . . 7
2. Акциз салығының ұғымы және табиғаты . . . 14
3. Шет елдеріндегі жанама салықтарды салудың ерекшеліктері. 21

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ЖАҒДАЙЫ

1. Жанама салықтардың есептелу және алыну механизмі . . . 27
2. Бостандық ауданы салық басқармасы мәліметтері бойынша жанама салықтардың түсуіне талдау . . . 39

3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ. . . 55

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 71

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 73

КІРІСПЕ

Жаһандану жағдайында салықтық саясаттың негізгі бағыты мемлекет пен салық төлеушілердің арасындағы қатынасты тиімді көрсететін салықтарды айқындау және сол арқылы мемлекеттің түсімдерін арттыру. Бұл салықтарға жанама салықтарды немесе тұтынуға салынатын салықтарды жатқызуға болады. Жанама салықтардың мемлекет кірісіндегі жалпы үлесі мен қатынасы мемлекеттің даму деңгейі мен түрлі макроэкономикалық көрсеткіштерге байланысты өзгереді, фискалдық саясатты жүзеге асыруда жанама салықтардың үлесі жоғары. Жанама және тура салықтардың оптималды қатынасын анықтау, оның ішінде кең тараған қосылған құн салығының ставкаларын бекіту мәселесі кез-келген салықтық жүйе үшін өзекті мәселе. Салықтық жүйенің ғылыми дәлелділік деңгейі және қазіргі жағдайға оның сай келуі елеулі деңгейде қоғамның құқықтық, саяси, әлеуметтік және экономикалық дамуымен ескертіледі. Экономикалық қайта құру кезеңінде ең қиыны заңды және жеке тұлғалар мен мемлекет арасындағы салықтық қатынастардың жетілдіру проблемасы - талқылау пәні болып табылады, мұндай кезде салық ауыртпалығын жеңілдету, жанама салықтар бойынша жүргізіледі. Одан түскен түсім біздің мемлекеттің бюджетінің табыстылық бөлігінде елеулі орын алады. Осыған байланысты, тауар және қызметтердің өндірісін ынталандыру есебіне жауап беретін, жанама салықтарды алудың және өндіріп алу проблемаларын шешу өзекті болады.

Тақырыпты зерттеу өзектілігі. Қазақстан Республикасының бюджетіндегі жанама салықтармен есеп айырысуларының жалпы көлемімен сипатталады. Жаһандану жағдайындағы жанама салықтардың мемлекеттің экономикалық өсу бағдарына әсер етуші құрал қызметі.

Диплом жұмысының мақсаты. Қазақстан Республикасындағы жанама салықтардың қызмет ету ерекшеліктерін көрсете отырып, жаһандану жағдайындағы қалыптасқан салық салу механизміне талдау жүргізу және олардың даму перспективалары бойынша ұсыныстар беру.

Диплом жұмысының міндеттері. Диплом жұмысының мақсатына қол жеткізу барысында келесідей міндеттер атқарылып, шешілуі тиіс:

• жанама салықтардың экономикалық рөлі мен қызметтерін ашу, пайда болу табиғатын ашу;
• шетел мемлекеттердің салық жүйесіндегі жанама салықтарды рөлі және өзіндік ерекшеліктерін анықтау;
• жаһандану жағдайындағы Қазақстан Республикасының қосылған құн салығы және акциз салығының есептелу және алыну механизмін қарастыру, мемлекеттік және жергілікті бюджетті құрудағы орны мен рөлін талдау;
• жаһандану жағдайындағы Қазақстан Республикасының ҚҚС және акциздің салық салу жүйесінде белгіленген қарқыны менқұрылған заңнамалықтың негізгі қағидаларын анықтау.
• жаһандану жағдайындағы Қазақстан Республикасындағы жанама салықтардың қызмет етуінің өзекті мәселлерін сипаттап және оларды шешу жолдарын ұсыну.

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі. Мемлекеттік және жергілікті бюджетке 2008-2010 жылдар аралығындағы Алматы қаласының Бостандық ауданы бойынша салық басқармасының есептік көрсеткіштері негізінде алынған кіріс туралы мәліметтері.

Диплом жұмысының құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

«Қазақстан республикасындағы жанама салықтардың экономикалық мәні» атты бірінші тарауда ­- жанама салық салудың экономикалық табиғаты және мазмұны қарастырылған, мұнда жанама салықтардың пайда болу тарихы, зерттеліп отырған салықтардың тәжірибеде қолдану теріс жақтарымен, акциз және қосылған құн салығын шет мемлекеттердегі қолдану тәжірибесі сипатталған. Бірінші тарау үш бөлімнен тұрады: «Қосылған құн салығының экономикалық мазмұны», «Акциз салығының ұғымы және табиғаты» және «Шет елдеріндегі жанама салықтарды салудың ерекшеліктері».

«Қазақстан республикасындағы жанама салықтардың қазіргі кездегі жағдайы» атты екінші тарауда - Қазақстан Республикасындағы жанама салықтардың есептелу және алыну механизмі көрсетілді, жанама салықтардың мемлекет бюджетті құру барысына талдау жүргізілді, сондай-ақ Алматы қаласының Бостандық ауданы бойынша салық басқармасының жергілікті бюджетке салықтық түсімдеріне, оның ішінде қосылған құн салығы мен акциз салығын есептеу және өндіріп алуы бойынша талдау жүргізілді. Тарау екі бөлімнен тұрады: «Жанама салықтардың есептелу және алыну механизмі» және «Бостандық ауданы салық басқармасы мәліметтері бойынша жанама салықтардың түсуіне талдау».

«Қазақстан республикасындағы жанама салықтардың жаһандану жағдайындағы даму перспективалары және оны жетілдіру жолдары» атты үшінші тарауда - жаһандану жағдайындағы Қазақстан Республикасындағы жанама салықтарды пайдалануын жетілдіру бойынша мемлекет тарапынан жасалып отырған іс-шаралармен, қазіргі кездегі жанама салықтардың Қазақстан Республикасында қолдануының өзекті мәселелері мен олардың шешу-даму жолдары ұсынылды.

Дипломдық жұмыс 70 беттен, 10 кестеден, 5 суреттен құрылған, пайдаланылған әдебиеттер тізімі 21.

Бұл жұмысты жазу барысында Қазақстан, Ресей және шетел ғылымдардың еңбектері мен экономика ғылым мамандарының баспа бетінде жарияланған мақалалары, халықаралық желі-интернет торабы, ҚР Салық Кодексі және де мемлекеттік уәкілетті органдардың жарияланған деректері, әсіресе Алматы қаласының Бостандық ауданы бойынша салық басқармасының есептік көрсеткіштер мәліметтерін пайдаландым.

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ

1. Қосылған құн салығының экономикалық мазмұны

Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына бейімделді. Салықтар бұрыннан белгілі мемлекеттің қызметінің барлық бағыттарын қаржыландыру көзі және мемлекеттік мүдделерді іске асырудың экономикалық құралы болып табылады. Салықтар заңдық тұрғыдан мемлекеттің тәуелсіз құқығының бірі ретінде көрсетіледі. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.

Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет. Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістерін және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.

Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер. Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында. Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланылады.

Салықтар дегеніміз мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер болып табылады.

Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық категория.

Салықтардың экономикалық мәні мынада:

• біріншіден, салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді.
• екіншіден, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылыққатынастарын көрсетеді.

Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік -экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі - қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады. Салықтар негізгі мынадай қызметтері (функциялары) бар:

• реттеушілік;
• фискалдық;
• қайта бөлу.

Жоғарыда көрсетілген негізгі функциялармен қатар салықтардың ынталандыру, бақылау функцияларын атап кетуге болады.

Реттеушілік қызметі - салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтар реттеу жүзеге асырылады. Салықтық реттеудің ең басты мақсаты - өндірістің дамуына ықпал ету. Салық түрлері, салық салу әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып саналады. Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдік инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсіпкерлікті дамыту жұмыстарын жүзеге асырады.

Салықтардың екінші қызметі - фискалдық немесе бюджеттік қызметі. Бұл қызметі (функциясы) арқылы мемлекеттік бюджеттік кіріс бөлімі құрылып, салықтардың қоғамдық міндеті артады. Фискалдық функция барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның көмегімен бюджеттің кірістерін толтыра отырып, экономиканы, әлеуметтік- мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді

Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі мемлекет пайдасына өтеді.

Салықтар қаржы жүйесінде маңызды бір орынға ие. Мұны біз жалпы мемлекеттің қаржы жүйесінің қызметтік белгісін қарастырсақ, қаржы жүйесінің негізгі қосалқы жүйесінің бірін салық құрайтынын білеміз. [11, 315 бет]

Қазақстан Республикасының жалпы салық жүйесі тікелей және жанама салықтардың қосындысынан тұрады Тікелей салықтар салық төлеушілердің табысына немесе меншігінен тікелей алынатын мемлекет түсімі, ал жанама салықтар - тауар бағасына немесе қызмет көрсетуге үстеме құн ретінде тағайындалып тұтынушыдан төленеді, сондай-ақ бұл дегеніміз сол тауар мен істелген қызмет құнына енгізіледі деген мағынаны білдіреді. Осы салықтарды бюджетке төлейтін шаруашылық субьектілер болса да, негізгі салық жүктемесі соңғы тұтынушыға қалады. Алыну объектісі мен қолданылу әдістері әр түрлі болып келетін, тікелей және жанама салықтардың жүйесі, мемлекетке салықтардың - алымдық және экономикалық қызметтерін толықтай атқаруына мүмкіндік береді.

Жанама салықтар - баға немесе тарифке үстеме түрінде белгіленген салық төлеушінің кірістері мен мүлкіне тікелей байланысы емес салықтар. Жанама салықтар мемлекеттің фискалдық мүдделерін білдіреді. Оларды саналы қолдану баға белгілеудің процесіне жағымды ықпал жасауы және тұтынудың құрылымына әсер етуі мүмкін. Жанама салықтар салудың мәні салықтың тауар бағасына қызметінің тарифіне қосылатындығына, кіріктірілетіндігінде. Бұл жағдайда салықты тауардың (қызметтің) нақты тұтынушысы төлейді, алайда тұтынушы мен мемлекет арасында тікелей байланыс болмайды.

Жанама салықтардың артықшылығы бюджет кірісін құрудағы рөлімен
байланысты. Сонымен бірге реттеу қызметін атқарады. Жанама салықтар дұрыс
қолданылса, олар экономиканы реттеуші қажетті қаржы құралы бола алады.
Жанама салықтар мемлекеттің қаржы жүйесіне үлкен әсерін тигізеді. Өзінің
барлық мүмкіндіктерін қолдана отырып мемлекет өндіріс пен қызмет
салаларының дамуына барлық жағдайлар жасау керек. Өйткені өткізу
мөлшері неғұрлым көбейген сайын жанама салық мөлшері өсіп, бюджетке
түсетін түсім көп болады. Осылайша біз жанама салықтарың қаржы жүйесіндегі

орнын көре аламыз.

Жанама салықтардың қолайлы жақтары да сөзсіз, оларға төмендегілерді жатқызуға болады:

1. Жанама салықтарды дұрыс пайдалана білсе, мемлекетке үлкен қаржы түсімдерін түсіреді. Мысалы, қосылған құн салығы қазіргі күні бюджеттік түсімдердің ең негізгі көзі болып отыр.
2. Жанама салықтар салық төлеушілерге көп салмақ салмайды, өйткені олар оны бөліп кіші бөліктермен төлеп отырады.
3. Жанама салықты төлеу, олар күнделікті тұрмысқа аса қажетті зат болмаса, тек төлеушіде ақша болған кезде ғана төленеді. Ал тікелей салықтар салық төлеушінің жағдайына қаратпай белгілі бір мерзімде төленуін талап етеді.
4. Жанама салықтар мемлекетке салық төлеушілердің одан іс тәжірибеде бас тарта алмайтындығымен пайдалы.

Міне, жанама салықтардың осындай позитивті жақтары оны кеңінен қолдануға мүмкіндік береді, ал бұл оз кезегінде негативті нәтижелерді беруі де әбден мүмкін, сондықтан да жанама салықтар мен тікелей салықтар арасында тепе-теңдікті қамтамасыз ететін ұтымды шешім қабылдануы керек.

Атап айтқанда, жанама салықтармен тек тұрмысқа екінші реттегі қажетті заттар ғана салынуы тиіс, өйткені жанама салықтар тауарлардың бағасының өсуіне әкеледі, ал мемлекет халықты кедейліктен, аштықтан, ауырудан сақтауы үшін бірінші реттік тұрмысқа қажетті өнімдердің бағасын төмен деңгейде ұстап тұруы тиіс. Сондықтан да бұл тауарларға салық салынбауы керек.

Алайда тұтынуға салынатын салық өсуінің кемшіліктері де бар, бұл кемшіліктерге олардың инфляциялық және регрестік сипатын жатқызуға болады. Бірақ бұл салықтардың оң нәтижесі олардың теріс әсерін жауып кетеді. Егер баға өсетін болса, сонымен бірге бюджет шығыстары да өсетін болса, онда бұл салықтардан түсетін түсімдер бағаның өсуімен көбейтетін болады. Бұл әлеуметтік бағдарламаларды іске асыруға қаражаттар алуға мүмкіндік береді. Бюджет жүйесіне инфляцияға қарсы автоматты механизм кіріктірілетін болды.

Жанама салықтарды тарату мен олардың шамасын кеңейту мен шамадан тыс қолдануға болмайды. Оларды жаппай қолдану мен арттыру тауарды қымбаттатып халық табысының өсуін қысқартып, салық төлеуден алынатын табысты елеулі азайтады. Сондай-ақ оны қолдануды шамадан тыс азайтып жіберу салық алудан түсетін табысты азайтады. Сондықтан тікелей және жанама салықтардың арасындағы ұтымды ара-қатынасты табу маңызды. Қосылған құн салығы өндірістік және бөлінгіштік циклдан басталып соңғы тұтынуға дейін әрбір сату актісінен алынатын коп сатылы салықты ұсынады. Салықтың объектісі қосылған құн болып табылады. Ол өзімен бірге шикізаттың, материалдың немесе жаңа өнім мен қызметті жасау үшін сатып алынған тауарлар мен өнімдердің құндарында қосылады.

Салық салу жүйесінде ортақ заңдылықтың болатының есте ұстау қажет: экономиканың дағдарысы жағдайында, тұралаушылықты - өндірістегі, саудадағы және экономиканың басқа секторларындағы тоқырауда - салық салуды тұтынысқа объективті қайта бағдарлау болады. Осы кезде мемлекеттің шығыстары мұндай жағдайда қысқармайды, тіпті кейде халықтың жұмыспен қамтылуының төмендеуінің нәтижесінде оны әлеуметтік қолдануды кеңейту, экономиканың құрылымын қайта құруға, оның тіршілікті қамтамасыз ететін салаларын қолдауға жұмсалатын шығыстарды және басқа кезек күттірмейтін шығыстарды арттыру қажеттілігінен көбейеді. Сондықтан салық ауыртпалығын көп тұтынатындарға ауыстырудың қажеттігі пайда болады. Бөлгіштік процестегі белгілі бір теңестіруге жанама салықтардың өзіндік әлеуметтік бағыттылығы осында көрінеді. Дүниежүзілік тәжірибе мұндай практиканы қолдап отырады.

Жанама салықтар - мемлекеттің экономикалық процеске араласудағы маңызды билік элементі. Жанама салықтар жүйесін жетілдірудегі ең маңыздысы, заңнамалық базаны және салық салу механизмін жетілдіру. Бұл мемлекеттің экономикалық дамуын қамтамасыз етуге, елдің өмірінің жеткілікті деңгейін жасауға мүмкіндік береді. Осының бәрі салықтық реформаның стратегиясы мен тактикасын дұрыс таңдауына, белгілі бір ауытқуларды тудыра алатын оның факторлары мен әлеуметтік-экономикалық және саяси салдарын көру қабілетіне, осы ауытқуларға дұрыс пайдалануға байланысты. [21]

Жанама салықтардың құрамында ең маңыздысы қосылған құн салығы болып табылады. Бұл салық басқа салықтармен салыстырғанда неғұрлым кейінірек пайда болған. Қазіргі тәжірибеде бар салықтардың көпшілігі XIX ғасырда енгізілген болатын. Акциз, жер салығы сияқты сонымен қатар басқа да салық түрлері ертеден қолданылып келсе, қосылған құн салығы тек XXI ғасырдан бастап қолданысқа енгізілді, Сонымен қатар қосылған күн өткен ғасырдың соңында статистикалық және аналитикалық мақсаттарда қолданылған болатын. Қосылған құн салығы жанама салықтың бір түрі болып табылады. Әдетте оның пайда болуын шығындардың өсу шегімен байланысты мемлекеттің табысты қажет етуімен түсіндіруге болады. Жанама салықтардың тарихында алғашқысы акциз болып табылады, ол тауарлардың бөлек түрлеріне салынатын болса, қосылған құн салығы оған қарама-қайшы келеді. Ол әмбебап акциз болып табылды, себебі бұл салық түрі барлық тауарларға салынады. Қосылған құн салығы әр елде әр түрлі аталады. Мысалы: Канада және Жаңа Зеландия елдерінде "қызмет көрсетуге және тауарға салынатын салық" деп атаса, Жапония да "тұтынуға салығы" деп аталады. Бұл салық түрі шамамен 80 елде қолданылады. Тек АҚШ-та ғана бұл салық түрі қолданыста жоқ. 80-жылдың аяғы мен 90-шы жылдардың басында қосылған құн салығы Шығыс Европа елдерінде (Болгария, Венгрия, Польша, Чехия, Словакия, Румыния) және де кейбір ТМД елдерінде (Белорусия, Қазақстан) елдерінде енгізілді. Ал бастапқы болып қосылған құн салығын қолданысқа енгізген Франция мемлекеті. Айналымға салынатын салық пен салықты өндіріп алу әдістемелерін дамыту оның негізін салды. Бұл жүйелі үш кезеңді бастан кешірді. Бірінші кезең 1937жыл, айналымға салынатын салықтан біркелкі өндіріс салығына өту. Екінші кезең 1948 жыл, жеке-жеке төлем жүйесін енгізу, соған сәйкес әрбір өндіруші салықты сатылымнан түскен жалпы сомасымен байланысты төлеп отырды. Үшінші кезең 1954 жылды қамтыды. Бұл кезеңде салық жүйесінің тәжірибесіне өндіріс салығының орнына қосылған құн салығын енгізді. Айналымға салынатын салық екі үлкен топтан тұрады: кумулятивті салық және бір жолғы ұстап қалу салығы. Осы екі салықтың қосындысынан қосылған құн салығы пайда болды. Кумулятивті салық әрбір операцияның жалпы сомасынан ұстап қалынады, яғни тауарды өндіру және айналымға жіберу кезіндегі әрбір операциядан еш кедергісіз алынып отырады. Және төмен ставкаға қарамастан біршама жинақ жасауға көмектеседі. Бір жолғы ұстап қалу салығы аты айтып тұрғандай тек бір рет қана алынады, яғни тауарды өндірген кезде, я болмаса тауарды айналымға жіберген кезде алынып отырады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс