Ветеринарлық медицина мамандығы бойынша зертқаналық - практикалық сабақ өткізудің әдістемелік нұсқаулары

Жоспар
Кіріспе

Алғы сөз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Азықтың орташа сынамасын алу және оны зерттеуге дайындау ... ... ... ... 3
Ертіндіні дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Азықтың орташа сынымасын алу және оның химиялық қасиетін анықтау ... 4
Зертханалық жұмыс барысындағы негізгі техника қауіпсіздік ережелері...5
Аналитикалық таразыларда өлшеу техникасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
Азық сыныамасына төл құжат дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
Азыққа зоотехникалық (химиялық) талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
Тапсырма 1 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
Тапсырма 2 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
Тапсырма 3 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
Тапсырма 4 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
Тапсырма 5 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
Тапсырма 6 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
Тапсырма 7 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
Тапсырма 8 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
Тапсырма 9 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
Тапсырма 10 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
Тапсырма 11 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
Тапсырма 12 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
Тапсырма 13 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
Тапсырма 14 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26

Алғы сөз

Малды ғылыми негізделген жүйемен азықтандыру – мал басынан мол өнімді арзан бағамен өндірудің негізгі шарты. Өйткені, мал өнімінің өзіндік құнын құрастыратын тікелей шығындардың басым үлесі, шаруашылықта мал азығы мен азықтандыруға жұмсалған шығындар үлесіне тиеді. Сондықтан да мал өнімділігін арттырып, өндірілген өнім сапасын үшін, әр жердегі азықтандыру жүйесін нақтылы табиғи шаруашылық жағдайларға сәйкес, ғылыми принциптерге негіздей отырып ұйымдастыру қажет.
Азықтың сапасы мен құнарлығын оның түсі, исі, дәмі және химиялық құрамына қарап бағалайды. Азық сіңімділігі неғұрлым жоғары болу үшін оның құрамындағы биологиялық белсенді заттар құнарлы және сапалы болу крек. Рациондағы азық қоретілігін көрсетететін бақылау көрсеткішін 5-6- дан 20-50-ге дейін жеткізіп, одан да жоғары көтеру және көректілігін анықтаудың жаңа тәсілдеріне көшу, сонымен қатар қоректі заттарды мөлшерлеп, олардың құнарлығын 1 азық өлшемін жеткізу немесе 1 кг құрғақ азақтағы өлшемін келтіру қажет.
Қорыта айтқанда, мал азығын құнарлы да сапалы етіп дайындау- бүгінгі таңдағы алда тұрған міндеттердің бірі. Сондықтан «Ветеринарлық медицина» және «Зоотехния» мамандығын таңдаған студенттер үшін «Мал азықтандыру» пәнінің бағдарламасына кіретін «Азықты зоотехниялық талдау» бөлімі арқылы танып, зертханалық жұмыстарды орындау үшін методикалық нұсқаулар қарастырылған.
«Азықты зоотехниялық (химиялық) талдау» әдістемелік нұсқауды құрастыруда пайдаланылған арнайы әдебиеттер мен әдістемелік нұсқаулар (Петухова Е.А., Бессарабова Р.В., Халенова Л.Д., Антонова О.А. 1981., Марнов Д.И., Шумилин И.С. и др. 1978., Росляков А.К. и др. 1972., Минкин 2004., Жазылбеков Н.А. и др. 2005), сонымен қатар Бүкіл Одақтық Агрохимиялық Ғылыми Зерттеу Институтының (ЦИНАО) Алматы филиалында (1972-1980) және Оңтүстік Қазахстан Ғылыми Зерттеу Институтындағы жұмыс атқару кезіндегі жиналған тәжірибе - материалдар кірді.
«Азықты зоотехниялық (химиялық) талдау» оқу-әдістемелік құралы зотехникалық, малдәрігерлік және агрохимиялық мамандық иелеріне өз бетімен оқып білу, зертханалар мен ғылыми үйірмелерде жұмыстар жүргізу үшін арналған құнды ғылым көзі.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Ветеринарлық
медицина мамандығы бойынша зертқаналық-
практикалық сабақ өткізудің әдістемелік
нұсқаулары

Алғы сөз
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...3
Азықтың орташа сынамасын алу және оны зерттеуге дайындау ... ... ... ... 3
Ертіндіні дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Азықтың орташа сынымасын алу және оның химиялық қасиетін анықтау ... 4
Зертханалық жұмыс барысындағы негізгі техника қауіпсіздік
ережелері...5
Аналитикалық таразыларда өлшеу техникасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
Азық сыныамасына төл құжат дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
Азыққа зоотехникалық (химиялық) талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
Тапсырма
1 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
Тапсырма
2 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..8
Тапсырма
3 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 0
Тапсырма
4 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 1
Тапсырма
5 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 3
Тапсырма
6 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 4
Тапсырма
7 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 4
Тапсырма
8 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 6
Тапсырма
9 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 7
Тапсырма
10 ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .18
Тапсырма
11 ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .21
Тапсырма
12 ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .23
Тапсырма
13 ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .24
Тапсырма
14 ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .26

Алғы сөз

Малды ғылыми негізделген жүйемен азықтандыру – мал басынан мол өнімді
арзан бағамен өндірудің негізгі шарты. Өйткені, мал өнімінің өзіндік құнын
құрастыратын тікелей шығындардың басым үлесі, шаруашылықта мал азығы мен
азықтандыруға жұмсалған шығындар үлесіне тиеді. Сондықтан да мал
өнімділігін арттырып, өндірілген өнім сапасын үшін, әр жердегі азықтандыру
жүйесін нақтылы табиғи шаруашылық жағдайларға сәйкес, ғылыми принциптерге
негіздей отырып ұйымдастыру қажет.
Азықтың сапасы мен құнарлығын оның түсі, исі, дәмі және химиялық
құрамына қарап бағалайды. Азық сіңімділігі неғұрлым жоғары болу үшін оның
құрамындағы биологиялық белсенді заттар құнарлы және сапалы болу крек.
Рациондағы азық қоретілігін көрсетететін бақылау көрсеткішін 5-6- дан 20-50-
ге дейін жеткізіп, одан да жоғары көтеру және көректілігін анықтаудың жаңа
тәсілдеріне көшу, сонымен қатар қоректі заттарды мөлшерлеп, олардың
құнарлығын 1 азық өлшемін жеткізу немесе 1 кг құрғақ азақтағы өлшемін
келтіру қажет.
Қорыта айтқанда, мал азығын құнарлы да сапалы етіп дайындау- бүгінгі
таңдағы алда тұрған міндеттердің бірі. Сондықтан Ветеринарлық медицина
және Зоотехния мамандығын таңдаған студенттер үшін Мал азықтандыру
пәнінің бағдарламасына кіретін Азықты зоотехниялық талдау бөлімі арқылы
танып, зертханалық жұмыстарды орындау үшін методикалық нұсқаулар
қарастырылған.
Азықты зоотехниялық (химиялық) талдау әдістемелік нұсқауды
құрастыруда пайдаланылған арнайы әдебиеттер мен әдістемелік нұсқаулар
(Петухова Е.А., Бессарабова Р.В., Халенова Л.Д., Антонова О.А. 1981.,
Марнов Д.И., Шумилин И.С. и др. 1978., Росляков А.К. и др. 1972., Минкин
2004., Жазылбеков Н.А. и др. 2005), сонымен қатар Бүкіл Одақтық
Агрохимиялық Ғылыми Зерттеу Институтының (ЦИНАО) Алматы филиалында (1972-
1980) және Оңтүстік Қазахстан Ғылыми Зерттеу Институтындағы жұмыс атқару
кезіндегі жиналған тәжірибе - материалдар кірді.
Азықты зоотехниялық (химиялық) талдау оқу-әдістемелік құралы
зотехникалық, малдәрігерлік және агрохимиялық мамандық иелеріне өз бетімен
оқып білу, зертханалар мен ғылыми үйірмелерде жұмыстар жүргізу үшін
арналған құнды ғылым көзі.

Ертіндіні дайындау
Қойылтылған ертінділер (Ертінділер концентрациясы). Қойылтылған
ертінділер деп еріткіштің немесе ертіндінің белгілі көлемінде, не
салмағында еріген зат мөлшерін айтады.
Қойылтылған ертінділерді мынадай етіп белгілеуге болады:
1.Салмақтық үлес немесе пайыз.
2.Көлемдік пайыз.(1л ертіндідегі грамм саны, г\л;
3.Молярлық ертінді- 1л ертінді де еріген заттың моль санын көрсетді.г
– моль\л. М;
4.Нормаль ертінді- 1л ертінді де еріген зат эквивалентінің молярлық
салмағының санын көрсетді.г – моль экв. л, н.
5.Ертінді титрі.
Пайыздық ертінді немесе салмақтық үлес деп ертіндінің көлем бөлігінде
еріген мөлшерін айтады.
Көлемдік пайызбен алынған қойытылған (әдетте сұйық зат ертінділері
үшін) ертіндінің 100 көлем бірлігіндегі еріген заттың көлемін көрсетеді.
Моляр ертінді деп – 1л ертіндіде 1моль еріген зат болатын ертіндіні
айтады.
Нормаль ертіндісі деп –1 литрінде бір эквивалнтінің молярлық салмағы
еріген ертіндіні айтады. Ертіндінінің 1 литрінде 0,1; 0,01эквивалент еріген
кезде ертінділер дици, санти, миллинормаль деп аталады.

Титрленген ертінділер.
Титрленген- деп ертіндінің 1 миллилитріндегі еріген заттың грамы, не
миллиграмымен алынған мөлшерін айтпды.
Концентрациясы белгісіз ертіндіге оның концентрациясын табу үшңн
бюреткадан концентрациясы белгілі ертіндіні біртіндеп құю үрдісін титрлеу
дейді.

Азықтың орташа сынамасын
алу және оның хмиялық қасиетін анықтау

Азыққа зоотехникалық талдау жасаудағы мақсат – құнарлы заттар мен
қоспалардың азық құрамындағы белгілі мөлшерін білу. Бұл жүйе бойынша азықты
талдауды топтап, 6 бөлімге бөлінеді:
1.Ылғал
2.Шикі күл
3.Шикі протейн
4 Шикі май
5.Шикі ұлпа(жас унық)
6. Азотсыз экстративтік заттар (АЭЗ)
Аызқты талдаудың бұл үлгісі бұдан жүз жылдан астам бұрын неміс ғалымы
Геннберг зерттеген әдіс. Оның бүгінгі заман талабына сай келмегенмен, азық
даярлау барысында жалпы бағдар берері сөзсіз. Қазіргі кезде осы үлгі
бойынша зертханаларда азық дайындаудың жаңа химиялық құрамы жасалып
толықтырылуда.

Азықтың орташа сынамасын алу

Азықты талдау кезіндегі орташа сынаманы дұрыс іріктеудің үлкен маңызы
бар. Химиялық құрамы мен негізгі қасиеттері бойынша орташа сынама азықтың
барлық бөлігініің нұсқасы болуы қажет.
Азыққа белгіленген стандарттар бойынша, белгілі терминология
қабылданған. Айталық, бөлік(партия) деп бір текті азықтың (түрі мен класы
бірдей шөп, жем т.б.) бір рецептімен дайындап, бір мезгілде қабылдауға,
тиеуге, өткізуге не сақтауға арналған кез келген мөлшерін айтады. Ойып
алынатын немесе бір жолғы сынама-азықтың бөліктен бастапқы үлгіні алу үшін
бір қабылдауға іріктеліп алынған мөлшері.
Бастапқы үлгі (жалпы сынама)- қоймадан, маядан, вагоннан азықтың бір
бөліктерін ойып алынған жыйынтығы. Орташа сынама немесе бастапқы үлгіні алу
үшін бір қабылдауға іріктеліп алынған азықтың аз мөлшерін мұқият
араластырып барып алады.
Азықты талдауға іріктелген орташа сынамасын төл құжат толтырылып, онда
шаруашылық, аудан, облыс, бөлімше және бригада, сондай-ақ ботаникалық
құрамы, ботаникалық кезеңі, әзірлеу технологиясы мен мерзімі,
органолептикалық бағалаудың негізгі көрсеткіштері жайлы мәліметтер
көрсетті. Зертханалық талдау аяқталысымен, төл құжатқа азық сапасын
зертеудіңнәтижелері мен азық құрамындағы қоректік заттардың мөлшері туралы
деректер жазылады.
Азықтың химиялық сапасын анықтау үшін сынаманы өте дұрыс етіп алады.
Жалпы азықтың көлемінен сынама үшін кішкене мөлшерін ғана алынады.
Үлкен партиялы азықтарда ең алдымен басты сынамасын алады, ал одан үлгі
сынамасын алады. Алынған орташа сынаманы лабораторияда ауалы-құрғақ
болғанша кептіріп, оны зертханаға жіберіп сапасын тексереді.
Ірі азықтар (пішен, сабан, топан). Бұлардың сынамасын алудың қиындығы,
олардың біртекті емес екендігінде: сабақтары, жапырақтары және гүлдері
бірдей емес құрамға ие, сосын сынама үшін алынған пішен жапырақтары мен
оның гүлдері тез сынады. Басты сынамаларды үлкен емес түтіктерден құрайды.
Олар 10 – 12 жерден әртүрлі биіктікте алынады. Престелген пішеннен үлгі алу
үшін, оларды түтіктерден тазартады. Алынған сынама пішенді табақшада
ұсақтайды. Ұсақталған пішенді араластырып квадрат түрінде брезентке жаяды,
оны диогональ бойынша бөледі.
Көк шөп. Басты сынамалы әртүрлі жерлерден үлкен емес түтіктерімен
алынады, араластырып 2 кг шамасында орташа сынаманы алады. Өсіп тұрған
шөптен сынама алу үшін оны диогональ бойынша кеседі. Кесілген сынаманы
басты сынамамен байланыстырады, ал одан орташасын бөліп алады. Орташа
сынаманы өлшейді. Лабороторияда көк шөпті ұсақтап, термостатта 80-900 С
температурада ұстайды. Сосын 60-650 С ауалы құрғақ болғанша кептіріп,
алғашқы ылғалдылық айырмасын есептейді.
Сүрлем және пішіндеме. Сүрлемнің басты сынамасын шұңқырлардан және
әртүрлі сүрлем сақтайтын мекеннен тігінен және әртүрлі деңгейде алады.
Алынған сынаманы жақсылап араластырып квадрат әдісімен орташа сынамасын
алады. Егер бірден зертханада зерттелсе хлорофилмен консервілейді.
Зертханада алынған орташа сынаманы ауалы құрғақ болғанша кептіріп, алғашқы
ылғалдылықты есептпейді.
Сулы жемшөптер. Сулы және сұйық азықтарда әртүрлі орындардан алып,
жақсылап араластырған соң, 2 кг шамасында банкіге салып қояды.
Лабороторияда сынаманы сулы баняда булап, сосын 60-650 С температурада
кептіреді.
Құнарлы азықтарды және ұнды әртүрлі орындардан алады. Басты сынамасын
жақсылап араластырып, квадраттау әдісімен орташа сынаманы алады.
Лабороторияда орташа сынаманы ауалы құрғақ болғанша кептіріп, астықты
ұнтақтайды.

Зертханалық жұмыс кезіндегі хауыпсіздік
(Х) техникасының (Т) негізгі ережелері.

Химиялық зертханалардағы жұмыс сақтығы, ұқыптылықты және ХТ-ның
ережелерін мүлтіксіз білуді қажет етеді, ал оларды сақтамаса бақытсыз
жағдайға ұшырап, зертхана жабдықтарының бүлінуі иқтимал. Азықтарға
зоотехникалық талдау жасау алдында, студенттің негізгі ХТ ережелерін білуі
және оны орындауы тиіс.
Зертханада жұмыс істеу төтенше жағдайдағы ескертулерді және жоғары
назарды талап етеді. Ол электроплиталармен жұмысты, химиялық реактивтермен
жұмысты, улы жанғыш заттармен жұмысты абайлап істеуді ескертеді. Сабақта
студенттер арнайы киіммен (халатпен) жүруі керек.
1) Конус қышқылдарды сумен араластыру барысында, бірінші суға
қышқылды құю керек, керісінше емес.
2) Ашық жерге қышқыл тамып кетсе, күйеді. Ол кезде тез арада көп
мөлшерде сумен жауып, 3-5% - тік сода ерітіндісімен жуу керек.
3) Улы заттар бөлетін жұмычсты ауа тартқыш шкафтың астында істеу
керек.
4) Кристал сілтілерді пинцетпен, көзге түсіп кетпейтіндей етіп алу
керек.
5) Қайнап жатқан сұйықтықтың қасында тұрмай, жанында бақылау керек.
6) Айдау жұмысында мұздатқыштардың жұмсын бақылау керек, оларда
сулардың жүруін және оларды қосулы түрде қалдырмау керек.
7) Шыны ыдыстармен жұмыс істегенде, ол тез сынып қалады, сол үшін
байқап жұмыс істеу керек.
8) Электр приборлары мен жұмыс істегенде сақтықта болу керек.
9) Жұмыс аяқталғаннан соң барлық құралдарды өшіру керек.
10) Түсініксіз жайттарда оқытушыдан барып сұрау керек.

Аналитикалық таразыларда өлшеу техникасы.
1. ВАА-200М таразы

1.Жұмысты бастар алдында шкаланы жарықтандыру шынысын қосу керек.
2.Нөлдік нүктені тексеру керек. Бұл үшін нөлдік жағдайға келтіру үшін
үлкен және кіші дискілерді қолмен өте жай солға қарай яғына дейін бұрау
керек. Егер нөлді келтіре алмасаңыз, оқытушыға не лобарантқа барыңыз.
3.Таразыны қос, қолмен оңға қарай аяғына дейін бұра.
4.Өлшенетін затты сол тостағанға салып, 1г дәлдікке дейін өлшеуіш
кірмен теңестір. Егер стрелка оңға қарай иілсе – кірдің салмағы жеткіліксіз
болғаны.
5.Сосын, шкафтың есігін жауып, өлшенетін затты теңестіру керек.
6.Оныншы бөлшектің санын жапқан соң, қолды солға қарай бұру керек,
стрелканың жылжымалылығы тоқтаған соң, есептейсіз. Оң кеседегі кір-тас
салмағы грамм мөлшерін көрсетеді.

2. ВЛП-200 таразы

1.Шкаланы жарықтандырушыны қосып, нөлді келтіру керек, оң қолмен
дисктегі бөлінгіш құрылымын 00 белгісіне келтіру керек.
2.Таразыны қолды төмен қарай аяғына дейін бұрап қосу керек.
3.Өлшенетін затты таразының сол жағындағы тостағанға орналастырып, сол
жақ есігін жауып, 1г дәлдікке келгенше кірлермен теңестіреміз. Бұл үшін,
өлшенетін затқа қарай керекті кірді алып, ақырын таразыны қосыңыз, шкаланың
қозғалғанына дейін. Егер шкала төмен қарай қозғалса – теңестіру салмағы
жеткіліксіз, жоғары - үлкен. Негізгі көрсеткішке жету үшін, таразыны 1г
өлшеуішке дейін тоқтату керек.
Өлшеуіш кірді алу немесе қосу барысында таразыны уақытында өшіру
керек.
4. Сосын оң жақтағы есігін жауып өлшенетін затты теңестіру керек.
5) Өлшеуді дәлдікпен алуда жүзмыңдық грамды линияда қозғалмалы
шкаласында параллельді штрихтармен белгіленген бөлікке оң қолмен
орналастыру керек.
6) Көрсеткіштерді жазып алыңыз. Толық грамм саны – оң жақтағы кір
салмағы, оныншы грамм –оң жақтағы жоғарғы қол шкаласы, жүздік- және мыңдық-
қозғалғыш шкаланың, ондық- және мыңдық грам көрсеткіштері ұзақ құрылымша
шкала көрсетуі.
7) Таразыны өшіріп, әртүрлі өлшемдерді жазып алады.

Сынамаға төл құжат дайындау
Барлық азық сынамаларын зертханалық өңдеуге жіберілетін азық үлгісіне
төмендегідей төл құжат толтырады:
1.Жіберілген азық тұралы қысқаша мәлімет;
2.Азықтың аты;
3.Үлгінің сипаттамасы мен азықтың құндылығы;
4.Үлгі алынған мекен жайы және алынған мерзімі (Шаруашылық, аудан,
облыс аттары, азықтың түрі, ботаникалық құрамы, т.с.с.)

Азыққа зоотехникалық (химиялық) талдау
1-тапсырсырма
Азықтағы ылғалды және құрғақ заттарды анықтау.
а) Алғашқы азықтағы ылғалды анықтау.

Бұл әдіс азықтың орташа үлгілерінің шамалы санын 60-650 С
температурада тұрақты салмағына дейін келтіру және кептіріп болған соң
бірнеше сағат ауалы құрғақ жағдайға келгенше ұстап тұруға негізделген.
Ылғалдылық санын мынадай формула бойынша есептейді:
мұндағы х – алғашқы ылғалдық пайызы,%
- қайнаған судың салмағы, г.
в- зертеліп жатқан азықтың салмағыы, г.
Құрал – жабдықтар және ыдыстар. Азықты талдауға әзірлеу барысында оны
ұзақ мерзім сақтау үшін ауалы-құрғақ күйге келтіру қажет, яғни
азықтыңгигроскоптық ылғалдығы мен бөлме ішіндегі ауаылғалдығының өзара тепе-
теңдігін жасау мақсатында табиғи азыққа тән бастапқы ылғалдықты келтіру
қажет. Талдау жүргізу үшін диаметрі см фарфор ыдыс не эмалданған тостаған,
әр түрлі кірі бар техникалық таразы, кептіргіш шкаф не термостат, шөпті,
сүрлемді т.б. азықты майдалайтын пышақ қолдалынады.
Анықтау барысы.
1. 800-900 температурада 30 минут аралығында форфор табақшаны кептіру
керек, ауада салқындатып және 0,01г дейінгі дәлдікпен өлшеу керек.
2.Табақшаға зерттеліп жатқан азықтың 200-300г салмағын сыйдырып салу
керек, өлшеп және кептіргіш шкафта 60-650 С температурада ұстау керек.
Бақылау барысында ылғалды азықтарды – көк шөптерді және т.б. сол сияқты көк
азықтарды бастапқы кезде 30-40 минутта ұстап, сонан соң 80-900 С
температураға жеткізеді.
3.3-10 сағаттан соң табақшаны азық сынамасымен бірге кептіргіш шкафтан
шығарып алып, ауада 30 минут шамасында салқындатып, сосын өлшеу керек.
4.Кептіруді, салқындатуды және өлшеуді екі зерттеу заттарының
арасындағы айырма 0,5 г жоғары болғанша, жалғастыра беру керек.
5.Табақшадағы азыық 4-6 сағат ауада қалдыру керек, ол ауалы-құрғақ
болғанша, сосын тағы да өлшеу керек.

Алғашқы ылғалды анықтауды жазу

Байқаулар
№ Көрсеткіштер
1 2
1 Табақша номері 1а 1б
2 Табақша салмағы, г
3 Табақша және азық салмағы, г
4 Азық салмағы, г
5 Азық салынған табақшаның 60-650 С – та
кептіруден кейінгі салмағы, г:
1-ші өлшеу
2-ші өлшеу
3-ші өлшеу
6 Азығы бар табақтың ауалы- құрғақ болғандағы
салмағы, г
7 Буланған судың салмағы, г
8 Алғашқы ылғалдық пайызы,%
Орташа пайызы

б) Гигроскопиялық ылғалды анықтау

Бұл әдіс азықтың орташа үлгілерінің шмалы санын 100-1050 С
температурада тұрақты салмағына дейін кептіруге негізделген. Екі зерттеу
өлшемінің арасындағы өзгеріс 0,001 г-нан жоғару болмауы керек.
Гигроскопиялық ылғалды мына формула бойынша есептейді:
мұндағы: х – гигроскопиялық ылғалдың пайызы
- қайнап жатқан судың мөлщері,г
- ауалы-құрғақ азықтың салмағы
Ескерту. Гигроскопиялық ылғалды анықтауда азық үлгілерін сараптау үшін
қағаз қорапқа салып, яғни сүзгі қағазды қолдану керек, ол майды анықтау
үшін қолданады.
Құрал – жабдықтар және ыдыстар. Аналитикалық таразылар, кептіргіш шкаф,
бюкс, эксикатор, тигель.
Анықтаудың барысы. 1. Бюксті қағаз қораптармен кептіргіш шкафта 1 сағат
көлемінде 100-1050 С температурада кептіру керек (бюкстің қақпағы ашық).
2) Бюкстің қақпағын жабу керек, оны кептіргіш шкафтан алып эксикаторға
салу керек, сосын 20-30 минут салқындату керек және 0,0001 г дәлдікпен
өлшеу керек.
3)Кептіруді және өлшеуді тұрақты салмаққа дейін қайталап отыру керек.
4)Қағаз қорапқа 1-2 г зерттеліп жатқан азық бөлшегін алып, сол бюкске
салып, өлшеу керек.
5) Зерттелетін азығы бар бюксті кептіргіш шкафқа 100-1050 температурада
орналастыру керек.
6) 3-4 сағаттан соң бюксті жинақтарға салу керек, қақпағын жауып, 20-30
минут салқындатып өлшеу керек.
7) Кептіруді, өлшеуді сағат сайын қайталап отырып, тұрақты салмаққа
айналғанша жасау керек.

Алғашқы гигроскопиялық ылғалды анықтауды жазу.

№ Көрсеткіштер Байқаулар
1 Бюкс номері 1 2
2 Бюкспен пакеттің 100-1050 С –та кептіргеннен кейнгі салмағы, г:
1-ші өлшеу
2-ші өлшеу
3 Бюкстің ішіндегі азық салынған пакеттің
салмағы, г
4 Азық салмағы, г
5 Бюкстің ішіндегі азық салынған пакеттің 100-1050 С –та
кептіргеннен кеінгі салмағы, г
1-ші өлшеу
2-ші өлшеу
3-ші өлшеу
6 Гигроскопиялық ылғалдың салмағы, г
7 Гигроскопиялық ылғалдың пайызы,%
Орташа пайыз,%

Азықтағы жалпы ылғал мөлшерін есептеу мынадай формуламен жүргізіледі.

мұндағы х – ылғалдың жалпы мөлшерінің пайызы, %
- алғашқы ылғалдық, %
б – гигроскопиялық ылғалдық, %
Азықтың абсалютті құрғақ затын анықтау үшін 100% - жалпы ылғал
мөлшерінің айырмасын табады.

Ылғалдың құрамы және зерттелетін азықтың абсалюттік құрғақ заты, %
Алғашқы Ауалы құрғақГигроскопиялық Жалпы ылығал Абсалютті
ылғалдық зат ылғалдық құрғақ зат

2-тапсырма

Азықтағы Шикі күлді анықтау

Бұл әдіс азықтың өтіндегі көгімен және жанбайтын қалдықтың салмағын
анықтауға негізделген.
Шикі күлдің құрамына элементтердің оксидтері, кейбір қышқылдарыдың
ангидредтері, сондай – ақ көмірқышқылдар, көмірдің және құмның бөліктері.
Шикі күлдің пайызын мына формуламен есептелінеді:

мұндағы х – Шикі күлдің пайызы,%
- Шикі күлдің салмағы, г.
- ауалы құрғақ азықтың салмағы, г.
Азықты күлге айландыру үшін ондағы органикалық заттарды жағады. Оның
мөлшерін 100 пайыз – (Шикі күлдің + ылғалдың)= арасындағы өзгеріс болу
керек, немесе азықтың абсалютті құрғақ затыннан “Шикі” күлдің мөлшерін алып
тастағандағы айырмасын айтады.
Құрал – жабдықтар және ыдыстар. Муфель пеші, форфор тигельдер,
аналитикалық таразылар, эксикатор, электр плиталар, тигелдік қысқыштар.
Анықтау барысы. 1. Форфорлы тигельдің муфель пешіне салып болған соң,
салқындатып, өлшеу керек. Өлшеуді қайталап тигельдің тұрақты салмағын
анықтау керек.
2. Дайын болған тигельге зерттеліп жатқан ауалы- құрғақ азықтың 2-5г
мөлшерін алып салады содан соң өлшейді.
3. Азық салынған тигельді желдеткіш шкафтың ішіндегі электр плитасына
қойып құрғақ болғанша кептіреді, содан соң муфел пешіне 500-5600 С
температурада жанып біткенше ұстайды. Муфельдегі температураны жаймен
көтеру керек, әйтпесе тез көтеріп жіберсе жиірек хлорлы байланыстар,
сілтілік металдар, фосфорлар және күкірттер ұшып шығады.
4. Күл жасап болған соң (үрдіс 6-8 сағатқа созылады) тегельдерді
эксикатордан алып шығып және салқындатып, содан соң өлшеу керек.
5. Өртеу және өлшеуді тигельдің күлімен қосқанда тұрақты салмағын
алғанға дейін жалғастыра беру керек. Үрдісті жылдамдату үшін азот қышқылын,
азотты аммоний қышқылын, су қышқылын қолданады.
Шикі күлдің салмағын және тигилдің арасындағы айырмашылықты анықтау
үшін, күлі бар тигель мен күлсіз тигельдің айырмашылығын қарастырады.

Шикі күлдің анықтауларын жазу

Көрсеткіштер Байқаулар
1 2
Тигель нөмірі
Тамшылатып болған соң тигельдің салмағы, г
1-ші өлшеу
2-ші өлшеу
Азық салынған тигелдің салмағы, г
Азықтың салмағы, г
Күлі бар тигельдің салмағы, г
1-ші өлшеу
2-ші өлшеу
“Шикі” күлдің салмағы, г
“Шикі” күлдің пайызы,%
Орташа пайыз,%

Күлді құрғақтай алуда фосфор, калий және басқа да элементтерді жоғалтуы
мүмкін.Оларды жоғалтпау үшін концентрлі күкірт және азот қышқылын пайдалану
керек.
Реактивтер және ыдыстар. Концентрлі күкірт қышқылы, Къельдаль колбасы,
өлшеу цилиндрлері.
Анықтау барысы.
1.Зерттелетін азық үлгісінің 1,5-2 г мөлшерін Къельдаль колбасына
орналастыру керек, 10-15 мл күкірт қышқылын құйып, 3-4 сағатқа қою керек.
Сосын сондай мөлшермен азот қышқылын қосу керек, содан кейін колбаны баяу
жанған отта қыздыру керек.
2.30 минуттан соң колбаны салқындатып салқындатып, 5 мл қышқылдардың
қоспасын қосып, тағы да 30 минут қыздыру керек. Бұл үрдісті толық күлге
айналғанша қайталау керек (колбадағы сұйықтықты қамтамасыз етіп отыру
керек).
3.Суыған колбаға 25 мл дистилденген суды құйып, азот қышқылын айыру
үшін қайнатады.
4.Колбаға қоспаны сумен араластыру керек және фильтірлеп өлшеуіш
колбасына 100 мл етіп құяды.Фильтірдегі пайда болған тұнбадан фосфорды,
калийді және басқа элементтерді анықтайды. Калий тұнбасының барын фильтр
қағазынан анықтап болған соң 10%-тік тұз қышқылының ерітіндісімен жуып
тастау керек.

3-тапсырма
Шикі протеинді анықтау.
Бұл әдіс зерттеу азық үлгісіндегі органикалық заттарды қышқылдандыруда,
концентрлі күкірт қышқылын қыздыруға негізделген. Бұл кезде азот аммияк
формасынан бөлініп шығады:

Протеин құрамын анықтау үшін мынадай формуламен есептейді:

мұндағы х - азықтағы протеин пайызы
- 0,1 н. күкірт қышқылының байланысқан мөлшері, мл
- зерттеліп отырған азықтың салмағы, г
6,25 – азоттың протеинге шаққандағы коэффициенті.
Құрал – жабдықтар, ыдыстар және реактивтер:
Аналитикалық таразылар, өртеу үшін жасалған құрылғылар, аммиякты
Къельдаль үлгісімен айдауға арналған құрылғы. Къельдаль колбасы, концентрлі
күкірт қышқылы, өлшеуіш целиндір, үшкір крлбалар, 33-40% сілті
ерітінділері, күкірт және натрий қышқылдарының ертінділері, Ташир
индикаторы немесе метилоранж.
Анықтау барысы. 1. Жіңішке ұзын пробиркаға зерттеліп жатқан азықтың 0,5-
1,0 г бөлімін өлшеп аламыз, оны Къельдаль колбасына ауыстырып саламыз. Бос
пробирканы өлшеп, сосын ауадай құрғақ азықтың салмағын анықтаймыз.
2. Къельдаль колбасына 15-20 мл концентрлі күкірт қышқылын құямыз,
абайлап араластырамыз. Жағуды жылдамдату үшін котализатор қосамыз. (0,5-1г
күкіртті мыс қышқылын және 2-3 мл перегидрөл, т.б).
3. Колбаны арнайы қақпақпен жауып, өртеу үшін ауа тартқыш шкафтың
астына қояды. Жағуды сұйықтықтың ашық түске келгенше жалғастыра береміз.
Ертінді қатты көпіргенде колбаға 1мл этил спиртін қосады.
4. Жағудың соңында Къельдаль колбасындағы қоспаны айдағыш колбаға
ауыстыру керек, оны жақсылап тазалап, 3-4 рет дистиленген сумен шайып,
негізгі ерітіндіге құямыз.
5. Амиякты айдау үшін, қабылдағыш құрылғыларын дайындау керек: конус
тәрізді колбаға 25-50 мл 01н. кұкірт қышқылын құйып, Ташир индикаторының 5
тамшысын құямыз (метилоранж). Қабылдағышқа мұздатқыш түтігін түсіріп, оны
қышқылға қарай жүктейміз (аммиактың ұшпауы үшін).
6. Стаканға 60-80 мл 3-40% -тік натрий ерітіндісін өлшеп алу керек,
сосын оны айдағыш колбаның қабырғасымен абайлап ауыстырып құю керек.
Колбаны тез тамшыұстайтын қақпақпен жабу керек, қоспаны араластырып
қыздыруға қоямыз.
7. Аммиякты айдау 30-40 минутқа созылады. Айдаудың аяқталғанын лакмус
қағазының түсімен ажыратады.
8. Қабылдағыштағы мұздатқышты дистиленген сумен шайып, қоспаны 0,1л
натрий сілті ерітіндісімен титрлейді, ол түсі жасыл немесе сабын тәрізді
сары түске келгенше жүреді.
9.Байланысқан 0,1н. күкірт қышқылының мөлшерін есептеу.

Шикі протейіннің анықтауын жазу

Көрсеткіштер Байқаулар
1 2
1 Къельдаль колбасының нөмірі
2 Пробирка мен азықтың салмағы, г
3 Бос пробирканың салмағы, г
4 Азықтың салмағы, г
5 Күкірт қышқылының жағылуы үшін алынған, мл
6 Қабылдағышқа алынған 0,1н. күкірт қышқылының
көлемі, мл
7 Титрлеуге кеткен 0,1н. сілтінің көлемі, мл
8 0,1 н. күкірт қышқылының байланысуы, мл
9 Азықтағы азоттың пайызы,%
10 Азықтағы протеиіннің пайызы,%
Орташа пайыз,%

4-тапсырма

Азықтағы шикі жасунықты анықтау

Жасунықты Генеберг және Штоман бойынша анықтау жасунықтың
(ерімейтіндгімен) әлсіз қышқыл ерітінділерінде және негіздерде
ерімейтіндігімен негізделген.
Күкірт қышқылы ерімейтіндерді көмірсуларда, амидтерде, минералда
заттардың бөлшектерінде ерітеді. Калий ақуызды заттарды гидролиздейді, одан
басқа гемицеллюлозаның үлкен бөлігін, лигниннің үлкен емес мөлшерін,
майларды гидролиздейді. Азықтың ерімейтін бөліктері, жасунықтан басқасы,
лигнин, гемицеллюлоза, пектинді заттар және т.б қалып қояды.
Шикі жасунықты мынадай формула бойынша есептейді:
- шикі жасунықтың салмағы, г
- ауадай құрғақ азықтың салмағы, г
Құрал – жабдықтар, ыдыстар, реактивтер: аналитикалық таразы, вакуумды
насос, кептіргіш шкаф, электроплиталары, 400-600мл стакандар, жуғыштар,
1,25% - тік күкірт қышқылының ерітіндісі, 2,5% -тік калий ерітіндісі,
спирт, күкіртті эфир, бензин колбасы, бюкс, эксикатор, шыны варонкалар,
шыны таяқшалар.
Анықтау барысы.
1) Бюкске қағаз сүзгіштерді салып, кептіргіш шкафта 100-1050 С
температурада тұрақты масса алғанға дейін кептіру керек.
2) Пробиркаға зерттеліп жатқан азықтың 1-2 г алып, өлшейді.
3) 400-600 мл азықты стаканға салу керек, бос приборканы өлшеп, сосын
зерттеліп жатқан азықтың салмағын анықтау.
4) Азық сынамасы бар стаканға байыппен 200 мл, 1,25%-тік күкірт
қышқылын құйып, 30 минут қайнату керек, сұйықтың тұрақты деңгейін сақтап
тұрып, 5 минут сайын стаканға дистиленген қайнаған суды 200 мл бөлігіне
дейін қосып тұрады.
5) 30 минут сұйықтықтың қайнау моментінен бастап, электр плитасынан
стаканды алу керек, оған тұнба түсуіне мүмкіндік беру керек, ыстық күйдегі
тұнбасы 3-4 рет дистиленген ыстық сумен жуу керек.
6) Стаканға 100 мл 2,5% - тік калий ерітіндісін құйып, 200 мл бөлігіне
дейін дистиленген су құйып, 30 минут қайнату керек.
7) 5- ші пунктегідей жасау.
8) Ерімейтін азық тұнбасын стаканнан алдынала кептірілген фильтрге
өткізу керек, оны дистиленген сумен, спиртпен және эфирмен жуу керек.
Тұнбаны фильтрмен сол бюкске орналастырып кептіру керек.
9) Шикі жасунықтың салмағын, бюкспен фильтрдің салмағы және фильтрлі
бюкске салынған жасунықтың салмағының айырмашылығымен есептейді.
Азықтағы жасунықты тез анықтау үшін әдістің жаңа модификациясын
ұсынады.
1. Сынама азығы бар стаканға 100 мл 4% - тік күкірт қышқылын қосып, жай
қыздырып 10 минут қайнатады.
2. Стаканды плитадан алып, оған 100 мл дистиленген суды қосады және
артынша стаканға 25 мл 30%- тік натрий ерітіндісін құяды (және 4% -тік
сілті ерітіндісін алу үшін) со сын тағы да 10 минут қайнатады.
3. Сілтімен қосып қайнатқан соң, стаканға 200-300 мл ыстық дистиленген
су қосады, жасунықты декантациямен жуады, фильтрге өткізеді, тағыда жуады
және кептіреді.
* * *
“Шикі” жасунықты Кришнер және Генек әдістері бойынша анықтау азықтың
құрғақ қалдық салмағын сірке қышқылының, азотты қышқылның және
үшхлорлысірке қышқылыныңсірке қышқылы қосындыларымен өңдегеннен кейін
анықтауға негізделген.
Ыдыстар және реактивтер. Эринмейер колбасы 150-200 мл қайтарма
мұздатқышымен, 80% - тік сірке қышқылы, азот қышқылы (ортақ салмағы 1,4),
үшхлорлысірке қышқылы.
Анықтау барысы.
1) Бюксті фильтрімен кептіріп және өлшеу керек.
2) Зерттеліп жатқан жарманың 1-2 г Эрленмейер колбасына аламыз.
3) Колбаға 75 мл 80% -тік сірке қышқылының қопасын қосамыз, сосын 5 мл
азот және үшхлорсірке қышқылын қосамыз.
4) Колбаны қайтарма мұздатқышпен жалғастырамыз, сосын 30 минут
аралығында қайнатамыз.
5) Колбадағы қосындыны алдын-ала кептірілген фильтрмен сүзгілейді, оны
ыстық сумен жуу керек, немесе спиртпен, эфирмен.
6) Жуылған тұнбасы бар фиильтрді бюкске орналастырып, 100-1050 С
кептіреміз.

Шикі жасунықты анықтауын жазу

Көрсеткіштер Бастаулар
1 2
1 Бюкс нөмірі
2 Бюкспен фильтрдің салмағы, г
1-ші өлшеу
2-ші өлшеу
3 Азығы бар пробирканың салмағы, г
4 Бос приборканың салмағы, г
5 Азықтың салмағы, г
6 Жасунық салынған фильтрлі бюкстің 100-1050 С
кептіруден кейінгі салмағы, г
1-ші өлшеу
2-ші өлшеу
3-ші өлшеу
7 Шикі жасунықтың салмағы, г
8 Ауалы- құрғақ заттағы жасунықтың пайызы,%
Орташа пайыз,%

5-тапсырма

Азықтағы шикі майды анықтау

Бұл әдіс майдың органикалық ерітінділерде еруге қабілеттілігіне
негізделген (эфирде, бензинде, бензолда және т.б). Маймен бірге азықтан
майтектес заттар (бос май қышқылдар, фосфаттар, смолалар, альдегидтер,
кетондар, пигменттер және т.б.) және т.б. заттар бөлінеді.
Анықтау барысында майды майсызданған қалдық әдісімен анықтау тиімді.
Шикі” майды былайша есептейді:
- азықтағы “шикі” майдың салмағы, г
- зерттелетін азықтың салмағы, г
Құрал – жабдықтар, ыдыстар, реактивтер: аналитикалық таразылар, сокслет
аппараты, кептіргіш шкаф, бюкс, майсыз қағаз қорапшалар, төрт-хлорлы
көміртегі.
Анықтау барысы.
1.Майсыздалған қағаз қорапшаларды бюкске салып 100-1050 – ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.