Іргелі елге – ізгі заңнама

2010 ж 17 тамызда ҚР Президенті «ҚР-да құқық қорғау қызметі мен сот жүйесінің тиімділігін арттыру туралы» Жарлық шығарды. Оның басты мақсаты – қылмыстық саясатты ізгілендіру, криминалсыздандыру. Елбасы осы кезге дейінгі құқық қорғау органдарының құрылымы, функциялары мен құзыреттері қазіргі қоғамның нарықтық қатынастарына сай келмейтінін, құқық қорғау органдарының басқару жүйесінде бір-бірін қайталап, қызмет түрлері араласып, бағалаудың бүгінгі критерийлері мәселелерді шешуге қабілетсіз – деп айтып кеткен болатын. Азаматтар тарапынан Президент Әкімшілігіне келіп түскен барлық арыз-шағымдарының үштен бірі құқық қорғау органдары мен соттардың қызметіне қатысты болып отыр. Бұрынғы реформалау бағытындағы барлық әрекеттер күткендегідей нәтиже бермеді. Құқық қорғау қызметі мен сот жүйесінің тиімділігін арттыру жарлығында көзделген мәселелер: өкілеттіктерді нақты бөлу және құқық қорғау органдарын өздеріне тән емес функциялардан босату, қылмыстық істерді тергеу жүйесін оңтайландыру және жалпы құқық қорғау қызметінің тиімділігін арттыру болып табылады. Тағы бір өзекті мәселе – қылмыстық жазаларды ізгілендіру. Қоғамға зор қаупі жоқ қылмыстарды, әсіресе экономикалық саладағы қылмыстарды криминалсыздандыру. Рейдерлікке сенімді құқықтық тосқауыл қойып, бизнесті тексеруші құрылымдардың қыспағынан заңнамалық тұрғыда құтқару қажет. Заң шығармашылықтың үлкен блогы қылмыстың алдын алумен, жазасын өтеген және әсіресе босатылатын адамдардың әлеуметтік бейімделу және оңалту жүйелерін реформалаумен байланысты. Біздің елімізде мұнымен әлі айналысқан жоқ. Басқа елдердің тәжірибелерін ескере отырып, бұл жұмыспен қажетінше айналысу керектігі көрсетілген.
ҚР Президенті Н.Назарбаев «Жаңа онжылдық, жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Біздегі жазалау жүйесіндегі айыппұлдар 5 пайыздан аз, түзету жұмыстары – 0,4 пайыз, қоғамдық жұмыстар – 0 пайыз. Қазір жазалаудың негізгі түрі – бас бостандығынан айыру болып отыр. Түрмеден босағандарды ешкім бақыламайды, соның нәтижесінде олар қылмыскерлер қатарын көбейте түседі», – деп атап өткен болатын.
Ал 2010 ж. 17 тамызында шығарылған жарлығында: бас бостандығынан айыруға байланысты емес жазаларды, оның iшiнде айыппұл, қоғамдық жұмыстар және бас бостандығын шектеу, сондай-ақ қамауға алуға балама ретiнде жолын кесу шаралары жазаларын қолдану саласын кеңейтуге, сондай-ақ қылмыстық iстер бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзудi одан әрi оңайлатуға, оның жеделдiгiн, оның iшiнде тергеумен ынтымақтастықтағы айыпталушыларға қатысты ынталандыру нормаларын енгiзу арқылы арттыруға бағытталған және жарлықтағы басқа да мәселелерге қатысты заңдардың жобаларын 2010 жылдың сонына дейін әзiрлеп, Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлiсiнiң қарауына енгiзілсін – деп көрсетілген.