Инновациялық маркетингтің басқару

Пән: Маркетинг
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

I ИННОВАЦИЯЛЫҚ МАРКЕТИНГТІҢ БАСҚАРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Инновация түсінігі

1. 2 Инновациялық маркетинг түсінігі және басқаруды ұйымдастыру

II ҚР IT-ИНДУСТРИЯСЫНДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ МАРКЕТИНГТІҢ БАСҚАРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ

2. 1. ҚР ақпараттық технологиялар саласының қазіргі даму жағдайы

2. 2 «Қазақтелеком» АҚ кәсіпорнында инновациялық маркетингті қолдану деңгейін талдау

III ҚР IT-ИНДУСТРИЯСЫНДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ МАРКЕТИНГТІҢ БАСҚАРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3. 1 АО «Қазақтелеком» кәсіпорнында инновациялық маркетингті жетілдіру жолдары

3. 2. Инновациялық маркетинг кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың құралы ретінде

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Соңғы кезде еліміздің ақпараттық қызмет саласының нарығы қарқынды дамып келеді. Бұл осы саладағы маркетингті қолдануды қажет етеді. Маркетингті қолдану компанияларға бәсекелік артықшылық, табыстың өсуі, компанияның жан-жақты дамуына ықпал етеді. Сондықтан курстық жұмысының тақырыбының өзектілігі мен маңызы ерекше деп айтсақ болады.

Курстық жұмысының өзектілігі . Маркетинг саласы еліміздің экономикасындағы жылдам қарқынмен дамуда және оның бәсекеге қабілеттілігіне тікелей әсер етеді. Қазіргі таңда ақпараттық саланың да экономикамыздың дамуна әсері зор. Орта дәулетті қазақстандықтардың әлеуметтік-тұрмыстық аясындағы қызметтеріне жоғары телекоммуникациялық технология кең көлемде ене бастады деп айтуға әлі ерте. Қалай болғанда да бұл үрдіс жарқын көрініс таба қоймағанымен, үміт отының белгілері қазірдің өзінде біліне бастады. Бұған ұтқыр байланыс, интернет және бекітілген телефония сияқты телекоммуникация нарығының негізгі сегменттерінің өсу қарқыны куә бола алады.

Қазақстан динамикалық тұрғыда дамушы экономикасы бар мемлекет болып табылады, дегенмен мемлекеттегі телебайланыс қызметтерінің сәйкес дамуынсыз елдің тұрақты дамуына жету қиын, себебі ақпарат қазіргі нарықтық ортада маңызды өндірістік ресурстарды қалыптастырады және ақпараттың өзі тек басқару шешімдерін жасап шығарудың негізі ғана емес, сонымен бірге, нарық потенциалының және қолда бар капиталдың айқын емес активі (өндіріс факторы) болып табылады, мұнсыз қазіргі заманда нарықтық жетістікке жету мүмкін емес. Сондықтан Қазақстан Республикасы өз елі ішінде байланыс қызметтері нарығының дамуына көп көңіл бөлуде.

Қазіргі заманда әлемде толыққанды ақпараттсыз орнықты дамуға жету мүмкін емес. Сондықтан да әлемнің барлық мемлекттері өздерінің ұлттық өрістерін дамытуға мүмкіндік жасайды, ал бұл нарыққа жаңа тауар ұсыну арқылы ғана сәтті бола алады. Мемлекеттің телекоммуникациялық қызмет көрсетуінің дамытылуы алдыңғы қатарлы халықаралық ақпараттық технологияларды енгізуге жол бере отырып, елде ақпараттық кеңістікті толық жетілдіруде маңызды рөл атқарады. Сондықтан да елімізде инновациялық маркетингті дамыту үлкен маңызға ие.

Еліміздің телекоммуникация саласында инновациялық маркетингті дамыту кәсіпорындарға үлкен мүмкіндіктер береді, яғни аталған нарықта жоғары бәсекеге қабілеттілікке қол жеткізуге, тұтынушыларды ерекше ұсыныстармен таң қалдыруға, бәскелестерінен айтарлықтай артықшылықтарға ие болуға, жаңа өнімдер мен қызметтерді жасай отырып, оларды тиімді өткізуге, сонымен қатар новаторлық өнімдер және қызметтермен шетелдік нарықтарға шығуға мүмкіндік береді.

Инновациялық маркетинг тек телекоммуникация саласын ғана емес, сонымен қатар жалпы еліміздің экономикасын дамытуға үлкен септігін тигізеді. Мәселен, инновациялық маркетинг телекоммуникациялық кәсіпорындардың қызметін, табысын, әлеуетін арттыра отырып, отандық жаңа өнімдердің пайда болуына жол ашады. Ал бұл жағдай еліміздің инновациялық потенциалын, мүмкіндіктерін арттырады, экономикамыздың өсіп өркендеуіне жағдай жасайды.

Курстық жұмысының мақсаты - Қазақстан Республикасының ақпараттық қызмет саласындағы компанияларда инновациялық маркетингті дамыту үшін теория-әдістемелік және практикалық ұсыныстар жасау болып табылады.

Жұмысты жазу барысында жұмыстың мақсатына жету үшін келесідей міндеттер белгіленген:

инновация түсінігін сипаттау;

- инновациялық маркетинг анықтамасын беру;

- ақпараттық қызмет саласында инновациялық маркетингтің қолданылу ерекшеліктерін анықтау;

- Қазақстан Республикасындағы ақпараттық қызмет саласының қазіргі даму жағдайына талдау жасау;

- АО «ҚазақТелеком» кәсіпорнында инновациялық маркетингті қолдану деңгейін талдау;

- АО «ҚазақТелеком» кәсіпорнында инновациялық маркетингті жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау.

Курстық жұмысының объектісі . Қазақстан Республикасының ақпараттық қызмет саласындағы кәсіпорындары мен «Қазақтелеком» акционерлік қоғамы.

Курстық жұмысының зерттеу пәні . Қазақстанның ақпараттық қызмет саласындағы инновациялық маркетингтік іс-әрекеттер жиынтығы.

Курстық жұмысы белгілі бір деңгейде алдына қойған мақсатты орындау үшін теориялық тұрғыдан да, талдау тұрғысынан да жан-жақты жүйеленген.

1 бөлімде ақпараттық саладағы инновациялық маркетингтің қолданылу ерекшелігі, жалпы инновациялық маркетинг анықтамалары, инновациялар түсінігі кеңірек қарастырылады.

2 бөлімде Қазақстан Республикасындағы ақпараттық қызметтің қалыптасу алғышарттары, қазіргі даму жағдайы, «Қазақтелеком» АҚ-да қолданылатын инновациялық маркетинг іс-әрекеттері талданған.

3 бөлімде Қазақстан Республикасындағы ақпараттық қызмет саласын және «Қазақтелеком» АҚ-да қолданылатын инновациялық маркетинг іс-әрекеттерін жетілдіру бойынша ұсыныстар жасалынған.

Осылайша, Қазақстанның телекоммуникациялық қызмет нарығында инновациялық өнімдерді жасап жылжытудың негізгі тәсілі - инновациялық маркетингті қолдану болып табылады.

I ИННОВАЦИЯЛЫҚ МАРКЕТИНГТІҢ БАСҚАРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Инновация түсінігі

Бүкіл әлемде экономикалық дамудың маңызды қозғаушы күші ретінде қабылданған ғылыми-техникалық прогресс, көбіне отандық және шетелдік әдебиеттерде инновациялық процесс түсінігімен байланыстырылады. Өйткені, бұл американдық экономист Джеймс Брайт атап көрсеткендей, ғылымды, техниканы, экономиканы, кәсіпкерлікті және басқару ілімін ұштастыратын бірден бір процесс болып табылады. Аталмыш процесс нақты бір жаңалықты ашуға бағдарлана отырып, осы жаңалықты ойлап шығару идеясынан бастап сатуға дейінгі барлық өндіру, айырбастау және тұтыну қарым-қатынастарын қамтиды. Бұдан инновацияның әу бастан-ақ қолданылуға және сатылуға мақсатталғанын пайымдау қиын емес.

Соңғы кездері инновация теориясының мәселелеріне қызығушылық күрт өсті, мұны осы тақырыпқа қатысты шығарылып жатқан жарияланым мен басылым көлемінің көбейіп жатқандығынан айқын көруге болады. Сонымен қатар, инноватиканың мазмұны мен анықтамасы әдебиеттерде толық ашылмаған немесе бір ұғым (термин) әртүрлі мағынада берілумен сипатталған. Ал, бұл өз кезегінде инновация мәнін анықтаудың өзектілігін күшейтері сөзсіз.

«Инновация» түсінігі алғаш рет мәдениеттанушылардың ғылыми зерттеулерінде ХІХ ғасырда кездесе бастаған және бір мәдениеттің кейбір элементтерін өзге мәдениетке енгізу, дәлірек айтқанда, еуропалық ұйымдастыру дәстүрлері мен тәсілдерін дәстүрлі азиялық және африкалық қоғамдарға ендіру арқылы көрініс тапқан. Бертін келе, ХХ ғасырдың соңында ғана техникалық жаңалықтардың заңдылықтары зерттеле бастаған.

Ғылыми әдебиеттерде инновация экономикалық дамудағы маңыздылығына қарай базистік (негізгі), жақсартушы және псевдоинновациялық деп үшке жіктеледі.

Нәтижелерінің бағытталуына қарай инновация өнімдік және процестік болып екіге бөлінеді. Өнімдік инновациялар өнімдердің жаңа немесе жетілген түрлерін қолданысқа ендіруді, дәлірек айтқанда, материалдардың, жартылай фабрикаттардың, қосалқы бөлшектердің және өнімдердің жаңа түрлерін өндіруді қамтиды. Ал, процестік инновациялар технологиялық, ұйымдық-басқарушылық және әлеуметтік болып үшке топтастырылады. Технологиялық инновация - өнім өндірісінің жаңа технологияларын өндіруге; ұйымдық-басқарушылық инновация - өнім өндіру, тасымалдау, өткізу және жабдықтау жұмыстарын ұйымдастырудың жаңа әдістері мен басқарудың жаңа ұйымдық құрылымын қалыптастыруға; әлеуметтік инновация - еңбек және демалыс шарттарын жақсартуға, адамның денсаулық сақтау, білім алу және мәдениетті болу қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталады.

Орыс ғалымы А. И. Пригожин инновациялардың мынадай толық жіктемесін ұсынады:

Таралу деңгейіне қарай: тұрақты, ішінара өзгермелі (диффузиялық) .
Өндіріс цикліндегі орнына қарай: шикізаттық, қамтамасыз етуші (байланыстырушы), өнімдік.
Нарықты қамту үлесіне қарай: жергілікті, жүйелік, стратегиялық.
Инновациялық әлеуеті мен жаңалық деңгейіне қарай: радикалдық, комбинаторлық, жетілген [1] .

Инновацияны төмендегідей жіктеуге болады:

өндірісте жаңа өнімдер мен технологияларды шығару мен игеруге, құрал-жабдықтарды жаңартуға, ғимараттарды қайта қалпына келтіруге және қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шараларды атқаруға бағытталған технологиялық инновациялар;
өндіріс қуатын күшейтуге және өндірістік қызметті әртараптандыруға бағдарланған өндірістік инновациялар;
өткізу (сату) қызметін мақсатты өзгертуге бағытталған сауда-саттық инновациялар;
еңбек шарттарын жақсартуға және ұжымның әлеуметтік жағдайын көтеруге бағытталған әлеуметтік инновациялар;
ұйымдық құрылым мен шешім қабылдау әдістерін жақсартуға бағдарланған басқару саласындағы инновациялар.

Кәсіпкер үшін инновация пайданы ұлғайтудың және жаңа өтім нарықтарын табудың негізгі құралына айналса, Үкімет үшін экономикалық дағдарыстан шығудың бірден бір жолы болып табылады. Инновациялық дамудың басым бағыттары соғыстан кейінгі жылдары әйгілі «оңтайлы экономика» тұжырымдамасының орнын басты. Кембридж университетінің профессоры Грегори Дейнстің айтуынша, инновация оңшыл және солшыл саясаткерлерді біріктіретін жаңа дінге айналды.

Әлем елдерінің барлығының экономикалық сипаты мен дамуын анықтайтын маңызды факторлардың біріретінде бүкіл әлемде мойындалған ғылыми-техникалық прогресс (ҒТП) батыс және отандық әдебиеттерде инновациялық процес ұғымымен байланыстырылады. Бұл процесс жаңалық табуды білдіреді және ғылыми идеяның туылуынан оның коммерциялық іске асуына дейінгі кезеңдерді, яғни өндіріс, айырбас, тұтыну қатынастарының бүкіл жинағын қамтиды.

Инновациялық процестерді зертеудің маңыздылығы, бір жағынан, қоғам экономикасын көтеру үшін ғылым мен инновациялардың ерекше маңыздылығымен, екінші жағынан, Қазақстан Республикасында инновациялық дағдарысты жеңу жолдарын анықтау қажеттілігімен түсіндіріледі.

«Инновация» термині өтпелі экономика кезеңінде белсенді пайдаланады. С. б. «инновациялық қызмет», «инновациялық процесс», «инновациялық шешім» және т. б туыстас түсініктер енді. Инновация түсінігін анықтау үшін ғалымдардың әртүрлі көзқарастарымен танысу керек.

Инновация дегеніміз белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін жаңашыл жаңалықтарды кешенді құру процесі, таралуы және қолданыс табуы. Әртүрлі ғалымдар, әсіресе шетелдік (Н. Мончев, И. Перлаки, В. Хартман, Э. Мэнсфилд, И. Шумпетер және т. б), инновация түсінігін өзінің зерттеу объектісі мен саласына байланысты тұжырымдар айтты. Мәселен, Б. Твисс инновацияны ғылыми ашылымдар немесе идея экономикалық мазмұнға ие процес ретінде анықтайды. Ал, Б. Сантоның пікірінше, инновация - бұл қоғамдық, техникалықжәне экономикалық процесс, яғни идеялар мен ашылымдарды практикада қолдану арқылы қасиеттері жақсы өнімдер мен технологияларды құруға жеткізеді. Ал егер де инновация экономикалық табысқа, пайдаға негізделсе, онда оның нарықта пайда болуы қосымша табысты әкелуі мүмкін. И. Шумпетер инновацияны кәсіпкерлікпен тығыз байланысты өндіріс факторлардың жаңа ғылыми-ұйымдастырылған комбинациясы деген анықтама ұсынған.

Инновацияның әртүрлі анықтамаларын талдау нәтижесінде, инновацияның спецификалық мазмұнын өзгерістер құрайды, ал инновациялық қызметтің негізгі функциясы өзгеріс функциясы болатынын анықтадық.

Сонымен халықаралық стандарттарға сәйкес инновация - (инно-қ қызметтің соңғы нәтижесі) жаңа немесе жетілдірілген өнімге айналған, жаңа немесе жетілдірілген технологиялық процесс нарығына ендірілген, тәжірибе жүзінде пайдаланылатын немесе әлеуметтік қызметтерге қатысты пайдаланылатын инновациялық қызметтердің соңғы нәтижесі.

Инновациялық процесті жаңашылдарды өткізу поцесінде болатын ғылыми-техникалық, технологиялық және ұйымдастырушылық өзгерістердің жиынтығы ретінде анықтауға болады. Ал жаңашылдарды құру, тарату және пайдалануды инновациялық цикл деп атайды.

Әдетте, инновация түсінігі жаңа, жақсартылған өнімді немесе өндіріс процесін қалыптастыру дегенді білдіреді. Бұған қоса, нарықтағы белгілі тауардың өндірісі үшін арзанырақ шикізатты пайдалану, маркетинг саясатын өзгерту, жаңа нарықтарға немесе жаңа сервис (қызмет көрсету) деңгейіне шығу да инновация ретінде қабылданады.

Көбіне, негізгі новаторлар (жаңашылдар) рөлін атқаратын табысты кәсіпкерлер (антрепренерлер) пайдаға кенелтетін жаңалықты қалай ойлап тапқаны және қолданғаны туралы жиі ойлана бермейді. Себебі, олардың басым көпшілігі шикізат және технология нарығындағы, салық салу жүйесіндегі, демографиялық ахуалдағы және геосаяси ортадағы мезеттік өзгерістер мен құбылыстарды пайдалана отырып, қиналмастан «ақша табады»; осылайша, жаңа нарықтарды қалыптастырады немесе қолдағы өнімдерді сатудың жаңа әдістерін ойлап шығарады.

Инновацияның негізгі мақсаттары келесілер:

1. Мәселенің жаңа техникалық шешімін табу-өнер табыстарын құру;

2. Ғылыми-зерттеу және тәжірибе конструкторлық жасалымдарды өткізу;

3. Өнімнің сериялық өндірісін бір қалыпқа келтіру;

4. Өткізуді дайындау және ұйымдастыру;

5. Нарыққа жаңа тауарды ендіру;

6. Технологияларды үнемі жетілдіру жолымен жаңа нарықтард аорнығу, өнімнің бәсеке қабілеттілігін жоғарылату.

Инновацияның негізгі кезеңдері келесілер:

1. Келіп түсетін идеяларды бір жүйеге келтіру;

2. Идеяларды сұрыптау және жаңа өнім туралы идеяны өңдеу;

3. Жаңа өнімнің экономикалық тиімділігін талдау;

4. Жаңа өнімді құру;

5. Нарықта тестілеу

6. Өнім жөнінде маркетинг бағдарламасы негізінде өндіріске жаңа өнімді енгізу туралы шешімді қабылдау.

1800 жылы француз экономисі Жан-Батист Сей экономика ғылымына «антрепренер» ұғымын енгізеді. Оның пайымдауынша, көп мөлшерде соңғы өнім алу және өнімділікті арттыру үшін қолындағы экономикалық ресурстарды пайдаланудың едәуір тиімді тәсілін табатын тұлға «антрепренер» деп аталады.

Инновацияның мәнін толығырақ түсіну үшін оның жіктелімін қарастырған дұрыс. Экономикалық әдебиеттерде «инновация» ұғымын анықтауда және инновацияны жіктеу бойынша біркелкі көзқарас жоқ деуге болады. Зерттеу негізінде инновацияны жіктеудің келесідей нұсқасын ұсынғымыз келеді. Нұсқа жеті жіктеу белгісіне негізделген. Бұл белгілерге мыналарды жатқызуға болады:

қолдану сферасы;
инновацияның пайда болу көзі;
ауқымы;
жүзеге асырудың ақырғы нышаны;
қажеттіліктерді қанағаттандыру сипаты;
жаңашылдық дәрежесі;
қолдану дәрежесі.

Қолдану сферасы бойынша инновацияны жіктеудің келесі нұсқасы ұсынылады:

басқарушылық - белгілі бір объектіні басқару үрдісін жетілдіруге бағытталған;
әлеуметтік-экономикалық - әр түрлі әлеуметтік-экономикалық үрдістерді оңтайландыруға бағытталған;
технологиялық - өндірістік үрдістің тиімділігін жоғарылатуға бағытталған;
қаржылық - көрсетілетін қаржылық қызметтерді жетілдіруге бағытталған;
маркетингтік - маркетинг құралдарын жетілдіруге бағытталған.

Инновацияның пайда болу көзі П. Друкер ұсынған жіктеу нұсқасын келтіргенді жөн көріп отырмыз:

инновация - кездейсоқ оқиғаның нәтижесінде пайда болған;
инновация - шыңдық пен ол туралы ойлардың арасындағы сәйкессіздіктің негізінде пайда болған;
инновация - үрдіске қажеттіліктің туындауы негізінде пайда болған;
инновация - салалық немесе рынок құрылымында өзгерістердің нәтижесінде пайда болған;
инновация - демографиялық өзгерістердің негізінде пайда болған;
инновация - көзқарастарда, көңіл күйдегі және құндылықтардағы өзгерістердің негізінде пайда болған;
инновация - жаңа білімдер негізінде пайда болған [2] .

Масштабы бойынша инновацияны төрт топқа бөлуге болады:

Әлемдік деңгейдегі инновация - жалпы әлем масштабында тараған;
ел деңгейіндегі инновация - бір мемлекеттің аумағында тараған;
аймақ деңгейіндегі инновация - белгілі бір аймақ шеңберінде тараған;
кәсіпорын деңгейіндегі инновация - нақты бір кәсіпорын, ұйым және т. с. с. шеңберінде тараған.

Жүзеге асырудың ақырғы нышаны бойынша инновацияның екі негізгі тобын бөліп көрсетуге болады:

Өнім түрінде жүзеге асырылған инновация - тауар немесе қызмет;
үрдіс түрінде жүзеге асырылған инновация - құжат түрінде рәсімделген операциялар мен технологиялар;

Қажеттіліктерді қанағаттандыру сипаты бойынша инновацияны екі негізгі топқа бөлуге болады:

бұрыннан белгілі қажеттіліктерге бағдарланған инновация - бүгінгі таңда бар, бірақ толық немесе ішінара қанағаттандырылмаған қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған;
жаңа қажеттіліктерді қалыптастыруға бағдарланған инновация - келешекте пайда болуы мүмкін қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағдарланған.

Жаңашылдық дәрежесі бойынша инновацияны жіктеуде Т. Робертсонның нұсқасын қолдануға болады:

Түбегейлі инновация - сатып алушылардың мінез-құлқы үлгісін түбегейлі өзгертетін абсолютті жаңа тауарлар;
жүйелі инновация - қалыптасқан тұтынушылық мінез - құлқының үлгісін өзгертпейтін жаңа тауарды жасау немесе бұрынғы тауардың жетілдірілген түрі;
түрлендірілген инновация - бұрынғы тауардың түрлендірілген түрі.

Қолдану дәрежесі бойынша инновациялар екі топқа бөлінеді:

Арнайы инновация - ерекше үрдістерді жетілдіруге бағытталған;
әмбебап инновация - бір немесе бірнеше саланың бірнеше объектілерін қолдануға болатын.

Қарастырылған жіктелім инновацияның көптүрлілігін салыстырмалы түрде толық сипаттайды. Сондықтан «инновация» түсінігін толық айқындау мақсатында «жаңа өнім» түсінігін қарастыру қажет.

Маркетологтар арасында «жаңа өнім» төңірегінде бірыңғай пікір жоқ, соның салдарынан маркетингтің рөлі толық көлемде анықталмайды.

Маркетингтік терминдер сөздігінде жаңа өнімді бұрыннан шығарылған бірақ елеулі немесе елеулі емес өзгерістер енгізілген өнімді, толықтай жаңа өнім және рынокта бар өнім еліктеменің нұсқасы - ретінде қарастырылады.

В. Фуллердің пікірінше, жаңа тауар - жасау үрдістері мен қатар ұйым бұрын шығармаған немесе бұрынғы тауарды жаңа рынокқа шығаруды қамтуы тиіс. Оның айтуынша, «жаңа өнім» мағынасын көп шектемеу қажет . Профессор Г. А. Васильевтің жетекшілігімен шығарылған ғылыми еңбекте, жаңа тауар - рынокқа шығарылатын және бұрынғы ұқсас тауарларда тұтынушының қасиеттерінің белгілі бір ерекшеліктерімен өзгешеленетін жаңа өнімді қарастыру қажет делінген [3, 31 б. ] . Сонымен қатар, белгілі американдық маркетологтар Ф. Котлер мен Г. Армстронг, жаңа өнім бұл зерттеу мен жасап шығару барысында жақсартылған және түрлендірілген өнімнің тұпнұсқасы деген тұжырым жасады [4, 328 б. ] . Мұндай жағдай аталмыш терминнің аясын анықтау үшін жіктеу критерийлерін білуді талап етеді. Аса сәтті жіктелім ретінде Буз, Аллен және Хэмилтон ұсынған жіктелімін қарастыруға болады. Олар 700 фирма мен 1300 жаңа өндірістік пен тұтыну тауарларын зерттеуге негізделген. Аталмыш жіктелім әлемдік деңгейде белгілі және маркетинг бойынша оқулықтарда кең қолданысқа ие (1-кесте) .

Кесте 1.

Жаңа өнімнің жіктелуі

№

Жіктелім

Үлесі

№: 1

Жіктелім: Әлемдік деңгейдегі жаңа тауарлар

Үлесі: 10 %

№: 2

Жіктелім: Кәсіпорын үшін жаңа тауарлар

Үлесі: 20 %

№: 3

Жіктелім: Өнім ассортиментін кеңейткен тауарлар

Үлесі: 26 %

№: 4

Жіктелім: Жетілдірілген өнімдер

Үлесі: 26 %

№: 5

Жіктелім: Өнімді қайта жайғастыру нәтижесінде алынған тауарлар

Үлесі: 7 %

№: 6

Жіктелім: Үнемдеуші әдістерді қолдану арқылы алынған тауарлар

Үлесі: 11 %

*Ескерту: автормен құрастырылған

Кестеден көріп тұрғанымыздай, аталмыш жаңа өнімнің жіктелуі жоғарыда қарастырылып кеткен инновация жіктелімінің барлық түрлерін сипаттамайды. Сондықтан да, «жаңа өнім» түрлігінің қолданысы инновацияны шығарудағы маркетингтік қызметтің аясын шектейді. Ендеше 1-суретте көрсетілгендей инновация мен жаңа өнім арасында байланысты былайша сипаттауға болады.

Сурет 1. Инновация мен жаңа өнім арасындағы байланыс

*Ескерту: автормен құрастырылған

Сонымен, жоғарыда айтылғаннан шыға отырып, «инновация» ұғымы «жаңа өнім» түсінігін қамтиды және маркетингте оны «өнім инновациясы» ретінде қарастырады.

П. Н. Завлин инновацияларды мынадай 12 қасиеті бойынша, атап айтқанда, маңыздылығына; бағыттылығына; салалық құрылымына; өзгеріске ұшырау деңгейіне; әзірлемелерге деген байланыстылығына; таралу ауқымына; өндіріс процесіндегі орнына; қанаттандыратын қажеттіліктерінің сипатына; жаңалық дәрежесіне; нарыққа шығу уақытына; пайда болу себебіне; қолданылу аясы мен пәніне қарай жіктеу керектігін алға тартады [4] .

Ал, Д. М. Степаненко ТМД елдері үшін озық үлгідегі жаңалықтар мен инновацияларды келесідей тізбекпен топтастырудың орынды екендігін айтады:

1. Инновацияның жаңалық деңгейіне қарай: радикалдық инновациялар; жақсартушы инновациялар.

2. Инновацияның жаңалық ауқымына қарай: әлемдік ауқымдағы жаңа инновациялар; республикалық ауқымдағы жаңа инновациялар; республикадағы салалар үшін жаңа инновациялар; кәсіпорындар үшін жаңа инновациялар.

3. Инновацияның сипатына қарай: өнімдік инновациялар; процестік инновациялар; ұйымдық инновациялар; экономикалық инновациялар; әлеуметтік инновациялар.

4. Инновацияның қолданылу жиілігіне қарай: бір реттік инновациялар; қайталанбалы инновациялар.

5. Инновация ендірілетін халық шаруашылығы салаларына қарай: материалдық өндірістегі; ғылымдағы; қызмет саласындағы; әлеуметтік саладағы инновациялар.

6. Инновацияның қолданылу саласына қарай: кәсіпорын ішінде қолданылатын инновациялар; кәсіпорында жинақталатын инновациялар; сатуға арналған инновациялар.

7. Инновация түрлеріне қарай: ашылымдар, жаңалықтар, патенттер; оңтайландырушы ұсыныстар; ноу-хау; тауар белгілері, тауар төсбелгілері және эмблемалары; технологиялық, өндірістік және басқарушылық процестерді, құрылымдарды, әдістерді, құрылыстарды сипаттайтын жаңа құжаттар.

8. Инновацияны ендіру нәтижесінде алынатын әсер (эффект) түріне қарай: экономикалық; экологиялық; ғылыми-техникалық; әлеуметтік; интегралдық [3] .

Қазақстандағы нарықтық қатынастардың орнығу жағдайында инновациялық процестерді, әсіресе, ғылымды көп қажетсінетін салаларда жеделдету қазіргі экономиканы дамытудың басты сипатына айналуға тиіс. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің деректеріне сүйенсек, жоғары технологиялы өнімдердің әлемдік нарығы жалпы құны 2 триллион 300 миллиард долларды құрайтын 50-55 макротехнологиядан тұрады. Мұның 39%-ы АҚШ-тың, 30%-ы - Жапонияның, 16%-ы - Германияның үлесіне тиеді. Ал, Қазақстанда ғалымдардың көп болғанына қарамастан, еліміздің осы нарықтағы үлесі небәрі 0, 01%-ды құрайды. Аталмыш министрліктің есептеулері бойынша келешекте бұл көрсеткішті 1-2%-ға жеткізуге болады.