Исламдағы адам өмірі

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ШЕТ ТІЛДЕРІ ЖӘНЕ ІСКЕРЛІК КАРЬЕРА УНИВЕРСИТЕТІ

МАГИСТРАТУРА

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:

Магистрант Тобы

Ғылыми жетекші

Қорғауға жіберілді «__» Мамыр 2011ж.

Магистратура деканы п. ғ. к., доцент Дабылтаева Р. Е.

«__»2011ж. Жұмыс қорғалды

Алматы 2011

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ. . .: 1 Исламдағы адам өмірінің мәні . . .

3: 8

КІРІСПЕ. . .: 1. 1Исламдағы адамның жаратылуы . . .

3: 8

КІРІСПЕ. . .: 1. 2 Ислам көзқарасындағы адам өмірінің құндылығы . . .

3: 14

КІРІСПЕ. . .: 2. 2. 1Ислам дініндегі еркек пен әйел теңдігі . . .

3: 19

КІРІСПЕ. . .: 1. 4 Исламдағы адам құқықтары . . .

3: 32

КІРІСПЕ. . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

3: 38

КІРІСПЕ. . .: ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

3: 40

КІРІСПЕ

Ғылыми жұмыстың өзектілігі. Бұл ғылыми жұмыста әлемдегі ең көп тараған діндердің бірі болып саналатын Ислам дініндегі адам проблемасы мәселелері жан жақты талданады. Батыс оқымыстылары адам құқықтары деген тіркестегі «адам» деген түсінікке алуан түрлі анықтама беріп, әбден шатастады. Олар берген анықтамалардың арасында аталған «адам хұқықтары» деген терминнің өзіне керағар келетіндері де бар. Мысалы, олардың пікірлерінше заң мен, демократиядағы «адам» философия мен әдебиеттегі, педогогикадағы «адамнан» мүлде басқа. Философия мен педогогика оқулықтарында адамның болмысы бар болғаны жерден шығып, жерге қайта қайтатын материя ретінде ғана танылған. Біріншісінде адам философиялық негізде шым-шытырық шатпақ пікірлердің көкпарына көлденең тартылған, мойындалмаған, дұрыс бағаланбаған бір тастанды нысан ғана. Ал екінешісінде-демократиялық ұстаным бойынша ол әрдайым жоғары тұратын, хұқықтары мен табиғи талпыныстарының бірі қалмай қатаң қорғалуы тиіс аса қымбат тұлға.

Қазіргі таңда Исламның сыртында болған басқа діндер әсіресе батыс елдері Ислам адам дініне қатысты адам құқықтарын қорланып, аяққа таптайтын дін ретінде көзқарас түзілген. Әсіресе бұған жиырмасынша ғасырдың соңғы онжылдығында ғарыштық серіктер арқылы таратылылып, ешқандай да шекараға бағынбайтын байланыс, жарнама, ақпарат құралдарының қарыштап дамуы орасан ықпал етті.

Адам қоғам құруда алғаш қойылған кірпіш тәрізді. Ислам көзқарасы бойынша ол-Алла Тағала жаратқан махлұқтардың ішіндегі ең ардақтысы. Қадірлі әрі құрметті болып жетілуі үшін оған адам құқықтарын сыйлайды. Ислами түсінік бойынша адам материалистер айтқандай маймылдан шыққан, ішіп жеу құмарлыққа құштар біреу емес. Алла Тағала оны Өзі жаратып, оған ақыл берді. Бүкіл нәрселердің атауын үйретіп, тура жолға салды. Ислам дінінде адамның жанына, мал-мүлкіне және абыройына ешкімнің қол сұғуға хақысы жоқ. Адам-бостандықтың барлық түріне: дін бостандығына, сөз бостандығына, ерік бостандығына, іс-әрекет бостандығына, баспасөз бостандығына, ар-ождан бостандығына және бостандықтың басқа да түрлеріне ие.

Жалпы адам мәселесіне келер болсақ бұл тақырып бүкіл философияның - сонау Конфуций Будда, Сократтан бастап, Орта ғасырдағы діни ілімдерге дейін өзекті философияның сұрағы болғаны белгілі. Қайта өрлеу заманында бұл мәселе жаңаша қарала бастайды. Бұл мәселеге өзінің өшпес ізін енгізген Джаноццо Манетти ( 1396-1459) болды. Өзінің «Адамның абыройы мен артықтығы жөнінде» деген еңбегінде ол Құдайдың адамға арнап жасаған Дүниесінің сұлулығына тоқталып, сонымен қатар сол жаратылған Дүниенің ең биік шыңы - ол адамның өзі дейді. Адамның дене құрылысы, оның әсемдігі басқа Дүниедегі денелерге қарағанда ерекше биік орын алады. Мысалы, әртүрлі нәрселерді жасай алатын адамның қолдары қандай әсем, қандай ғажап! Егер жануарлардың қайсыбірі белгілі бір ғана нәрсемен айналыса алса, адам бар-лығымен айналыса алады. Рухани денеден тұратын адамның әсемдігі соншалықты, адамдар Құдайдың өзін өзіне ұқсатып түсінеді. Егер Құдай бүкіл Дүниені жаратса, адам өзін жағалай қоршаған мәдениеттің ұлы да әсем туындыларын тудырады.

Адам - философия, әлеуметтану, психология, физиология, педагогика, медицина, т. б. ғылымдардың нысаны болып табылады. Адам мәселесі, оның пайда болуы, өмірде алатын орны, тіршілігінің мәні мен мақсаты адамзат танымының формалары - әпсаналардағы (мифологиядағы), діндегі, философиядағы, ғылымдағы ең негізгі мәселе. Бұл жөніндегі әңгімелер ертедегі Стоя қаласының ойшылдары (Сенека, т. б. ) мен Сократтан басталады. (Протагор: «адам - заттардың өлшемі», Сократ: «өзіңді өзің танып біл») . Ежелгі Үнді, Қытай, Грек философиясында адам әлемнің бір бөлігі ретінде қарастырылады. Демокрит түсіндірмесінде адам микрокосм, «кіші әлем», ол сондай-ақ түпнегіздерден құралады; адам денесі мен рухы ақиқаттың екі аспектісі (аристотелизм) немесе екі ерекше түпкізаты (платонизм) . Антикалық философия үшін (Аристотель) адамды қоғамдық өмірге икемді тіршілік, рух, парасат иесі ретінде тану анықтаушы факторболды.

Ортағасырлық шығыс өкілдері де (Әбу Наср әл-Фараби, т. б. ) діннің ықпалы күшейіп тұрғандығына қарамастан, Аристотельдің осы түсінігін ары қарай жалғастырды. Қайта өркендеу дәуірінде адам құдайдан дарыған еріктілік күші арқасында өз өмірі мен тағдырының негізін қалаушы және табиғаттың шектеусіз билеушісі ретінде танылды, сондықтан шебер жаратушының бейнесі Ренессанс символына айналды. 17 ғасыр (ғылыми-революция ғасырында) мен 18 ғасыр (ағартушылық дәуірінде) рационалистерінің ұғынуында нақ сол парасат, ақыл-ой адамның түпкізаты, өзіне тән ерекшелігі ретінде қарастырылады. Неміс классикалық философиясы үшін адам мәдениеттің жаратушысы, рухани іс-әрекет субъектісі және жалпы идеалдық бастау, яғни рух, парасат иесі. 19 - 20 ғасырлардағы постклассикалық философия (Фридрих Ницше, Артур Шопенгауэр, Серен Кьеркегор және т. б. ) сезім, мықтылық және т. б. адамдық ақылдан шет қабілеттерге бет бұрады. Қазіргі философия адам тіршілігінің мәнін оның саналы қызметімен байланыстырады. Бұл қызметтің барысында адам тарихтың әрі алғышарты әрі жемісі болып шығады.

Адамның әлеуметтік мәніне назар аудара отырып, қазіргі философия сонымен бірге әлеуметтік және биологиялық факторлардың өзара күрделі әсерін, әлеуметтік факторлардың басымдылығын ескереді. Әйтсе де «табиғи түрде» әрекет ететін биологиялық факторлардың зор маңызы бар екендігін де ұмытпау қажет. Болашақтағы адам парасатты, иманды, елгезек те қарекетшіл, сонымен бірге сұлулықтан ләззат ала білетін, рухани кемел, жан-жақты дамыған тұлға. Ол қоғамдық тірлікте қайталанбас бітім, бірегей тұлға ретіндегі өзіндік «менімен» танылатын болады. Адам жерде шамамен осыдан 2 - 3 млн. жыл бұрын пайда болды. Ол бірнеше эволюциялық кезеңдерден (питекантроп, гейдельберг адамы, неандертальдар) өтіп, осыдан 30 - 40 мың жыл бұрын, Homo sapіens (латынша - саналы адам) кейпіне енді де, бірте-бірте қазіргі адамдарға тән биологиялық қасиеттерге (кроманьондар) ие болды. Абай, Шәкәрім және ислам теологы әл-Ғазали тәрізді даналардың айтуынша, адам болмысы үш бөліктен құралады: тән, нәзік болмыс және жан. Тән - табиғаттың негізгі бес элементінен: топырақтан, судан, ауадан, оттан және эфирден тұрады.

Тәннің құрылысын, оның жұмысын, өзгеру заңдылықтарын медицинаға байланысты ғылым салалары зерттейді. Адамның нәзік болмысына - сезім, ой-өріс, ақыл-ес, түйсік және «мен» деген түсінік жатады. Бұлардың табиғатын ұғыну өте қиын. Нәзік болмыс табиғи және әлеуметтік ортаға байланысты қалыптасады. Оны психология, парапсихология, спиритуализм, магия, бақсылық, йога тәрізді адам психикасын зерттейтін ғылымдар мен окульттік ағымдар қарастырады. Нәзік болмыстың түрлі атаулары бар: арабша - хауас сәлим, қазақша - рух, санскритте - аура, орысша - дух, латынша - спирит, ғылымда - психоэнергетикалық жүйе, т. б. Жан - адам өмірін басқарушы, қуат көзі, мәңгілік болмысы болып табылады. Тән мен материалдық болмыс оның уақытша киген киімі тәрізді. Олар ауысып отырады. Жан білімге және рухани ләззатқа құштар болғандықтан, ол бұл қасиеттердің қайнар көзін қоршаған ортаның материалдық болмысынан іздейді. Материалдық болмыс болса, әрқашан ақиқатты көмескілеп, бұрмалап көрсетеді және мүмкіндігі шектеулі болғандықтан, ол жанды толық қанағаттандыра алмайды. Бұл жан мен тән арасындағы қайшылықты және олардың өзіндік сипаттағы үздіксіз күресін туғызады.

Шығыс философиясы бойынша адамның жетілуі дегеніміз жанның материалдық құрсаудан босану барысы. Материалдық құрсаудан неғұрлым азат болса, жан солғұрлым жетілген болып есептеледі. Адамның басқа тіршілік иелерінен айырмашылығы да осында. Адам материалдық болмысқа хайуанат дүниесіне қарағанда әлдеқайда тәуелсіз. Сондықтан оның өмірлік мақсаттарға жету мүмкіндігі мол. Жанның толығуы тек рухани жолмен ғана іске асады. Оның қасиеттері жетілу барысында білінеді. Рухани жетілген адамның бүкіл болмысы кемелді келеді. Абай тәнді жан билеу керек екенін айтады. Жан тәнді нәзік болмыс арқылы билейді. Сондықтан жан неғұрлым таза болса, адамның іс-әрекеті де соғұрлым кемел. Бұл адам өмірін мазмұнды етіп, бақыт сезіміне бөлейді. Адам «микрокосм» болғандықтан, оның өмірі «макрокосм» болып табылатын бүкіл әлем өмірімен тығыз байланыста. Сондықтан әркімнің өмірі бүкіл әлем заңдылықтарымен толық үйлесімді болғаны абзал. Абай өзін тәнмен балап, табиғи сезімдерінің ықпалында жүргенді «пенде» деп, нәзік болмысын жетілдірген интеллектуалдарды «адам» деп, ал жан тазалығы үшін рухани жолға түскендерді «толық адам» деп атайды. Белгілі бір тарихи дәуірге немесе ортаға тән мәнділік сол дәуірдегі я ортадағы адамдардың жалпы рухани кескінін құрайтын нәрсе. Адамдардағы нақты істер мен мақсаттар, олардың ойлау ерекшелігі (менталитет), жалпы тіршілігі мен ойлауының логикасы сол ішкі мәнділікпен сәулеленіп тұрады, белгілі дәрежеде соның көрінісі деуге болады. Сондықтан да мәнділік көбінесе тікелей көзге көрінетін құбылыс емес. Белгілі бір ортаның рухани мәдениетінің өзгеше болып тұратыны да оның түпкі негізінде ерекше мәннің жататындығынан. Осындай мән белгілі бір мәдениеттің ішкі ұйтқысы.

Зерттеу пәні: Исламның іргетасы болған Құран кітабы мен Мұхаммед пайғамбардың хадистеріне сүйене отырып Ислам дініндегі адам мәселелерін жан жақты талдау.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері: Ғылыми жұмыстың тақырыбы бойынша нақты жоспар құрып, Ислам діні мен Батыс өркениетіндегі адам проблемаларын салыстыра отырып зерттеу. Осы мақсатты негізге ала отырып, төмендегідей міндеттер алға тартылады.

Адам мәселелеріне қатысты Құран аяттары мен Пайғамбар хадистерін табу;
Исламдағы адамның жаратылуын, оған байланысты ғылым дәлелдерді ұсыну;
Исламдағы адам хұқықтарын көрсету;
Адам бостандығы мәселелерін талдау;
Исламдағы адами теңдік мәселесін анықтау;

Жұмыстың ғылыми жаңалығы ретінде төмендегідей мәселелер шешеімін табады деп ойлаймыз: Ислам дініні Батыс өркениетің пікіріндегідей адам хұқықтарын қорламайды. Қайта адам бүкіл жер бетіне халифа етіліп, ардақталған. Ислам діні адам мәселелері жайында көптеген идеологиялық бағыттарды бірнеше ғасырға артқа қалдырып алғаш болып көтерген. Тіпті адамға қатысты негізгі құқықтарын жан-жақты баяндап, оны іске асырып та үлгерген. Адам құқықтарын қатаң түрде сақтау Алла Тағалаға жақындататын амалдардың бірі ретінде түсініндіріледі.

Жұмыстың теориялық маңызы: Зерттеу барысында алынған нәти-желер мен ой-тұжырымдар практикалық, қолданбалық қызметті атқаратын құнды дерек болары сөзсіз. Сонымен қатар Ислам діні жайында адам мәселесі шеңберінде туындаған керағар пікірлерді жоққа шығарады.

Ғылыми жұмыстың тәжірибелік маңызы: Зерттеу барысында анықталған, зерттеуге түсетін мәселелер, жұмыстың қорытындылары мен тұжырымдарын өз кезегінде дінтанушыларға, исламтанушыларға, жоғарғы оқу орындарында қолданылуы мүмкін. Сонымен қатар осы саладағы ізденушіліер ғылыми жұмыстарына қосымша материал ретінде пайдалануға болады.

Зерттеу әдістері: Зерттеуде салыстыру, талдау, сараптау, топтастыру әдістері негізге алынған.

Зерттеу материалдары: Адам мәселелері жөнінде араб, ағылшын, түрік тіліндегі және де өзіміздің ана тіліміз қазақ тіліндегі әдебиеттерді қолдандым. Ал, бүгінгі таңдағы жаңа мәселелерді сараптау барысында интернеттік ақпарат жүйесі қолданылды.

Курстық жұмыстың құрылымы: Курсытық жұмыс бір тараудан төрт бөлімнен және қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Исламдағы адам өмірінің мәні

1. 1 Исламдағы адамның жаратылуы

Адам бұл - жаратылыстың ерекше сипаттағы қабілет иесі. Адам құндылығының идеясы ежелгі қоғамда айтылған еді және егер басында бастапқы негіз ретінде полис қарастырылған болса, эллинизм дәуірінен бастап ол индивидке ауды. Феодолизимде діни сана адам даралығынан басым түссе, жаңа дәуірде мәдениет адам өмірін қайтадан барлық заттың ең жоғарғы өлшеміне айналдырды. Адам құқықтарының табиғи жаратылыс сипаты дегеніміз - олардың адам туғаннан пайда болуы, адамның өмір сүру құқықтарының ажырамассыздығы, оларсыз индивидті қоғам мүшесі, нағыз әлеуметтік субъект қылатын ерекше адамдық қасиеттерден айыру қатері пайда болатыны, жалпы олардың индивидке тірі жан иесі ретінде тән болуы.

Адамның өмір сүру құқықтарының қасиеттілігін, олардың ең жоғарғы құндылықты табиғи жаратылысқа берген Құдіреттің сыйы болып табылады. Ислам дініндегі адамның жаратылуы турасында мұсылмандардың қасиетті кітабы алуан түрлі дәлелдер келтірілген. Тіпті ол аяттарда адам баласының дүниеге қалай келетіндігі, ана құрсағында жатып қанедай даму кезеңдерінен өтетіндігі жиі-жиі сыр шертіледі. Құран каримдегі адамның жаратылуы турасындағы аяттары қазіргі заманда ғылыми тұрғыдан да расталуда. Құран аяттарының бірінде: « Ей адам баласы егер өлгеннен кейін тірілуден күдіктеңсеңдер әрине біз сендерді топырақтан, сонан соң бел суынан, сосын ұйыған қаннан тағы жаралып біткен-бітпеген кесек еттен жараттық. Өздеріңе тектеріңді білдіру үшін жараттық. Сондай ақ жартырларда қалаған мерзімге дейін қойып қоямыз. Соңында сәби түрінде шығарамыз. Одан кейін ер жетесіңдер, кейбіреулерің қайтыс болып, кейбіреулерің әрнәрсенңі білгеннен кейін түк білмейтін өмірдің ең нашарына қайтарыласыңдар ». Ал Құранның басқа аятында: « Расында адамды нағыз балшықтан жараттық. Сонан кейін оны жатырда түратын тамшы қылдық. Сосын тамшыны үйыған қан жасадық. Ұйыған қанды кесек ет жасап, кесек етті сүйек жасадық та сүйектерге ет қаптадық. Сонан кейін оны басқа бір жаратылыс қып, жан салдық. Жаратушылардың шебері ұлы Алла », -делінеді. Бұл аяттарда Құран түсірілген жетінші ғасырда адамдардың білуі мүмкін емес болған детальдар жатқанын байқау қиынға соқпайды. Мысал келтіре кетсек:

Адам шәует сұйығының түгелінен емес, тек бір кішкене бөлігінен, яғни аталық клеткадан (спермадан) жаратылуы,
Сәбидің жынысын -аталық ұрық айқындайтыны,
Эмбрионның ана құрсағына сүліктей боп жабысып тұратыны,
Сәби ана құрсағында 3 қаранғы кеңістік ішінде өсетіні, т. б. [3, 64 б]

Аталық клеткалар аналық клеткаға жеткенгке дейін бірталай сапар шегеітні белгілі. Бұл сапардың соңында 250 млн. Аталық клетканың тек мың шамасындайы ғана аналық клеткаға жетіп, оның ішінде тек біреуі ғана тұз ұсағының жартысындайы аналық клеткаға кіреді. Яғни адамның негізгі -шәуетті түгелі емес, оның тек бір кішкентай бөлшегі ғана. Құранда бұл ақиқат былайша баяндалады: « Адам баласы өзін (еш сұрақ алынбастан) басы бос қоя берілемін деп ойлай ма? Ол (әу баста) тамызылған бір тамшы шәует емес пе еді? ». Шәует сұйығы тек аталық клеталардан ғана тұрмайтынын ғылым дәлелдеп отыр. Керісінше ол бір-бірінен бөлек әртүрлі сұйықтардың қоспасынан тұраы. Бұл сүйықтар аталық клетканың қажет ететін энергияны тасу, аналық клетканың кіре берісіндегі түрлі қышқылдары нитралдау, аталық клетканың қозғалысына қажет тайғақ ортаны ыңғайлау сияқты қызметтері бар. Ақиқат айнасы-Құранда шәуетті қоспа сұйық деп бейнелеп, енді ашылып жатқан ғылыми детальдарға ишарат жасап тұрғаны таңдай қақтырады.

« Біз адамды әртүрлі қоспа шәуеттен жараттық ». Адамдар көпке дейін сәбидің жынысы аналық клеткалар тарапынан айқындалады деп есептеп келген. Алайда, жетінші ғасырда түскен Құран каримде бұл мәселе туралы басқаша мағлұмат беріліп, сәбидің жынысы құрсаққа құйылған сперматазойдтан жаратылғаны айтылады. « Ол (Алла Тағала), еркек пен ұрғашы жұбын ытқып шыққан ер кісінің шәуетінен жаратты ». Құранда баяндалған бұл деректің растығы генгетика мен микробиолдогия ғылымдарының дамуы нәтижесінде дәлелденіп отыр. Жыныс еркектен клетінін аталық клетка тарапынан айқындалады, ал әйел ағзасы бұл жекрде ешқандай рөл ойнамайды. Жыныс-адам ағзасындағы хромосомаларға байланысты нүкте ағзадағы қырық алты хромосоманың екеуі жыныс хромосомалары деп аталды. Бұл екі хромосома еркектерде ХУ, әйелдерде ХХ ретінде белгіленеді. У хромосомасы еркектік, ал, Х хромосомасы әйелдік гендерді тасиды.

Адам баласының түзілуі- жұптала жүретін ос хромосомалардың еркек пен әйелдің бір-бір жұптарының бірігуі арқылы іске асады. Әйелдегі бұл жұптың екеуіде Х болса, еркектерде біреуі Х екіншісі У болады. Демек жаңа жаратылған сәбидің ана ағзасындағы Х хромосомасы мен аталық клеткадағы У хромосомасының, ал қыз болуы Х хромосомасымен бірігуі нәтижесінде пайда болады.

Ал Құран аяттарындағы: « Адамды нағыз балшықтан жараттық», -дегенді батыстық ғалымдар мойындауға мәжбүр болды. Соңғы жылдары геология және биология ғалымдарының жетекші мамандары үздіксіз зерттеулер жүргізіп орсындай қорытындыға келді. Зерттеу жұмыстарымен «Массачусетс технологи» институтының ғалымы Хайман Хартман, Калифорния университетінен Лейл. М. Койн, Бельгияның «Liege» университетінен Пьер Лазизо және «Glasgow» универоситетінен Крахман К. Смит айналысты. Бұлардың бәрі әлемге есімі танымал атақты ғалымдар және өз мамандықтарының хас шеберлері.

Сонымен қасиетті Құранда: « Адамды әу баста топырақтан жаратты » . « Ол адамзатты құмырадай сыңғырлаған құрғақ топырақ-тан, жындарды оттан жаратты », -дейді. Сыңғырлаған құрғақ топырақ деп аударған сөзіміз арабшада «сол-сол», -деп келген. «Сол-сол», -деп шертсе дыбыс шығатын халдегі лайды айтады. Осы аятта адамның жара-тылуының түрлі кезеңдері қамтылған. Топырақтан лай жасалып, оны адам бейнесіне келтіріп, артынша жан үрленген. Топырақта қандай элементтер болса, адамның денесінде де сол элементтердің кездесетіндігін қазіргі ғылыми тәжірибелер растауда. Топырақта: карбон, кисларод, фосфор, күкірт, азат, кальций, хлор, темір, мыс, иод, алюмини сияқты жиырма түрлі элементтер кездессе, тура осы элементтер адамның бойында да бар. Егер топырақ пен құмның араласуынан пайда болған балшық болмаса электроника, құрлықаралық және жер серігаралық байланыс болмас еді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.