Кәсіпкерлік қызметтегі несиелеуді ұйымдастыру
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. КӘСІПКЕРЛІКТЕГІ ТЕХНОПАРКТЕР ҚЫЗМЕТІНІҢ НЕГІЗІ
1.1. Кәсіпкерлік инфрақұрылымды дамырудағы технопарктер қызметінің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Технопакртердің типтері мен нысандары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТЕХНОПАРКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1. Еліміздегі технопарктердің қалыптасуы және қазіргі жағдайы ... .13
2.2. Қазақстан Республикасындағы технопарктерді дамытудағы мемлекеттің ролін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
3. ТЕХНОПАРКТЕРДІ ДАМЫТУҒА БАҒЫТТАЛҒАН ШАРАЛАР ЖҮЙЕСІ
3.1. Технопарктердің дамытудағы шетелдік тәжірибелер ... ... ... ... ... ...21
3.2. Технопарктердің дамуының елімізге алып келетін жақсылығы ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
1. КӘСІПКЕРЛІКТЕГІ ТЕХНОПАРКТЕР ҚЫЗМЕТІНІҢ НЕГІЗІ
1.1. Кәсіпкерлік инфрақұрылымды дамырудағы технопарктер қызметінің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Технопакртердің типтері мен нысандары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТЕХНОПАРКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1. Еліміздегі технопарктердің қалыптасуы және қазіргі жағдайы ... .13
2.2. Қазақстан Республикасындағы технопарктерді дамытудағы мемлекеттің ролін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
3. ТЕХНОПАРКТЕРДІ ДАМЫТУҒА БАҒЫТТАЛҒАН ШАРАЛАР ЖҮЙЕСІ
3.1. Технопарктердің дамытудағы шетелдік тәжірибелер ... ... ... ... ... ...21
3.2. Технопарктердің дамуының елімізге алып келетін жақсылығы ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
Қазіргі уақытта Қазақстандық кәсіпкерлік біршама қиыншылықтарды бастан кешіріп отырса да, өзінің негізін әлдеқашан құрып болған. Ол заңмен қорғалады және әрқашан дамып отырады. Қазіргі уақытта бұл тақырыптың өзектілігіне ешкім күмәнданбайды, себебі кәсіпкерлік іс-әрекетсіз нарықтықтік экономика болмайды. Ол әлі де даму барысында болса да, бизнестің қоғамдық өндірістің негзігі саласы болатындығына ешкімнің күманы жоқ. Бизнеске деген қызығушылық өсіп келеді. Біздің көзімізше қоғамның жаңа экономикалық негізі құрылып жатыр, өзінің ісін ашуға ниеттенген адамдар шығып жатыр. Бұл адамдар жаңа қоғамның шарттарына бейімделіп емес, өзінің идеяларын іске асырып, өздерін еркін еңбек іс-әрекетінде көрсетіп өмір сүреді.
1. Егемен Қазақстан. 1993. 13 қараша.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылы 13 карашадағы Жарлығымен 15 караша Ұлттық валюта - тенге Күні, Қазакстан Республикасы каржы саласы кызметкерлерінің кәсіби мейрамы болып жарияланды (ҚР ПҮАЖ, 1997. №49. 454-бап.)
3. Қазақстан Республикасы Ұлттык Банк Басқармасының 2001 жылы 3 наурыздағы каулысымен колма-кол ақша белгісі — тиын акща айналымынан алынды. (Қараныз: Егемен Қазакстан. 2001. 29 наурыз).
4. Ақша айналымы дегеніміз елдегі тарихи калыптасқан және ұлттық заңнамамен бекітілген ақшаның жүзеге асуының ұйымдастыру нысаны болып табылады. Қараңыз: Хусбяков А.И. Финансовое право Республики Казахстан. Алматы: Жеті жарғы, 1955.
5. «ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы. 30.08.1995.
6. Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың жалпы ред. — Алматы: Экономика, 2001.
7. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктердің операциялары. — Алматы: Қазақ университеті, 2002
8. Деньги, кредит, банки / Под ред. Лаврушина О.И. - М.: Финансы и статистика, 1999.
9. Банковское дело /Под ред. Лаврушина О.И. — М.: Финансы и статистика, 1998.
10. Банки и банковские операции в России / Под ред. Лапидуса М.Х. - М., 1996.
11. Маркова О.М. и др. Коммерческие банки и их операции. — М.: Банки и биржи, 1995.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылы 13 карашадағы Жарлығымен 15 караша Ұлттық валюта - тенге Күні, Қазакстан Республикасы каржы саласы кызметкерлерінің кәсіби мейрамы болып жарияланды (ҚР ПҮАЖ, 1997. №49. 454-бап.)
3. Қазақстан Республикасы Ұлттык Банк Басқармасының 2001 жылы 3 наурыздағы каулысымен колма-кол ақша белгісі — тиын акща айналымынан алынды. (Қараныз: Егемен Қазакстан. 2001. 29 наурыз).
4. Ақша айналымы дегеніміз елдегі тарихи калыптасқан және ұлттық заңнамамен бекітілген ақшаның жүзеге асуының ұйымдастыру нысаны болып табылады. Қараңыз: Хусбяков А.И. Финансовое право Республики Казахстан. Алматы: Жеті жарғы, 1955.
5. «ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы. 30.08.1995.
6. Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейітқасымовтың жалпы ред. — Алматы: Экономика, 2001.
7. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктердің операциялары. — Алматы: Қазақ университеті, 2002
8. Деньги, кредит, банки / Под ред. Лаврушина О.И. - М.: Финансы и статистика, 1999.
9. Банковское дело /Под ред. Лаврушина О.И. — М.: Финансы и статистика, 1998.
10. Банки и банковские операции в России / Под ред. Лапидуса М.Х. - М., 1996.
11. Маркова О.М. и др. Коммерческие банки и их операции. — М.: Банки и биржи, 1995.
Т.Рысқұлов атындаға Қазақ экономикалық университеті
Экономика факультеті
Экономика кафедрасы
Кәсіпкерлік пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Кәсіпкерлік қызметтегі несиелеуді ұйыьдастыру
Орындады: 4курс студенті (403 тобы)
Мамандығы: 050506 Экономика Омарбекова А.
Ғылыми жетекшісі: оқытушы Тапеев Ғ.
Қабылдады:
э. ғ. к., доцент Елшібаев Р.
аға оқытушы Жунисбекова Г.
аға оқытушы Измаханова А.
Алматы 2010 жыл.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. КӘСІПКЕРЛІКТЕГІ ТЕХНОПАРКТЕР ҚЫЗМЕТІНІҢ НЕГІЗІ
1.1. Кәсіпкерлік инфрақұрылымды дамырудағы технопарктер қызметінің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Технопакртердің типтері мен нысандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 9
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТЕХНОПАРКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1. Еліміздегі технопарктердің қалыптасуы және қазіргі жағдайы ... .13
2.2. Қазақстан Республикасындағы технопарктерді дамытудағы мемлекеттің ролін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
3. ТЕХНОПАРКТЕРДІ ДАМЫТУҒА БАҒЫТТАЛҒАН ШАРАЛАР ЖҮЙЕСІ
3.1. Технопарктердің дамытудағы шетелдік тәжірибелер ... ... ... ... ... ...2 1
3.2. Технопарктердің дамуының елімізге алып келетін жақсылығы ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 32
КІРІСПЕ
Қазіргі уақытта Қазақстандық кәсіпкерлік біршама қиыншылықтарды бастан кешіріп отырса да, өзінің негізін әлдеқашан құрып болған. Ол заңмен қорғалады және әрқашан дамып отырады. Қазіргі уақытта бұл тақырыптың өзектілігіне ешкім күмәнданбайды, себебі кәсіпкерлік іс-әрекетсіз нарықтықтік экономика болмайды. Ол әлі де даму барысында болса да, бизнестің қоғамдық өндірістің негзігі саласы болатындығына ешкімнің күманы жоқ. Бизнеске деген қызығушылық өсіп келеді. Біздің көзімізше қоғамның жаңа экономикалық негізі құрылып жатыр, өзінің ісін ашуға ниеттенген адамдар шығып жатыр. Бұл адамдар жаңа қоғамның шарттарына бейімделіп емес, өзінің идеяларын іске асырып, өздерін еркін еңбек іс-әрекетінде көрсетіп өмір сүреді. Мұның негізгі себебі қоғамның және халық шаруашылығының демокртиялануы болып табылады. Нарықтықтық экономикаға өту үшін өндіріс құрылымын түбегейлі түрде өзгерту қажет. Өзгерістер монополияны жеңіп, конкуренцияның пайда болуына жол ашады.Біз әлемдік тәжірибені негізге ала отырып бұл мәселені түрлі меншіктің түрлі формалары негзінде құрылған кәсіпкерліксіз шешу мүмкін еместігін айта аламыз. Қазіргі уақытта кәсіпкерліктің өндірістің, нарықтыңтің дамуына, яғни бүкіл қоғамға әсерін тигізетінін көптеген адамдар түсінді. Мемлекет кәсіпкерлердің арқасында, ал кәсіпкерлер өз мемлекетінің қолдауының арқасында дамып, гүлденеді. Рим құқығында кәсіпкерлік ұғымы коммерциялық іс-әрекет, іс ретінде қарастырылды. Кәсіпкер ретінде қоғамдық құрылысты дамытатын арендатор деп есептелінді. Орта ғасырларда кәсіпкер ұғымы бірнеше мағынаны берді. Біреулер, сыртқы саудамен айналысатын адамдарды сөйтіп атайды. Мұндай кәсіпкерлікке мысалды Марко Поло, Еуропа және Қытай арасындағы сауданың даму негізінде тұрған саяхатшы береді.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі өзі жүргізетін операциялар бойынша ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесін, сол сияқты басқа да мүдделендіру мөлшерін белгілейді. Ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесін ақша нарығының жалпы жағдайына несие бойынша сұраныс пен ұсынысқа, инфляция деңгейіне байланысты белгілейді. ҚҰБ мүдделеңдіру мөлшерлемесі саясатын мемлекеттік ақша-несие саясаты жүзеге асырылатын аумақтағы нарықтың мүдделендіру мөлшерлемесіне әрекет ету үшін пайдаланады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі пайыз саясатының басты мақсаты -- айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту, соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол жеткізуге тиіс.
Жалпы, курстық жұмыстың жазылу құрамы кіріспе, үш бөлім, сегіз сұрақты, сондай-ақ қорытынды, пайдаланған әдебиеттер қамтып отыр.
Бірінші бөлімде Ұлттық банктің экономикадағы ролі, мәні және мақсаты мен қажеттілігі қарастырылды, сонымен қатар Ұлттық банктің пайыздық саясаты, ақша - несие саясатының түрлері қарастырылды, сонымен қатар пайыздық саясатты жүргізудің шетелдік тәжірбиелеріне сипат берілді.
Осы бөлімде мемлекеттің ақша - несие саясатында пайыздық саясатының қажеттілігінің мәні, мазмұны ашылды. Ақша-несие саясаты -- бұл айналыстағы ақша массасын, несие көлемін, сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесін өзгертуге жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы болып табылады. Сонымен қатар, ақша - несие саясатының субъектілері анықталды.
Екінші бөлімде, ҚҰБ-нің ақша - несие саясатының басты бағыттары, оны жүргізудің жолдары және реттеуі қарастырылды, сонымен қатар, ақша - несие саясатының табыстау механизімі және оның салық - бюджет, валюта саясаттарымен байланысына сипат берілді. Осы бөлімде Қазақстан Республикасының пайыздық саясатына талдау жасалып, негізгі көрсеткіштеріне баға берілді. Монетарлық саясаттың негізгі бағыттары анықталып, оларды жетілдіру жолдары қарастырылды.
Осы бөлімде Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі банктердің банкі, қызметінің маңыздылығы және екінші деңгейлі банктердің қызметін қабылдау, қадағалау және бақылау жүргізу бағыттарына сипат берілді. Сонымен қатар, Ұлттық банкінің екінші деңгейлі банктермен есеп айырысу операцияларын жүргізу қызметі қарастырылды. Және де Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің 2006 - 2009 жылдарға арналған ақша несие саясатына сипаттама берілді.
Үшінші бөлімде, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкімен жүргізелетін пайыздық саясатының негізіг проблемалары мен оларды жетілдіру жолдарына сипат берілді.
Яғни, Қазақстан Республикасының пайыздық саясатының қазіргі кездегі қиыншылықтары анықталды және одан шығудың жолдарына сипат берлді.
Курстық жұмыстың жазылу барысында және тақырыптың мазмұнын ашуда белгілі авторлардың оқулықтары, монографиялар, сондай-ақ газет - журналдар беттеріндегі жарияланған мақалалар, маңызы деректер, статистикалық көрсеткіштер жан-жақты пайдаланылып отыр.
1. КӘСІПКЕРЛІКТЕГІ ТЕХНОПАРКТЕР ҚЫЗМЕТІНІҢ НЕГІЗІ
1.1. Кәсіпкерлік инфрақұрылымды дамырудағы технопарктер қызметінің мәні
Қай қоғамның болсын жедел жаңаруы сол қоғамның талап-тілегіне, арман-мүддесіне байланысты екені мәлім. Жедел жаңару, немесе халықаралық тілмен айтқанда модернизация - опық жегеннің құр дүрмекке еруі емес, бұл - мемлекеттің жаңа жағдайға сай дамуы мен өркендеуіне себепші кешенді іс-шаралардың жүйесі.
Әлем жұртшылығы "амбициялық шешім" деп айтып жататын ұғым бар. Бұл - талап пен жүректілікті аңғартатын тіркес. Бейнелі сөйлейтін халқымыз мұны "тәуекел түбі - жел қайық", "бар болсаң - нар бол" ұғымдарына сыйдырған. Ал енді осы сөздердің мәні тәуелсіздігіміздің 14 жылы ішінде толық ашылды дей аламыз. Қай өлшеммен қарасаңыз да бір ақиқат нәрсе: Қазақстан Республикасының барша табыстары Н.Ә.Назарбаевтың есімімен тығыз байланысты. Жеңістердің ұйытқысы да, дәнекері де - халық аманатын арқалаған Елбасы. Қазақстан үшін мәні айрықша осы бір құбылысты әлем бүгінде "Нұрсұлтан Назарбаев феномені" дейтін болды.
Мемлекет басшысы Қазақстан азаматтары үшін өмір сүрудің жоғары стандарттарын жасай отырып, әлемнің тиімді дамып келе жатқан елдерінің қатарына қосылуға тиістілігін, мұны ұлтымыз бен экономикамыз бәсекеге қабілетті болған жағдайда ғана істей алатынымызды атап көрсетіп, бәсекеге қабілеттілікке қалайша жетуге болатынын жүйелеп берген болатын. Атап айтқанда, олар: инновациялық экономика құру және шикізаттық емес секторды дамыту; шағын және орта бизнесті өркендету; аграрлық іс-шараларды жүйелеу; қаржылық секторды өрістету; жаңаша білім беру мен кәсіптік даярлауды жетілдіру; әлеуметтік қамсыздандыру мен мәдениетті барынша сапаландыру. Бұл ретте Елбасы саяси реформалар да экономикалық және әлеуметтік жаңарумен қатар жүру керектігін алға тартып отыр.
Сөз бен істің бірлігі - жедел жаңаруға бет түзеген Қазақстанның бүгінгі шындығы. Өмір бір орында тұрмайды: заман да құбылмалы, әлемдік құбылыстар да өзгермелі. Бірақ әрбір мемлекет үшін жақсылық пен өркендеудің бастауы - халық. Олай болса, халықтың арман-тілегі, талғам-таразысы басты назарда болуы тиіс.
Біз осындай парасатты пайымды Президент Н.Ә.Назарбаевтың 2006 жылғы 18 қаңтарда ҚР Парламенті палаталарының бірлескен отырысында сөйлеген сөзінен тағы да ұқтық. Еліміздің әрбір тұрғыны үшін аса маңызды бұл тұжырымдама "Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы" деген атқа ие болды.
Аталған Стратегияның мән-маңызын түсіндірген кіріспе сөзінде Елбасы: "Бұл стратегияның негізінде ұлттық тауарлар мен қызметтердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру есебінен Қазақстанның халықаралық рыноктарға шығуы үшін өңірлік және жаhандық экономиканың артықшылықтарын пайдалану алынған", - деп атап көрсетті. Расында, кезең-кезеңмен жүзеге асырылып келе жатқан толық бәсекелестікке жету бағытындағы іс-шаралар заман талабымен санасқан осындай кешенді жұмыстарды талап етеді.
Стратегияда алты басымдық айқындалып, оны орындаудың нақты жөн-жобасы көрсетілген. Бұл ретте экономикамызға соны серпін, жаңа күш беретін, нарықтық қағидаттарды мейлінше жүйелі орнықтыратын, әлеуметтік даму мен кәсіпкерліктің өрістеуіне қолайлы жағдай туғызатын, индустрия мен түрлі инфрақұрылымдарды одан әрі жетілдіретін мемлекеттік іс-шаралар жете талданып-таразыланған. Сөйтіп, бүгінгінің міндеті мен жақын болашақтың алар биігі сабақтастықта қарастырылған.
Әрине, Стратегиядағы әрбір басымдық мемлекетіміздің тиісті әрбір саласына жауапкершілік жүгін артады. Осы орайда білім және ғылым саласы өкілдеріне "Әлсіздерді қорғайтын және экономика мен елдің дамуын қолдайтын осы заманғы әлеуметтік саясат" аталынатын ІІІ басымдықтың төртінші және бесінші тармақтары, атап айтқанда, "Осы заманғы білім беру және білікті кадрларды дайындау жүйесін дамыту", "Кадрларды қайта даярлау" міндеттері тапсырма үдесінен шығуды аманаттайды.
Біз бұл жерде аманат сөзін жайдан-жай қолданып отырғанымыз жоқ. Өйткені, сабақтастық, мәмілегерлік, үйлесімділік қағидаттарын үнемі назарда ұстап келе жатқан Елбасы 2005 жылғы сайлауалды бағдарламасында тарихымыздағы елінің ертеңі үшін аянбай күрескен тұлғалар аманатына адал болуды айрықша айтып еді. Біз ешқашан тақыр жерде пайда болдық деп айтуға тиіс емеспіз: барды байытуға, жоқты өз дәстүрімізге сай орнықтыруға тиіспіз. Елбасымыз отандық білім мен ғылым бойына әлемдік тәжірибе негізінде қан жүгіртуді ойлағанда, сөзсіз мәселені тереңінен қарастырады, байыпты жөн-жоба сілтейді.
Ақша мемлекет пайда болмастан көп бұрын қолданысқа енді және ол тауардың әр түрлі болатындығын білдірді. Бұл айырбас қатынастарының дамуының нәтижесі еді. Сөйтіп, ақша өзінің тауар ретіндегі сапасын біртіндеп жоғалтып, оның құнының баламасына көшті. Мемлекет өзінің каржы қызметі саласында өзіне дейінгі қолданылған акшаны пайдаланды. Қазақстан Республикасы өзінің төл теңгесін шығарғанға дейін кеңесетік (кейін ресейлік) сомдарды қодданды. Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы 1993 жылғы 12 карашадағы Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығымен енгізілді. Жарлықта ұлттық валютаны 1993 жылдың 15 карашасынан бастап енгізу көзделді.
Қазақстан Республикасының ақша бірлігі (ұлттық, валюта - сы) теңге болып табылады. Тенге 100 тиыннан тұрады.
Ережелерге сәйкес екінші деңгейдегі банктер клиенттерден банкттік шоттарға ешкандай кедергісіз қолма-қол тиындарды кедергісіз қабыддау мен операциялық кассаны қамтамасыз етуге міндетті; занды және жеке тұлғалардан тиындарды теңгеге, басқа да айналымдағы ақша белгілеріне ауыстыру жүргізіледі. Қазақстан Республикасының акша айналымынан қолма-қол тиынды алудын шектеулі мерзімі белгіленбейді және ол ақша айналымынан толык шығып қалғанша жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының айналымдағы ақша белгілері банкнот пен монеталардан тұрады. Банкнот пен монетаньщ көрсетілетін құнының құрылымын Қазақстан Ұлттық Банкі белгілейді.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы заңына сәйкес Қазақстан Республикасы аумағыңда қолма-қол ақшаны шығару, олардын айналысын ұйымдастыру және айналыстан алуды тек қана Қазақстан Ұлттық Банкі қолма-қолсыз эквивалентпен алу арқылы банкнот пен монеталарды банктерге сату нысанында жүзеге асырады.
Қазіргі кезде Қазақстанда өзінің ақша жүйесі қалыптасты. [4, 78] Ақша жүйесінің элементі мемлекет белгілеген ақша айналымы болып табылады. Ақша айналымына қолма-қол және қолма-қолсыз нысандағы ақша қозғалысы жатады.
Жоғарыда айтқанымыздай, Қазақстан Республикасындағы ақшалардың бірден-бір эмитенті Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі болып табылады. Қазақстан Ұлттық Банкі банк - ноттар мен монеталардың қажетті мөлшеріне ділгерлікті анықтайды, олардын жасалып шығарылуын қамтамасыз етеді, қолдағы ақшаны сақтау, жою және инкассациялау тәртібін белгілейді.
Қазақстан Ұлттық Банкінің айналысқа шығарған банкноттары мен монеталары олардың белгіленген құнымен Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төлемдердің барлық түрлері бойынша, сондай-ақ банк шоттарына, енгізу және акша аудару үшін қабылдауға міңдетті, олар Қазақстан Республикасының барлық банктерінде шектеусіз ұсатылады және айырбасталады.
Қазақстан Ұлттық Банкі банкнот пен монеталардың қажетті мөлшеріне ділгірлікті анықтайды, олардың жасалып шығары-луы, қолдағы ақшаны сақтау, жою және инкассациялау тәртібін белгілейді. Қазақстан Республикасында шығарылған банкнот-тар мен тиындардын көрсетілген құндық құрамы, нысаны және орнекті кескіндемесі болуға тиіс. Банкноттар мен монеталардың аталған сипаттамалары баспасөзде жарияланады.
Қазақстан Ұлттық Банкінен басқа ешкім Қазақстан Ұлттық Банкі шығарған банкноттар мен монеталарды жарамсыз деп жариялай алмайды.
Тозған және бүлінген, өзінің толык көлемінін кемінде жетпіс проценті сақталған банкноттарды Қазақстан Ұлтгык Банкі және Қазақстан Республикасының банктері шектеусіз айырбастайды және жоғалған немесе жойылған банкноттар мен монеталарды өтеуге міндетті емес.
Банкноттар мен тиындарды құқыққа қайшы жасап шығаруға, сондай-ақ қолдағы ақшаны санкциясыз эмиссиясын іске асыруға кінәлі адамдар Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес қылмыстық және мүліктік жауаптылыққа тартылады.
Ақша бірлігін ауыстыруға Қазақстан Республикасы Прези - дентінің құқығы бар. Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Республикасы ақша бірлігінің колданылу тәртібін, мерзімін және шарттарын белгілейді.
Өзі жүргізетін операциялар бойынша ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесін, сол сияқты басқа да мүдделендіру мөлшерін белгілейді. Ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесін ақша нарығының жалпы жағдайына несие бойынша сұраныс пен ұсынысқа, инфляция деңгейіне байланысты белгілейді. мүдделеңдіру мөлшерлемесі саясатын мемлекеттік ақша-несие саясаты жүзеге асырылатын аумақтағы нарықтың мүдделендіру мөлшерлемесіне әрекет ету үшін пайдаланады.
Пайыз саясатының басты мақсаты -- айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту, соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол жеткізуге тиіс.
Қазақстандағы инфляциямен күресудің тағы да бір маңызды факторы -- шетел валютасына деген артық сұранысты төмендету болып табылады. Өткенге оралатын болсақ, теңгені енгізгеннен кейінгі жарты жылдай уақыт ішінде, валюталардың бағамдық айырмасы есебінен алыпсатарлық табысқа қол жеткізу мүмкіндігінің салдарынан банктің қысқа мерзімді капиталдары несиелік нарықтан валюталық нарыққа ауысып кетті. Теңгенің айырбас бағамы анықталатын сыртқы көрінісі мен сыртқы құны арасыңдағы шекті қатынастың бұзылуы Ұлттық валютаның тұрақсыздығын одан сайын арттыра түсті.
Ұлттық банктің мүдделендіру мөлшерлемесі ақша нарығындағы қаржылық операциялардың барлық түрлеріне пайыз мөлшерлемесінің белгілеу базасы ретінде қызмет етеді.
Қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің шамасы ақшалай қаражаттарға деген сұранысқа және инфляция деңгейіне байланысты келеді. Ұлттық банк мүдделендіру мөлшерін реттеу арқылы республикамыздағы ақша жиынының шамасына әсер етеді және несиеге деген сұранысты арттыруға немесе қысқартуға мүмкіндік жасайды. Ресми пайыз мөлшерлемесінің деңгейі екінші деңгейдегі банктер үшін, Ұлттық банк саясатының ақша жиынына бақылау жасау шегіндегі негізгі бағыттарын сипаттайтын басты бір көрсеткішті білдіреді.
Ұлттық банктің ресми пайыздары, оның тікелей бақылауына жатпайтын несиелік ресурстар нарығының шартына сай банктер дербес белгілейтін нарықтық пайыз мөлшерлемесіне жанама түрде ықпал етеді. Соның негізінде сұраныс пен ұсынысқа байланысты саудада белгіленетін Ұлттық банктің қысқа мерзімді шоттары бойынша, банкаралық несиелер және мемлекеттік қысқа мерзімді несиелер бойынша пайыз мелшерлемелері жыл бойына Ұлттық банктің мүдделендіру мөлшерлемесінің өзгеруіне байланысты темендеп отырған.
Пайыздың нақты бейнелері, өз кезегінде инвестициялау үшін әлуметтік ресурс болып табылатын депозиттердің несиелік мекемелерге ағылуын арттыра түсті.
Ақша-несие - бұл айналыстағы ақша жиынын, не - сие көлемін, сыйақы мөлшерлемесін өзгертуге, жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы. Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субъектісі -- Ұлттық банк болып табы - лады. Ал ақша-несие саясатының Ұлттық банк тарапынан реттеу объектілеріне экономикадағы қолма-қол және қолма-қол ақшасыз жиынының жиынтығы жатады.
Ақша-несие саясатының түрлері шаруашылық жағдаятына байланысты ақша-несие саясатының екі типі болады:
1) рекстрикциялық ақша-несие саясаты;
2) экспанциялық ақша-несие саясаты.
Рекстрикциялық ақша-несие саясаты -- екінші деңгейлі банктердің несиелік операциялар көлемін шектеуге және қатаң шарт белгілеуге, сондай-ақ сыйақы мөлшерлемесінің деңгейін арттыруға бағытталатын шаралар жиынтығы.
Экспанциялық ақша-несие саясаты - несие беру көлемін кеңейтумен, айналымдағы ақша жиынының өсуіне бақылаудың әлсіздігімен және сыйақы мөлшерлемесінің төмендеуіне байланысты сипатталады. Соңғы жылдардағы ақша-несие саясатының басты көздеген бағыты: инфляцияны төмендету және теңгенің тұрақтылығын қамтамасыз ету.
1.2. Технопакртердің типтері мен нысандары
Жаңа заманға сай білім жүйесі мен мамандар әзірлеу ісін дамытуға байланысты тапсырмасында Мемлекет басшысы: "Мәселелердің бұл шоғырының шешімін табу үшін орта және жоғары білім беру реформасының бұрын қабылданған бағдарламасына түзетулер енгізу талап етіледі", - дейді. Шынында да бұл саладағы бағытымыз жаман емес. Бірақ "уақыт - сыншы" дегендей, өмір реформамызға өз түзетулерін енгізіп жатыр. Мәселен, таяу жылдарда көшу жоспарланып отырған 12 жылдық мектеп жүйесінің жалпы бағдарламасын, оқу жоспары мен негізгі пәндер жиынтығын дұрыс реттей алсақ, біз жоғары оқу орындарының кәсіби даярлығы мен кәсіби өсуіне үлкен жағдай жасаған болар едік. Айталық, дамыған елдер тәжірибесінде адамның дүниетанымын, тілдік-мәдениет байлығын қалыптастыратын пәндердің қажетті минимумы 12 жылдық орта білім ішінде толық игеріледі. Сондай-ақ әлемдік бәсекелестікке барар жолда, дүние жүзі тәжірибесіне сәйкес, университеттердің автономдығын қалыптастыру ісі де мемлекетіміздің мүддесіне сай жүргізілуі керек деп есептейміз. Тағы бір ойласатын жәйт, бізде педагогикалық жоғары оқу орындарының 85 жылдық тарихы бар (бастауы: Қазақ-қырғыз халық білімі институты - КИНО, Орынбор, 1920 жыл); олай болса бай дәстүрімізді ескеріп, болашақ педагогтарды "бакалавр", "магистр" деп жатпай, "маман" деп әзірлегеніміз дұрыс секілді. Себебі, біз республика жағдайына сәйкес 5 пединститут аштық және болашақ педагог-мамандардың өз жұмысына толық түрде, нақты әрі тез барғанын қалаймыз. Сонымен қатар маман даярлауда орталық пен аймақтың, мамандықтар бағытының, грантқа түскен студенттер контингентінің ерекшелігін ескеретін тұстар да аз емес.
Елбасы аталған Стратегияда: "Бізге биік беделді инженерлік оқу орындарының жүйесі керек, бәлкім, оларға қабылдаудың тәртібі де қалыптан тыс болар, оқу бітірушілерге талап та бөлекше қойылар", - деп жаңа ізденістер арнасын нұсқайды. Енді осы ұсыныс-тұжырымдаманы байыптап көрейікші. Өздеріңізге мәлім, Кеңес өкіметі инженер-мамандардан кенде болған жоқ. Бірақ олар негізінен әскери-өндірістік кешенге жұмылдырылды. Жаңа заманның технологиясы біздің инженерлік саладан сырт айналды. ХХ ғасырдың 20-жылдары кеңестік Қазақстанның өзінде инженер-мамандарды шетелдерде даярлауға талпыныс болғаны белгілі. Алайда, саяси жүйе ол бастаманы жүзеге асыртпады. Ал одан кейінгі 60-70 жылда біз оқшауланған күйде қалдық. Тәуелсіздік алғалы бері Қазақстан осы мәселені орайлы шешуге қам жасап жатыр. Мамандарымыз шетелдерге шығып, тәжірибе үйренуге дағдыланды. Тоқтаған өндірістерге, кәсіпорындарға жан кіре бастады. Қазақстанда технопарк жүйесі қалыптасып келеді. Байланыс жүйесіндегі күрделі технологияларды меңгеру, оны ел пайдасына жұмсау бірте-бірте қуат алып жатыр. Мәселен, осыдан 10 жылдай бұрын ашылған Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетіне негіз болған екі оқу орнының бірі - Целиноград инженерлік құрылыс институты. Бұл инженерлік жоғары мектеп кезінде бүкіл солтүстік және орталық өңірлерімізді мамандармен қамтамасыз етіп отырды. Алайда, 90-шы жылдардағы объективті қиындықтар бұл білім ордасын да айналып өтпеді. Атап айтқанда, бітіруші мамандардың өз орнын таппауы, оқу жүйесінде жаңа заман талаптарының ескерілмеуі оны басқа оқу орнына қосуға мәжбүр етті.
Арада біраз уақыт өте келе Еуразия ұлттық университетінде сәулет-құрылыс факультеті болып орныққан осы сала бүгінде Астананың дамуына өзіндік үлес қосып отыр. Заман талабын ескерген факультеттің 12 профессоры мен 43 доценті Білім және ғылым министрлігінің, мемлекеттік түрлі мекемелердің, халықаралық қорлардың жобаларына қатысып, сәулет-құрылыс саласына пайдасын тигізіп келеді. Факультет ғалымдарының "шеберлік сыныбы" (мастер-класс) "Астана генплан", "Орта", "Нұр-сәулет", "Астана қалалық жобалау", "Астана-Жарнама", "Санар" сынды мекеме-орындарда тұрақты жүргізілуі - ортақ іске пайдасын тигізбек. Сонымен бірге инженерлік бағыттағы жаңа буын оқытушы-ғалымдардың инновациялық жобаларға қатысуы да айта қаларлықтай жәйт. Айталық, тұрғын-үй мен жалпы құрылысқа қатысты икемді ірге-тұрақтардың өндірісі жөніндегі ЕҰУ жобасы Ұлттық инновациялық қор сараптауынан сәтті өтіп, жүзеге асырылуға жолдама алды. Сондай-ақ өндіріс қалдықтарын қайта қорыту туралы жобамыз да мамандар тарапынан жоғары бағаланды. Ал халықаралық байланысқа келсек, біз көбіне заманауи технологияны мықтап игеріп жатқан ресейлік сәулет-құрылыс жоғары мектептерінің тәжірибесін меңгерудеміз. Олардың ішінде Мәскеу, Санкт-Петербург, Қазан, Новосібір, Нижний
Тікелей және жанама құралдарының арасында айырмашылықтар бар. Жанама құралдарды тиімді пайдалану ақша нарығының дамуымен тығыз байланысты. Нарықтық экономикада әсіресе алғашқы өзгерістер кезеңінде, тікелей және жанама құралдар пайдаланылады, соңғылары алғашқыларын ығыстырады.
Соңғы мақсаттар жалпы экономикалық саясаттың, сонымен қатар қазыналық, валюталық, сыртқы сауда, құрылымдық және басқа да саясаттарды ескере отырып, несие-ақша саясаты жоғарыда аталған саясаттардың бір бағыты ретінде қарастырылады.
Аралық мақсаттар нарықтық жағдайда тікелей орталық банктің жанама құраддары арқылы жүзеге асырылады.
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік ақша-несие саясатын анықтайтын және жүзеге асыратын орган болып табылады ақша-несие саясатының басты мақсаты: Ұлттың валютаның тұрақтылығын, яғни оның төлем қабілеттілігі мен басқа шетел валюталарына қатысты тұрақтылығын қамтамасыз етуді көздейді. Ақша-несие саясаты -- бұл айналыстағы ақша массасын, несие көлемін, сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесін өзгертуге жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы.
Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субъектісі Ұлттық банк болып табылады. Ал ақша-несие саясатының Ұлттық банк тарапынан реттеу объектісіне экономикадағы қолма-қол және қолма-қолсыз ақша массасының жиынтығы жатады.
Рестрикциялық ақша-несие саясаты -- екінші денгейлі банктердің несиелік операциялар көлемін шектеуге және қатан шарт белгілеуге, сондай-ақ сыйақы мөлшерлемесінің денгейін арттыруга бағытталатын шаралар жиынтығы.
Экспанциондық ақша-несие саясаты -- несие беру көлемін кеңейтумен, айналыстағы ақша массасынын өсуіне бақылаудың, әлсіздігімен және сыйақы мөлшерлемесінін төмендеуімен байланысты шаралар.
Ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесі -- ақша нарығының жалпы жағдайына несие бойынша сұраныс пен ұсынысқа, инфляция және күтілетін инфляция деңгейіне байланысты белгіленеді. Ұлттық банкінің заң актілері, ҚР Президентінің актілері негізінде немесе ҚҰБ Басқармасының жеке қаулылары бойынша жүргізілетін заем операциялары бойынша қолданылады.
Ресми есептік (дисконттық) мөлшерлемесі -- ақша нарығының жалпы жағдайына, несиелер бойынша сұраныс пен ұсыныс көлеміне байланысты белгіленеді және Ұлттың банктің коммерциялың вексельдерді қайта есепке алу операцияларында қолданылады. Ресми есептік (дисконттық) мөлшерлеме жылдың пайыздың мөлшерлеме болып табылады және ол айналыс мерзімі алты айлың вексельдерді қайта есептеуде қолданылады.
Кері операциялары бойынша сыйақы мөлшерлемелері -- жылдың пайыздық, мөлшерлемелер, ішкі қаржы нарығының жағдайына байланысты белгіленеді және мемлекеттік бағалы қағаздармен операциялар жүргізуде қолданылады. Мақсатты мөлшерлемесінен ауытқу жағдайында ақшалай қаражаттарды орналастыру немесе тарту жолымен нарығындағы сыйақы мөлшерлемелерді реттеу арқылы сыйақы мөлшерлемелердің елеулі ауытқуын болдырмау.
Овернайт заемдары бойынша сыйақы мөлшерлемесі -- Ұлттың банктің екінші деңгейдегі банктерге, олардың корреспонденттік шоттары бойынша есеп айырысуды дебеттік қалдықпен аяқтауы барысында бір түнге берілетін заемдары бойынша крлданылады.
Күндізгі заемдар бойынша сыйақы мөлшерлемелері -- Ұлттың банктің екінші деңгейдегі банктерге, олардың теңгеде ашқан корреспонденттік шоттары бойынша төлем жүргізуге немесе ақшалай аударымдар жасауға ңажетті ақша қаражаттары уақытша болмаған не жетіспеген жағдайларда займдар бойынша қолданылады.
Пайдаланылған әдебиеттердің негізінде маңызды мәліметтерге көптеген сілтемелер жасалынды.
Енді, курстық жұмыстың тақырыбын ашуда қарастырылған сұрақтардың негізде жоғарыда айтылғандарға қысқаша қорытындыламалар жасайтын болсақ:
ҚҰБ пайыз саясатының басты мақсаты -- айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту, соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол жеткізуге тиіс.
Ақшаға сұраныс пайыз мөлшерлемесінің өзгеруіне байланысты сезімтал болса, онда ақша жиынының өсуіне, пайыз мөлшерлемесінің болымсыз өзгеруі әсер етеді. Ақшаның құнсыздануын төменді деңгейде ұстап, ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Ұлттық банкі ақша несие саясатын жүзеге асырады. Қазақстан Ұлттық банкі Қазақстан Республикасының мемлекеттік ақша несие саясатын айқындайтын және жүзеге асыратын бірден бір орган болып табылады. Қазақстан Ұлттық банкі ақша несие саясатын бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының туралы Заңның сәйкес Қазақстанның Ұлттық банкі айналыстағы ақша массасы көлемін реттеу жолымен бағалы қағаздар эмиссиясын жасайды. Қазақстанның эмиссиясын жасайтын бағалы қағаздар мемлекеттік бағалы қағаз болып табылады және олар бойынша жауаптылықты Қазақстанның Ұлттық банкі көтереді.
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТЕХНОПАРКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1. Еліміздегі технопарктердің қалыптасуы және қазіргі жағдайы
Осы бөлімде Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің ақша - несие саясатына шолу жасайық. 1993 жылы 13 сәуірде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің оныншы сессиясында Қазақстан Республикасыньщ Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы Заңы қабылданды, ол Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің міндеттерін, қызмет принципін, құқықтык мәртебесі мен өкілеттігін, оның банк жүйесіңдегі рөлі мен орнын, мемлекеттік билік органдарымен өзара қарым-қатынасын айкындап берді. Заң Қазақстан Республикасыньщ ақшалай және заемдык қаражаттарға деген сұранысын қамтамасыз етуде, салым салушылардың мүддесі мен мемлекеттік несие саясатын жүзеге асыруды қамтамасыз етуде кепілдікті қарастырды. Заң Ұлттық Банктің негізгі міндеттерін айқындап берді: ақша айналымы, несие, банктік есеп айырысуларды ұйымдастыру және валюталық қатынастар саласында мемлекеттің саясатын әзірлеу мен жүзеге асыруға қатысу; несие берушілер мен банктің салымшыларының, несиелік, есеп айырысу мекемелерінің, сондай-ақ валютаны сатып алу, сату және айырбастау бойынша операцияларды жүзеге асыратын мекемелердің клиенттерінің мүдделерін қорғау, банктік және басқа несие мекемелерінің қызметін реттейтін ережелерді жасау негізінде оны сақтауға бақылау жасау; Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатын жүзеге асыру саласында мүдделерін қорғау.
1993 жылы 15 қарашада Қазақстан Республикасында ұлттық валютаның енгізілуіне байланысты Қазақстанның Ұлттық Банкіне ақша-несие жүйесінің жұмыс істеу жауапкершілігі, оның бюджетпен және банкілермен қарым-қатынастарында классикалык принциптерді енгізу, банктердің қызметін реттеудін жүйесін бекіту міндеттері жүктелді. Қазақстан Респуб - ликасының ұлттық валютасының -- қазақстандық теңгенің ішкі және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз ету -- мемлекеттің орталык банкісі -- Қазақстан Ұлттық Банкінің негізгі міндеттерінін біріне айналды.
Орталық банктердің тиімді қызметі ұлтгық дәстүр тұрғысынан оны ұйымдастыру мен басқара білуге көп байланысты болады. 1995 жылғы 30 наурызда шыққан Қазақстан Республика - сы Президентінің Заң күші бар Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы Жарлығы Кдзақстан Республикасы Ұлттық Банкінін міндеттерін, қызмет принципін, құқықтық мәртебесі мен өкілеттіктерін, оның мемлекетгік банк жүйесіндегі рөлі мен орнын айқындап берді. 1995 жылы 30 тамызда еліміздін жаңа Конституциясының кабыдануына байланысты заңнамаға бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Ақшаның кұнсыздануын төменгі деңгейде ұстап, ұлттық валютанын тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Ұлттық Банкі ақша-несие саясатын жүзеге асырады. Қазақстан Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасының мемлекеттік ақша-несие саясатын айқындайтын және жүзеге асыратын бірден-бір орган болып табылады. Қазақстан Ұлттық Банкі ақша-несие саясатын бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырады.
Ақша-несие саясаты:
-қайта қаржыландырудың ресми ставкасын;
-ақша-несие саясатының негізгі операциялары бойынша сыйақы ставкаларының деңгейлерін;
-ең төменгі резервтік талаптардың нормативтерін;
-ерекше жағдайларда, операциялардың жекелеген түрлерінің деңгейі мен көлеміне тікелей сандық шектеулерді белгілеу жолымен жүзеге асырылады.
Қазақстан Ұлттық Банкі қайта қаржыландырудың ресми ставкасына сәйкес коммерциялық вексельдерді қайта есепке алуды жүргізеді.
Қайта қаржыландырудын ресми ставкасы ақша-несие саясатының негізгі операциялары үшін сыйақы ставкалары бойын - ша бағдар болып табылады. Қазақстан Ұлттық Банкі қайта кар - жыландырудын ресми ставкасын ақша нарығының жалпы жай-күйіне, қарыздар бойынша сұраныс пен ұсынысқа, инфляция деңгейіне және инфляциялык болжауларға қарай белгілейді.
Қазақстан Ұлттық Банкі ақша-несие саясатын жузеге асы - ратын шеңбердегі қаржы нарығында сыйақының нарықтык ставкаларына әсер ету максатында ақша-несие саясатының негізгі операциялары бойынша сыйакының ставкасын белгілейді.
Резервтік талаптар нормативі банктер алдындағы міндеттемелерді кеміту есебінен міндеттемелердің жалпы сомасынан процент есебінде есептеледі және 40 проценттен артық емес мөлшерде белгіленеді.
Қазақстан Ұлттық Банкі айырықша жағдайларда міндеттемелердің есуіне резервтік талаптар енгізуге құқылы. Ең төменгі резервтік талаптардыц нормативтерін әзгерту осындай шешім қабылданған күннен бастап бір айдан ерте колданысқа енгізілмейді.
Ең төменгі резервтік талаптардың нормативтері бұзылған кезде Қазақстан Республикасының заң актілерімен Қазақстан Ұлттық Банкі белгілеген мөлшерде айыппұл салынып, ендіріліп алынады.
Қазақстан Ұлттық Банкі банк кызметін тоқтатқан кезде бір апта мерзім ішінде банкке Қазақстан Ұлттық Банкінде резервтелген қаражатты қайтарып береді.
Қазақстан Ұлттық Банкі тікелей сандық шектеуді айырықша жағдайларда ғана белгілейді. Қазақстан Ұлттық Банкінің тіке сандык шектеулері дегеніміз операциялар мен мәмілелердің жекелеген түрлері бойынша ставкалардың ең жоғарғы деңгейі, несиелендіруді тікелей шектеу, сыйақының (мүлденің) ставкасын ұстап тұру, жекелеген салалардың дамуын ынталандыру немесе тежеу максатында несиенін накты түрлерін реттеу бо - лып табылады.
Қазақстан Ұлттық Банкі тікелей сандық шектеуді ақша-несиемен реттеудің жанама әдістерімен инфляциялык процестерді тоқтату мүмкін болмаған жағдайда қолдануға құқылы.
Қазақстан Ұлттық Банкі ақша-несие саясатының қабылданған бағдарларына сәйкес банктердін карыз алуының жалпы көлемін реттейді.
Банктерге берілетін карыздарды беру мен өтеу тәртібін, талаптарын, түрлерін, мерзімдерін және лимиттерін Қазақстан Ұлттық Банкі айқындайды.
Қазақстан Ұлттық Банкі қарыздарды өтімділігі жоғары және кауіпсіз бағалы қағаздармен және басқа активтермен қамтамасыз ете отырып та, қамтамасыз етпей де бір жылдан аспайтын мерзімге береді. Бұл мерзімді Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы ұзартуы мүмкін. Бұл орайда Қазақстан Ұлттық Банкі соңғы инстанциядағы қарыз беруші ретінде банктерге қарыздарды Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы белгілеген тәртіппен, шарттарда және мерзімдерде беруге құқылы.
Қазақстан Ұлттық Банкінің нормативтік қүқыктык актілерінде көзделген мүлік Қазақстан Ұлттық Банкінің қарыздары бойынша міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету үшін кепіл заты бола алады.
Депозиттерді тарту мен өтеу тәртібін, талаптарын, мерзімдерін және тарту лимиттерін Қазақстан Ұлттық Банкі айкын-дайды. Қазақстан Ұлттық Банкі Ұлттық валютамен де, шетел валютасымен де депөзиттер тартуға құқылы.
Қазақстан Ұлттық Банкі ақша-несие саясаты мақсатында қысқа мерзімді ноталарды ұлттық та, шетелдік те валюталарда шығаруға құқылы.
Қысқа мерзімді ноталарды шығару, орналастыру, айналысқа жіберу және отеу тәртібі мен талаптарын Қазақстан Ұлттық Банкі айкындайды. Қазақстан Ұлттық банкінің қысқа мерзімді нотасы - Қазақстан Ұлтық Банкі шығарған мемлекеттік бағалы қағаздар.
Мемлекеттік және өзге де бағалы қағаздарды сатып алу және сатуды Қазақстан Ұлттық Банкі жалпы ақша-несие саясаты шеңберінде жүзеге асырады.
Қазақстан Ұлттық Банкі коммерциялық вексельдерді қайта есепке алу тәртібін және Қазақстан Ұлттық Банкінің коммер - циялык вексельдерді қайта есепке алуға қабылдауы үшін койы-латын талаптарды белгілейді.
Қазақстан Ұлттық Банкінің валюталык интервенциясы жал - пы ақша-несие шеңберінде жүргізіледі. Валюталық нарықта интервенцияны Қазақстан Ұлттық Банкі кез келген банктер мен валюталық биржалар арқылы кез келген валюталық мәмілелерді пайдаланумен дербес жүзеге асырады.
Валюталық реттеу саласындағы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құзыреті Қазақстан Республикасындағы ва - люталык қатынастарды реттеу туралы.
Қазақстан Ұлттық Банкі Ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында банктерге несие беру тәрізді ақша-несие саясатының құралын да пайдалануға құқылы.
Банктерге несие берудің тәртібін, шартын, түрін, мерзімі мен лимитін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі айкындайды. Қазақстан банкі несие берудің соңғы сатысының несие берушісі ретіңде банктерге несиені ұлттық және шетелдік валюталармен, Қазақстан Ұлттық Банктің Ережесімен белгіленген тәртіпте және мерзімде, қамтамасыз етіп те, қамтамасыз етпей де ұсынады.
2.2. Қазақстан Республикасындағы технопарктерді дамытудағы мемлекеттің ролін талдау
Біз әрқашан әлемдік тәжірибені меңгеруге мүдделіміз. Бұл ретте Астананың сәулет өнеріне аянбай тер төгіп жүрген жапон сәулетшісі К.Курокавамен бірге атқарып жатқан жұмыстарымызды мақтанышпен айтамыз. Бір ескере кетерлік жағдай, К.Курокава - Еуразия ұлттық университетінің тұрақты дәрісшісі. Сондай-ақ ол ЕҰУ-дың сәулет мамандығындағы үздік студенттері үшін өз атынан стипендия тағайындаған.
Сапалы инженер мамандарды әзірлеу - жаңа серпін мен жаңа қарым-қатынасты талап ететін жұмыс. Еуразия ұлттық университеті 2004 жылы желтоқсанда Еуропалық жоғары оқу орындары ассоциациясы мен Халықаралық университеттер ассоциациясына кірді. Ал 2005 жылы 16 қыркүйекте Болоньяда (Италия) өткен арнайы салтанатта ЕҰУ Университеттердің ұлы хартиясына қол қойды. Арада 5 күннен кейін, 21 қыркүйекте "АЕС корпорациясы" трансұлттық энергетика компаниясы, Халықаралық даму жөніндегі Америка агенттігі (ЮСАИД), Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымы, "Еуразия" қоры жәрдеміне сүйеніп, біз Нью-Мексика (АҚШ) университетімен бірігіп инженерлік экология бойынша магистратура ашуға келісім-шарт жасастық. Бұл жоба бойынша Қазақстанда тұңғыш рет отандық және шетелдік университеттердің күшімен халықаралық стандартқа сай инженер-магистранттар даярланбақ. Осы тұста Нью-Мексика университетінің іргелі және қолданбалы зерттеулері әлемге танымал екенін айта кеткен орынды. Сондай-ақ Қазақстанның инженер мамандарын даярлауға жұмылып отырған Майкл Кампана, Брюс Томсон, Грегори Глисон, Тимоти Ворд сынды АҚШ профессорлары дүниежүзілік инженерлік ғылым дегдарлары қатарына кіретіні де - біз үшін абырой. ЕҰУ жағынан бірлескен жобаға белгілі 9 ғалым қатысады. Ал істің барысында Томсон, Глисон, Кампана Еуразия университетінде болып, мамандарымызға пайдалы тренинг өткізді, дәрістер оқыды. Біздің мамандар Нью-Мексика университетінде 2005 жылы 1-13 тамыз аралығында болып қайтты.
Бұл іссапарда еуразиялықтар ауыз су мен ауа тазалығы бойынша инженерлік тағылым-танымды, білім-ғылымды біршама зерделеді. Қазақстан-Америка бірлескен жобасы "Инженерлік қорғау және қоршаған ортаны басқару" мамандығына баулынып жатқан магистранттарымызға тек олжа салып отырғаны қазірдің өзінде мәлім болды. Бір анық нәрсе, аталған инженерлік жоба еліміздің экономикалық дамуына, инженерлік-экологиялық мәдениеті мен ғылымының өркендеуіне елеулі үлес қоспақ. Анықтай бағамдасақ, осының бәрі - тәуелсіздік жеңістерін кезең-кезеңмен халық игілігіне айналдырып келе жатқан Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың стратегиялық жоспарларының нәтижесі.
Бәсекеге барынша қабілетті 50 ел қатарына ену жөніндегі стратегияда Мемлекет басшымыз: "Шетелдіктер қатысатын ғылыми орталықтарды дамыту жөн. Шетелдік мемлекеттерді, корпорациялар мен академиялық орталықтарды Қазақстанда жаңа ғылыми орталықтар құру үдерісіне тарту керек", - дейді. Бұл да уақыт талабы және еліміздің жаңа тынысын ашатын шара. Еуразия ұлттық университеті инженерлік-экологиялық бірлескен жобаны болашақта ғылыми орталық құру ісіне бағыттап келеді. Сонымен бірге біз құрылысы бітуге даяр елордалық Ядролық орталықты (Ауыр иондарды жеделдету базасындағы пәнаралық орталық) әлемге әйгілі Ресей Ядролық орталығымен, Ғарыштық мониторинг және сәулелену орталығын дүние жүзіне танымал ресейлік ғарыш саласының орталықтарымен бірлесе дамытуды көздеп отырмыз. Қазірдің өзінде Еуразия университетінде Елбасы тапсырмасына сәйкес жаратылыстану-техника саласының білікті мамандары біршама толық топтасты. Енді осы ғалымдар шоғырын мемлекеттік инновациялық бағдарламаларды жүзеге асыруға тарту - күн тәртібінде тұрған өткір мәселе.
"Адам оқып та жетіледі, тоқып та жетіледі", дейді халқымыз. Қоғамымыздың толық жаңаруы бізден ағымдағы өмір сұранысына икемді болуды талап етіп отыр. "Кеңес кезеңі керемет еді" деп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Экономика факультеті
Экономика кафедрасы
Кәсіпкерлік пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Кәсіпкерлік қызметтегі несиелеуді ұйыьдастыру
Орындады: 4курс студенті (403 тобы)
Мамандығы: 050506 Экономика Омарбекова А.
Ғылыми жетекшісі: оқытушы Тапеев Ғ.
Қабылдады:
э. ғ. к., доцент Елшібаев Р.
аға оқытушы Жунисбекова Г.
аға оқытушы Измаханова А.
Алматы 2010 жыл.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. КӘСІПКЕРЛІКТЕГІ ТЕХНОПАРКТЕР ҚЫЗМЕТІНІҢ НЕГІЗІ
1.1. Кәсіпкерлік инфрақұрылымды дамырудағы технопарктер қызметінің мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Технопакртердің типтері мен нысандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 9
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТЕХНОПАРКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1. Еліміздегі технопарктердің қалыптасуы және қазіргі жағдайы ... .13
2.2. Қазақстан Республикасындағы технопарктерді дамытудағы мемлекеттің ролін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
3. ТЕХНОПАРКТЕРДІ ДАМЫТУҒА БАҒЫТТАЛҒАН ШАРАЛАР ЖҮЙЕСІ
3.1. Технопарктердің дамытудағы шетелдік тәжірибелер ... ... ... ... ... ...2 1
3.2. Технопарктердің дамуының елімізге алып келетін жақсылығы ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 32
КІРІСПЕ
Қазіргі уақытта Қазақстандық кәсіпкерлік біршама қиыншылықтарды бастан кешіріп отырса да, өзінің негізін әлдеқашан құрып болған. Ол заңмен қорғалады және әрқашан дамып отырады. Қазіргі уақытта бұл тақырыптың өзектілігіне ешкім күмәнданбайды, себебі кәсіпкерлік іс-әрекетсіз нарықтықтік экономика болмайды. Ол әлі де даму барысында болса да, бизнестің қоғамдық өндірістің негзігі саласы болатындығына ешкімнің күманы жоқ. Бизнеске деген қызығушылық өсіп келеді. Біздің көзімізше қоғамның жаңа экономикалық негізі құрылып жатыр, өзінің ісін ашуға ниеттенген адамдар шығып жатыр. Бұл адамдар жаңа қоғамның шарттарына бейімделіп емес, өзінің идеяларын іске асырып, өздерін еркін еңбек іс-әрекетінде көрсетіп өмір сүреді. Мұның негізгі себебі қоғамның және халық шаруашылығының демокртиялануы болып табылады. Нарықтықтық экономикаға өту үшін өндіріс құрылымын түбегейлі түрде өзгерту қажет. Өзгерістер монополияны жеңіп, конкуренцияның пайда болуына жол ашады.Біз әлемдік тәжірибені негізге ала отырып бұл мәселені түрлі меншіктің түрлі формалары негзінде құрылған кәсіпкерліксіз шешу мүмкін еместігін айта аламыз. Қазіргі уақытта кәсіпкерліктің өндірістің, нарықтыңтің дамуына, яғни бүкіл қоғамға әсерін тигізетінін көптеген адамдар түсінді. Мемлекет кәсіпкерлердің арқасында, ал кәсіпкерлер өз мемлекетінің қолдауының арқасында дамып, гүлденеді. Рим құқығында кәсіпкерлік ұғымы коммерциялық іс-әрекет, іс ретінде қарастырылды. Кәсіпкер ретінде қоғамдық құрылысты дамытатын арендатор деп есептелінді. Орта ғасырларда кәсіпкер ұғымы бірнеше мағынаны берді. Біреулер, сыртқы саудамен айналысатын адамдарды сөйтіп атайды. Мұндай кәсіпкерлікке мысалды Марко Поло, Еуропа және Қытай арасындағы сауданың даму негізінде тұрған саяхатшы береді.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі өзі жүргізетін операциялар бойынша ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесін, сол сияқты басқа да мүдделендіру мөлшерін белгілейді. Ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесін ақша нарығының жалпы жағдайына несие бойынша сұраныс пен ұсынысқа, инфляция деңгейіне байланысты белгілейді. ҚҰБ мүдделеңдіру мөлшерлемесі саясатын мемлекеттік ақша-несие саясаты жүзеге асырылатын аумақтағы нарықтың мүдделендіру мөлшерлемесіне әрекет ету үшін пайдаланады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі пайыз саясатының басты мақсаты -- айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту, соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол жеткізуге тиіс.
Жалпы, курстық жұмыстың жазылу құрамы кіріспе, үш бөлім, сегіз сұрақты, сондай-ақ қорытынды, пайдаланған әдебиеттер қамтып отыр.
Бірінші бөлімде Ұлттық банктің экономикадағы ролі, мәні және мақсаты мен қажеттілігі қарастырылды, сонымен қатар Ұлттық банктің пайыздық саясаты, ақша - несие саясатының түрлері қарастырылды, сонымен қатар пайыздық саясатты жүргізудің шетелдік тәжірбиелеріне сипат берілді.
Осы бөлімде мемлекеттің ақша - несие саясатында пайыздық саясатының қажеттілігінің мәні, мазмұны ашылды. Ақша-несие саясаты -- бұл айналыстағы ақша массасын, несие көлемін, сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесін өзгертуге жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы болып табылады. Сонымен қатар, ақша - несие саясатының субъектілері анықталды.
Екінші бөлімде, ҚҰБ-нің ақша - несие саясатының басты бағыттары, оны жүргізудің жолдары және реттеуі қарастырылды, сонымен қатар, ақша - несие саясатының табыстау механизімі және оның салық - бюджет, валюта саясаттарымен байланысына сипат берілді. Осы бөлімде Қазақстан Республикасының пайыздық саясатына талдау жасалып, негізгі көрсеткіштеріне баға берілді. Монетарлық саясаттың негізгі бағыттары анықталып, оларды жетілдіру жолдары қарастырылды.
Осы бөлімде Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі банктердің банкі, қызметінің маңыздылығы және екінші деңгейлі банктердің қызметін қабылдау, қадағалау және бақылау жүргізу бағыттарына сипат берілді. Сонымен қатар, Ұлттық банкінің екінші деңгейлі банктермен есеп айырысу операцияларын жүргізу қызметі қарастырылды. Және де Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің 2006 - 2009 жылдарға арналған ақша несие саясатына сипаттама берілді.
Үшінші бөлімде, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкімен жүргізелетін пайыздық саясатының негізіг проблемалары мен оларды жетілдіру жолдарына сипат берілді.
Яғни, Қазақстан Республикасының пайыздық саясатының қазіргі кездегі қиыншылықтары анықталды және одан шығудың жолдарына сипат берлді.
Курстық жұмыстың жазылу барысында және тақырыптың мазмұнын ашуда белгілі авторлардың оқулықтары, монографиялар, сондай-ақ газет - журналдар беттеріндегі жарияланған мақалалар, маңызы деректер, статистикалық көрсеткіштер жан-жақты пайдаланылып отыр.
1. КӘСІПКЕРЛІКТЕГІ ТЕХНОПАРКТЕР ҚЫЗМЕТІНІҢ НЕГІЗІ
1.1. Кәсіпкерлік инфрақұрылымды дамырудағы технопарктер қызметінің мәні
Қай қоғамның болсын жедел жаңаруы сол қоғамның талап-тілегіне, арман-мүддесіне байланысты екені мәлім. Жедел жаңару, немесе халықаралық тілмен айтқанда модернизация - опық жегеннің құр дүрмекке еруі емес, бұл - мемлекеттің жаңа жағдайға сай дамуы мен өркендеуіне себепші кешенді іс-шаралардың жүйесі.
Әлем жұртшылығы "амбициялық шешім" деп айтып жататын ұғым бар. Бұл - талап пен жүректілікті аңғартатын тіркес. Бейнелі сөйлейтін халқымыз мұны "тәуекел түбі - жел қайық", "бар болсаң - нар бол" ұғымдарына сыйдырған. Ал енді осы сөздердің мәні тәуелсіздігіміздің 14 жылы ішінде толық ашылды дей аламыз. Қай өлшеммен қарасаңыз да бір ақиқат нәрсе: Қазақстан Республикасының барша табыстары Н.Ә.Назарбаевтың есімімен тығыз байланысты. Жеңістердің ұйытқысы да, дәнекері де - халық аманатын арқалаған Елбасы. Қазақстан үшін мәні айрықша осы бір құбылысты әлем бүгінде "Нұрсұлтан Назарбаев феномені" дейтін болды.
Мемлекет басшысы Қазақстан азаматтары үшін өмір сүрудің жоғары стандарттарын жасай отырып, әлемнің тиімді дамып келе жатқан елдерінің қатарына қосылуға тиістілігін, мұны ұлтымыз бен экономикамыз бәсекеге қабілетті болған жағдайда ғана істей алатынымызды атап көрсетіп, бәсекеге қабілеттілікке қалайша жетуге болатынын жүйелеп берген болатын. Атап айтқанда, олар: инновациялық экономика құру және шикізаттық емес секторды дамыту; шағын және орта бизнесті өркендету; аграрлық іс-шараларды жүйелеу; қаржылық секторды өрістету; жаңаша білім беру мен кәсіптік даярлауды жетілдіру; әлеуметтік қамсыздандыру мен мәдениетті барынша сапаландыру. Бұл ретте Елбасы саяси реформалар да экономикалық және әлеуметтік жаңарумен қатар жүру керектігін алға тартып отыр.
Сөз бен істің бірлігі - жедел жаңаруға бет түзеген Қазақстанның бүгінгі шындығы. Өмір бір орында тұрмайды: заман да құбылмалы, әлемдік құбылыстар да өзгермелі. Бірақ әрбір мемлекет үшін жақсылық пен өркендеудің бастауы - халық. Олай болса, халықтың арман-тілегі, талғам-таразысы басты назарда болуы тиіс.
Біз осындай парасатты пайымды Президент Н.Ә.Назарбаевтың 2006 жылғы 18 қаңтарда ҚР Парламенті палаталарының бірлескен отырысында сөйлеген сөзінен тағы да ұқтық. Еліміздің әрбір тұрғыны үшін аса маңызды бұл тұжырымдама "Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы" деген атқа ие болды.
Аталған Стратегияның мән-маңызын түсіндірген кіріспе сөзінде Елбасы: "Бұл стратегияның негізінде ұлттық тауарлар мен қызметтердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру есебінен Қазақстанның халықаралық рыноктарға шығуы үшін өңірлік және жаhандық экономиканың артықшылықтарын пайдалану алынған", - деп атап көрсетті. Расында, кезең-кезеңмен жүзеге асырылып келе жатқан толық бәсекелестікке жету бағытындағы іс-шаралар заман талабымен санасқан осындай кешенді жұмыстарды талап етеді.
Стратегияда алты басымдық айқындалып, оны орындаудың нақты жөн-жобасы көрсетілген. Бұл ретте экономикамызға соны серпін, жаңа күш беретін, нарықтық қағидаттарды мейлінше жүйелі орнықтыратын, әлеуметтік даму мен кәсіпкерліктің өрістеуіне қолайлы жағдай туғызатын, индустрия мен түрлі инфрақұрылымдарды одан әрі жетілдіретін мемлекеттік іс-шаралар жете талданып-таразыланған. Сөйтіп, бүгінгінің міндеті мен жақын болашақтың алар биігі сабақтастықта қарастырылған.
Әрине, Стратегиядағы әрбір басымдық мемлекетіміздің тиісті әрбір саласына жауапкершілік жүгін артады. Осы орайда білім және ғылым саласы өкілдеріне "Әлсіздерді қорғайтын және экономика мен елдің дамуын қолдайтын осы заманғы әлеуметтік саясат" аталынатын ІІІ басымдықтың төртінші және бесінші тармақтары, атап айтқанда, "Осы заманғы білім беру және білікті кадрларды дайындау жүйесін дамыту", "Кадрларды қайта даярлау" міндеттері тапсырма үдесінен шығуды аманаттайды.
Біз бұл жерде аманат сөзін жайдан-жай қолданып отырғанымыз жоқ. Өйткені, сабақтастық, мәмілегерлік, үйлесімділік қағидаттарын үнемі назарда ұстап келе жатқан Елбасы 2005 жылғы сайлауалды бағдарламасында тарихымыздағы елінің ертеңі үшін аянбай күрескен тұлғалар аманатына адал болуды айрықша айтып еді. Біз ешқашан тақыр жерде пайда болдық деп айтуға тиіс емеспіз: барды байытуға, жоқты өз дәстүрімізге сай орнықтыруға тиіспіз. Елбасымыз отандық білім мен ғылым бойына әлемдік тәжірибе негізінде қан жүгіртуді ойлағанда, сөзсіз мәселені тереңінен қарастырады, байыпты жөн-жоба сілтейді.
Ақша мемлекет пайда болмастан көп бұрын қолданысқа енді және ол тауардың әр түрлі болатындығын білдірді. Бұл айырбас қатынастарының дамуының нәтижесі еді. Сөйтіп, ақша өзінің тауар ретіндегі сапасын біртіндеп жоғалтып, оның құнының баламасына көшті. Мемлекет өзінің каржы қызметі саласында өзіне дейінгі қолданылған акшаны пайдаланды. Қазақстан Республикасы өзінің төл теңгесін шығарғанға дейін кеңесетік (кейін ресейлік) сомдарды қодданды. Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы 1993 жылғы 12 карашадағы Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығымен енгізілді. Жарлықта ұлттық валютаны 1993 жылдың 15 карашасынан бастап енгізу көзделді.
Қазақстан Республикасының ақша бірлігі (ұлттық, валюта - сы) теңге болып табылады. Тенге 100 тиыннан тұрады.
Ережелерге сәйкес екінші деңгейдегі банктер клиенттерден банкттік шоттарға ешкандай кедергісіз қолма-қол тиындарды кедергісіз қабыддау мен операциялық кассаны қамтамасыз етуге міндетті; занды және жеке тұлғалардан тиындарды теңгеге, басқа да айналымдағы ақша белгілеріне ауыстыру жүргізіледі. Қазақстан Республикасының акша айналымынан қолма-қол тиынды алудын шектеулі мерзімі белгіленбейді және ол ақша айналымынан толык шығып қалғанша жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының айналымдағы ақша белгілері банкнот пен монеталардан тұрады. Банкнот пен монетаньщ көрсетілетін құнының құрылымын Қазақстан Ұлттық Банкі белгілейді.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы заңына сәйкес Қазақстан Республикасы аумағыңда қолма-қол ақшаны шығару, олардын айналысын ұйымдастыру және айналыстан алуды тек қана Қазақстан Ұлттық Банкі қолма-қолсыз эквивалентпен алу арқылы банкнот пен монеталарды банктерге сату нысанында жүзеге асырады.
Қазіргі кезде Қазақстанда өзінің ақша жүйесі қалыптасты. [4, 78] Ақша жүйесінің элементі мемлекет белгілеген ақша айналымы болып табылады. Ақша айналымына қолма-қол және қолма-қолсыз нысандағы ақша қозғалысы жатады.
Жоғарыда айтқанымыздай, Қазақстан Республикасындағы ақшалардың бірден-бір эмитенті Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі болып табылады. Қазақстан Ұлттық Банкі банк - ноттар мен монеталардың қажетті мөлшеріне ділгерлікті анықтайды, олардын жасалып шығарылуын қамтамасыз етеді, қолдағы ақшаны сақтау, жою және инкассациялау тәртібін белгілейді.
Қазақстан Ұлттық Банкінің айналысқа шығарған банкноттары мен монеталары олардың белгіленген құнымен Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төлемдердің барлық түрлері бойынша, сондай-ақ банк шоттарына, енгізу және акша аудару үшін қабылдауға міңдетті, олар Қазақстан Республикасының барлық банктерінде шектеусіз ұсатылады және айырбасталады.
Қазақстан Ұлттық Банкі банкнот пен монеталардың қажетті мөлшеріне ділгірлікті анықтайды, олардың жасалып шығары-луы, қолдағы ақшаны сақтау, жою және инкассациялау тәртібін белгілейді. Қазақстан Республикасында шығарылған банкнот-тар мен тиындардын көрсетілген құндық құрамы, нысаны және орнекті кескіндемесі болуға тиіс. Банкноттар мен монеталардың аталған сипаттамалары баспасөзде жарияланады.
Қазақстан Ұлттық Банкінен басқа ешкім Қазақстан Ұлттық Банкі шығарған банкноттар мен монеталарды жарамсыз деп жариялай алмайды.
Тозған және бүлінген, өзінің толык көлемінін кемінде жетпіс проценті сақталған банкноттарды Қазақстан Ұлтгык Банкі және Қазақстан Республикасының банктері шектеусіз айырбастайды және жоғалған немесе жойылған банкноттар мен монеталарды өтеуге міндетті емес.
Банкноттар мен тиындарды құқыққа қайшы жасап шығаруға, сондай-ақ қолдағы ақшаны санкциясыз эмиссиясын іске асыруға кінәлі адамдар Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес қылмыстық және мүліктік жауаптылыққа тартылады.
Ақша бірлігін ауыстыруға Қазақстан Республикасы Прези - дентінің құқығы бар. Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Республикасы ақша бірлігінің колданылу тәртібін, мерзімін және шарттарын белгілейді.
Өзі жүргізетін операциялар бойынша ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесін, сол сияқты басқа да мүдделендіру мөлшерін белгілейді. Ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесін ақша нарығының жалпы жағдайына несие бойынша сұраныс пен ұсынысқа, инфляция деңгейіне байланысты белгілейді. мүдделеңдіру мөлшерлемесі саясатын мемлекеттік ақша-несие саясаты жүзеге асырылатын аумақтағы нарықтың мүдделендіру мөлшерлемесіне әрекет ету үшін пайдаланады.
Пайыз саясатының басты мақсаты -- айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту, соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол жеткізуге тиіс.
Қазақстандағы инфляциямен күресудің тағы да бір маңызды факторы -- шетел валютасына деген артық сұранысты төмендету болып табылады. Өткенге оралатын болсақ, теңгені енгізгеннен кейінгі жарты жылдай уақыт ішінде, валюталардың бағамдық айырмасы есебінен алыпсатарлық табысқа қол жеткізу мүмкіндігінің салдарынан банктің қысқа мерзімді капиталдары несиелік нарықтан валюталық нарыққа ауысып кетті. Теңгенің айырбас бағамы анықталатын сыртқы көрінісі мен сыртқы құны арасыңдағы шекті қатынастың бұзылуы Ұлттық валютаның тұрақсыздығын одан сайын арттыра түсті.
Ұлттық банктің мүдделендіру мөлшерлемесі ақша нарығындағы қаржылық операциялардың барлық түрлеріне пайыз мөлшерлемесінің белгілеу базасы ретінде қызмет етеді.
Қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің шамасы ақшалай қаражаттарға деген сұранысқа және инфляция деңгейіне байланысты келеді. Ұлттық банк мүдделендіру мөлшерін реттеу арқылы республикамыздағы ақша жиынының шамасына әсер етеді және несиеге деген сұранысты арттыруға немесе қысқартуға мүмкіндік жасайды. Ресми пайыз мөлшерлемесінің деңгейі екінші деңгейдегі банктер үшін, Ұлттық банк саясатының ақша жиынына бақылау жасау шегіндегі негізгі бағыттарын сипаттайтын басты бір көрсеткішті білдіреді.
Ұлттық банктің ресми пайыздары, оның тікелей бақылауына жатпайтын несиелік ресурстар нарығының шартына сай банктер дербес белгілейтін нарықтық пайыз мөлшерлемесіне жанама түрде ықпал етеді. Соның негізінде сұраныс пен ұсынысқа байланысты саудада белгіленетін Ұлттық банктің қысқа мерзімді шоттары бойынша, банкаралық несиелер және мемлекеттік қысқа мерзімді несиелер бойынша пайыз мелшерлемелері жыл бойына Ұлттық банктің мүдделендіру мөлшерлемесінің өзгеруіне байланысты темендеп отырған.
Пайыздың нақты бейнелері, өз кезегінде инвестициялау үшін әлуметтік ресурс болып табылатын депозиттердің несиелік мекемелерге ағылуын арттыра түсті.
Ақша-несие - бұл айналыстағы ақша жиынын, не - сие көлемін, сыйақы мөлшерлемесін өзгертуге, жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы. Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субъектісі -- Ұлттық банк болып табы - лады. Ал ақша-несие саясатының Ұлттық банк тарапынан реттеу объектілеріне экономикадағы қолма-қол және қолма-қол ақшасыз жиынының жиынтығы жатады.
Ақша-несие саясатының түрлері шаруашылық жағдаятына байланысты ақша-несие саясатының екі типі болады:
1) рекстрикциялық ақша-несие саясаты;
2) экспанциялық ақша-несие саясаты.
Рекстрикциялық ақша-несие саясаты -- екінші деңгейлі банктердің несиелік операциялар көлемін шектеуге және қатаң шарт белгілеуге, сондай-ақ сыйақы мөлшерлемесінің деңгейін арттыруға бағытталатын шаралар жиынтығы.
Экспанциялық ақша-несие саясаты - несие беру көлемін кеңейтумен, айналымдағы ақша жиынының өсуіне бақылаудың әлсіздігімен және сыйақы мөлшерлемесінің төмендеуіне байланысты сипатталады. Соңғы жылдардағы ақша-несие саясатының басты көздеген бағыты: инфляцияны төмендету және теңгенің тұрақтылығын қамтамасыз ету.
1.2. Технопакртердің типтері мен нысандары
Жаңа заманға сай білім жүйесі мен мамандар әзірлеу ісін дамытуға байланысты тапсырмасында Мемлекет басшысы: "Мәселелердің бұл шоғырының шешімін табу үшін орта және жоғары білім беру реформасының бұрын қабылданған бағдарламасына түзетулер енгізу талап етіледі", - дейді. Шынында да бұл саладағы бағытымыз жаман емес. Бірақ "уақыт - сыншы" дегендей, өмір реформамызға өз түзетулерін енгізіп жатыр. Мәселен, таяу жылдарда көшу жоспарланып отырған 12 жылдық мектеп жүйесінің жалпы бағдарламасын, оқу жоспары мен негізгі пәндер жиынтығын дұрыс реттей алсақ, біз жоғары оқу орындарының кәсіби даярлығы мен кәсіби өсуіне үлкен жағдай жасаған болар едік. Айталық, дамыған елдер тәжірибесінде адамның дүниетанымын, тілдік-мәдениет байлығын қалыптастыратын пәндердің қажетті минимумы 12 жылдық орта білім ішінде толық игеріледі. Сондай-ақ әлемдік бәсекелестікке барар жолда, дүние жүзі тәжірибесіне сәйкес, университеттердің автономдығын қалыптастыру ісі де мемлекетіміздің мүддесіне сай жүргізілуі керек деп есептейміз. Тағы бір ойласатын жәйт, бізде педагогикалық жоғары оқу орындарының 85 жылдық тарихы бар (бастауы: Қазақ-қырғыз халық білімі институты - КИНО, Орынбор, 1920 жыл); олай болса бай дәстүрімізді ескеріп, болашақ педагогтарды "бакалавр", "магистр" деп жатпай, "маман" деп әзірлегеніміз дұрыс секілді. Себебі, біз республика жағдайына сәйкес 5 пединститут аштық және болашақ педагог-мамандардың өз жұмысына толық түрде, нақты әрі тез барғанын қалаймыз. Сонымен қатар маман даярлауда орталық пен аймақтың, мамандықтар бағытының, грантқа түскен студенттер контингентінің ерекшелігін ескеретін тұстар да аз емес.
Елбасы аталған Стратегияда: "Бізге биік беделді инженерлік оқу орындарының жүйесі керек, бәлкім, оларға қабылдаудың тәртібі де қалыптан тыс болар, оқу бітірушілерге талап та бөлекше қойылар", - деп жаңа ізденістер арнасын нұсқайды. Енді осы ұсыныс-тұжырымдаманы байыптап көрейікші. Өздеріңізге мәлім, Кеңес өкіметі инженер-мамандардан кенде болған жоқ. Бірақ олар негізінен әскери-өндірістік кешенге жұмылдырылды. Жаңа заманның технологиясы біздің инженерлік саладан сырт айналды. ХХ ғасырдың 20-жылдары кеңестік Қазақстанның өзінде инженер-мамандарды шетелдерде даярлауға талпыныс болғаны белгілі. Алайда, саяси жүйе ол бастаманы жүзеге асыртпады. Ал одан кейінгі 60-70 жылда біз оқшауланған күйде қалдық. Тәуелсіздік алғалы бері Қазақстан осы мәселені орайлы шешуге қам жасап жатыр. Мамандарымыз шетелдерге шығып, тәжірибе үйренуге дағдыланды. Тоқтаған өндірістерге, кәсіпорындарға жан кіре бастады. Қазақстанда технопарк жүйесі қалыптасып келеді. Байланыс жүйесіндегі күрделі технологияларды меңгеру, оны ел пайдасына жұмсау бірте-бірте қуат алып жатыр. Мәселен, осыдан 10 жылдай бұрын ашылған Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетіне негіз болған екі оқу орнының бірі - Целиноград инженерлік құрылыс институты. Бұл инженерлік жоғары мектеп кезінде бүкіл солтүстік және орталық өңірлерімізді мамандармен қамтамасыз етіп отырды. Алайда, 90-шы жылдардағы объективті қиындықтар бұл білім ордасын да айналып өтпеді. Атап айтқанда, бітіруші мамандардың өз орнын таппауы, оқу жүйесінде жаңа заман талаптарының ескерілмеуі оны басқа оқу орнына қосуға мәжбүр етті.
Арада біраз уақыт өте келе Еуразия ұлттық университетінде сәулет-құрылыс факультеті болып орныққан осы сала бүгінде Астананың дамуына өзіндік үлес қосып отыр. Заман талабын ескерген факультеттің 12 профессоры мен 43 доценті Білім және ғылым министрлігінің, мемлекеттік түрлі мекемелердің, халықаралық қорлардың жобаларына қатысып, сәулет-құрылыс саласына пайдасын тигізіп келеді. Факультет ғалымдарының "шеберлік сыныбы" (мастер-класс) "Астана генплан", "Орта", "Нұр-сәулет", "Астана қалалық жобалау", "Астана-Жарнама", "Санар" сынды мекеме-орындарда тұрақты жүргізілуі - ортақ іске пайдасын тигізбек. Сонымен бірге инженерлік бағыттағы жаңа буын оқытушы-ғалымдардың инновациялық жобаларға қатысуы да айта қаларлықтай жәйт. Айталық, тұрғын-үй мен жалпы құрылысқа қатысты икемді ірге-тұрақтардың өндірісі жөніндегі ЕҰУ жобасы Ұлттық инновациялық қор сараптауынан сәтті өтіп, жүзеге асырылуға жолдама алды. Сондай-ақ өндіріс қалдықтарын қайта қорыту туралы жобамыз да мамандар тарапынан жоғары бағаланды. Ал халықаралық байланысқа келсек, біз көбіне заманауи технологияны мықтап игеріп жатқан ресейлік сәулет-құрылыс жоғары мектептерінің тәжірибесін меңгерудеміз. Олардың ішінде Мәскеу, Санкт-Петербург, Қазан, Новосібір, Нижний
Тікелей және жанама құралдарының арасында айырмашылықтар бар. Жанама құралдарды тиімді пайдалану ақша нарығының дамуымен тығыз байланысты. Нарықтық экономикада әсіресе алғашқы өзгерістер кезеңінде, тікелей және жанама құралдар пайдаланылады, соңғылары алғашқыларын ығыстырады.
Соңғы мақсаттар жалпы экономикалық саясаттың, сонымен қатар қазыналық, валюталық, сыртқы сауда, құрылымдық және басқа да саясаттарды ескере отырып, несие-ақша саясаты жоғарыда аталған саясаттардың бір бағыты ретінде қарастырылады.
Аралық мақсаттар нарықтық жағдайда тікелей орталық банктің жанама құраддары арқылы жүзеге асырылады.
Қазақстан Ұлттық банкі мемлекеттік ақша-несие саясатын анықтайтын және жүзеге асыратын орган болып табылады ақша-несие саясатының басты мақсаты: Ұлттың валютаның тұрақтылығын, яғни оның төлем қабілеттілігі мен басқа шетел валюталарына қатысты тұрақтылығын қамтамасыз етуді көздейді. Ақша-несие саясаты -- бұл айналыстағы ақша массасын, несие көлемін, сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесін өзгертуге жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы.
Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субъектісі Ұлттық банк болып табылады. Ал ақша-несие саясатының Ұлттық банк тарапынан реттеу объектісіне экономикадағы қолма-қол және қолма-қолсыз ақша массасының жиынтығы жатады.
Рестрикциялық ақша-несие саясаты -- екінші денгейлі банктердің несиелік операциялар көлемін шектеуге және қатан шарт белгілеуге, сондай-ақ сыйақы мөлшерлемесінің денгейін арттыруга бағытталатын шаралар жиынтығы.
Экспанциондық ақша-несие саясаты -- несие беру көлемін кеңейтумен, айналыстағы ақша массасынын өсуіне бақылаудың, әлсіздігімен және сыйақы мөлшерлемесінін төмендеуімен байланысты шаралар.
Ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесі -- ақша нарығының жалпы жағдайына несие бойынша сұраныс пен ұсынысқа, инфляция және күтілетін инфляция деңгейіне байланысты белгіленеді. Ұлттық банкінің заң актілері, ҚР Президентінің актілері негізінде немесе ҚҰБ Басқармасының жеке қаулылары бойынша жүргізілетін заем операциялары бойынша қолданылады.
Ресми есептік (дисконттық) мөлшерлемесі -- ақша нарығының жалпы жағдайына, несиелер бойынша сұраныс пен ұсыныс көлеміне байланысты белгіленеді және Ұлттың банктің коммерциялың вексельдерді қайта есепке алу операцияларында қолданылады. Ресми есептік (дисконттық) мөлшерлеме жылдың пайыздың мөлшерлеме болып табылады және ол айналыс мерзімі алты айлың вексельдерді қайта есептеуде қолданылады.
Кері операциялары бойынша сыйақы мөлшерлемелері -- жылдың пайыздық, мөлшерлемелер, ішкі қаржы нарығының жағдайына байланысты белгіленеді және мемлекеттік бағалы қағаздармен операциялар жүргізуде қолданылады. Мақсатты мөлшерлемесінен ауытқу жағдайында ақшалай қаражаттарды орналастыру немесе тарту жолымен нарығындағы сыйақы мөлшерлемелерді реттеу арқылы сыйақы мөлшерлемелердің елеулі ауытқуын болдырмау.
Овернайт заемдары бойынша сыйақы мөлшерлемесі -- Ұлттың банктің екінші деңгейдегі банктерге, олардың корреспонденттік шоттары бойынша есеп айырысуды дебеттік қалдықпен аяқтауы барысында бір түнге берілетін заемдары бойынша крлданылады.
Күндізгі заемдар бойынша сыйақы мөлшерлемелері -- Ұлттың банктің екінші деңгейдегі банктерге, олардың теңгеде ашқан корреспонденттік шоттары бойынша төлем жүргізуге немесе ақшалай аударымдар жасауға ңажетті ақша қаражаттары уақытша болмаған не жетіспеген жағдайларда займдар бойынша қолданылады.
Пайдаланылған әдебиеттердің негізінде маңызды мәліметтерге көптеген сілтемелер жасалынды.
Енді, курстық жұмыстың тақырыбын ашуда қарастырылған сұрақтардың негізде жоғарыда айтылғандарға қысқаша қорытындыламалар жасайтын болсақ:
ҚҰБ пайыз саясатының басты мақсаты -- айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту, соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол жеткізуге тиіс.
Ақшаға сұраныс пайыз мөлшерлемесінің өзгеруіне байланысты сезімтал болса, онда ақша жиынының өсуіне, пайыз мөлшерлемесінің болымсыз өзгеруі әсер етеді. Ақшаның құнсыздануын төменді деңгейде ұстап, ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Ұлттық банкі ақша несие саясатын жүзеге асырады. Қазақстан Ұлттық банкі Қазақстан Республикасының мемлекеттік ақша несие саясатын айқындайтын және жүзеге асыратын бірден бір орган болып табылады. Қазақстан Ұлттық банкі ақша несие саясатын бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының туралы Заңның сәйкес Қазақстанның Ұлттық банкі айналыстағы ақша массасы көлемін реттеу жолымен бағалы қағаздар эмиссиясын жасайды. Қазақстанның эмиссиясын жасайтын бағалы қағаздар мемлекеттік бағалы қағаз болып табылады және олар бойынша жауаптылықты Қазақстанның Ұлттық банкі көтереді.
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТЕХНОПАРКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІН ТАЛДАУ
2.1. Еліміздегі технопарктердің қалыптасуы және қазіргі жағдайы
Осы бөлімде Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің ақша - несие саясатына шолу жасайық. 1993 жылы 13 сәуірде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің оныншы сессиясында Қазақстан Республикасыньщ Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы Заңы қабылданды, ол Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің міндеттерін, қызмет принципін, құқықтык мәртебесі мен өкілеттігін, оның банк жүйесіңдегі рөлі мен орнын, мемлекеттік билік органдарымен өзара қарым-қатынасын айкындап берді. Заң Қазақстан Республикасыньщ ақшалай және заемдык қаражаттарға деген сұранысын қамтамасыз етуде, салым салушылардың мүддесі мен мемлекеттік несие саясатын жүзеге асыруды қамтамасыз етуде кепілдікті қарастырды. Заң Ұлттық Банктің негізгі міндеттерін айқындап берді: ақша айналымы, несие, банктік есеп айырысуларды ұйымдастыру және валюталық қатынастар саласында мемлекеттің саясатын әзірлеу мен жүзеге асыруға қатысу; несие берушілер мен банктің салымшыларының, несиелік, есеп айырысу мекемелерінің, сондай-ақ валютаны сатып алу, сату және айырбастау бойынша операцияларды жүзеге асыратын мекемелердің клиенттерінің мүдделерін қорғау, банктік және басқа несие мекемелерінің қызметін реттейтін ережелерді жасау негізінде оны сақтауға бақылау жасау; Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатын жүзеге асыру саласында мүдделерін қорғау.
1993 жылы 15 қарашада Қазақстан Республикасында ұлттық валютаның енгізілуіне байланысты Қазақстанның Ұлттық Банкіне ақша-несие жүйесінің жұмыс істеу жауапкершілігі, оның бюджетпен және банкілермен қарым-қатынастарында классикалык принциптерді енгізу, банктердің қызметін реттеудін жүйесін бекіту міндеттері жүктелді. Қазақстан Респуб - ликасының ұлттық валютасының -- қазақстандық теңгенің ішкі және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз ету -- мемлекеттің орталык банкісі -- Қазақстан Ұлттық Банкінің негізгі міндеттерінін біріне айналды.
Орталық банктердің тиімді қызметі ұлтгық дәстүр тұрғысынан оны ұйымдастыру мен басқара білуге көп байланысты болады. 1995 жылғы 30 наурызда шыққан Қазақстан Республика - сы Президентінің Заң күші бар Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы Жарлығы Кдзақстан Республикасы Ұлттық Банкінін міндеттерін, қызмет принципін, құқықтық мәртебесі мен өкілеттіктерін, оның мемлекетгік банк жүйесіндегі рөлі мен орнын айқындап берді. 1995 жылы 30 тамызда еліміздін жаңа Конституциясының кабыдануына байланысты заңнамаға бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Ақшаның кұнсыздануын төменгі деңгейде ұстап, ұлттық валютанын тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Ұлттық Банкі ақша-несие саясатын жүзеге асырады. Қазақстан Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасының мемлекеттік ақша-несие саясатын айқындайтын және жүзеге асыратын бірден-бір орган болып табылады. Қазақстан Ұлттық Банкі ақша-несие саясатын бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырады.
Ақша-несие саясаты:
-қайта қаржыландырудың ресми ставкасын;
-ақша-несие саясатының негізгі операциялары бойынша сыйақы ставкаларының деңгейлерін;
-ең төменгі резервтік талаптардың нормативтерін;
-ерекше жағдайларда, операциялардың жекелеген түрлерінің деңгейі мен көлеміне тікелей сандық шектеулерді белгілеу жолымен жүзеге асырылады.
Қазақстан Ұлттық Банкі қайта қаржыландырудың ресми ставкасына сәйкес коммерциялық вексельдерді қайта есепке алуды жүргізеді.
Қайта қаржыландырудын ресми ставкасы ақша-несие саясатының негізгі операциялары үшін сыйақы ставкалары бойын - ша бағдар болып табылады. Қазақстан Ұлттық Банкі қайта кар - жыландырудын ресми ставкасын ақша нарығының жалпы жай-күйіне, қарыздар бойынша сұраныс пен ұсынысқа, инфляция деңгейіне және инфляциялык болжауларға қарай белгілейді.
Қазақстан Ұлттық Банкі ақша-несие саясатын жузеге асы - ратын шеңбердегі қаржы нарығында сыйақының нарықтык ставкаларына әсер ету максатында ақша-несие саясатының негізгі операциялары бойынша сыйакының ставкасын белгілейді.
Резервтік талаптар нормативі банктер алдындағы міндеттемелерді кеміту есебінен міндеттемелердің жалпы сомасынан процент есебінде есептеледі және 40 проценттен артық емес мөлшерде белгіленеді.
Қазақстан Ұлттық Банкі айырықша жағдайларда міндеттемелердің есуіне резервтік талаптар енгізуге құқылы. Ең төменгі резервтік талаптардыц нормативтерін әзгерту осындай шешім қабылданған күннен бастап бір айдан ерте колданысқа енгізілмейді.
Ең төменгі резервтік талаптардың нормативтері бұзылған кезде Қазақстан Республикасының заң актілерімен Қазақстан Ұлттық Банкі белгілеген мөлшерде айыппұл салынып, ендіріліп алынады.
Қазақстан Ұлттық Банкі банк кызметін тоқтатқан кезде бір апта мерзім ішінде банкке Қазақстан Ұлттық Банкінде резервтелген қаражатты қайтарып береді.
Қазақстан Ұлттық Банкі тікелей сандық шектеуді айырықша жағдайларда ғана белгілейді. Қазақстан Ұлттық Банкінің тіке сандык шектеулері дегеніміз операциялар мен мәмілелердің жекелеген түрлері бойынша ставкалардың ең жоғарғы деңгейі, несиелендіруді тікелей шектеу, сыйақының (мүлденің) ставкасын ұстап тұру, жекелеген салалардың дамуын ынталандыру немесе тежеу максатында несиенін накты түрлерін реттеу бо - лып табылады.
Қазақстан Ұлттық Банкі тікелей сандық шектеуді ақша-несиемен реттеудің жанама әдістерімен инфляциялык процестерді тоқтату мүмкін болмаған жағдайда қолдануға құқылы.
Қазақстан Ұлттық Банкі ақша-несие саясатының қабылданған бағдарларына сәйкес банктердін карыз алуының жалпы көлемін реттейді.
Банктерге берілетін карыздарды беру мен өтеу тәртібін, талаптарын, түрлерін, мерзімдерін және лимиттерін Қазақстан Ұлттық Банкі айқындайды.
Қазақстан Ұлттық Банкі қарыздарды өтімділігі жоғары және кауіпсіз бағалы қағаздармен және басқа активтермен қамтамасыз ете отырып та, қамтамасыз етпей де бір жылдан аспайтын мерзімге береді. Бұл мерзімді Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы ұзартуы мүмкін. Бұл орайда Қазақстан Ұлттық Банкі соңғы инстанциядағы қарыз беруші ретінде банктерге қарыздарды Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы белгілеген тәртіппен, шарттарда және мерзімдерде беруге құқылы.
Қазақстан Ұлттық Банкінің нормативтік қүқыктык актілерінде көзделген мүлік Қазақстан Ұлттық Банкінің қарыздары бойынша міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету үшін кепіл заты бола алады.
Депозиттерді тарту мен өтеу тәртібін, талаптарын, мерзімдерін және тарту лимиттерін Қазақстан Ұлттық Банкі айкын-дайды. Қазақстан Ұлттық Банкі Ұлттық валютамен де, шетел валютасымен де депөзиттер тартуға құқылы.
Қазақстан Ұлттық Банкі ақша-несие саясаты мақсатында қысқа мерзімді ноталарды ұлттық та, шетелдік те валюталарда шығаруға құқылы.
Қысқа мерзімді ноталарды шығару, орналастыру, айналысқа жіберу және отеу тәртібі мен талаптарын Қазақстан Ұлттық Банкі айкындайды. Қазақстан Ұлттық банкінің қысқа мерзімді нотасы - Қазақстан Ұлтық Банкі шығарған мемлекеттік бағалы қағаздар.
Мемлекеттік және өзге де бағалы қағаздарды сатып алу және сатуды Қазақстан Ұлттық Банкі жалпы ақша-несие саясаты шеңберінде жүзеге асырады.
Қазақстан Ұлттық Банкі коммерциялық вексельдерді қайта есепке алу тәртібін және Қазақстан Ұлттық Банкінің коммер - циялык вексельдерді қайта есепке алуға қабылдауы үшін койы-латын талаптарды белгілейді.
Қазақстан Ұлттық Банкінің валюталык интервенциясы жал - пы ақша-несие шеңберінде жүргізіледі. Валюталық нарықта интервенцияны Қазақстан Ұлттық Банкі кез келген банктер мен валюталық биржалар арқылы кез келген валюталық мәмілелерді пайдаланумен дербес жүзеге асырады.
Валюталық реттеу саласындағы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құзыреті Қазақстан Республикасындағы ва - люталык қатынастарды реттеу туралы.
Қазақстан Ұлттық Банкі Ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында банктерге несие беру тәрізді ақша-несие саясатының құралын да пайдалануға құқылы.
Банктерге несие берудің тәртібін, шартын, түрін, мерзімі мен лимитін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі айкындайды. Қазақстан банкі несие берудің соңғы сатысының несие берушісі ретіңде банктерге несиені ұлттық және шетелдік валюталармен, Қазақстан Ұлттық Банктің Ережесімен белгіленген тәртіпте және мерзімде, қамтамасыз етіп те, қамтамасыз етпей де ұсынады.
2.2. Қазақстан Республикасындағы технопарктерді дамытудағы мемлекеттің ролін талдау
Біз әрқашан әлемдік тәжірибені меңгеруге мүдделіміз. Бұл ретте Астананың сәулет өнеріне аянбай тер төгіп жүрген жапон сәулетшісі К.Курокавамен бірге атқарып жатқан жұмыстарымызды мақтанышпен айтамыз. Бір ескере кетерлік жағдай, К.Курокава - Еуразия ұлттық университетінің тұрақты дәрісшісі. Сондай-ақ ол ЕҰУ-дың сәулет мамандығындағы үздік студенттері үшін өз атынан стипендия тағайындаған.
Сапалы инженер мамандарды әзірлеу - жаңа серпін мен жаңа қарым-қатынасты талап ететін жұмыс. Еуразия ұлттық университеті 2004 жылы желтоқсанда Еуропалық жоғары оқу орындары ассоциациясы мен Халықаралық университеттер ассоциациясына кірді. Ал 2005 жылы 16 қыркүйекте Болоньяда (Италия) өткен арнайы салтанатта ЕҰУ Университеттердің ұлы хартиясына қол қойды. Арада 5 күннен кейін, 21 қыркүйекте "АЕС корпорациясы" трансұлттық энергетика компаниясы, Халықаралық даму жөніндегі Америка агенттігі (ЮСАИД), Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымы, "Еуразия" қоры жәрдеміне сүйеніп, біз Нью-Мексика (АҚШ) университетімен бірігіп инженерлік экология бойынша магистратура ашуға келісім-шарт жасастық. Бұл жоба бойынша Қазақстанда тұңғыш рет отандық және шетелдік университеттердің күшімен халықаралық стандартқа сай инженер-магистранттар даярланбақ. Осы тұста Нью-Мексика университетінің іргелі және қолданбалы зерттеулері әлемге танымал екенін айта кеткен орынды. Сондай-ақ Қазақстанның инженер мамандарын даярлауға жұмылып отырған Майкл Кампана, Брюс Томсон, Грегори Глисон, Тимоти Ворд сынды АҚШ профессорлары дүниежүзілік инженерлік ғылым дегдарлары қатарына кіретіні де - біз үшін абырой. ЕҰУ жағынан бірлескен жобаға белгілі 9 ғалым қатысады. Ал істің барысында Томсон, Глисон, Кампана Еуразия университетінде болып, мамандарымызға пайдалы тренинг өткізді, дәрістер оқыды. Біздің мамандар Нью-Мексика университетінде 2005 жылы 1-13 тамыз аралығында болып қайтты.
Бұл іссапарда еуразиялықтар ауыз су мен ауа тазалығы бойынша инженерлік тағылым-танымды, білім-ғылымды біршама зерделеді. Қазақстан-Америка бірлескен жобасы "Инженерлік қорғау және қоршаған ортаны басқару" мамандығына баулынып жатқан магистранттарымызға тек олжа салып отырғаны қазірдің өзінде мәлім болды. Бір анық нәрсе, аталған инженерлік жоба еліміздің экономикалық дамуына, инженерлік-экологиялық мәдениеті мен ғылымының өркендеуіне елеулі үлес қоспақ. Анықтай бағамдасақ, осының бәрі - тәуелсіздік жеңістерін кезең-кезеңмен халық игілігіне айналдырып келе жатқан Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың стратегиялық жоспарларының нәтижесі.
Бәсекеге барынша қабілетті 50 ел қатарына ену жөніндегі стратегияда Мемлекет басшымыз: "Шетелдіктер қатысатын ғылыми орталықтарды дамыту жөн. Шетелдік мемлекеттерді, корпорациялар мен академиялық орталықтарды Қазақстанда жаңа ғылыми орталықтар құру үдерісіне тарту керек", - дейді. Бұл да уақыт талабы және еліміздің жаңа тынысын ашатын шара. Еуразия ұлттық университеті инженерлік-экологиялық бірлескен жобаны болашақта ғылыми орталық құру ісіне бағыттап келеді. Сонымен бірге біз құрылысы бітуге даяр елордалық Ядролық орталықты (Ауыр иондарды жеделдету базасындағы пәнаралық орталық) әлемге әйгілі Ресей Ядролық орталығымен, Ғарыштық мониторинг және сәулелену орталығын дүние жүзіне танымал ресейлік ғарыш саласының орталықтарымен бірлесе дамытуды көздеп отырмыз. Қазірдің өзінде Еуразия университетінде Елбасы тапсырмасына сәйкес жаратылыстану-техника саласының білікті мамандары біршама толық топтасты. Енді осы ғалымдар шоғырын мемлекеттік инновациялық бағдарламаларды жүзеге асыруға тарту - күн тәртібінде тұрған өткір мәселе.
"Адам оқып та жетіледі, тоқып та жетіледі", дейді халқымыз. Қоғамымыздың толық жаңаруы бізден ағымдағы өмір сұранысына икемді болуды талап етіп отыр. "Кеңес кезеңі керемет еді" деп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz