Маңғыстау облысының экономикалық-географиялық жағдайы

Пән: Экономикалық география
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Бүгінгі таңда елімізде экономикасы өркендеп, халқының әл-ауқаты артып келе жатқан облыстың бірі - Маңғыстау облысы болып табылады. Елбасымыз да халықтың әлеуметтік жағдайы мен тұрмыс-тіршілігіне баса назар аударып, арнайы бағдарламалар қабылдауға бастамашы болып келеді. Осындай халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсартатын бағдарламалар Маңғыстау облысында да жүзеге асып келеді. Мұны іс жүзінде облыстың экономикалық-әлеуметтік тұрғадан жетіп жатқан жетістіктерінен көре аламыз. Оның дәлелі ретінде 2010 жылғы республикалық рейтинг қорытындысымен Маңғыстау облысы еліміздегі 16 өңірдің ішінде әлеуметтік-экономикалық даму қарқыны бойынша бірінші орынға шыққандығын ескеруге болады [1] .

Соңғы жылдарда Маңғыстау облысының халқы қарқынды түрде өсіп келеді. Халық санының бұлайша өсу үрдісі 2001 жылдан бастау алған. Салыстыра карайтын болсақ, 1999 жылы облыс халқы 314, 7 мың адамды құраса, 2001 жылы бұл көрсеткіш 323, 7 -ге өсе бастаған, он жыл ішінде, яғни 2009 жылы 482, 6 мың адамға жеткен (1999 жыл мен 2009 жыл аралығындағы халықтың өсімі 167, 9 мың адамды құрап отыр), ал соңғы 2012 жылғы мәлімет бойынша облыс халқының саны 545, 7 мың адамға жеткен.

Олардың ішінде ерлер- 256, 858 мың адам (49%), әйелдер - 267, 342 мың адамды (51%) құрап отыр. Осыдан бақайтынымыз облыста ерлер саны әйелдерге қарағанда басымырақ. Облыс бойынша халықтың орташа тығыздығы (1ш. км. көлемге) 3 адамды құрайды. Облыстағы қала халқының саны 275, 8 мың адамды, яғни барлық халықтың 52, 6 % құрайды, ал ауыл халқы - 248, 3 мың адамды, яғни барлық халықтың 47, 4% құрайды. Облыс халқының этникалық құрамы әр түрлі және көп ұлтты. Мұнда шамамен 90-нан астам ұлт өкілдері бейбіт өмір сүріп, еңбек етіп келеді. Олардың ішінде орыстар, өзбектер, украиндер, татарлар, немістер және басқалары бар. Облыстың жергілікті халқы - қазақтар - 74 %, орыстар - 17 %, қалған өзге ұлт өкілдері - 9% құрайды. Мұндағы ұлт өкілдері отанымыз - Тәуелсіз Қазақстанның одан әрі гүлденіп, көркейе түсуіне өз үлестерін қосуда. Облыста көптеген этнодемографиялық ұйымдар еңбек етуде [2] .

Облыстың географиялық-территориялық тұрғыдан ыңғайлы жерде орналасуы, сонымен бірге экономикасының тұрақты түрде дамуы ондағы халық санының жыл сайынғы табиғи өсуіне жағдай жасап отыр . Облыстың демографиялық жағдайына табиғи үрдістермен қатар механикалық үрдістер де әсерін тигізіп отыр. Маңғыстау облысында көші-қон үрдістері белсенді түрде жүріп жатыр, әсіресе реэмиграция үрдісі басым. Көші-қон ағымы негізінен Түрікменстан, Өзбекстан сияқты жақын республикалар арасында өтеді. Көші-қонның негізгі себебі ұлттық-мемлекттік қалыптасу бойынша орналасуы, облыста өндіріс ошақтарының дамуы нәтижесінде жаңа жұмыс орындарының ашылуы болып отыр. Көбіне ТМД елдерінен қазақтар көшіп келуде. Облысқа көшіп келгендердің 84, 8 % - қазақтар, 9, 1 % - оыстар, 1, 2 % - әзірбайжандар. Қазақстан Республикасында шетелде тұратын оралман-қазақтарды тарихи отандарына қайтару саясатының жүргізілуіне байланысты алыс-жақын шетелдерден оралмандар көшіп келуде. Халық негізінен темір жол бойы және облыстың батысындағы Ақтау, Қаратау таулары етегінде қоныстанған. Соңғы жылдары мұнай кен орындарының игерілуіне байланысты көптеген өндіріс ошақтары ашылуда, осыған баланысты халық осы өндіріс орындарына жақын жерлерге шоғырлана бастады.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Зерттеудің мақсаты - Маңғыстау облысының халқының табиғи өсіміне, құрамына, көші-қон үрдістеріне талдау жасау және облыстағы демографиялық үрдістердің әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктерін анықтау болып табылады.

Осы мақсатқа жету үшін жұмыста келесі міндеттер анықталды:

Облыстың демографиялық жағдайын зерттеу;

Маңғыстау облысының демографиялық үрдістерінің Қазақстан демографиясындағы алатын орнын, үлесін анықтау;

Облыстың әлеуметтік-экономикалық жағдайын, халқының өмір сүру деңгейін зерттеу;

Жұмыстың теориялық-әдістемелік негізі ретінде экономикалық теория, демографияға байланысты еңбектер, Қазақстан Республикасының Заңдары, Президент Жарлықтары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулылары қарастырылды.

Жұмыста Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің ресми мәліметтері, сонымен қатар Маңғыстау облысының сайтынан алынған мәліметтер және жүргізілген диссертациялық зерттеу нәтижелері ақпараттық база болып табылады.

1 МАҢҒЫСТАУ ОБЛЫСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ

Маңғыстау облысының экономикалық-географиялық жағдайы

Маңғыстау облысы Қазақстан Республикасының оңтүстік-батысында, Каспий теңізінің шығысында, Еуропа мен Азияның түйіскен өңірінде орналасқан. Маңғыстау облысы 1973 жылы жеке әкімшілік облысқа айналып, 1990 жылы толығымен қалыптасты. Маңғыстау облысы үш жағынан дерлік теңізбен қоршалып, қалған бөлігінде табиғаты қатаң, елсіз немесе сирек қоныстанған шөлді аймақ шектеп жатыр. Маңғыстау - Қазақстан Республикасының негізгі теңіздік аймағы. Каспий арқылы іргелес Әзірбайжан, Иран, Түрікменстан елдерімен, сондай-ақ Еділ-Дон каналы арқылы Дүние жүзі елдерімен байланыса алады. Облыстың шеткі нүктелері төмендегідей : Батысы - Каспий теңізіндегі Құлалы аралы 50° ш. б. 44° 57 ׳ с. е. ; шығысы - Ақтөбе облысы әне Өзбекстан Республикасы, Маңғыстаудың шектескен жерінде 56° 45 ׳ ш. б. пен 45° 09 ׳ с. е. ; оңтүстігі - облыстың Түркменстан шекарасындағы Қапыланқыр шыңдарының жарқабағы 41° 15 ׳ с. е. ; пен 55° 40 ׳ ш. б. ; ал қиыр солтүстігі - Атырау облысымен шекарадағы Желтау 46° 26 ׳ с. е. ; пен 55° 20 ׳ ш. б. ; болып табылады [3] .

Маңғыстау облысы теңіз деңгейінен едәуір төмен жатқан жазықта орналасқан. Облыстың орталық бөлігінде солтүстік-батыстан оңтүстік шығысқа жазықтар мен Маңғыстау тауының жотасы созылып жатыр. Маңғыстау облысының солтүстік-шығысында теңіз деңгейінен төмен Қарақия (-132 м) ойысы, Маңғыстау тауының оңтүстік -шығысында Маңғыстау үстірті орналасқан.

Маңғыстау облысының климаты арктикалық, ирандық және турандық ауа массаларының басым әсері есебінен қалыптасады. Жылдың салқын кезеңінде мұнда сібір антициклонының батыс белдеуінен келген ауа массасы басым, жылы кезеңде олар Орталық Азия мен Ираннның шөл даласынан келген тропикалық жылы ауа массасымен ауысып отырады. Осы ауа массаларының әсерінен климаттың қатал континенталды құрғақ түрі қалыптасады. Каспий теңізі мен Арал теңізінің әсері өте шектеулі. Ол жағалаудағы тар белдеуде білінеді және ауаның ылғалдылығының сәл артуымен, қысқы кезеңде ауа температурасының артуымен, жазғы айларда ауа температурасының төмендеуімен, температураның жылдық және тәуліктік амплитудасының төмендеуімен білінеді.

Қаңтардағы орташа температура -солтүстікте -5° және -8°С, аумақтың оңтүстігінде -1° және - 4°С. Тұтас алғанда қысы өте жылы, қысқа, облыстың оңтүстігінде жылылық жиі байқалып отырады. Алайда, кейбір салқын қыста суықтық -38°С -қа дейін жетеді (абсолюттік максимум) .

Облыстың көп бөлігінде жаз айлары ыстық және созылмалы. Шілдедегі орташа температура 24°С-тан жоғары. Кейбір жылдарда ауаның температурасы 42-47°С-қа дейін көтеріледі ( абсолюттік максимум) .

Қар мен жаңбыр өте аз жауады. Олардың орташа жылдық саны 130-180 мм. аспайды. Қар мен жаңбырдың ең көп түсуі жылдың жылы кезеңіне келеді.

Маңғыстау облысы желдің ең үлкен энергетикалық қорына ие. Бұл аумаққа қатты жел мен боран тән. Аумақтың үлкен бөлігінде желдің орташа жылдық жылдамдығы секундына 4-5 м құрайды. Каспий теңізінің жағалауында желдің жылдамдығы өте үлкен, онда орташа жылдық жылдамдық секундына 6-7 м құрайды. Аумақтың көп бөлігінде шығыс және оңтүстік-шығыс желдері басым. Облыста тұрақты өзен тармағы жоқ.

Жерінің жалпы көлемі 165, 6 мың шаршы км (Қазақстан республикасының жалпы жер көлемінің 6, 1 %-ын құрайды, 16 өңірдің ішінде 7-ші орынды алады) .

Халқының саны 2012 жылғы мәлімет бойынша 545, 7 мың адам. Халқының тығыздығы 1 шаршы километрге 3, 2 адамнан келеді. Аудандар бойынша халықтың таралуы төменде көрсетілген (Сурет 1) .

*Дерек көзі : Қазақстан Республикасының Статистикалық агенттігінің мәліметтері бойынша автор құрастырған

Сурет- 1 - Маңғыстау облысының халық санының құрылымы (2012 ж. )

Маңғыстау облысы әкімшілік жағынан 5 аудан және 2 шағын қала (Ақтаудан басқа), 41 селолық және ауылдық округқа бөлінеді, қала халқының саны 234, 7 мың адам құрайды (57, 6%), ауылдықтар - 172, 7 мың адам (42, 4%) . Олар: 1. Ақтау қаласы. 2. Жаңаөзен қаласы. 3. Бейнеу ауданы 1973 жылы құрылған. Аудан орталығы - Бейнеу селосы. Аудан көлемі 40, 5 мың ш. км. тең. 4. Қарақия ауданы 1973 жылы құрылған. Аудан орталығы - Құрық селосы. Аудан көлемі 63, 3 мың ш. км. тең. 2009 жылдың 1 қаңтарына ауданда 28, 8 мың адам тұрған. Аудан құрамында 10 ауыл кіретін 6 ауыл әкімшілігі бар. 5. Маңғыстау ауданы 1928 жылы құрылған. Аудан орталығы - Шетпе селосы. Аудан көлемі 47, 9 мың ш. км. тең. 2009 жылдың 1 қаңтарына ауданда 30, 3 мың адам тұрған. Аудан құрамында 21 ауыл кіретін 12 ауыл әкімшілігі бар. 6. Түпқараған ауданы 1992 жылы құрылған. Аудан орталығы аудан қарамағындағы Форт-Шевченко қаласында орналасқан, аудан көлемі 12, 6 мың ш. км. тең. 2009 жылдың 1 қаңтарына ауданда 17, 2 мың адам тұрған. Аудан құрамында 5 ауыл кіретін 4 ауыл әкімшілігі бар. 7. Мұнайлы ауданы 2007 жылы құрылған. Аудан орталығы - Маңғыстау селосы. Аудан көлемі 492, 2 мың гектарға тең. 2009 жылдың 1 қаңтарына ауданда 59, 6 мың адам тұрған. Аудан құрамында 7 ауыл кіретін 6 ауыл әкімшілігі бар [4] .

Облыс орталығы - Ақтау қаласы (халқы -152, 4 мың адам) . Облыстың ең ірі ауданы - Қарақия ауданы- 64, 8 мың шаршы км. Облыс орталығы 1963 жылы құрылған және Каспий теңізінің айлағы болып табылатын Ақтау қаласында орналасқан. 2009 жылдың 1 қаңтарына қалада 152, 4 мың адам тұрған, немесе барлық облыс халқының 36%.

Облыс қарауындағы қала Жаңаөзен 1968 жылы құрылған. 2009 жылдың 1 қаңтарына қалада 71, 0 мың адам немесе облыстың барлық халқының 17% тұрған. Жаңаөзен қалалық әкімшілігіне кіретін ауылдар: Теңге (тұрғындарының саны 14, 6 мың адам) және Қызылсай (4, 6 мың адам) кіреді.

Маңғыстау облысы - еліміздегі мұнай мен газ өндіретін ең ірі аудан. Мұнай кәсіпшілігінің негізгі орталықтары - Өзен және Жетібай. Облыстың өндіріс құрылымында жетекші орынды мұнай өндіру, мұнай мен газ өңдеу алады. Жаңаөзен қаласындағы қуаты 2 млрд. м ³ «Қазақгазөңдеу» өндірісінің өнімі Ақтау қаласындағы пластмасса зауыты үшін шикізат болып табылады. Облыс жартылай шөлейтті шөл аймақта орналасқан. Бұл ауылшаруашылығын өркендетуді қиындатады. Ауылшаруашылығының жетекші саласы - мал өсіру, оның ішінде қой және түйе шаруашылығы. Облыс аумағында балық өнеркәсібі жақсы дамыған. Балық шаруашылығының ең ірі орталықтары - Баутино (балық-консерві комбинаты) және Ералиев балық зауыттары. Тамақ өнеркәсібінің басқа саласынан елеулі орынды ет комбинаты мен Ақтау қаласындағы сүт зауыты алады. Ақтауда сонымен қатар химия зауыты, құрылысқа керекті қабыршық тас өндіретін карьер, темір-бетон конструкцияларын өндіретін зауыт, жылу және атом электр станциясы орналасқан. Ераливе қала типтес елді мекенінде тоқыма фабрикасы жұмыс істейді. Облыста ет-жүн бағытындағы қой, түйе, жылқы өсіріледі. Мал қысы-жазы жайылымда бағылады. Облыста егін шаруашылығы нашар дамыған. Қаратау мен Ақтау бөктерінде жемшөптік дақылдар егіледі. Бұлақ бойларында және Ақтау, Жанаөзен қалалары төңірегінде суармалы егін шаруашылықтары кездеседі. Облыстың аумағы арқылы екі халықаралық көлік дәліздері өтеді, олар ТРАСЕКА (Шығыс Еуропа елдерін Орта Азиямен байланыстырушы) және «Солтүстік-оңтүстік» (Солтүстік Еуропа мемлекеттерін Парсы шығанағы елдерімен байланыстырушы) [5] . Сонымен қатар облыстың географиялық орнының туризм мен көліктік логистикаға тиімділігі, облыста жаңа жұмыс орындарының пайда болуымен бірге облыс экономикасын айтарлықтай дамытуға мүмкіндік туғызады. Жер қойнауы мұнай, газ, фосфорит, көмір, марганец, әр түрлі тұздар, табиғи қорларымен бай.

Маңғыстау облысының шаруашылығының негізгі көрсеткіштері

Климаттың қолайсыздығы, ауыз судың жетімсіздігі мен халық санының аздығы өлкенің әлеуметтік-экономикалық дамуына кедергі келтіреді. Осыларға қарамастан, Маңғыстаудың «ортада» орналасуы, табиғи байлығының молдығы - темір жолдар мен автомобиль магистралі, теңіз-әуе тасымалы әлемдік деңгейге көтерілген жағдайда зор мүмкіндігі бар, потнециалы орасан зор аймақ ретінде қарастыруға жол ашады [6] . Маңғыстау облысы өнеркәсібінің тұңғышы Қарабұғаздан мирабилит-глаубер тұзын өндіру болды. Маңғыстау облысы - индустриалы-аграрлы аймақ болып есептелінеді, яғни ұлттық табыстың басым бөлігін өнеркәсіп өнімдері құрайды. Облыс өнеркәсібін мына салаларға бөлуге болады:

Энергетика және су тұщыландыру; Мұнай және газ өндіру; Мұнай-газ-химия;

Химия-металлургия; Құрылыс материалдарын өндіру; Жеңіл өнеркәсіп; Тамақ және балық өңдеу;

Облыстағы энергетика көзінің негізін Маңғыстау энергетикалық комбинаты (МАЭК) құрайды. Ол 350 мың киловаттық шапшаң нейтронды атом реакторының қуатымен жылына орта есеппен 2, 0-2, 5 млрд кВт/сағ. электр энергиясын өндіреді. МАЭК - Қазақстандағы тұңғыш және қазірге жалғыз атом электр станциясы, 1973 жылы 16 шілдеде іске қосылды. Аталмыш комбинатта электр энергиясымен қатар теңіз суы тұщыландырылады.

Мұнай өндіру - облыс экономикасының жетекші саласы. 1992 жылы Қазақстанда өндірілген 26 млн. т мұнайдың 12, 5 млн т-ын Маңғыстау облысының мұнай кен орындары берді. 1963 жылы құрылған АҚ «Маңғыстаумұнайгаз» құрамында «Қаламқас», «Қаражанбас», «Өзен», «Жетібай», ірі мұнай өндіру компаниялары жұмыс істейді.

Газ өндіру жылына 3-4 млрд. м ³ деңгейінде сақталуда. Мұнай өңдеу облыста іс жүзінде жоқ. Өндірілген өнім құбыр арқылы және теңіз арқылы Ресей мен Әзірбайжан мұнай өңдеу зауыттарына жіберіледі. Ал Маңғыстау мұнай өңдеу зауытын салу әзірге жоспар күйінде қалып отыр.

Газ өңдеу Жаңаөзен қаласындағы «Қазақ» газ өңдеу зауытында жүзеге асады. Ол жылына орта есеппен1, 5-2, 5 млрд. м ³ газ өңдер, газ бензині мен сұйытылған газ алады. Сондай-ақ осыннан алынған этан Ақтау пластмасса зауытына жіберіледі.

Маңғыстау облысы - «МАЭК-Қазатомөнеркәсіп» ЖШС автономды өндіретіп отырған барлық энергия түрлерімен және сумен қамтамасыз ететін қамтамасыз ететiн Қазақстандағы бірден-бір өндiрiстiк кешен. Өнеркәсiптiк өнiмдi өндiрудің көлемінің индексi 2009 жылы 139%-ға жетті [7] . Төменде Маңғыстау облысының шаруашылық секкторлары бойынша бөлінісі көрсетілген.

*Дерек көзі : Қазақстан Республикасының Статистикалық агенттігі [7] .

Сурет 2 - Маңғыстау облысының жалпы өнімдік құрылымы (2009 ж. )

Уран рудасын өндіру, өңдеу және пайдаланудыкөптеген жылдар бойына Каспий тау-кен металлургиялық комбинаты (АҚ «Каскор»), Каскор концерні МАЭК-пен бірге ҚАЗақстан атом энергетикасы жөніндегі акционерлік компаниясына кіреді. Каскордың өндірістік негізі - химия-металлургия зауыты.

Облыс экономикасының тағы бір алыбы - Ақтау пластмасса зауыты. Оның шығаратын негізгі өнімі - полистирол мен стирол. Бұл өнімге қажетті өнеркәсіптік этанды Өзен газ өңдеу зауыты қамтамасыз етсе, мұнай бензолын шетелдерден алады. Ақтау азот-тук зауыты (1969 жылы құрылған) егіншілікке қажетті минерал тыңайтқыш - нитрофосфат шығарады. Ал 1992 жылы италиялық «ЭИЖЕКО» фирмасының көмегімен облыс орталығында тіс пастасы зауыты алғашқы өнім бере бастады. Бұл зауыт шетелдік компонентпен қатар жергілікті шикізатпен (химия-металлургия комбинатында алынатын скандий) жұмыс істейді.

Маңғыстау облысында 90-шы жылдардағы үлкен экономикалық қиыншылықтарға қарамастан, жылына 300-360 мың т минерал тыңайтқыштары, 250-300 мың т күкірт қышқылы өндірілді, ал аталмыш МАЭК тәулігіне 650-700 меговатт электр жнергиясымен қатар, 60 мың м ³ ауыз су беріп тұрады [8] .

Құрылыс материалдары өлкедегі ұлутас қорына негізделген. Қазіргі Түпқараған, Жетібай, Қызылтұран, Ауыртас, Бейнеу тас карьерлерінде тілінген Маңғыстау ұлутасы облыс құрылыс неркәсібінің негізгі материалы. Ұлутас Қазақстанның басқа облыстарына жөнелтіліп тұрады, сонымен қатар битум, құм, гравий, кірпіштік, саз өндіру, қолға алына бастады. Цементтік материалдың мол қоры болғанымен, осы сала жетерліктей дамытылмаған. Жолға қажетті құрылыс материалы - асфальтпен Маңғыстау кентіндегі зауыт қамтамасыз етеді.

Жеңіл өнеркәсіп саласына көңіл бөлу соңғы жылдарда ғана қолға алына бастады. Осы саланың алғашқы ірі италия-қазақ бірлескен кәсіпорны - «Ақбөбек» аяқкиім фабрикасы.

Тамақ және балық өнеркәсібі үлкен мүмкіншіліктеріне қарамастан өте нашар дамыған. Бұл өнеркәсіптік бағытта Форт - Шевченкодағы балық (майшабақ) консервілеу, Ақтаудағы ет жіне сүт зауыттарын, сыра, ликер, т. б. өндіретін шағын цехтарды ғана атап өтуге болады.

Балық аулау Каспий теңізінде құлдырап кеткені белгілі. Қазақстанның каспийлік балығының денін Атырау облысы аулайтынын ескерсек, салыстыра кете Маңғыстау облысының балық аулау шаруашылығының мөлшері жоқтың қасы деуге болады.

Маңғыстау экономикасының қай саласы болмасын, бір-екі ғана өндірістік нысанымен шектеліп қалғандығы айқын. Бұрын бүкілодақтық экономикаға қажетті нақты нәрселер шығарумен айналысып, барлық басқа керек -жарағын әкелген Маңғыстауға енді көп өндірісті ішкі қажеттілік пен мүмкіндікке сай өз территориясында дамыту мәселесі қойылып отыр. Кәсіпорындар көбінесе негізгі шикізатты өңдеумен ғана шектеліп, қосалқы мүмкіндіктерді пайдаланбайды, сондықтан облыста шикізатты толық өңдейтін, бірыңғай өндірістік-аумақтық кешен құру басты экономикалық саясат болмақ.

20 ғасырдың 90 жылдарындағы жаңа экономикалық өзгерістер, нарықтық қатынастарға өте бастаудағы ауыр қиыншылықтарға қарамастан, жаңа өндірістерді салу, ескілерін жаңарту және ұлғайту жоспарлануда. Осы қатарда облыста энергетикалық жабдықтар жөндеу, мұнай өнеркәсіп жабдықтарын жасау, сирек металдарды өндіру сағатына 2800т су тұщытатын қондырғы, жылына 10 млн. м. су тұщыландыратын шағын қондырғылар салу, жаңа тыңайтқыш шығару, жаңа 226 мегаватт электр қуатын қосу, магний тотығы, марганец концентраттарын шығару және т. б. істер бұрынғы бар өндіріс негізінде жүзеге асырылмақшы.

Ауыл шаруашылығы. Облыстағы басты ауылшаруашылық кәсіп - мал бағу. Төрт түлікті өсіру түгел дамығанымен, саланың негізін қой шаруашылығы құрайды. Маңғыстау облысының 16, 5 млн га жерінің 12 млн гектары жайылымға пайдаланылады. Осындай үлкен алқапта бағылатын қой саны 0, 4-0, 5 млн. бас, жылқы 20-30 мың бас, түйе 12-14 мың бас. Қой шаруашылығы Маңғыстауда дәстүрлі қазақы қой қаракөлмен ауыстырлды. Қымбат бағалы елтірісі үшін өсірілген бұл тұқым жергілікті климаттық жағдайға бейімделе алмауы үлкен мәселе болып отыр. Кейбір жылдары мал шығыны отар сайын орта есеппен 35-40%-ға жеткен. Қой шаруашылығының өнімдерінің сапасының төмен болуы, өткізу-сату қиыншылықтары облыстың мал шаруашылығын дағдарысқа ұшыратып отыр. Жылқы мен түйе еті, сүті жеке қожалықтарда ғана пайдаланылады. Түйе бағуға т. пқарағандық «Қызылөзен» мамандандырылса, қалғандарында осы екі түлік тек қосалқы шаруа есебінде дамытылған. Түйе сүтімен Тұщыбектегі өкпе ауруларын емдейтін санаторий қамтамасыз етіліп отырады.

Маңғыстаудың экономикалық, әлеуметтік өмірінде темір жол тасымалы маңызды рөл атқарады. Облыс теміржолының тұңғышы 1940-50 жылдары жұмыс істеген, ұзындығы 25км. болып келетін - Таушық- Сарытас тар табанды темір жолы. Ол соғыс кезінде Таушық көмірін тасымалдау үшін пайдаланылған. Ал қазіргі темір жолдың алғашқысы 1961-64 жылдары Мақаттан (Атырау облысы) Ақтауға дейінгі ұзындығы 704 км. Ал кейін Маңғыстау станциясынан Өзенге дейін ұзартылды, 1970 жылы Бейнеу-Қоңырат теміржолы пайдалануға берілді. Темір жол арқылы мұнай өнімдері тасымалданса, қазір олардан басқа жергілікті өнімдер шығарылып, Маңғыстауға қажетті материалдар тасымалданады. Өнеркәсіптің дамуы қатқыл табанды жолға деген сұранысты туғызды. 1966 жылы Ақтау- Жаңаөзен асфальт жолы салынды. Қазір облыста төсеніші бар жолдармен қатар Ақтау-Құрық, Ақтау-Қаражамбас-Қаламқас, Ақтау-Форт-Шевченко, Шетпе-Таушық, Шетпе-Жетібай және т. б. шағын шақырымдық асфальт жолдары салынған. Облыстың ірі елді мекендері өзара жақсы автомобиль жолдарымен байланысқан. Маңғыстау автожолдарының басты ерекшелігі - басқа облыстарға және көрші елдерге шыға алатын асфальт жолдың болмауы. Қазірдің өзңнде әлі салынып бітпеген Бегдаш-Жаңаөзен жолы Түрікменстан және Оңтүстік Кавказ елдерінің (Грузия, Әзірбайжан) өнімдерін Қазақстанға, әрі қарай Ресейге тасымалдау жолына айналып отыр.

Маңғыстауда мемлекеттік деңгейде екі әуежай бар. Бірі - орта ұшақтарды қабылдай алатын Жаңаөзен, екіншісі - үлкен ұшақтар қонатын Ақтау әуежайы. Соңғысының экономикалық мәні артып келеді.

Облыста екі теңіз айлағы Ақтау мен Баутин (Форт-Шевченко) . Халықаралық айлақ мәртебесіне ие болған Ақтау теңіз айлағы дәстүрлі Астрахань, Баку рейстерімен қатар 1993 жылдан бастап Иранмен теңіз қатынасын орната бастады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.