Медицина саласы бойынша 65 сұрақ-жауап
Сұрақтар тізімі
1.Иммунология облысында ашулардың маңыздылығын негіздеңіздер. Иммунологияның мақсаты мен мәселелері.
2.Туа пайда болған иммунитеттің маңыздылығын негіздеңіздер.
3.Жүре пайда болған иммунитеттің салыстырмалы сипаттамасын көрсетініз. Жүре пайда болған иммунитеттің ерекше түрлері мен қызметтері.
4.Клоналды-селекциялық теорияның маңыздылығын дәлелдеңіздер.
5.Филогенезде ерекшелік емес иммунитеттің мағынасы қандай? Кедергілердің, қабыну белоктардың, фагоцитарлық клеткалардың түрлері мен қызметтері. Табиғи киллер клеткаларды ерекшелік емес иммунитетке жатқызуға бола ма?
6.Қабыну белоктардың маңыздылығын көрсетіңіз.
7. Комплемент және интерферон белоктардың салыстырмалы сипаттамасын келтіріңіз.
8. Лизоцим белоктың қызметтері мен мағынасын келтіріңіз.
9. Туа пайда болған иммунитететтің физиологиялық кедергілердің маңыздылығын дәлелдеңіздер және эволюция бойынша түрлерін көрсетіңіз?
10. Комплимент белоктың маңыздылығын дәлелдеңдер?
11.Детерминант, эпитоп, агретоп бөліктердің маңыздылықты дәлелдеңіздер. Детерминанттарды антигентанушы рецепторлармен анықтау процесті схема арқылы келтіріңіздер.
1.Иммунология облысында ашулардың маңыздылығын негіздеңіздер. Иммунологияның мақсаты мен мәселелері.
2.Туа пайда болған иммунитеттің маңыздылығын негіздеңіздер.
3.Жүре пайда болған иммунитеттің салыстырмалы сипаттамасын көрсетініз. Жүре пайда болған иммунитеттің ерекше түрлері мен қызметтері.
4.Клоналды-селекциялық теорияның маңыздылығын дәлелдеңіздер.
5.Филогенезде ерекшелік емес иммунитеттің мағынасы қандай? Кедергілердің, қабыну белоктардың, фагоцитарлық клеткалардың түрлері мен қызметтері. Табиғи киллер клеткаларды ерекшелік емес иммунитетке жатқызуға бола ма?
6.Қабыну белоктардың маңыздылығын көрсетіңіз.
7. Комплемент және интерферон белоктардың салыстырмалы сипаттамасын келтіріңіз.
8. Лизоцим белоктың қызметтері мен мағынасын келтіріңіз.
9. Туа пайда болған иммунитететтің физиологиялық кедергілердің маңыздылығын дәлелдеңіздер және эволюция бойынша түрлерін көрсетіңіз?
10. Комплимент белоктың маңыздылығын дәлелдеңдер?
11.Детерминант, эпитоп, агретоп бөліктердің маңыздылықты дәлелдеңіздер. Детерминанттарды антигентанушы рецепторлармен анықтау процесті схема арқылы келтіріңіздер.
Сұрақтар тізімі
1.Иммунология облысында ашулардың маңыздылығын негіздеңіздер. Иммунологияның мақсаты мен мәселелері.
2.Туа пайда болған иммунитеттің маңыздылығын негіздеңіздер.
3.Жүре пайда болған иммунитеттің салыстырмалы сипаттамасын көрсетініз. Жүре пайда болған иммунитеттің ерекше түрлері мен қызметтері.
4.Клоналды-селекциялық теорияның маңыздылығын дәлелдеңіздер.
5.Филогенезде ерекшелік емес иммунитеттің мағынасы қандай? Кедергілердің, қабыну белоктардың, фагоцитарлық клеткалардың түрлері мен қызметтері. Табиғи киллер клеткаларды ерекшелік емес иммунитетке жатқызуға бола ма?
6.Қабыну белоктардың маңыздылығын көрсетіңіз.
7. Комплемент және интерферон белоктардың салыстырмалы сипаттамасын келтіріңіз.
8. Лизоцим белоктың қызметтері мен мағынасын келтіріңіз.
9. Туа пайда болған иммунитететтің физиологиялық кедергілердің маңыздылығын дәлелдеңіздер және эволюция бойынша түрлерін көрсетіңіз?
10. Комплимент белоктың маңыздылығын дәлелдеңдер?
11.Детерминант, эпитоп, агретоп бөліктердің маңыздылықты дәлелдеңіздер. Детерминанттарды антигентанушы рецепторлармен анықтау процесті схема арқылы келтіріңіздер.
12.Тимустәуелді және тимустәуелсіз антигендердің арасында қандай айырмашылықтар бар?Әрекеттесетін клеткалардың түрлері мен мағынасы.Үлгісін келтіріңіздер.
13. Симбиотикалық клеткаларды антигенпрезентациялаушы клеткаларға жатқызуға бола ма? Антигенпрезентациялаушы жасушалар, түрлері мен қызметтері.
14.Дененің температурасы иммунитетке көмектесе ма және оның маңыздылығын тусіндіріңіз
15. Фагоцитарлы клеткалардың салыстырмалы сипаттамасын келтіріңіз?.
16.Көк бауыр айырша безге ұқсас па? Орналасуы, құрылысы және қызметтері.
17. Жасушалардың сыртында өтетін иммунитетті қандай білесіз? Мезанизмі және қатынастың түрлері. Схемасын келтіріңіз.
18. Капсулаға салынбаған иммундық ұлпаның орналасуы, құрылысы және қызметтері?Мағынасы бар ма?
19.Симбиотикалық клеткаларды антигенпрезентациялаушы клеткаларға жатқызуға бола ма?
20.Иммуноглобулиндерді неге белоктардың айрықша тобы деп атайды. Иммуноглобулиндердің түзілу динамикасы. Схемасын келтіріңіздер.
21.Иммуноглобулиндердің қандай класы токсиндерге қарсы тұрады? Құрамы мен құрылысы және қызметтері.
22.Иммуноглобулиндердің қандай класы комплементті белсендіреді.Құрамы, құрылысы, қызметтері.Схемасын келтір.
23.Схема арқылы антиденелердің құрылысындағы изотиптык, аллотиптык және идиотиптык деңгейінде айырмашылығын көрсетіңіздер. Антиденелердің құрылысы, құрамы және қызметтері.
24.Иммуноглобулиндердің қандай класы лимфада ең биік концентрациясымен кездеседі? Құрамы, құрылысы және қызметтері. Схемасын келтіріңіздер.
25. Иммуноглобулиндердің қай класы құрттарға қарсы тұрады? Құрамы, құрылысы және қызметтері. Схемасын келтіріңіздер.
26.Иммуноглобулиндердің қандай класы іріңді микробтарға қарсы тұрады? Құрамы, құрылысы және қасеттері. Схемасын келтіріңіздер.
27. Иммуноглобулиндердің қай класы нәрестелерге бірінші пассивті иммунитетті құрайды. Құрамы, құрылысы және қызметі.
28. Туа пайда болатын иммуниттетке кіретін физика-химиялық кедергілер түрлері мен қызметтері?
29.Лимфо-миелоидтық жиынтығы бір жүйе ма, дәлелдеңіздер.
30.Бірінші реттік лимфоидты мүшелердің мағынасын дәлелдеңіздер.
31.Сүйек кемігі мағынасын дәлелдеңіздер.
32.Екінші реттік лимфоидты мүшелердің арасында нағыз иммундық мүшелерді табуға болама?
33.Орталық лимфо-миелоидтық мүшелер қандай жануарларда болады? Бұл мүшелердің мағынасын дәлелдеңіздер.
34. Тимусты неліктен Т лимфоцит деп атайды? Құрылысы және қызметтері. Қандай жануарларда бар?
35. Вирусқа қарсы иммунитет барма? Механизмі мен қатысатынклеткалардың түрлері. Схемасын келтіріңіз?
36. Иммуноглобулиндерді сурет арқылы көрсетіңіздер?
37. А иммуноглобулиндердің құрылысын сурет арқылы көрсетіңіз.
38. М иммуноглобулиндердің құрылысын сурет арқылы көрсетіңіздер.
39.G иммуноглобулинін сурет арқылы көрсет.
40.Антигенпрезентациялаушы клеткалардың құрылысың және қызметтерін сурет арқылы көрсетіңіздер.
41.Клоналды-селекциялық теорияның маңыздылығын дәлелдеңіздер.
42.Комплемент жиналуы процесті схема арқылы көрсетіңіз.
43.Мүшелерді трансплантациялау. Бұл әдісті генетикалық теңестірілмеген адамдар арасында қолдануға болама? Үлгісің көрсетіңіздер.
44. Фагоцитарлық клеткалардың түрлері мен қызметтері.
45. Екіжұмырткалық егіздірдің арасында трансплантацияны жасауға болама? Механизмді көрсетіңіздер.
46. Науқаста қан тобы бірінші. Қандай қан топтары сәйкес келіп тұр?
47. Тимус тәуелді антигендерді иммундық клеткалармен әрекеттесу механизмін корсетіңіз.
48. Науқаста қан тобы екінші, қандай қан топтары сәйкес келіп тұр?
49.Тимустәуелсіз антигендерді иммундық клеткалармен әрекеттесу механизмді көрсетіңіздер.
50.Науқаста қан тобы үшінші. Қандай қан топтары сәйкес келіп тұр?
51.Науқаста қан тобы төртінші. Қандай қан топтары сәйкес келіп тұр?
52.Бактериалдық инфекциямен байланысты лейкограммадағы пайда болатын өзгерістерін жазып беріңіз.
53.Әкесінің резус - фактор теріс және анасының резус - фактор оң. Баласының резус-фактор теріс, гемолитикалық ауру пайда бола ма? Механизмді көрсетіңіздер.
54. Вирустық инфекциямен байланысты лейкограммадағы пайда болатын өзгерістерді жазып бер.
55. Паразитарлық ауру пайда болғанда лейкограммадағы пайда болатын өзгерістерін жазып беріңіз?
56. Қатерлі ісіктер пайда болғанда лейкограммадағы пайда болатын өзгерістерін жазып беріңіздер?
57. Өткір улану жағдайымен байланысты лейкограммадағы пайда болатын өзгерістерді жазып беріңіз.
58.Спорттық адамдардың лейкограммасын көрсетіңіздер.
59.Анасының резус-фактор теріс және әкесінің резус-фактор оң. Балада резус-фактор оң, гемолитикалық ауру пайда болама?
60.Иммундық клеткалардың антигендермен әсерлесу механизмдерін көрсетіңіздер.
61. Қан топтарды Ландштейнер теория бойынша көрсетіңіз.
62.Әкесінің резусы-факторы теріс және анасының резус-факторы оң ,гемолитикалық ауру пайда болама? Механизмін көрсетіңіз.
63.Изогемагглютинин және изогемагглютининногендерді қанда орналасуын схема арқылы көрсетіңіз.
64. Антиген құрылысын схема арқылы көрсетіңіз.
65. Е иммуноглобулиндердің құрылысын сурет арқылы көрсетіңіз?
1.Иммунология облысында ашулардың маңыздылығын негіздеңіздер. Иммунологияның мақсаты мен мәселелері. Иммунология - immunitas - иммунитет, logos - ғылым. ХV-Римде ашылған. ХVІІІ - медицинаға енген. Иммунитет бөтен генетикасымен ағзаларға қарсы тұратын иммундық механизм. Бөтен ағзалар организмге түскенде иммунитет оларды жояды. Иммунология тарихына келетін болсақ. Луи Пастер - иммунология сөзін ашты, ең алғаш кітап жазды, вакцинация жасауды жазды. Беринг - антиденелерді ашты. Мечников - фагоцитоз қарапайым ағзаларды ашты. Ландштейнер - қан топтарды ашты. Зелленберг - попиломавирустарға қарсы вакцинаны ашып , Нобель сыйлығын алған. 1776 жылы дәрігер зерттеуші Э.Дженнер тәжірибелік иммунологияның негізін қалады. Ол ең алғаш вакцинация әдісін қолданған. 1881 жылы Пастет Париж академиясында ең алғаш инфекциялық ауруларды аттенуацияланған микробтармен иммунизациялау арқылы алдын алуға болатынын жариялады. Иммунологияның негізін салушылар И.Мечников пен П.Эрлих арасында жүрген ұзақ полемика 1887 жылы басталған. Әр теорияның жақтаушылары 15 жыл бойы өздерінің теориясының дұрыстығын дәлелдеу үшін көптеген эксперементтер жасады. Қазіргі заманның иммунологияның негізі - иммунды генетика болып таб. Иммунологияның ең маңызды бағыттарының ішінде бірнеше мәселелер жатыр - ол арнайы иммунитетің теориялық негіздері мен механизмдерін ашу , иммундық үрдістердің генетикалық детерминациясы, антиденелердің, басқа гуморальді факторлардың және т.б қосымша жүйелердің күрделі араласуына байланысты иммунитеттің реттелу, аутореттелу механизмдерін іздестіру. Гендік инженерия мен молекулалы технология негізінде жаңа, рекомбинантты вакциналар дайындалуда, сонымен қатар ДНҚ - вакциналар, микрокапсулалы вакциналар қолданылып жатыр. Болашақ вакцинологияның проблемасы болып ісіктерге қарсы вакциналарды өндіру бол.таб. Қазіргі заманғы иммунологияда теориялық және практикалық жетістіктер орын тапқан. Иммунологияның әртүрлі бағыттағы ғылымға әсіресе, физико - химиялық биология мен биотехнологияға енуі келешекте революциялық жетістіктерге әкелетіні күмәнсіз.
2.Туа пайда болған иммунитеттің маңыздылығын негіздеңіздер. Туа пайда болған иммунитет кейбiр жануарлардың басқа түр қоздырушы ауруды қабылдамауы. Ол ұрпақтан-ұрпаққа тұқұм қуалау арқылы берiледi. Мысалы, iрi қара обасы мен, ит, тауық тырысқағымен адамдардың ауырмайтындығы. Керiсiнше жануарлар адам ауыратын инфекциялық аурумен (iш сүзегi, скарлатина, қызыл шешек, мерез, қызылша, вирустық гепатит т.б.) ауырмайды.
Түр иммунитетi микроорганизмдер мен патогендi микроорганизмдер мен ұзақ эволюциялық ара қатынасы салдарынан пайда болған. Туа пайда болған иммунитет абсолюттi және салыстырмалы деңгейде болады. Кейбiр жануарларды инфекциялақ ауруларға дене температурасын өзгерту, организмдерге гормондармен, иммунодепресанттармен, рентгент сәулесiмен әсер етiп бейiм етуге болады. Мысалы, тауқтардың дене температурасын төмендетiп, бақалардың дене температурасын жоғарылатса, олар күйдiргi қоздырғышына бейiмтал болады. Бұл жағдайда салыстырмалы түрдегi туа пайда болған иммунитет туралы айтуға болады.
Кейбір жануарлар мен адамның қанында ағзаны жұқпалы аурудан қорғайтын заттар іштен туа пайда болады, ондай иммунитетті туа пайда болған иммунитет деп атайды. Туа п.б.и-ң иммундық жады болмайды. Өмір бойына сақталады. Өзгермейді, тұрақты. Туа пайда болған иммунитетке: қабыну белоктары, лизоцим, С-реактивті белок, комплемент, интерферрон жатады. Лизоцим адамда сілекейдің құрамында болады. Фагоцитарлы клеткаларға кіреді.Зәр шығару жолдарында болады. Жыныс жолдарында болады. С - реактивті белок - тек өкпелерде болады. Өте белсенді белок, бактериялардың қабықтарын ерітіп тастайды. Комплемент - С1 С2, С3, С4...С9 Н-пропердин, А - активин ... . 20 бөлік болады. Қанда, сарысуда бір-біріне жанаспай бөлек жүреді, 1-1 мен кездеспейді. 380С температурада болса комплемент бөліктері қосылып, бактерияларға қарсы күш біріктіреді. Тек бактерияларға қарсы тұрады. Лизисті жасайды. Туа пайда болған иммунитет жаспен байланысты емес. Сәбиде , ересекте, қарттарда бірдей болады - өзгермейді. Интерферрон - вирустарға қарсы тұрады, клеткаларды вирустардан сақтайды. Фагоцитарлы клетка болады. Фаг.кл түрлері өте көп. Ол көп қышқылды заттарды бөліп шығарады. Н2О2, хлор, ОН бөліп шығарады. PG- простогландиндер дененің температурасын сақтауға көмектеседі. Эпителиалды клеткаларды белсендіреді Олар эластин белогын бөліп коллогенді бөліп шығарады. Қабыну белоктары. Қабыну белоктарының бірі комплемент, комплемент системасы күрделі белоктардың комплексі болып табылады, олар унемі қанда болады. Олар организмді бөтен агенттерден қорғайтын гуморальды қорғанысы болып табылады. Ол организмнің иммундық жүйесіне жауап береді, яғни туа біткен және жүре пайда болатын имунитеттің негізгі компоненті. Лизоцим - термостабильді фермент. Ол сілекейде, көз жасында, сарысуда кездеседі. Макрофагтар мен эпителий клеткаларынан бөлінеді. Сілекейде, қан сарысуында, көз жасы мен без шырынында кездесетін фермент, мұның кейбір микробтарды жоятын, яғни бактерицидтік қабілеті жоғары.
3.Жүре пайда болған иммунитеттің салыстырмалы сипаттамасын көрсетініз. Жүре пайда болған иммунитеттің ерекше түрлері мен қызметтері.
Ауруды болдырмау үшін алдын ала егудің немесе биологиялық препараттар енгізудің нәтижесінде түзілген иммунитет жасанды иммунитет деп аталады. Жүре пайда болған иммунитет туғаннан болмайды. Адам өскен сайын дамиды. Иммундық жады болады. Тұрақты емес, жаспен байланысты. Табиғат әсер етеді. Оның екі түрі бар : гуморальды, клеткалық. Гуморальды иммунитет антиденелер. Клеткалық иммунитет В-лимфоциттер арқылы жасайды. Егер де ондай иммунитет вакцина егуден кейін пайда болса - белсенді, ал дайын иммунды қан сарысуын құйғанда пайда болса - енжар иммунитет дейді. Жасанды жолмен, яғни егудің нәтижесінде құралған белсенді иммунитет енжар түріне қарағанда, ұзағырақ сақталады. Мысалы, шешек ауруына, қызылша, туберкулез, сіреспе, күл, т.б. ауруларға қарсы егу. Иммунитеттің түзілуіне бүкіл ағза қатысады. Басқарушы және бағыттаушы орган - орталық жүйке жүйесі болып табылады. Адам мен жануарлар ағзасында жасанды иммунитет туғызуға болады. Оны - иммунитеттеу деп атайды. Ол да белсенді және енжар болып екіге бөлінеді. Белсенді иммунитеттеу антигендерде - вакцина препараттарын егу арқылы туғызылады. Иммунитет күші, қасиеті иммунитет туғызған вакциналық препараттың мөлшеріне, сапасына, дайындық мерзіміне байланысты болады. Белсенді иммунитеттеуді 1 - 2 жетіде қайталап егеді. Әсіресе, күшті әсер ететіні - бірнеше айдан не жылдан кейін егілген иммунитет. Енжар иммунитеттеуде қан не қан сары суына қосылған арнайы препараттарды тері астына, ет арасына егеді. Бұлар дайын антиденелер болады. Адам иммунитеті сыртқы орта және әлеуметтік жағдайларға, адамның жасына және жынысына байланысты болады. Адамның дене қызуы көтерілуі, салқынға шалдығуы, шамадан тыс қатты шаршауы, қайғы-қасіретке ұшырауы, ауыр жарақат алуы, әр түрлі ауруларға шалдығуы, дұрыс тамақтанбауы, витаминдер және кейбір химиялық микроэлементтердің, фосфор, кальций тұздарының жетіспеушілігі - ағзада иммунитеттің жақсы түзілуін тежейді. . Иммундық жады тек жүре пайда болған иммунитетте болады. Жүре пайда болған иммунитетте өте көп клеткалар кіреді. Т хелпер - көмектесетін клеткалар. Т киллер - өлтіруші клеткалар - апаптозды тудырады. Т супрессор - басу иммундық реакцияны басатын леткалар.
4.Клоналды-селекциялық теорияның маңыздылығын дәлелдеңіздер.
Лимфоциттер адам ағзасыда кеңінен тараған жасушалар. Лимфоциттер дм 7-9 мкм дөңгелек және сопақша келген чдросы бар, цитоплазмасы аз және цитоплазмалық грануласы өте аз дөңгелекше келген жасушалар. Иммундық жүйенің орталық мүшелерінде өзінің түзілу барысында осы жасушалар ерекше және өздеріне ғана тән даму сатысынан өтеді, оның иммундық арнайылығына тікелей қатысы бар. Лимфоциттердің белгілі бір даму сатысында олардың бетінде антигендерге рецепторлар түзіледі. Осының нәтижесінде клондар түзіледі,( клон - бір жасушадан тараған ұрпақ) олар бір - бірінен рецепторларымен ерекшеленеді. Әрбір клон тек қана бір антигенді біледі, яғни бір лимфоцит бөгде макромолекуланың бір ғана кеңістік конфигурациясын таниды, ал барлық клондардың қосындысы жалпы мүмкіндік болатын антигендерді таниды. Кейін жасушалардың және олардың түзетін клондарының сұрыптау үрдістері жүреді. Ең алдымен адам ағзасы үшін қорғаныстық қызмет атқаратын, басқа молекулалық конфигурацияны танитын жасушалар және олардың клондары бөлініп алынады, содан соң аутореактивтік клондар жойылады және бөгде антигенді танушы лимфоциттер қалады. Антидене арнайылығы лимфоциттер клонының пайда болуымен анықталады деген көзқарас Ф.Бернеттің иммунитеттің клондық - сұраптау теориясы негізінде жатыр. Бұл теория иммунологияда ерекше орын алады, қазіргі кездегі молекулалық биология, биохимия және молекулалық иммунология мәліметтерін сәйкес келеді. Бернет теориясының орталық аксиомасы:өзінікін өзгеден ажырату - тіршіліктің шарты. Ф.Бернеттің клондық - сұрыптау теориясы төрт негізгі қағидаларға негізделген:
Лимфоидтық жасушалар популяциясы өте көп.
1. Лимфоидтық жасушалар популяциясы гетерогенді.
2. Аз мөлшердегі антиген лимфоциттер клонының көбеюін, плазмоциттерге дифференциялануын және сол антигенге қарсы антидене өндірілуін ынталандырады.
3. Көп мөлшердегі антиген иммундық жауапты шақырмайды және лимфоциттердің сәкес клондарының жойылуына әкеледі.
4. Клондық - сұрыптау теориясы бша ағзада антигенмен жанасқанға дейін әртүрлі арнайылықтағы лимфоциттердің үлкен жиынтығы болады. Белгілі бір антигендік ерекшелігі бар лимфоциттер клондар түзеді. Антиген тек талдау факторы ретінде болады және антигеннің жалғыз ғана қызметі - лимфоциттер клондарының бөлінуін және қызметін күшейту.
5.Филогенезде ерекшелік емес иммунитеттің мағынасы қандай? Кедергілердің, қабыну белоктардың, фагоцитарлық клеткалардың түрлері мен қызметтері. Табиғи киллер клеткаларды ерекшелік емес иммунитетке жатқызуға бола ма?
Қабыну белоктарының негізгі қызметі - бөгде вирустардан, бактериялардан ағзаны қорғау; Қорғаныштық; Иммундық жады болмайды. Қабыну белоктар - Лизоцим, С - реактивті белок, комплемент, интерферон. Лизоцим - сілекейдің құрамында болады. Лизоцимді муреин немесе муреинпентидаза деп атайды. Иттердің сілекейінің бактериоциттік белсенділігі жоғары және лизоцимі жоғары. Құрбақада терісінің үстінде қышқылды жоғары қабаты болады. Туа пайда болған. Лизоцим Грам теріс бактерияларды ерітіп, фагоцитарлы клеткаларға кіреді, зәр шығару жолдарында және жыныс жолдарында болады. Лизоцим туа пайда болатын қабыну белогы. С - реактивті белок - тек өкпеде болады. Өкпе клеткаларында болады. Өкпенің борпылдақ ұлпаларына түрлі бактериялар түсуі мүмкін, сол кезде оларды С - реактивті белок жойып отырады. Бактериялардың қабықтарын ерітіп тастайды. Өте белсенді белок. Саңырауқұлақтарды және бактерияларды өлтіреді. Туа пайда болған қабыну белогы. Комплемент - 20 бөліктен тұрады, С1, С2, С3, С4 ... С9, Н,А . Олар қанда, сары суда бір - бірімен байланыспайды және жабыспайды, бір - бірінен бөлек жүреді. Егер температура 380С - қа жоғары болған жағдайда комплемент бөліктері қосылып, бактерияларға қарсы тұрады. Комплементті қабыну белогы тек бактерияларға қарсы тұрады. Оның қызметі лизисті (еріту) түзеді. Комплементтің келесі қызметі опсонизация, ол антигендерді бір - біріне жабыстырады. Интерферон (ИФН) - вирустарға қарсы тұрады. Дененің температурасы 38,50С болғанда лейкоциттер интерферонды бөліп шығарады. Интерферон транскрипцияны ДНК - ны бұзу арқылы тоқтатады. Фагоцитарлы клеткалар фагоцитоз арқылы бөтен ағзаларды өлтіреді. Мида нирогрия клеткалар, өкпеде пневмоцит клеткалар, ас қорыту қуысында перидониялдық клеткалар, бауырда жұлдызша және Купфер клеткалар, қанда моноцит клеткалар, тері астында Лангерганс клеткалары, иммундық бездерде дендрит клеткалары, бүйректе интерстециональдік клеткалар. Фагоцитарлы клеткалар антигендерді фаголизосомада ерітіп, гендерді МНС рецепторларымен байланысып мембранаға шығарады. Содан басқа клеткаларға көрсетеді. NK - табиғи өлтіргіш клетка, ол қышқыл заттарды бөліп, бөтен клеткаларды өлтіреді. Туа пайда болған және өмір бойы сақталады. Т - киллерлер көбеюді аутокриді ынталандыратын ИЛ-2 өндіреді. Т - киллерлердің әсерінен ныс ана клеткалардың ыдырау үрдісін үш кезеңге бөледі. Бірінші кезеңде Т киллердің антигентанушы кешені нысана клетка бетіндегі иммуногенді комплекспен арнайы байланысады, нәтижесңнде Т киллер белсенді болады. Екінші кезеңде летальды соққы деп атайды. Бұл кезеңде Т киллер құрамында перфорин, фрагментин және секреторлы гранулаларды бөледі. Үшінші кезеңде нысана клетка некрозға немесе апаптозғп ұшырайды. Т киллер өзі зақымдалмайды, сонымен қоса ол қайтадан цитотоксикалық әсерді жүзеге асыруы мүмкін.
6.Қабыну белоктардың маңыздылығын көрсетіңіз.
Қабыну - тканьдері әр түрлі агенттердің әсерінен зақымдалған организмнің тамырлары мен мезенхимиялық құрылымдары арқылы жергілікті, кешенді реакциясы. Бұл реакция зақымдаушы агентті жойып, зақымдалған тканьдерді қалпына келтіруге бағыталған. Қабыну - потологиялық және физиологиялық процестерге негізделіп, филогенезде қалыптасқан қорғану - бейімделу реакциясы. Қабыну реакциясының потологиялық және физиологиялық қос бағыты мәні - оның өзіндік мәні ерекшелігі болып табылады. Қабынудың себептері биологиялық, физикалық, химиялық факторлары болуы мүмкін, ал шығу тегіне қарай олар энтогендік немесе экзогендік топқа бөлінеді.Биологиялық себептердің ішінде вирустардың, бактериялардың саңырауқұлақтардың және паразиттердің маңызы өте зор. Биологиялық себептер тобына табиғатты бактерияларға да, вирустарға да жатпайтын антигеннен,антиденеден және активтелінген комплементтен тұратын қан айналымдағы иммундік кешендерді де жатқызуға болады. Иммундік кешендер тканьдерге цитопатогендік және лейкодаксистік әсер етіп, қабыну процесін дамытады. Қабынуды дамытатын физиалогиялық факторларға сәулелер мен электр энергиясы, ыстық пен суық жатады. Алуан түрлі жарақаттар да қабынуға себеп бола алады.Химиялық факторларға қабыну реакциясын дамыта алатын әр түрлі химиялық, мысалы скипидар және кротон айы сияқты заттар кіреді. Қабыну реакциясы ұлпалық бұзылу нәтижесінде организмде жаңа белоктар синтезделіп температура көтеріліп нейтрофилия, апатия бұлшық ет әлсіздігі сияқты қорғаныстық реакциялар жүреді Реакциялардың негізгі медиаторлары интерлейкиндер оларды макрофагтар бөліп шығарадьг И интерлейкиндердің әсерінен гепатоциттер белок синтезі мен секрециясын күшейтеді Мұндай жауап зақымданғаннан кейін бірнеше сағаттан соң басталып 24-28-сағатқа созылады Жедел инфекция мен қабыну кезінде түзілетіндіктен оларды жедел фаза белоктары деп аталады олардың көпшілігі инфекция қоздырғышын өлтіріп организмді қорғайдыМұндай белоктар мыналар1 Комплемент жүйенің белоктары, 2 Қан ұюына қатысатын белоктар, 3 Протеаза ингибиторлары, 4 Метал байланыстыратын белоктар.Жедел фаза белоктың маңыздылары мыналар:С- реактивті белок, А- Сарысулык амилоидты белок, Р- Сарысулық амилоидты белок. Бұлардың концентрациясы қабыну кезінде қанда 100 еседен артып кетеді. 2- Организмдердің қорғаныстық бейімділіктері түрлердің эволюциялық дамуының нәтижесі Мұндай қорғаныстық баръерлерді 3 түрге бөлуге болады1) Тері сілемеилі, 2)Лимфатикалық, .3)Қантамырлық.
7. Комплемент және интерферон белоктардың салыстырмалы сипаттамасын келтіріңіз.
Комплемент жүйесі қан сарысуының ферменттік жүйесі. Негізгі қызметі антигенді ыдырату. Комплемент жүйесіне кіретін нәруыздар комплемент сарысуының ферменттік жүйесі. Негізгі қызметі антигенді ыдырату. Комплимент жүйесіне кіретін нәруыздар комплементтің компоненттері д.а комплимент қан сарысуының ақуыздық жүйесі, жасуша мембранасының белоктары жатады. 3 қызметі бар.1)микроорганизмдердің фагоцитозға опсанизациясы.2) қабынудың тамырлық реакциясының инницияциясын 3) бактерия жасушасының мембранасының перфорациясын қамтамасыз етеді. Комплементтің 9негізгі компаненті бар. С1 ... С9 Ферменттік ыдырау нәт.де түзілген фрагменттер а және в әріптерімен белгіленеді.Комплемент нәруыздарын ағзаның көптеген жасушалары өндіреді: гепатоциттер, моноциттер, макрофагтар, фибробласттар т.б Активтену басталған соң олар бір-бірімен тізбектесе байланысады. Нәтижесінде бір қатар биологиялық қызметтерді атқаратын молекулалар мен кешендер өндіреді. Комплементтің активтенуінің 3 механизмі бар.1Классикалық 2 альтернативті 3 комплименттің альтернативті жолмен активтенуі антиденелердің қатысуынсыз жұреді. Классикалық жолдан айырмашылығы активтену C3 компонентінен басталады. Сондықтан С1 С2 С4 үдеріске қатыспайды. Альтернативті жолмен реттелу-Mg, K иондарының, пропердин жүйесінің наруыздарының қатысуымен жүреді.Комплимент жүйесінің классикалық жолмен активтенуі - антиденелердің қатысуымен жүреді. К.Ж.А-иммундық кешеннің түзілуінен басталады. Ерекшелігі-иммундық кешенінің құрамында Ig белгілі бір кластары мен подкластары қатысады. Адамға оларға IgM, IgG1, IgG3,IgG2,Ig3 жатады. Активация басталу үшін 3суббірлік (q,r,s) жинақталуы тисі. Яғни ферменттік белсенділігі бар С1молекуласы қалыптасуы керек.Интерферондар - вирус енуіне байланысты ағза жасушаларымен өндірілетін, қасиеттері ұқсас ақуыздардың тізбегі. Интерферондар арқылы жасушалар вирус әсеріне төзімді келеді. Адам ағзасындағы интерферондарды жасуша түріне байланысты мынадай түрлерге бөледі: α,β,γ. Интерферондардың ең таңымал қасиеті, олардың вирустарды көбеюін шектеуі. Интерферондар вирусты инфекцияға жауап ретінде сүтқоректілер мен құстар жасушаларында түзіледі. Жасуша зақымдалғанда вирус көбейе бастайды. Бұл уақытта ие-жасуша интерферон өндіре бастайды, интерферон жасушадан шығып, көрші жасушалармен байланысқа түседі, осылай барлық жасушалардың вирусқа сезімталдығын жояды. Ол бірнеше механизмдерді іске қосып, әрекет етеді: вирус ақуыздардың синтезін, кейде түзілуін тежеу және вирус бөлшектерін ағзадан шығару (олигоаденилатциклаза белсенуі арқылы). Сондықтан, интерферонның вирусқа әсері тікелей емес, бірақ жасушада вирус көбеюін тежейді.
8. Лизоцим белоктың қызметтері мен мағынасын келтіріңіз.
Лизоцим(ағылш. lysozyme) - лизоцим. Сілекейде, қан сарысуында, көз жасы мен без шырынында кездесетін фермент, мұның кейбірмикробтарды (стрептококк, стафилококк, гоноиоии, т. б.) жоятын, яғни бактерицидтік қабілеті жоғары. Лизоцим - негізгі бактерицидтік компонент, ол грамм оң бактерияларды ыдыратып, патогендік стафилококктер мен стрептококктердің өсуін тоқтатады. Аммиак сөлдері лактобациллалардың өсуіне әсер етеді, бактериолизин де қышқыл бөлетін бактериялардың өсуін тежейді.
9. Туа пайда болған иммунитететтің физиологиялық кедергілердің маңыздылығын дәлелдеңіздер және эволюция бойынша түрлерін көрсетіңіз?
Дені сау организм өзін әртүрлі механизмдер арқылы қорғайды Мұндай механизмдерге физикалық кедергілер баръерлер, қан мен ұлпалардағы фагоциттер,табиғи клеткалар әнка клеткасы (N0) қанның әртүрлі молекулалары жатады. Бұл механизмдер арнайы емес: әртүрлі патогендер үшін әсерлі. Бірақ индукция үшін олардың алғашқы әсерін талап етпейді бөтен макромолекулардың екіншілік әсерінен түзілмейді.Туа п. б. иммунитет туылысымен қалыптасады ,бүкіл өмір бойы сақталады ол патогендерге қарсы қорғаныстың алғашқы шебі физикалық ,физалогиялық ,клеткалық кедергілерден тұрады. Физикалық кедергілерге тері, одан бөлінетін тер, май сілекейлі қабаттар, олардағы әпителий клеткалары мен түктер сілекей ,көз жасы т. б .жатады Физиологиялық кедергілерге дене температурасы қарын сөлінің рН, көз жасының құрамындағы лизоцим ,комплемент жүйесінің белоктары жатады. Клеткалық кедергілерге әндоцитоз деген атпен біріктірілетін пиноциноз, фагоцитоз процестері жатады Әндоцитоз еритін макромолекуларды бөтен және өзгерген өз клеткасына бағыталған клетка реакциясы бұл процестің лизосомаларда жүру себебі онда молекулалық гидролитикалық ферменттер жинақтары болады. Фагоцитарлық реакция 4 кезеңнен тұрады.
1.Микробтарға хемотаксис
2. Адгезия
3. Мембрана өсіндісінің түзіліп оның қатерлі клеткамен комплекс түзіп лизосомамен қосылуы.
4. Фаголисомадағы микробтардың, ісініп, еріп ,инактивтелуі.
Демек табиғи туа п. б .иммунитет тің жалпы сипаттамаларына мыналар жатады.Қорғаныс механизмі әрқашан организмде болады. патогенге тура жауап қайтарады. Олар арнайы емес, есі болмайды ,сондықтан табиғи иммунитетті тұқым қуалайтын туа п.б. және өмір барысында қалыптасқан жүре п .б. деп бөледі. Тұқым қуалайтын туа п. б иммунитет макроорганизмнің белгілі бір жұқпалы ауруды ол аурумен бұрынырақ кездеспегеніне байланыссыз, қабылдамауға бейімделік күйі иммундық жауаптың бұл түрі ұрпақтан-ұрпаққа беріледі, туыла салысымен қалыптасады, өмір бойы сақталады. Туа п. б иммунитет патогенді микроорганизмнің қандайда болсын көп мөлшерін енгізгенде қалыптаспайтын иммунитет түрі. Мысалы ірі қара шошқаның ауруларына тұрақты және керісінше, салыстырмалы түрлі иммунитет белгілі бір факторлардың әсерінен иммунитеттің бұзылуын айтады, суыну, қызу жалпы өзгерістер, белоктық ашығу физиологиялық зорығу т .б. Даралық туа п. б иммунитет түрдің кейбіреулерінің дараларында байқалады .Мысалы аллергия т. б. Жүре п .б.иммунитеттердің мынандай түрлері бар: постинфекциялық поствакциналық, активті, пассивтті коллостральды, антитоксикалық ,стерилді стерилді емес, айқас сияқты түрлері болады Бұл иммунитеттің түрі организмде патогенді микроорганизмге олардың антиденемен жанасу нәтижесінде өмір сүру барсында қалыптасатын тұқым қуалау арқылы берілген иммундық жүйенің механизмдері арқылы тұрақтанатын азғана уақыт сақталатын екі аптадан бір екі айға дейінгі түрі. Жүре п. б .иммунитет активті ,пасивтті болып жіктеледі екеуІ де табиғи жолмен қалыптасады активті аурудан кейін ал пассивтті уызымен немесе трансплацентарлы.Активті иммунитет кезінде арнайы емес қорғаныстық жүйелер ,иммуногенез іске қосылып ес лимфоциттер п. б. арнайы антиденелер түзіледі. Ал пассивті иммунитет кезінде организм дайын антиденелер қабылдайды. Антитокалық иммунитет деп-бактериалық таксиндеріне қарсы имуниттерді аитады Стерильді деп- көптеген жұқпалы аурулардан қалыптасқан иммунитетті айтамыз. Айқас жүре п. б. иммунитет деп - артық антигендері бар бірнеше патогенге қарсы иммунитетті айтамыз.
10. Комплимент белоктың маңыздылығын дәлелдеңдер?
Ақуыз -- молекулалары өте күрделі болатын аминқышқылдарынан құралған органикалық зат; тірі организмдерге тән азотты күрделі органикалық қосылыс. Аминқышқылдары қалдықтарынан құралған жоғары молекуларлық органикалық түзілістер. Ақуыз организмдер тіршілігінде олардың құрылысы дамуы мен зат алмасуына қатысуы арқылы әртүрлі және өте маңызды қызмет атқарады. Ақуызды зат - құрамында міндетті түрде азоты бар күрделі органикалық қосылыс. Комплемент байланыстыру реакциясы1901 жылы Борде және Жангу ғалымдармен ашылған. Антиген және антидене қосылу белгісі тек қана комплемент болғанда белгіленетін реакция. Антиген-антидене-комплемент кешені жаратылу реакция көзге көрінбейтін реакция. Реакция бөлшектерінің қарым-қатынасуын анықтау үшін, қосымша индикаторлық жүйемен қолданады. Осы жүйенің көмегімен алғашқы жүйеде өткен қарым-қатынасудың қортындысын көруге болады. Осымен КБ реакциясына бірінші жүйеде комплементтің байланысқанын көрсететін екі жүйе қатысады: 1) бактериолитикалық (диагностикалық). 2) гемолитикалық (индикаторлық). Реакцияның негізінде комплементті антиген - антидене кешенімен белсендету жатыр. Антиген және антидене бір біріне сәйкес келгенде олар иммундық кешен жаратады. Сол кезде антиденелер бөлшектері арқылы иммундық кешенге комплемент қосылып антиген-антидене кешенімен комплемент байланыстырылады. Ақуыздар органикалық заттар дамуының ең жоғарғы сатысы және жер бетіндегі тіршіліктің негізі. [[Ағзамова, РиммаОрганизмнің тірек, бұлшық ет, жамылғы тканьдері ақуыздардан құралған. Олар организмде әртүрлі қызмет атқарады, химиялық реакцияларды жүргізеді, дене мүшелерінің қызметтерін өзара үйлестіреді, аурулармен күреседі, т.б. Ақуыздардың құрамы мен құрылысы өте күрделі. Молекулалық массалары жүздеген мыңнан миллионға дейін жетеді. Төрт түрлі құрылымы болады. Олардың құрылымы бұзылса, денатурацияға ұшырап, организмдегі қызметін атқара алмайды. Ақуыздар гидролизденіп, аминқышқылдарын түзеді және өздеріне тән түсті реакциялары бар.Ақуыздар азықтың құрамына кіреді. Адам тәулігіне, шамамен, -- 100 г ақуыз қабылдауы керек. Азықпен түскен ақуыз әуелі асқазанда, сосын ішектегі ферменттердің әсерінен гидролизденіп, аминқышқылдарына дейін ыдырайды.
11.Детерминант, эпитоп, агретоп бөліктердің маңыздылықты дәлелдеңіздер. Детерминанттарды антигентанушы рецепторлармен анықтау процесті схема арқылы келтіріңіздер. Иммундық жауап антигеннің барлық макромолекуласына емес, оның антигендік детерминант деп аталатын белгілі бір бөлігіне қарсылық көрсетеді. Антигендік детерминанттың қазіргі кездегі атауы - эпитоптар.Эпитоп - иммундық жауап кезінде түзілетін антиденелер мен эффекторлы Т-лимфоциттердің арнайылылығын қамтамасыз ететін жеке химиялық және құрылымдық сипаты бар антиген молекуласының бір бөлігі. Антигендік детерминанттардың саны молекула құрылымы мен оның өлшеміне байланысты болады. Бір тасымалдаушыда бірнеше антигендік детерминанттар болуы мүмкін, мысалы жұмыртқа альбуминінің молекуласында кем дегенде 5 детерминант, күл токсиндерінің молекуласында- 8 детерминант, ал тиреотропин молекуласында- 40 детерминанттан көп болады. Эпитоптың құрылымы антидененің белсенді орталығына немесе Т-жасушалық рецепторына комплементарлы. Антиген мен антидененің әрекеттесуі негізінде кеңістік құрылымының сәйкестілігі жатыр, неғұрлым антиген мен рецептор арасында кеңістіктің сәйкестілігі көп болса, соғұрлым олардың әрекеттесу деңгейі жоғары болады. Мұнда антигендік эпитоптың және де антигенді байланыстырушы рецепторлардың белсенді орталықтары ойық тәріздес антигендік детерминанттарымен толтырылады. В- лимфоциттермен танылатын және оларға қарсы антиденелер түзілетін эпитоптарды - В- жасушадық эпитоптар немесе гаптендер дер аталады.В- жасушалардың әрбір клоны белгілі бір гаптенге әсер етеді. Антиген құрылымы мен химиялық құрылысын зерттеуге үлкен үлес қосқан Нобель сыйлығының лауреаты (1930 ж ) К.Ландштейнер гаптен деген терминді енгізген. Гаптендер- өлшемі үлкен емес химиялық топшалар. Гаптен нәруыз - тасымалдаушымен байланысқан кезде ғана иммуногендік қасиетке ие болады. Антиген молекуласының негізгі бөлігін тасымалдаушы деп атайды. Ол антиген молекуласының 97% құрайды.Антиген тасымалдаушысының құрамында өзінің антиген детерминанттары болады. Олар тасымалдаушы детерминанттар деп аталады.Бұл детерминанттар Т- лимфоциттерін танып, оларға қарсы жасушалық иммунитет серпілістері бағытталады, сондықтан оларды тағы Т- жасушалық эпитоп деп те атайды.Антигендердің құрылым сызбасы: Антиген - гаптен - В-лимфоцит Антиген- Тасымалдаушы - Т-лимфоцит.
12.Тимустәуелді және тимустәуелсіз антигендердің арасында қандай айырмашылықтар бар?Әрекеттесетін клеткалардың түрлері мен мағынасы.Үлгісін келтіріңіздер. Айырша без (грек, thymus -- тимус) -- омыртқалы жануарлар мен адам организмдеріндегі иммундық жүйенің қалыптасуы мен оның қызметінің толық атқарылуын қамтамасыз ететін без. Айырша без иммундық жүйенің орталық мүшесіне жатады. Ол көкірек қуысында орналасқан тақ көкірек бөлігінен және кеңірдектің екі қапталында жатқан жұп мойын бөлігінен түрады. Адам мен жануарлар организмдеріндегі жасушалық және гуморальдық (сүйықтық) иммунитеттердің қалыптасуында маңызды рөл атқаратын Т лимфоциттердің түрліше популяцияларын түзу арқылы айырша без денедегі иммуногендік қызметті реттеуге қатысады. Ол гуморальды фактор -- тимозинді организмнің ішкі сүйық ортасына (қан, лимфа, ұлпа сүйығы) бөліп, шеткі лимфоидты мүшелер -- лимфа түйіндері мен көкбауырдағы лимфоциттердің көбейіп жетіліп, әсерлі (эффекторлы) клеткаларға айналуын қамтамасыз етеді Тимус құрылымы эпителий жасушаларымен түзілетін төменгі молекулалы пептидтер. Тимус гормондарының ең негізгі қызметі - Т-жасушаларының тимуста пісіп - жетілуі және тимуста эмиграцияланғаннан кейін Т-лимфоциттердің функционалдық дамуы, әсіресе цитокиндер өндіру қабілетін жоғарылатуында. Тимус - т-тәуелсіз және Т-тәуелді болып бөлінеді. Антигендердің мұндай екі түрге бөлінуі В - лимфоциттерде антидене түзілуінің шақыруына байланысты жүреді. Тимус - тәуелсіз антигендер - Т-лимфоциттің және макрофагтардың көмегінсіз В - лимфоциттерде өздігінен антиденелердің түзілуін шақыратын антигендер. Т - тәуелсіз антигендердің өздері В - лимфоциттерді екі белгімен қамтамасыз етеді. Бірінші - арнайы белгіні В - лимфоциттер иммуноглобулиндік антигенді танушы рецепторлар көмегімен антигеннің гаптендік бөлігінен алады. Екінші - пролиферативтік - дифференциялаушы белгіні В - лимфоциттер тасымалдаушылардан алады. Бактериялық полиқанттар мен липополиқанттар Т - тәуелсіз табиғи антигендер бол.таб. Бұлардан басқа табиғи Т-тәуелсіз антигендерге:пневмококктық полиқанттар, ішек таяқшаларының полиқанттары жатады. Жасанды Т-тәуелсіз антигендерге:гаптенмен байланысқан полиэлектролиттер жатады. Т-тәуелсіз поликлондық антигендерге:В-лимфоциттердің митогендері де жатады. Т-тәуелсіз антигендер барлық табиғи антигендердің 10% құрайды.Т-тәуелді антигендер - В-лимфоциттердің антидене түзілісіне міндетті түрде Т-лимфоциттер мен макрофагтардың қатысуын қажет ететін антигендер. Бұл антигенге қарсы серпіліс генетикалық негізгі гистосәйкестік кешенімен қадағаланады. Бұл кезде бірінші арнайы белгіні - В-лимфоциттер гаптеннен алады. Екінші белгі В-лимфоциттерге Т-хелперлерден түседі. Т-хелперлер макрофагтармен кооперациялану кезінде антигеннің тасымалдаушысын танып, белсенеді және В-лимфоциттердің пролиферациясы мен дифференциялануын шақыратын медиаторлар лимфокиндерді бөледі. Ондай цитокиндер ИЛ-2,ИЛ-4,ИЛ-6. Оның ішінде маңызды рөл атқаратын ИЛ-2. Бұл лимфокиндер В-лимфоциттердің мембранасына әсер етіп, олардың екінші белгіні алуын қамтамасыз етеді. В-лимфоциитің клоны екінші белгіні алғаннан кейін көбейіп, кейін иммуноглобулиндер түзетін плазмалық жасушаға дифференцияланады. Т-тәуелсіз антигендерге біріншілік иммундық жауап Т-тәуелді антигендерге қарағанда әлсіздеу және жоғарғы шыңына ертерек жетеді. Ал екіншілік иммундық жауап Т-тәуелсіз және Т-тәуелді антигендерге әртүрлі болып келеді. Табиғи антигендердің көпшілігі шамамен 90%ы-нәруыздар. Олар Т-тәуелді антигендер бол.таб. Т-тәуелді антигендерге:трансплантациялық, тіндік арнайы антигендер , сарысулық нәруыздар, бөгде эритроциттердің антигендері, көптеген вирус антигендері және т.б жатады.
13. Симбиотикалық клеткаларды антигенпрезентациялаушы клеткаларға жатқызуға бола ма? Антигенпрезентациялаушы жасушалар, түрлері мен қызметтері. Антигенрезентат.шы клеткалар кан аркылы көк бауырга туседи, алып келген антигендерди В лимфоцит клеткаларга корсетеді. В лимф клеткалар антигенмен танысып, клональдык экспанцияга тусип, клондарын жасайды, дайын клон 10% иммундык жадымен калады, калган 90% қан арқылы антигенмен куресуге кетеди. Иммундық жүйесінің маңызды жасушалары - антиген таныстырушы жасушалар (АТЖ) болып табылады. АТЖ қызметі Т-лимфоциттерге АТЖ бетінде орналасқан МНС гендерінің өнімдерімен байланысқан антигендерді өңдеуден және таныстырудан тұрады. Адам ағзасында осы жасушаларға, бірінші кезекте, макрофагтар, дентритті жасушалар және В-лимфоциттер, сондай-ақ Лангерганс жасушалары және терінің кератиноциттері, қан тамырларының эндотелий жасушалары жатады. Макрофагтар, дендритті жасушалар және В-лимфоциттерді сонымен қатар, мамандандырылған АТЖ деп те атайды, себебі, белсенді және антигентаныстыруында негізгі қызмет атқарады. АТЖның сыртқы мембранасында 2x105 дейін МНС молекулалары болады. Макрофагтар - бұл мононуклеарлық фагоциттер жүйесінің жасушалары, олар сүйек кемігінің бағаналы жасушаларынан түзіледі; сүйек кемігінде монобласттар сатысы арқылы қан моноциттеріне дифференцияланады. Қан лейкоциттерінің шамамен 5%ын құрайтын моноциттер, қан айналымында шамамен 1 тәуліктей болып, кейін тіндерге түсіп, мөлшері моноциттерге қарағанда 25 есе жоғары болып келетін, тіндік макрофактар популяциясын құрайды. Түзілген тіндік макрофагтар АТЖ қызметін атқарады.
Дендритті жасушалар - антигенді таныстырушы жасушалардың екінші тобын құрайды. Олар аралшықты мононуклеарлық жасушалар. Ағзада жасушалардың жалпы саны жеткілікті болғанмен, олар қанның, лимфаның және басқа да тіндердің құрамына кіреді. Дендритті жасушалар сүйек кемігінде қан жасаудың миелоидты - моноцитарлық қатарынан түзіледі. Цитоплазмадағы қабатты қосындылар - Бирбек түйіршектері жасушалардың морфологиялық маркерлері болып табылады. Дендритті жасушалар макрофагтар мен В-жасушаларға қарағанда белсенді және олар иммундық үрдістерді іске қосуда маңызды рөл атқарады. Дендритті жасушалармен антигенді жаулап алу, көбінесе лимфоидтық мүшелерден тыс жүреді. Антигенді өңдегеннен кейін, олар шеткі лимфа түйіндердегі Т-лимфоциттерге жеткізеді.
Құрылымдық жасушалар - бұл жасушаларға коллаген және эластин талшықтарын түзетін фибробласттар, сондай-ақ эпителий тіндерінің құрамындағы қан тамырларының эндотелий жасушалары жатады. Бұл жасушалар лимфоциттердің алғашқы екі тобы мен АТЖның қалыпты қызметі үшін олардың миграция жолын анықтап, микроқорғаушылық ортасын түзеді.
14.Дененің температурасы иммунитетке көмектесе ма және оның маңыздылығын тусіндіріңіз.
Дені сау ересек адамның дене температурасы +36,5°С+36,9°С. Бір тәуліктің ішінде де дене температурасының сәл де болса ауытқуы байқалады. Мысалы, түнге қарағанда күндіз сәл жоғарылау болады. Бұл ағзадағы зат алмасудың өзгеруіне тікелей байланысты. Адам дене температурасының мұндай аз ғана ауытқуын сезе бермейді. Дене температурасының +43°С көтерілуі немесе +25°С төмендеуі қазаға ұшыратады. Ағзаның өз дене температурасын бірқалыпты сақтауға бағытталған физиологиялық үдерістерін жылуды реттеу дейді. Дене температурасының тұрақтылығы ағзада пайда болған жылумен, сыртқа бөлінетін жылудың мөлшеріне байланысты. Ағза жылуды тері арқылы шығарады. Адамның бір тәулікте бөлетін жалпы жылуы шамамен 13 500 Дж болса, оның 80%-ы тері арқылы сыртқа бөлінеді. Адам денесінде жылу екі жолмен реттеледі. Біріншісі -- химиялық жол, екіншісі - физикалық жол.
Химиялық жолмен жылудың реттелуі зат алмасу кезінде ағзада түзелетін жылу мен бұлшықеттердің жұмысына байланысты. Бұл тағамның құрамындағы ағзалық заттардың ыдырауынан бөлінетін энергия арқылы реттеледі.
Физикалық жолмен реттелуі ағзада пайда болған энергияның сыртқы ортаға жылу түрінде бөлінуі арқылы жүзеге асады. Оған теріден судың тер арқылы булануы мысал болады. Тері арқылы ағзадағы жылудың реттелуі тер бездерінің, қантамырлардың, тері шелмай қабатының қатысуымен жүреді.
Ағзадағы жылу денеге қан арқылы таралады. Терідегі жүйке талшықтарының тітіркенуінен зат алмасу қарқыны өзгереді. Мысалы, сыртқы орта температурасы көтерілсе, зат алмасу бәсеңдейді де, қантамырлар кеңейеді. Теріге көп мөлшерде қан ағып келіп, теріде температура көтеріледі де бұл кезде сыртқа көп жылу бөлінеді. Осылай ағза өзін қызып кетуден қорғайды. Егер сыртқы орта температурасы ағзаның дене температурасынан төмен болса,қантамырлар тарылады. Бұл кезде теріге қан аз келеді де, ағзада жылу сақталып, өзін тым салқындап кетуден сақтайды. Ағзадан жылудың бөлінуі тек сыртқы ортаның температурасына ғана байланысты емес. Кейде адамның көңіл күйіне де сәйкес жылудың бөлінуі өзгереді. Мысалы, кейбір адамдар қатты ашуланған кезде терісі қызарып не бозарып кетеді. Бұл да теріге келетін қан мөлшерінің өзгеруіне байланысты. Тері арқылы жылудың реттелуі тікелей жүйке және эндокриндік жүйелердің бақылауы арқылы жүзеге асады.
15. Фагоцитарлы клеткалардың салыстырмалы сипаттамасын келтіріңіз?
Фагоцитоз - микроорганизмдерді жұту және фагоциттерді бөлу процесі.Фагоцитоз төрт сатыдан тұрады:хемотаксис, адгезия, жұту. Фагоцитарлық реакцияның аяқталуы.Хемотаксис - (грекше chemea - химия, toxis-мөлшерін келтіру) бөгде торшаны танып фагоциттердің соған қарай жылжуы.Адгезия - фагоциттердің бөгде торшаға жабысуыЖұту - бөгде торшаны жұтуы .Фагоцитарлы реакцияның аяқталуы - бактерия жойылады немесе бұзылады. Кейбір бактериялар лизосомальді ферменттердің әсеріне тұрақты келеді, сондықтан бактерия өлмейді. Бұл жағдайда аяқталмаған фагоцитоз дамиды. иммунитеттің фагоцитарлық қағидасының маңызы үлкен. И.И. Мечников 1886 ж. жануарлар организмінің кейбір клеткалары -- фагоциттер денеге енген бөтен заттардың бөлшектерін іліп ұстап алып, қорытып, бойына сіңіретінін байқаған. Адам денесінде мұндай фагоцитарлық кабілет лейкоциттерде, әсіресе нейтрофилдерде бар. Лейкоциттер адам денесінің сакшысы іспетті, бөтен зат денеге енісімен қан тамырынан шығып, жалған аяқтары арқылы бөтен заттың шоғырланған жеріне жылдам барады да оны қоршап алып, протоплазмасының ішіне тартып, арнайы ферменттер арқылы ыдыратып немесе бір-біріне жабыстырып бөтен заттың залалының алдын алады. Мұндайда кейбір лейкоциттердің қозғалыс жылдамдығы шамамен сағатына 2 мм-ге тең. Бөтен заттың жиналған жерін лейкоциттер сол затпен бірге денеге енген микроорганизмдердің өсіп, өніп улы заттарды шығарып, дене ұлпасын қабындыруынан анықтайды. Бұл күресте лейкоциттер өздері өліп, қажетсіз қалдықтармен бірге денеден шығады. Қанның құрамында қорғану қызметін атқаратын басқа да маңызды заттар бар. Бұларға антиденелер мен антитоксиндер жатады. Антиденелер қанда болатын белок заттары - иммундық глобулиндер денеге кірген басқа бөтен заттардың әсерінен пайда болады. Ол заттарға бактериялар, вирустар, басқа текті белокты заттар жатады. Оларды антигендер деп атайды (грек. анти-қарсы + генос-тек). Антитоксиндер -- уланған кезде организмде пайда болатын усыздандырушы заттар (грек. анти + лат, токсинум - у, улы зат). Антиденелер, антитоксиндер мен антигендер - өте өзгеше үйлесімді заттар, яғни әр антигеннің немесе токсиннің өзіне ғана үйлесетін антиденелері мен антитоксиндері болады. Олар бір-біріне кілттің құлыпқа сай келетіні іспетті. Антиденелер ауру тудыратын микроорганизмдерді бір-біріне жабыстырып, енді біреулерін ерітіп жібереді. Денеге бөтен заттар, айталық шешек вирустары енісімен организм сол вирустарға қарсы антидене түзеді. Олар вирустармен күресіп, организмді қайталап аурудан сақтап қалады.
16.Көк бауыр айырша безге ұқсас па? Орналасуы, құрылысы және қызметтері.
Көкбауыр - құрсақ куысының жоғары бөлігінің сол жағындағы 9-11 қабырғалардың тұсында орналасқан сыңар мүше. Оның ұзындығы шамамен 10-14 см, ені 6-10 см, қалыңдығы 3-4 см, салмағы 150- 200 г. Көкбауырда қан жасушалары түзіледі әрі уақытша сақталады. Сонымен бірге көкбауырда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Иммунология облысында ашулардың маңыздылығын негіздеңіздер. Иммунологияның мақсаты мен мәселелері.
2.Туа пайда болған иммунитеттің маңыздылығын негіздеңіздер.
3.Жүре пайда болған иммунитеттің салыстырмалы сипаттамасын көрсетініз. Жүре пайда болған иммунитеттің ерекше түрлері мен қызметтері.
4.Клоналды-селекциялық теорияның маңыздылығын дәлелдеңіздер.
5.Филогенезде ерекшелік емес иммунитеттің мағынасы қандай? Кедергілердің, қабыну белоктардың, фагоцитарлық клеткалардың түрлері мен қызметтері. Табиғи киллер клеткаларды ерекшелік емес иммунитетке жатқызуға бола ма?
6.Қабыну белоктардың маңыздылығын көрсетіңіз.
7. Комплемент және интерферон белоктардың салыстырмалы сипаттамасын келтіріңіз.
8. Лизоцим белоктың қызметтері мен мағынасын келтіріңіз.
9. Туа пайда болған иммунитететтің физиологиялық кедергілердің маңыздылығын дәлелдеңіздер және эволюция бойынша түрлерін көрсетіңіз?
10. Комплимент белоктың маңыздылығын дәлелдеңдер?
11.Детерминант, эпитоп, агретоп бөліктердің маңыздылықты дәлелдеңіздер. Детерминанттарды антигентанушы рецепторлармен анықтау процесті схема арқылы келтіріңіздер.
12.Тимустәуелді және тимустәуелсіз антигендердің арасында қандай айырмашылықтар бар?Әрекеттесетін клеткалардың түрлері мен мағынасы.Үлгісін келтіріңіздер.
13. Симбиотикалық клеткаларды антигенпрезентациялаушы клеткаларға жатқызуға бола ма? Антигенпрезентациялаушы жасушалар, түрлері мен қызметтері.
14.Дененің температурасы иммунитетке көмектесе ма және оның маңыздылығын тусіндіріңіз
15. Фагоцитарлы клеткалардың салыстырмалы сипаттамасын келтіріңіз?.
16.Көк бауыр айырша безге ұқсас па? Орналасуы, құрылысы және қызметтері.
17. Жасушалардың сыртында өтетін иммунитетті қандай білесіз? Мезанизмі және қатынастың түрлері. Схемасын келтіріңіз.
18. Капсулаға салынбаған иммундық ұлпаның орналасуы, құрылысы және қызметтері?Мағынасы бар ма?
19.Симбиотикалық клеткаларды антигенпрезентациялаушы клеткаларға жатқызуға бола ма?
20.Иммуноглобулиндерді неге белоктардың айрықша тобы деп атайды. Иммуноглобулиндердің түзілу динамикасы. Схемасын келтіріңіздер.
21.Иммуноглобулиндердің қандай класы токсиндерге қарсы тұрады? Құрамы мен құрылысы және қызметтері.
22.Иммуноглобулиндердің қандай класы комплементті белсендіреді.Құрамы, құрылысы, қызметтері.Схемасын келтір.
23.Схема арқылы антиденелердің құрылысындағы изотиптык, аллотиптык және идиотиптык деңгейінде айырмашылығын көрсетіңіздер. Антиденелердің құрылысы, құрамы және қызметтері.
24.Иммуноглобулиндердің қандай класы лимфада ең биік концентрациясымен кездеседі? Құрамы, құрылысы және қызметтері. Схемасын келтіріңіздер.
25. Иммуноглобулиндердің қай класы құрттарға қарсы тұрады? Құрамы, құрылысы және қызметтері. Схемасын келтіріңіздер.
26.Иммуноглобулиндердің қандай класы іріңді микробтарға қарсы тұрады? Құрамы, құрылысы және қасеттері. Схемасын келтіріңіздер.
27. Иммуноглобулиндердің қай класы нәрестелерге бірінші пассивті иммунитетті құрайды. Құрамы, құрылысы және қызметі.
28. Туа пайда болатын иммуниттетке кіретін физика-химиялық кедергілер түрлері мен қызметтері?
29.Лимфо-миелоидтық жиынтығы бір жүйе ма, дәлелдеңіздер.
30.Бірінші реттік лимфоидты мүшелердің мағынасын дәлелдеңіздер.
31.Сүйек кемігі мағынасын дәлелдеңіздер.
32.Екінші реттік лимфоидты мүшелердің арасында нағыз иммундық мүшелерді табуға болама?
33.Орталық лимфо-миелоидтық мүшелер қандай жануарларда болады? Бұл мүшелердің мағынасын дәлелдеңіздер.
34. Тимусты неліктен Т лимфоцит деп атайды? Құрылысы және қызметтері. Қандай жануарларда бар?
35. Вирусқа қарсы иммунитет барма? Механизмі мен қатысатынклеткалардың түрлері. Схемасын келтіріңіз?
36. Иммуноглобулиндерді сурет арқылы көрсетіңіздер?
37. А иммуноглобулиндердің құрылысын сурет арқылы көрсетіңіз.
38. М иммуноглобулиндердің құрылысын сурет арқылы көрсетіңіздер.
39.G иммуноглобулинін сурет арқылы көрсет.
40.Антигенпрезентациялаушы клеткалардың құрылысың және қызметтерін сурет арқылы көрсетіңіздер.
41.Клоналды-селекциялық теорияның маңыздылығын дәлелдеңіздер.
42.Комплемент жиналуы процесті схема арқылы көрсетіңіз.
43.Мүшелерді трансплантациялау. Бұл әдісті генетикалық теңестірілмеген адамдар арасында қолдануға болама? Үлгісің көрсетіңіздер.
44. Фагоцитарлық клеткалардың түрлері мен қызметтері.
45. Екіжұмырткалық егіздірдің арасында трансплантацияны жасауға болама? Механизмді көрсетіңіздер.
46. Науқаста қан тобы бірінші. Қандай қан топтары сәйкес келіп тұр?
47. Тимус тәуелді антигендерді иммундық клеткалармен әрекеттесу механизмін корсетіңіз.
48. Науқаста қан тобы екінші, қандай қан топтары сәйкес келіп тұр?
49.Тимустәуелсіз антигендерді иммундық клеткалармен әрекеттесу механизмді көрсетіңіздер.
50.Науқаста қан тобы үшінші. Қандай қан топтары сәйкес келіп тұр?
51.Науқаста қан тобы төртінші. Қандай қан топтары сәйкес келіп тұр?
52.Бактериалдық инфекциямен байланысты лейкограммадағы пайда болатын өзгерістерін жазып беріңіз.
53.Әкесінің резус - фактор теріс және анасының резус - фактор оң. Баласының резус-фактор теріс, гемолитикалық ауру пайда бола ма? Механизмді көрсетіңіздер.
54. Вирустық инфекциямен байланысты лейкограммадағы пайда болатын өзгерістерді жазып бер.
55. Паразитарлық ауру пайда болғанда лейкограммадағы пайда болатын өзгерістерін жазып беріңіз?
56. Қатерлі ісіктер пайда болғанда лейкограммадағы пайда болатын өзгерістерін жазып беріңіздер?
57. Өткір улану жағдайымен байланысты лейкограммадағы пайда болатын өзгерістерді жазып беріңіз.
58.Спорттық адамдардың лейкограммасын көрсетіңіздер.
59.Анасының резус-фактор теріс және әкесінің резус-фактор оң. Балада резус-фактор оң, гемолитикалық ауру пайда болама?
60.Иммундық клеткалардың антигендермен әсерлесу механизмдерін көрсетіңіздер.
61. Қан топтарды Ландштейнер теория бойынша көрсетіңіз.
62.Әкесінің резусы-факторы теріс және анасының резус-факторы оң ,гемолитикалық ауру пайда болама? Механизмін көрсетіңіз.
63.Изогемагглютинин және изогемагглютининногендерді қанда орналасуын схема арқылы көрсетіңіз.
64. Антиген құрылысын схема арқылы көрсетіңіз.
65. Е иммуноглобулиндердің құрылысын сурет арқылы көрсетіңіз?
1.Иммунология облысында ашулардың маңыздылығын негіздеңіздер. Иммунологияның мақсаты мен мәселелері. Иммунология - immunitas - иммунитет, logos - ғылым. ХV-Римде ашылған. ХVІІІ - медицинаға енген. Иммунитет бөтен генетикасымен ағзаларға қарсы тұратын иммундық механизм. Бөтен ағзалар организмге түскенде иммунитет оларды жояды. Иммунология тарихына келетін болсақ. Луи Пастер - иммунология сөзін ашты, ең алғаш кітап жазды, вакцинация жасауды жазды. Беринг - антиденелерді ашты. Мечников - фагоцитоз қарапайым ағзаларды ашты. Ландштейнер - қан топтарды ашты. Зелленберг - попиломавирустарға қарсы вакцинаны ашып , Нобель сыйлығын алған. 1776 жылы дәрігер зерттеуші Э.Дженнер тәжірибелік иммунологияның негізін қалады. Ол ең алғаш вакцинация әдісін қолданған. 1881 жылы Пастет Париж академиясында ең алғаш инфекциялық ауруларды аттенуацияланған микробтармен иммунизациялау арқылы алдын алуға болатынын жариялады. Иммунологияның негізін салушылар И.Мечников пен П.Эрлих арасында жүрген ұзақ полемика 1887 жылы басталған. Әр теорияның жақтаушылары 15 жыл бойы өздерінің теориясының дұрыстығын дәлелдеу үшін көптеген эксперементтер жасады. Қазіргі заманның иммунологияның негізі - иммунды генетика болып таб. Иммунологияның ең маңызды бағыттарының ішінде бірнеше мәселелер жатыр - ол арнайы иммунитетің теориялық негіздері мен механизмдерін ашу , иммундық үрдістердің генетикалық детерминациясы, антиденелердің, басқа гуморальді факторлардың және т.б қосымша жүйелердің күрделі араласуына байланысты иммунитеттің реттелу, аутореттелу механизмдерін іздестіру. Гендік инженерия мен молекулалы технология негізінде жаңа, рекомбинантты вакциналар дайындалуда, сонымен қатар ДНҚ - вакциналар, микрокапсулалы вакциналар қолданылып жатыр. Болашақ вакцинологияның проблемасы болып ісіктерге қарсы вакциналарды өндіру бол.таб. Қазіргі заманғы иммунологияда теориялық және практикалық жетістіктер орын тапқан. Иммунологияның әртүрлі бағыттағы ғылымға әсіресе, физико - химиялық биология мен биотехнологияға енуі келешекте революциялық жетістіктерге әкелетіні күмәнсіз.
2.Туа пайда болған иммунитеттің маңыздылығын негіздеңіздер. Туа пайда болған иммунитет кейбiр жануарлардың басқа түр қоздырушы ауруды қабылдамауы. Ол ұрпақтан-ұрпаққа тұқұм қуалау арқылы берiледi. Мысалы, iрi қара обасы мен, ит, тауық тырысқағымен адамдардың ауырмайтындығы. Керiсiнше жануарлар адам ауыратын инфекциялық аурумен (iш сүзегi, скарлатина, қызыл шешек, мерез, қызылша, вирустық гепатит т.б.) ауырмайды.
Түр иммунитетi микроорганизмдер мен патогендi микроорганизмдер мен ұзақ эволюциялық ара қатынасы салдарынан пайда болған. Туа пайда болған иммунитет абсолюттi және салыстырмалы деңгейде болады. Кейбiр жануарларды инфекциялақ ауруларға дене температурасын өзгерту, организмдерге гормондармен, иммунодепресанттармен, рентгент сәулесiмен әсер етiп бейiм етуге болады. Мысалы, тауқтардың дене температурасын төмендетiп, бақалардың дене температурасын жоғарылатса, олар күйдiргi қоздырғышына бейiмтал болады. Бұл жағдайда салыстырмалы түрдегi туа пайда болған иммунитет туралы айтуға болады.
Кейбір жануарлар мен адамның қанында ағзаны жұқпалы аурудан қорғайтын заттар іштен туа пайда болады, ондай иммунитетті туа пайда болған иммунитет деп атайды. Туа п.б.и-ң иммундық жады болмайды. Өмір бойына сақталады. Өзгермейді, тұрақты. Туа пайда болған иммунитетке: қабыну белоктары, лизоцим, С-реактивті белок, комплемент, интерферрон жатады. Лизоцим адамда сілекейдің құрамында болады. Фагоцитарлы клеткаларға кіреді.Зәр шығару жолдарында болады. Жыныс жолдарында болады. С - реактивті белок - тек өкпелерде болады. Өте белсенді белок, бактериялардың қабықтарын ерітіп тастайды. Комплемент - С1 С2, С3, С4...С9 Н-пропердин, А - активин ... . 20 бөлік болады. Қанда, сарысуда бір-біріне жанаспай бөлек жүреді, 1-1 мен кездеспейді. 380С температурада болса комплемент бөліктері қосылып, бактерияларға қарсы күш біріктіреді. Тек бактерияларға қарсы тұрады. Лизисті жасайды. Туа пайда болған иммунитет жаспен байланысты емес. Сәбиде , ересекте, қарттарда бірдей болады - өзгермейді. Интерферрон - вирустарға қарсы тұрады, клеткаларды вирустардан сақтайды. Фагоцитарлы клетка болады. Фаг.кл түрлері өте көп. Ол көп қышқылды заттарды бөліп шығарады. Н2О2, хлор, ОН бөліп шығарады. PG- простогландиндер дененің температурасын сақтауға көмектеседі. Эпителиалды клеткаларды белсендіреді Олар эластин белогын бөліп коллогенді бөліп шығарады. Қабыну белоктары. Қабыну белоктарының бірі комплемент, комплемент системасы күрделі белоктардың комплексі болып табылады, олар унемі қанда болады. Олар организмді бөтен агенттерден қорғайтын гуморальды қорғанысы болып табылады. Ол организмнің иммундық жүйесіне жауап береді, яғни туа біткен және жүре пайда болатын имунитеттің негізгі компоненті. Лизоцим - термостабильді фермент. Ол сілекейде, көз жасында, сарысуда кездеседі. Макрофагтар мен эпителий клеткаларынан бөлінеді. Сілекейде, қан сарысуында, көз жасы мен без шырынында кездесетін фермент, мұның кейбір микробтарды жоятын, яғни бактерицидтік қабілеті жоғары.
3.Жүре пайда болған иммунитеттің салыстырмалы сипаттамасын көрсетініз. Жүре пайда болған иммунитеттің ерекше түрлері мен қызметтері.
Ауруды болдырмау үшін алдын ала егудің немесе биологиялық препараттар енгізудің нәтижесінде түзілген иммунитет жасанды иммунитет деп аталады. Жүре пайда болған иммунитет туғаннан болмайды. Адам өскен сайын дамиды. Иммундық жады болады. Тұрақты емес, жаспен байланысты. Табиғат әсер етеді. Оның екі түрі бар : гуморальды, клеткалық. Гуморальды иммунитет антиденелер. Клеткалық иммунитет В-лимфоциттер арқылы жасайды. Егер де ондай иммунитет вакцина егуден кейін пайда болса - белсенді, ал дайын иммунды қан сарысуын құйғанда пайда болса - енжар иммунитет дейді. Жасанды жолмен, яғни егудің нәтижесінде құралған белсенді иммунитет енжар түріне қарағанда, ұзағырақ сақталады. Мысалы, шешек ауруына, қызылша, туберкулез, сіреспе, күл, т.б. ауруларға қарсы егу. Иммунитеттің түзілуіне бүкіл ағза қатысады. Басқарушы және бағыттаушы орган - орталық жүйке жүйесі болып табылады. Адам мен жануарлар ағзасында жасанды иммунитет туғызуға болады. Оны - иммунитеттеу деп атайды. Ол да белсенді және енжар болып екіге бөлінеді. Белсенді иммунитеттеу антигендерде - вакцина препараттарын егу арқылы туғызылады. Иммунитет күші, қасиеті иммунитет туғызған вакциналық препараттың мөлшеріне, сапасына, дайындық мерзіміне байланысты болады. Белсенді иммунитеттеуді 1 - 2 жетіде қайталап егеді. Әсіресе, күшті әсер ететіні - бірнеше айдан не жылдан кейін егілген иммунитет. Енжар иммунитеттеуде қан не қан сары суына қосылған арнайы препараттарды тері астына, ет арасына егеді. Бұлар дайын антиденелер болады. Адам иммунитеті сыртқы орта және әлеуметтік жағдайларға, адамның жасына және жынысына байланысты болады. Адамның дене қызуы көтерілуі, салқынға шалдығуы, шамадан тыс қатты шаршауы, қайғы-қасіретке ұшырауы, ауыр жарақат алуы, әр түрлі ауруларға шалдығуы, дұрыс тамақтанбауы, витаминдер және кейбір химиялық микроэлементтердің, фосфор, кальций тұздарының жетіспеушілігі - ағзада иммунитеттің жақсы түзілуін тежейді. . Иммундық жады тек жүре пайда болған иммунитетте болады. Жүре пайда болған иммунитетте өте көп клеткалар кіреді. Т хелпер - көмектесетін клеткалар. Т киллер - өлтіруші клеткалар - апаптозды тудырады. Т супрессор - басу иммундық реакцияны басатын леткалар.
4.Клоналды-селекциялық теорияның маңыздылығын дәлелдеңіздер.
Лимфоциттер адам ағзасыда кеңінен тараған жасушалар. Лимфоциттер дм 7-9 мкм дөңгелек және сопақша келген чдросы бар, цитоплазмасы аз және цитоплазмалық грануласы өте аз дөңгелекше келген жасушалар. Иммундық жүйенің орталық мүшелерінде өзінің түзілу барысында осы жасушалар ерекше және өздеріне ғана тән даму сатысынан өтеді, оның иммундық арнайылығына тікелей қатысы бар. Лимфоциттердің белгілі бір даму сатысында олардың бетінде антигендерге рецепторлар түзіледі. Осының нәтижесінде клондар түзіледі,( клон - бір жасушадан тараған ұрпақ) олар бір - бірінен рецепторларымен ерекшеленеді. Әрбір клон тек қана бір антигенді біледі, яғни бір лимфоцит бөгде макромолекуланың бір ғана кеңістік конфигурациясын таниды, ал барлық клондардың қосындысы жалпы мүмкіндік болатын антигендерді таниды. Кейін жасушалардың және олардың түзетін клондарының сұрыптау үрдістері жүреді. Ең алдымен адам ағзасы үшін қорғаныстық қызмет атқаратын, басқа молекулалық конфигурацияны танитын жасушалар және олардың клондары бөлініп алынады, содан соң аутореактивтік клондар жойылады және бөгде антигенді танушы лимфоциттер қалады. Антидене арнайылығы лимфоциттер клонының пайда болуымен анықталады деген көзқарас Ф.Бернеттің иммунитеттің клондық - сұраптау теориясы негізінде жатыр. Бұл теория иммунологияда ерекше орын алады, қазіргі кездегі молекулалық биология, биохимия және молекулалық иммунология мәліметтерін сәйкес келеді. Бернет теориясының орталық аксиомасы:өзінікін өзгеден ажырату - тіршіліктің шарты. Ф.Бернеттің клондық - сұрыптау теориясы төрт негізгі қағидаларға негізделген:
Лимфоидтық жасушалар популяциясы өте көп.
1. Лимфоидтық жасушалар популяциясы гетерогенді.
2. Аз мөлшердегі антиген лимфоциттер клонының көбеюін, плазмоциттерге дифференциялануын және сол антигенге қарсы антидене өндірілуін ынталандырады.
3. Көп мөлшердегі антиген иммундық жауапты шақырмайды және лимфоциттердің сәкес клондарының жойылуына әкеледі.
4. Клондық - сұрыптау теориясы бша ағзада антигенмен жанасқанға дейін әртүрлі арнайылықтағы лимфоциттердің үлкен жиынтығы болады. Белгілі бір антигендік ерекшелігі бар лимфоциттер клондар түзеді. Антиген тек талдау факторы ретінде болады және антигеннің жалғыз ғана қызметі - лимфоциттер клондарының бөлінуін және қызметін күшейту.
5.Филогенезде ерекшелік емес иммунитеттің мағынасы қандай? Кедергілердің, қабыну белоктардың, фагоцитарлық клеткалардың түрлері мен қызметтері. Табиғи киллер клеткаларды ерекшелік емес иммунитетке жатқызуға бола ма?
Қабыну белоктарының негізгі қызметі - бөгде вирустардан, бактериялардан ағзаны қорғау; Қорғаныштық; Иммундық жады болмайды. Қабыну белоктар - Лизоцим, С - реактивті белок, комплемент, интерферон. Лизоцим - сілекейдің құрамында болады. Лизоцимді муреин немесе муреинпентидаза деп атайды. Иттердің сілекейінің бактериоциттік белсенділігі жоғары және лизоцимі жоғары. Құрбақада терісінің үстінде қышқылды жоғары қабаты болады. Туа пайда болған. Лизоцим Грам теріс бактерияларды ерітіп, фагоцитарлы клеткаларға кіреді, зәр шығару жолдарында және жыныс жолдарында болады. Лизоцим туа пайда болатын қабыну белогы. С - реактивті белок - тек өкпеде болады. Өкпе клеткаларында болады. Өкпенің борпылдақ ұлпаларына түрлі бактериялар түсуі мүмкін, сол кезде оларды С - реактивті белок жойып отырады. Бактериялардың қабықтарын ерітіп тастайды. Өте белсенді белок. Саңырауқұлақтарды және бактерияларды өлтіреді. Туа пайда болған қабыну белогы. Комплемент - 20 бөліктен тұрады, С1, С2, С3, С4 ... С9, Н,А . Олар қанда, сары суда бір - бірімен байланыспайды және жабыспайды, бір - бірінен бөлек жүреді. Егер температура 380С - қа жоғары болған жағдайда комплемент бөліктері қосылып, бактерияларға қарсы тұрады. Комплементті қабыну белогы тек бактерияларға қарсы тұрады. Оның қызметі лизисті (еріту) түзеді. Комплементтің келесі қызметі опсонизация, ол антигендерді бір - біріне жабыстырады. Интерферон (ИФН) - вирустарға қарсы тұрады. Дененің температурасы 38,50С болғанда лейкоциттер интерферонды бөліп шығарады. Интерферон транскрипцияны ДНК - ны бұзу арқылы тоқтатады. Фагоцитарлы клеткалар фагоцитоз арқылы бөтен ағзаларды өлтіреді. Мида нирогрия клеткалар, өкпеде пневмоцит клеткалар, ас қорыту қуысында перидониялдық клеткалар, бауырда жұлдызша және Купфер клеткалар, қанда моноцит клеткалар, тері астында Лангерганс клеткалары, иммундық бездерде дендрит клеткалары, бүйректе интерстециональдік клеткалар. Фагоцитарлы клеткалар антигендерді фаголизосомада ерітіп, гендерді МНС рецепторларымен байланысып мембранаға шығарады. Содан басқа клеткаларға көрсетеді. NK - табиғи өлтіргіш клетка, ол қышқыл заттарды бөліп, бөтен клеткаларды өлтіреді. Туа пайда болған және өмір бойы сақталады. Т - киллерлер көбеюді аутокриді ынталандыратын ИЛ-2 өндіреді. Т - киллерлердің әсерінен ныс ана клеткалардың ыдырау үрдісін үш кезеңге бөледі. Бірінші кезеңде Т киллердің антигентанушы кешені нысана клетка бетіндегі иммуногенді комплекспен арнайы байланысады, нәтижесңнде Т киллер белсенді болады. Екінші кезеңде летальды соққы деп атайды. Бұл кезеңде Т киллер құрамында перфорин, фрагментин және секреторлы гранулаларды бөледі. Үшінші кезеңде нысана клетка некрозға немесе апаптозғп ұшырайды. Т киллер өзі зақымдалмайды, сонымен қоса ол қайтадан цитотоксикалық әсерді жүзеге асыруы мүмкін.
6.Қабыну белоктардың маңыздылығын көрсетіңіз.
Қабыну - тканьдері әр түрлі агенттердің әсерінен зақымдалған организмнің тамырлары мен мезенхимиялық құрылымдары арқылы жергілікті, кешенді реакциясы. Бұл реакция зақымдаушы агентті жойып, зақымдалған тканьдерді қалпына келтіруге бағыталған. Қабыну - потологиялық және физиологиялық процестерге негізделіп, филогенезде қалыптасқан қорғану - бейімделу реакциясы. Қабыну реакциясының потологиялық және физиологиялық қос бағыты мәні - оның өзіндік мәні ерекшелігі болып табылады. Қабынудың себептері биологиялық, физикалық, химиялық факторлары болуы мүмкін, ал шығу тегіне қарай олар энтогендік немесе экзогендік топқа бөлінеді.Биологиялық себептердің ішінде вирустардың, бактериялардың саңырауқұлақтардың және паразиттердің маңызы өте зор. Биологиялық себептер тобына табиғатты бактерияларға да, вирустарға да жатпайтын антигеннен,антиденеден және активтелінген комплементтен тұратын қан айналымдағы иммундік кешендерді де жатқызуға болады. Иммундік кешендер тканьдерге цитопатогендік және лейкодаксистік әсер етіп, қабыну процесін дамытады. Қабынуды дамытатын физиалогиялық факторларға сәулелер мен электр энергиясы, ыстық пен суық жатады. Алуан түрлі жарақаттар да қабынуға себеп бола алады.Химиялық факторларға қабыну реакциясын дамыта алатын әр түрлі химиялық, мысалы скипидар және кротон айы сияқты заттар кіреді. Қабыну реакциясы ұлпалық бұзылу нәтижесінде организмде жаңа белоктар синтезделіп температура көтеріліп нейтрофилия, апатия бұлшық ет әлсіздігі сияқты қорғаныстық реакциялар жүреді Реакциялардың негізгі медиаторлары интерлейкиндер оларды макрофагтар бөліп шығарадьг И интерлейкиндердің әсерінен гепатоциттер белок синтезі мен секрециясын күшейтеді Мұндай жауап зақымданғаннан кейін бірнеше сағаттан соң басталып 24-28-сағатқа созылады Жедел инфекция мен қабыну кезінде түзілетіндіктен оларды жедел фаза белоктары деп аталады олардың көпшілігі инфекция қоздырғышын өлтіріп организмді қорғайдыМұндай белоктар мыналар1 Комплемент жүйенің белоктары, 2 Қан ұюына қатысатын белоктар, 3 Протеаза ингибиторлары, 4 Метал байланыстыратын белоктар.Жедел фаза белоктың маңыздылары мыналар:С- реактивті белок, А- Сарысулык амилоидты белок, Р- Сарысулық амилоидты белок. Бұлардың концентрациясы қабыну кезінде қанда 100 еседен артып кетеді. 2- Организмдердің қорғаныстық бейімділіктері түрлердің эволюциялық дамуының нәтижесі Мұндай қорғаныстық баръерлерді 3 түрге бөлуге болады1) Тері сілемеилі, 2)Лимфатикалық, .3)Қантамырлық.
7. Комплемент және интерферон белоктардың салыстырмалы сипаттамасын келтіріңіз.
Комплемент жүйесі қан сарысуының ферменттік жүйесі. Негізгі қызметі антигенді ыдырату. Комплемент жүйесіне кіретін нәруыздар комплемент сарысуының ферменттік жүйесі. Негізгі қызметі антигенді ыдырату. Комплимент жүйесіне кіретін нәруыздар комплементтің компоненттері д.а комплимент қан сарысуының ақуыздық жүйесі, жасуша мембранасының белоктары жатады. 3 қызметі бар.1)микроорганизмдердің фагоцитозға опсанизациясы.2) қабынудың тамырлық реакциясының инницияциясын 3) бактерия жасушасының мембранасының перфорациясын қамтамасыз етеді. Комплементтің 9негізгі компаненті бар. С1 ... С9 Ферменттік ыдырау нәт.де түзілген фрагменттер а және в әріптерімен белгіленеді.Комплемент нәруыздарын ағзаның көптеген жасушалары өндіреді: гепатоциттер, моноциттер, макрофагтар, фибробласттар т.б Активтену басталған соң олар бір-бірімен тізбектесе байланысады. Нәтижесінде бір қатар биологиялық қызметтерді атқаратын молекулалар мен кешендер өндіреді. Комплементтің активтенуінің 3 механизмі бар.1Классикалық 2 альтернативті 3 комплименттің альтернативті жолмен активтенуі антиденелердің қатысуынсыз жұреді. Классикалық жолдан айырмашылығы активтену C3 компонентінен басталады. Сондықтан С1 С2 С4 үдеріске қатыспайды. Альтернативті жолмен реттелу-Mg, K иондарының, пропердин жүйесінің наруыздарының қатысуымен жүреді.Комплимент жүйесінің классикалық жолмен активтенуі - антиденелердің қатысуымен жүреді. К.Ж.А-иммундық кешеннің түзілуінен басталады. Ерекшелігі-иммундық кешенінің құрамында Ig белгілі бір кластары мен подкластары қатысады. Адамға оларға IgM, IgG1, IgG3,IgG2,Ig3 жатады. Активация басталу үшін 3суббірлік (q,r,s) жинақталуы тисі. Яғни ферменттік белсенділігі бар С1молекуласы қалыптасуы керек.Интерферондар - вирус енуіне байланысты ағза жасушаларымен өндірілетін, қасиеттері ұқсас ақуыздардың тізбегі. Интерферондар арқылы жасушалар вирус әсеріне төзімді келеді. Адам ағзасындағы интерферондарды жасуша түріне байланысты мынадай түрлерге бөледі: α,β,γ. Интерферондардың ең таңымал қасиеті, олардың вирустарды көбеюін шектеуі. Интерферондар вирусты инфекцияға жауап ретінде сүтқоректілер мен құстар жасушаларында түзіледі. Жасуша зақымдалғанда вирус көбейе бастайды. Бұл уақытта ие-жасуша интерферон өндіре бастайды, интерферон жасушадан шығып, көрші жасушалармен байланысқа түседі, осылай барлық жасушалардың вирусқа сезімталдығын жояды. Ол бірнеше механизмдерді іске қосып, әрекет етеді: вирус ақуыздардың синтезін, кейде түзілуін тежеу және вирус бөлшектерін ағзадан шығару (олигоаденилатциклаза белсенуі арқылы). Сондықтан, интерферонның вирусқа әсері тікелей емес, бірақ жасушада вирус көбеюін тежейді.
8. Лизоцим белоктың қызметтері мен мағынасын келтіріңіз.
Лизоцим(ағылш. lysozyme) - лизоцим. Сілекейде, қан сарысуында, көз жасы мен без шырынында кездесетін фермент, мұның кейбірмикробтарды (стрептококк, стафилококк, гоноиоии, т. б.) жоятын, яғни бактерицидтік қабілеті жоғары. Лизоцим - негізгі бактерицидтік компонент, ол грамм оң бактерияларды ыдыратып, патогендік стафилококктер мен стрептококктердің өсуін тоқтатады. Аммиак сөлдері лактобациллалардың өсуіне әсер етеді, бактериолизин де қышқыл бөлетін бактериялардың өсуін тежейді.
9. Туа пайда болған иммунитететтің физиологиялық кедергілердің маңыздылығын дәлелдеңіздер және эволюция бойынша түрлерін көрсетіңіз?
Дені сау организм өзін әртүрлі механизмдер арқылы қорғайды Мұндай механизмдерге физикалық кедергілер баръерлер, қан мен ұлпалардағы фагоциттер,табиғи клеткалар әнка клеткасы (N0) қанның әртүрлі молекулалары жатады. Бұл механизмдер арнайы емес: әртүрлі патогендер үшін әсерлі. Бірақ индукция үшін олардың алғашқы әсерін талап етпейді бөтен макромолекулардың екіншілік әсерінен түзілмейді.Туа п. б. иммунитет туылысымен қалыптасады ,бүкіл өмір бойы сақталады ол патогендерге қарсы қорғаныстың алғашқы шебі физикалық ,физалогиялық ,клеткалық кедергілерден тұрады. Физикалық кедергілерге тері, одан бөлінетін тер, май сілекейлі қабаттар, олардағы әпителий клеткалары мен түктер сілекей ,көз жасы т. б .жатады Физиологиялық кедергілерге дене температурасы қарын сөлінің рН, көз жасының құрамындағы лизоцим ,комплемент жүйесінің белоктары жатады. Клеткалық кедергілерге әндоцитоз деген атпен біріктірілетін пиноциноз, фагоцитоз процестері жатады Әндоцитоз еритін макромолекуларды бөтен және өзгерген өз клеткасына бағыталған клетка реакциясы бұл процестің лизосомаларда жүру себебі онда молекулалық гидролитикалық ферменттер жинақтары болады. Фагоцитарлық реакция 4 кезеңнен тұрады.
1.Микробтарға хемотаксис
2. Адгезия
3. Мембрана өсіндісінің түзіліп оның қатерлі клеткамен комплекс түзіп лизосомамен қосылуы.
4. Фаголисомадағы микробтардың, ісініп, еріп ,инактивтелуі.
Демек табиғи туа п. б .иммунитет тің жалпы сипаттамаларына мыналар жатады.Қорғаныс механизмі әрқашан организмде болады. патогенге тура жауап қайтарады. Олар арнайы емес, есі болмайды ,сондықтан табиғи иммунитетті тұқым қуалайтын туа п.б. және өмір барысында қалыптасқан жүре п .б. деп бөледі. Тұқым қуалайтын туа п. б иммунитет макроорганизмнің белгілі бір жұқпалы ауруды ол аурумен бұрынырақ кездеспегеніне байланыссыз, қабылдамауға бейімделік күйі иммундық жауаптың бұл түрі ұрпақтан-ұрпаққа беріледі, туыла салысымен қалыптасады, өмір бойы сақталады. Туа п. б иммунитет патогенді микроорганизмнің қандайда болсын көп мөлшерін енгізгенде қалыптаспайтын иммунитет түрі. Мысалы ірі қара шошқаның ауруларына тұрақты және керісінше, салыстырмалы түрлі иммунитет белгілі бір факторлардың әсерінен иммунитеттің бұзылуын айтады, суыну, қызу жалпы өзгерістер, белоктық ашығу физиологиялық зорығу т .б. Даралық туа п. б иммунитет түрдің кейбіреулерінің дараларында байқалады .Мысалы аллергия т. б. Жүре п .б.иммунитеттердің мынандай түрлері бар: постинфекциялық поствакциналық, активті, пассивтті коллостральды, антитоксикалық ,стерилді стерилді емес, айқас сияқты түрлері болады Бұл иммунитеттің түрі организмде патогенді микроорганизмге олардың антиденемен жанасу нәтижесінде өмір сүру барсында қалыптасатын тұқым қуалау арқылы берілген иммундық жүйенің механизмдері арқылы тұрақтанатын азғана уақыт сақталатын екі аптадан бір екі айға дейінгі түрі. Жүре п. б .иммунитет активті ,пасивтті болып жіктеледі екеуІ де табиғи жолмен қалыптасады активті аурудан кейін ал пассивтті уызымен немесе трансплацентарлы.Активті иммунитет кезінде арнайы емес қорғаныстық жүйелер ,иммуногенез іске қосылып ес лимфоциттер п. б. арнайы антиденелер түзіледі. Ал пассивті иммунитет кезінде организм дайын антиденелер қабылдайды. Антитокалық иммунитет деп-бактериалық таксиндеріне қарсы имуниттерді аитады Стерильді деп- көптеген жұқпалы аурулардан қалыптасқан иммунитетті айтамыз. Айқас жүре п. б. иммунитет деп - артық антигендері бар бірнеше патогенге қарсы иммунитетті айтамыз.
10. Комплимент белоктың маңыздылығын дәлелдеңдер?
Ақуыз -- молекулалары өте күрделі болатын аминқышқылдарынан құралған органикалық зат; тірі организмдерге тән азотты күрделі органикалық қосылыс. Аминқышқылдары қалдықтарынан құралған жоғары молекуларлық органикалық түзілістер. Ақуыз организмдер тіршілігінде олардың құрылысы дамуы мен зат алмасуына қатысуы арқылы әртүрлі және өте маңызды қызмет атқарады. Ақуызды зат - құрамында міндетті түрде азоты бар күрделі органикалық қосылыс. Комплемент байланыстыру реакциясы1901 жылы Борде және Жангу ғалымдармен ашылған. Антиген және антидене қосылу белгісі тек қана комплемент болғанда белгіленетін реакция. Антиген-антидене-комплемент кешені жаратылу реакция көзге көрінбейтін реакция. Реакция бөлшектерінің қарым-қатынасуын анықтау үшін, қосымша индикаторлық жүйемен қолданады. Осы жүйенің көмегімен алғашқы жүйеде өткен қарым-қатынасудың қортындысын көруге болады. Осымен КБ реакциясына бірінші жүйеде комплементтің байланысқанын көрсететін екі жүйе қатысады: 1) бактериолитикалық (диагностикалық). 2) гемолитикалық (индикаторлық). Реакцияның негізінде комплементті антиген - антидене кешенімен белсендету жатыр. Антиген және антидене бір біріне сәйкес келгенде олар иммундық кешен жаратады. Сол кезде антиденелер бөлшектері арқылы иммундық кешенге комплемент қосылып антиген-антидене кешенімен комплемент байланыстырылады. Ақуыздар органикалық заттар дамуының ең жоғарғы сатысы және жер бетіндегі тіршіліктің негізі. [[Ағзамова, РиммаОрганизмнің тірек, бұлшық ет, жамылғы тканьдері ақуыздардан құралған. Олар организмде әртүрлі қызмет атқарады, химиялық реакцияларды жүргізеді, дене мүшелерінің қызметтерін өзара үйлестіреді, аурулармен күреседі, т.б. Ақуыздардың құрамы мен құрылысы өте күрделі. Молекулалық массалары жүздеген мыңнан миллионға дейін жетеді. Төрт түрлі құрылымы болады. Олардың құрылымы бұзылса, денатурацияға ұшырап, организмдегі қызметін атқара алмайды. Ақуыздар гидролизденіп, аминқышқылдарын түзеді және өздеріне тән түсті реакциялары бар.Ақуыздар азықтың құрамына кіреді. Адам тәулігіне, шамамен, -- 100 г ақуыз қабылдауы керек. Азықпен түскен ақуыз әуелі асқазанда, сосын ішектегі ферменттердің әсерінен гидролизденіп, аминқышқылдарына дейін ыдырайды.
11.Детерминант, эпитоп, агретоп бөліктердің маңыздылықты дәлелдеңіздер. Детерминанттарды антигентанушы рецепторлармен анықтау процесті схема арқылы келтіріңіздер. Иммундық жауап антигеннің барлық макромолекуласына емес, оның антигендік детерминант деп аталатын белгілі бір бөлігіне қарсылық көрсетеді. Антигендік детерминанттың қазіргі кездегі атауы - эпитоптар.Эпитоп - иммундық жауап кезінде түзілетін антиденелер мен эффекторлы Т-лимфоциттердің арнайылылығын қамтамасыз ететін жеке химиялық және құрылымдық сипаты бар антиген молекуласының бір бөлігі. Антигендік детерминанттардың саны молекула құрылымы мен оның өлшеміне байланысты болады. Бір тасымалдаушыда бірнеше антигендік детерминанттар болуы мүмкін, мысалы жұмыртқа альбуминінің молекуласында кем дегенде 5 детерминант, күл токсиндерінің молекуласында- 8 детерминант, ал тиреотропин молекуласында- 40 детерминанттан көп болады. Эпитоптың құрылымы антидененің белсенді орталығына немесе Т-жасушалық рецепторына комплементарлы. Антиген мен антидененің әрекеттесуі негізінде кеңістік құрылымының сәйкестілігі жатыр, неғұрлым антиген мен рецептор арасында кеңістіктің сәйкестілігі көп болса, соғұрлым олардың әрекеттесу деңгейі жоғары болады. Мұнда антигендік эпитоптың және де антигенді байланыстырушы рецепторлардың белсенді орталықтары ойық тәріздес антигендік детерминанттарымен толтырылады. В- лимфоциттермен танылатын және оларға қарсы антиденелер түзілетін эпитоптарды - В- жасушадық эпитоптар немесе гаптендер дер аталады.В- жасушалардың әрбір клоны белгілі бір гаптенге әсер етеді. Антиген құрылымы мен химиялық құрылысын зерттеуге үлкен үлес қосқан Нобель сыйлығының лауреаты (1930 ж ) К.Ландштейнер гаптен деген терминді енгізген. Гаптендер- өлшемі үлкен емес химиялық топшалар. Гаптен нәруыз - тасымалдаушымен байланысқан кезде ғана иммуногендік қасиетке ие болады. Антиген молекуласының негізгі бөлігін тасымалдаушы деп атайды. Ол антиген молекуласының 97% құрайды.Антиген тасымалдаушысының құрамында өзінің антиген детерминанттары болады. Олар тасымалдаушы детерминанттар деп аталады.Бұл детерминанттар Т- лимфоциттерін танып, оларға қарсы жасушалық иммунитет серпілістері бағытталады, сондықтан оларды тағы Т- жасушалық эпитоп деп те атайды.Антигендердің құрылым сызбасы: Антиген - гаптен - В-лимфоцит Антиген- Тасымалдаушы - Т-лимфоцит.
12.Тимустәуелді және тимустәуелсіз антигендердің арасында қандай айырмашылықтар бар?Әрекеттесетін клеткалардың түрлері мен мағынасы.Үлгісін келтіріңіздер. Айырша без (грек, thymus -- тимус) -- омыртқалы жануарлар мен адам организмдеріндегі иммундық жүйенің қалыптасуы мен оның қызметінің толық атқарылуын қамтамасыз ететін без. Айырша без иммундық жүйенің орталық мүшесіне жатады. Ол көкірек қуысында орналасқан тақ көкірек бөлігінен және кеңірдектің екі қапталында жатқан жұп мойын бөлігінен түрады. Адам мен жануарлар организмдеріндегі жасушалық және гуморальдық (сүйықтық) иммунитеттердің қалыптасуында маңызды рөл атқаратын Т лимфоциттердің түрліше популяцияларын түзу арқылы айырша без денедегі иммуногендік қызметті реттеуге қатысады. Ол гуморальды фактор -- тимозинді организмнің ішкі сүйық ортасына (қан, лимфа, ұлпа сүйығы) бөліп, шеткі лимфоидты мүшелер -- лимфа түйіндері мен көкбауырдағы лимфоциттердің көбейіп жетіліп, әсерлі (эффекторлы) клеткаларға айналуын қамтамасыз етеді Тимус құрылымы эпителий жасушаларымен түзілетін төменгі молекулалы пептидтер. Тимус гормондарының ең негізгі қызметі - Т-жасушаларының тимуста пісіп - жетілуі және тимуста эмиграцияланғаннан кейін Т-лимфоциттердің функционалдық дамуы, әсіресе цитокиндер өндіру қабілетін жоғарылатуында. Тимус - т-тәуелсіз және Т-тәуелді болып бөлінеді. Антигендердің мұндай екі түрге бөлінуі В - лимфоциттерде антидене түзілуінің шақыруына байланысты жүреді. Тимус - тәуелсіз антигендер - Т-лимфоциттің және макрофагтардың көмегінсіз В - лимфоциттерде өздігінен антиденелердің түзілуін шақыратын антигендер. Т - тәуелсіз антигендердің өздері В - лимфоциттерді екі белгімен қамтамасыз етеді. Бірінші - арнайы белгіні В - лимфоциттер иммуноглобулиндік антигенді танушы рецепторлар көмегімен антигеннің гаптендік бөлігінен алады. Екінші - пролиферативтік - дифференциялаушы белгіні В - лимфоциттер тасымалдаушылардан алады. Бактериялық полиқанттар мен липополиқанттар Т - тәуелсіз табиғи антигендер бол.таб. Бұлардан басқа табиғи Т-тәуелсіз антигендерге:пневмококктық полиқанттар, ішек таяқшаларының полиқанттары жатады. Жасанды Т-тәуелсіз антигендерге:гаптенмен байланысқан полиэлектролиттер жатады. Т-тәуелсіз поликлондық антигендерге:В-лимфоциттердің митогендері де жатады. Т-тәуелсіз антигендер барлық табиғи антигендердің 10% құрайды.Т-тәуелді антигендер - В-лимфоциттердің антидене түзілісіне міндетті түрде Т-лимфоциттер мен макрофагтардың қатысуын қажет ететін антигендер. Бұл антигенге қарсы серпіліс генетикалық негізгі гистосәйкестік кешенімен қадағаланады. Бұл кезде бірінші арнайы белгіні - В-лимфоциттер гаптеннен алады. Екінші белгі В-лимфоциттерге Т-хелперлерден түседі. Т-хелперлер макрофагтармен кооперациялану кезінде антигеннің тасымалдаушысын танып, белсенеді және В-лимфоциттердің пролиферациясы мен дифференциялануын шақыратын медиаторлар лимфокиндерді бөледі. Ондай цитокиндер ИЛ-2,ИЛ-4,ИЛ-6. Оның ішінде маңызды рөл атқаратын ИЛ-2. Бұл лимфокиндер В-лимфоциттердің мембранасына әсер етіп, олардың екінші белгіні алуын қамтамасыз етеді. В-лимфоциитің клоны екінші белгіні алғаннан кейін көбейіп, кейін иммуноглобулиндер түзетін плазмалық жасушаға дифференцияланады. Т-тәуелсіз антигендерге біріншілік иммундық жауап Т-тәуелді антигендерге қарағанда әлсіздеу және жоғарғы шыңына ертерек жетеді. Ал екіншілік иммундық жауап Т-тәуелсіз және Т-тәуелді антигендерге әртүрлі болып келеді. Табиғи антигендердің көпшілігі шамамен 90%ы-нәруыздар. Олар Т-тәуелді антигендер бол.таб. Т-тәуелді антигендерге:трансплантациялық, тіндік арнайы антигендер , сарысулық нәруыздар, бөгде эритроциттердің антигендері, көптеген вирус антигендері және т.б жатады.
13. Симбиотикалық клеткаларды антигенпрезентациялаушы клеткаларға жатқызуға бола ма? Антигенпрезентациялаушы жасушалар, түрлері мен қызметтері. Антигенрезентат.шы клеткалар кан аркылы көк бауырга туседи, алып келген антигендерди В лимфоцит клеткаларга корсетеді. В лимф клеткалар антигенмен танысып, клональдык экспанцияга тусип, клондарын жасайды, дайын клон 10% иммундык жадымен калады, калган 90% қан арқылы антигенмен куресуге кетеди. Иммундық жүйесінің маңызды жасушалары - антиген таныстырушы жасушалар (АТЖ) болып табылады. АТЖ қызметі Т-лимфоциттерге АТЖ бетінде орналасқан МНС гендерінің өнімдерімен байланысқан антигендерді өңдеуден және таныстырудан тұрады. Адам ағзасында осы жасушаларға, бірінші кезекте, макрофагтар, дентритті жасушалар және В-лимфоциттер, сондай-ақ Лангерганс жасушалары және терінің кератиноциттері, қан тамырларының эндотелий жасушалары жатады. Макрофагтар, дендритті жасушалар және В-лимфоциттерді сонымен қатар, мамандандырылған АТЖ деп те атайды, себебі, белсенді және антигентаныстыруында негізгі қызмет атқарады. АТЖның сыртқы мембранасында 2x105 дейін МНС молекулалары болады. Макрофагтар - бұл мононуклеарлық фагоциттер жүйесінің жасушалары, олар сүйек кемігінің бағаналы жасушаларынан түзіледі; сүйек кемігінде монобласттар сатысы арқылы қан моноциттеріне дифференцияланады. Қан лейкоциттерінің шамамен 5%ын құрайтын моноциттер, қан айналымында шамамен 1 тәуліктей болып, кейін тіндерге түсіп, мөлшері моноциттерге қарағанда 25 есе жоғары болып келетін, тіндік макрофактар популяциясын құрайды. Түзілген тіндік макрофагтар АТЖ қызметін атқарады.
Дендритті жасушалар - антигенді таныстырушы жасушалардың екінші тобын құрайды. Олар аралшықты мононуклеарлық жасушалар. Ағзада жасушалардың жалпы саны жеткілікті болғанмен, олар қанның, лимфаның және басқа да тіндердің құрамына кіреді. Дендритті жасушалар сүйек кемігінде қан жасаудың миелоидты - моноцитарлық қатарынан түзіледі. Цитоплазмадағы қабатты қосындылар - Бирбек түйіршектері жасушалардың морфологиялық маркерлері болып табылады. Дендритті жасушалар макрофагтар мен В-жасушаларға қарағанда белсенді және олар иммундық үрдістерді іске қосуда маңызды рөл атқарады. Дендритті жасушалармен антигенді жаулап алу, көбінесе лимфоидтық мүшелерден тыс жүреді. Антигенді өңдегеннен кейін, олар шеткі лимфа түйіндердегі Т-лимфоциттерге жеткізеді.
Құрылымдық жасушалар - бұл жасушаларға коллаген және эластин талшықтарын түзетін фибробласттар, сондай-ақ эпителий тіндерінің құрамындағы қан тамырларының эндотелий жасушалары жатады. Бұл жасушалар лимфоциттердің алғашқы екі тобы мен АТЖның қалыпты қызметі үшін олардың миграция жолын анықтап, микроқорғаушылық ортасын түзеді.
14.Дененің температурасы иммунитетке көмектесе ма және оның маңыздылығын тусіндіріңіз.
Дені сау ересек адамның дене температурасы +36,5°С+36,9°С. Бір тәуліктің ішінде де дене температурасының сәл де болса ауытқуы байқалады. Мысалы, түнге қарағанда күндіз сәл жоғарылау болады. Бұл ағзадағы зат алмасудың өзгеруіне тікелей байланысты. Адам дене температурасының мұндай аз ғана ауытқуын сезе бермейді. Дене температурасының +43°С көтерілуі немесе +25°С төмендеуі қазаға ұшыратады. Ағзаның өз дене температурасын бірқалыпты сақтауға бағытталған физиологиялық үдерістерін жылуды реттеу дейді. Дене температурасының тұрақтылығы ағзада пайда болған жылумен, сыртқа бөлінетін жылудың мөлшеріне байланысты. Ағза жылуды тері арқылы шығарады. Адамның бір тәулікте бөлетін жалпы жылуы шамамен 13 500 Дж болса, оның 80%-ы тері арқылы сыртқа бөлінеді. Адам денесінде жылу екі жолмен реттеледі. Біріншісі -- химиялық жол, екіншісі - физикалық жол.
Химиялық жолмен жылудың реттелуі зат алмасу кезінде ағзада түзелетін жылу мен бұлшықеттердің жұмысына байланысты. Бұл тағамның құрамындағы ағзалық заттардың ыдырауынан бөлінетін энергия арқылы реттеледі.
Физикалық жолмен реттелуі ағзада пайда болған энергияның сыртқы ортаға жылу түрінде бөлінуі арқылы жүзеге асады. Оған теріден судың тер арқылы булануы мысал болады. Тері арқылы ағзадағы жылудың реттелуі тер бездерінің, қантамырлардың, тері шелмай қабатының қатысуымен жүреді.
Ағзадағы жылу денеге қан арқылы таралады. Терідегі жүйке талшықтарының тітіркенуінен зат алмасу қарқыны өзгереді. Мысалы, сыртқы орта температурасы көтерілсе, зат алмасу бәсеңдейді де, қантамырлар кеңейеді. Теріге көп мөлшерде қан ағып келіп, теріде температура көтеріледі де бұл кезде сыртқа көп жылу бөлінеді. Осылай ағза өзін қызып кетуден қорғайды. Егер сыртқы орта температурасы ағзаның дене температурасынан төмен болса,қантамырлар тарылады. Бұл кезде теріге қан аз келеді де, ағзада жылу сақталып, өзін тым салқындап кетуден сақтайды. Ағзадан жылудың бөлінуі тек сыртқы ортаның температурасына ғана байланысты емес. Кейде адамның көңіл күйіне де сәйкес жылудың бөлінуі өзгереді. Мысалы, кейбір адамдар қатты ашуланған кезде терісі қызарып не бозарып кетеді. Бұл да теріге келетін қан мөлшерінің өзгеруіне байланысты. Тері арқылы жылудың реттелуі тікелей жүйке және эндокриндік жүйелердің бақылауы арқылы жүзеге асады.
15. Фагоцитарлы клеткалардың салыстырмалы сипаттамасын келтіріңіз?
Фагоцитоз - микроорганизмдерді жұту және фагоциттерді бөлу процесі.Фагоцитоз төрт сатыдан тұрады:хемотаксис, адгезия, жұту. Фагоцитарлық реакцияның аяқталуы.Хемотаксис - (грекше chemea - химия, toxis-мөлшерін келтіру) бөгде торшаны танып фагоциттердің соған қарай жылжуы.Адгезия - фагоциттердің бөгде торшаға жабысуыЖұту - бөгде торшаны жұтуы .Фагоцитарлы реакцияның аяқталуы - бактерия жойылады немесе бұзылады. Кейбір бактериялар лизосомальді ферменттердің әсеріне тұрақты келеді, сондықтан бактерия өлмейді. Бұл жағдайда аяқталмаған фагоцитоз дамиды. иммунитеттің фагоцитарлық қағидасының маңызы үлкен. И.И. Мечников 1886 ж. жануарлар организмінің кейбір клеткалары -- фагоциттер денеге енген бөтен заттардың бөлшектерін іліп ұстап алып, қорытып, бойына сіңіретінін байқаған. Адам денесінде мұндай фагоцитарлық кабілет лейкоциттерде, әсіресе нейтрофилдерде бар. Лейкоциттер адам денесінің сакшысы іспетті, бөтен зат денеге енісімен қан тамырынан шығып, жалған аяқтары арқылы бөтен заттың шоғырланған жеріне жылдам барады да оны қоршап алып, протоплазмасының ішіне тартып, арнайы ферменттер арқылы ыдыратып немесе бір-біріне жабыстырып бөтен заттың залалының алдын алады. Мұндайда кейбір лейкоциттердің қозғалыс жылдамдығы шамамен сағатына 2 мм-ге тең. Бөтен заттың жиналған жерін лейкоциттер сол затпен бірге денеге енген микроорганизмдердің өсіп, өніп улы заттарды шығарып, дене ұлпасын қабындыруынан анықтайды. Бұл күресте лейкоциттер өздері өліп, қажетсіз қалдықтармен бірге денеден шығады. Қанның құрамында қорғану қызметін атқаратын басқа да маңызды заттар бар. Бұларға антиденелер мен антитоксиндер жатады. Антиденелер қанда болатын белок заттары - иммундық глобулиндер денеге кірген басқа бөтен заттардың әсерінен пайда болады. Ол заттарға бактериялар, вирустар, басқа текті белокты заттар жатады. Оларды антигендер деп атайды (грек. анти-қарсы + генос-тек). Антитоксиндер -- уланған кезде организмде пайда болатын усыздандырушы заттар (грек. анти + лат, токсинум - у, улы зат). Антиденелер, антитоксиндер мен антигендер - өте өзгеше үйлесімді заттар, яғни әр антигеннің немесе токсиннің өзіне ғана үйлесетін антиденелері мен антитоксиндері болады. Олар бір-біріне кілттің құлыпқа сай келетіні іспетті. Антиденелер ауру тудыратын микроорганизмдерді бір-біріне жабыстырып, енді біреулерін ерітіп жібереді. Денеге бөтен заттар, айталық шешек вирустары енісімен организм сол вирустарға қарсы антидене түзеді. Олар вирустармен күресіп, организмді қайталап аурудан сақтап қалады.
16.Көк бауыр айырша безге ұқсас па? Орналасуы, құрылысы және қызметтері.
Көкбауыр - құрсақ куысының жоғары бөлігінің сол жағындағы 9-11 қабырғалардың тұсында орналасқан сыңар мүше. Оның ұзындығы шамамен 10-14 см, ені 6-10 см, қалыңдығы 3-4 см, салмағы 150- 200 г. Көкбауырда қан жасушалары түзіледі әрі уақытша сақталады. Сонымен бірге көкбауырда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz