Глаукомамен ауыратын науқастардың миоцилин геніндегі G367R, Q368X және G399V мутацияларын анықтау

Әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Биология және биотехнология факультеті

Молекулалық биология және генетика кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «ГЛАУКОМАМЕН АУЫРАТЫН НАУҚАСТАРДЫҢ МИОЦИЛИН ГЕНІНДЕГІ G367R, Q368X ЖӘНЕ G399V

МУТАЦИЯЛАРЫН АНЫҚТАУ»

Орындаушы

2 курс магистранты Амзеев Р. Е.

Ғылыми жетекшісі Бекманов Б. О.

б. ғ. к., Кабышева Н. П.

Кафедра меңгерушісі Айташева З. Ғ.

б. ғ. д., профессор

Алматы 2012

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 5

НЕГІЗГІ БӨЛІМ 5

1. Әдебиетке шоу

1. 1. Глаукома 5

1. 2. БТГ, БЮГ, БАБГ дамуына тұқым қуалаушы факторлардың

рөлі туралы заманауи көзқарас 13

1. 3. Глаукоманың молекулалық генетикасы 16

1. 4. MYOС гені миоцилин белогының құрылысы 21

1. 3. Миоцилин белогының функциясы және глаукома

патогенезіндегі рөлі 23

1. 4. МYOС геніндегі мутациялар 28

1. 5. Глаукоманың дамуына жауапты CYP1B1 гені және Р450 цитохром

белогының құрылысымен осы гендердегі зерттелген мутациялар 30

2. Зерттеу материалдары және әдістері 34

2. 1. Зерттеу объектілері 34

2. 2 Глаукомамен ауыратын науқастардың қан үлгісінен ДНҚ-н

фенольды әдіс арқылы бөліп алу 34

2. 3 Полимеразалық тізбекті реакция әдісі 34

2. 4. Агорозалы гельді дайындау 37

2. 5 Полиакриламидті гель дайындау (ПААГ) 37

2. 6 Рестрикционды анализ 38

2. 7 Алынған нәтижелерді статистикалық талдау 40

3. Зерттеу нәтижелері 41

3. 1 Глаукоманың тұқымқуалаушы түріне шалдығуға күдікті

біріншілік науқастарды бөліп алужәне науқастарға клиникалық

тексеруден өткізу. 41

3. 2. Алынған нәтижені талқылау 47

4 Талқылау 50

ҚОРЫТЫНДЫ 52

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 53

ТҮЙІН

Есептеме 70 бет, 12 кесте, 9 сурет, 160 әдебиеттер тізімі.

ТІРКЕУ СӨЗДЕР: ГЛАУКОМА, ГЕНЕТИКАЛЫҚ КАРЫМ-ҚАТЫНАС, МУТАЦИЯ, МИОЦИЛИН.

Нысана: «Глаукомамен» ауыратын науқастар және науқастардың қанынан бөлінген ДНҚ.

Мақсаты: барлық зерттелген аурулар ішінен глаукома бойынша тұқымқуалайтын бар науқастарды анықтау, ядролық ДНҚ-ны бөліп алу және сынамалардан банк қорын жинақтау, миоцилин геніндегі G367R, Q368X және G399V мутацияларын зерттеу.

Әдістер: жұмысқа генетикалық, биохимиялық және клиникалық зерттеу әдістері мен соған сәйкес аппаратуралар қолданылды.

Нәтижелер: ҚР Президенті іс басқармасының медициналық орталығында қаралған - 60 ауру зерттелді. Сондай-ақ, бақылау тобындағы 20 адамда нысана ретінде зерттелді.

Глаукома диагнозы қойылған 60 науқастың орташа жасы 63±1, 5, жас көз іші қысымының орташа көрсеткіштері 18, 45±0, 5 mm Hg, сол және оң көздің қысымының айырымдылығы 3, 7±0, 5 mm Hg.

Глаукомамен ауыратын науқастардың қанынан бөлініп алынған ядролық ДНҚ-ның 60 үлгісі бар сынама банк қоры жинақталды. ПТР-талдау осы топтағы науқастарда G367R мутациясының бар болуын және Q368X және G399V мутацияларының жоқтығын растады.

Ғылыми-ұйымдастырылған жұмыс: басылымда 3 тезис, 1 мақала жарық көрді.

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДІККЕ ТҮСІНДІРМЕ

БАБГ -біріншілік ашық бұрышты глаукома

БТГ -біріншілік туа біткен глаукома

КІҚ -көздің ішкі қысымы

БЖӨГ -біріншілік жас өспірімдер глаукомасы

БДЖДҰ -бүкіл дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымы

ҚҚБ -қасаң қабақ бұрышы

БЮГ -біріншілік ювенильді глаукома

ГОН -глаукоманың оптикалық нейропатиясы

MYOC -миоцилин

OPTN -оптиневрин

ядДНК -ядролық ДНҚ

ПТР -полимеразды тізбекті реакция

КІРІСПЕ

Қазіргі таңда біріншілік глаукома мәселелері медициналық-әлеуметтік мәнге ие болып, офтальмология саласында басымдылыққа ие бағыттардың бірі болып саналады. Дүние жүзінде соқыр науқастар арасында глаукомамен ауыратындардың саны 5 млн асады. Әртүрлі авторлардың мәліметтеріне жүгінсек 67-105 млн аса адам глаукомамен ауырады ал, Бүкіл дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының пайымдауынша олардың саны 2030 жылға қарай екі есеге артады [2-4] . Глаукома кезінде көру функциясы өз қабілетін жояды, осыған байланысты дер кезінде емдеу және диагноз қою маңызды болып отыр. Глаукоманы диагностикалау және терапия шараларын қолданудың қажеттілігі соңғы 20 жыл ішінде глаукомамен ауыратын науқастардың 27%-дан жоғарысы бір көзінен соқыр болып қалатындығын, олардың 9%-да екі көзінің де соқыр болып қалуы, гипотензивті емдеу фонында 4, 4 %, ал емдеу шаралары жүргізілмеген жағдайда 9% соқырлыққа алып келетіндігі байқалды [5, 6] .

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың халыққа жолдауында (2007) денсаулықты реформалау және мемлекеттік бағдарламалар басымдылыққа ие тапсырмаларында, адамдарды қоғамнан оқшаулайтын аурулардың түрлерін зерттеуге бағытталған ілгері ғылыми зерттеулердің қажеттілігін атап өтті. Осындай аурулардың ішінде ерекше орын алатын заманауи генетиканың медициналық генетиканың ірі саласының негізгі құралы болып саналатын - тұқымқуалаушы патологиялар жатады. Осы салада жүргізілген зерттеулер арқасында адамның геномы шешілді, бұл генетиктер мен клиницистердің потенциялының, интеграциясының қажеттілігі болып қана қоймай, сонымен бірге XXI ғасырда медициналық молекулалық медицина ретінде дамуына негіз салынды. Кейбір мультифакторлы ауруларға бейім генетикалық факторды анықтау медициналық генетиканың өзекті мәселелерінің бірі болып отыр. Осыған байланысты біздің зерттеулеріміз көру мүшесінің кейбір тұқымқуалаушы ауруларының генетикалық табиғатын зерттеу болып табылады, атап айтқанда, Қазақстан емханаларында бақылауда тұратын глаукомамен ауыратын науқастарда сондай-ақ глаукоманың фенотипті белгілеріне маңызды патогенді гендерді анықтау.

Заманауи офтальмологиялық мәселелерінің бірі - глаукомаға ерте диагноз қою тәсілін құрастыруға және гентикалық негізделген талдауына байланысты болып отыр. Біріншілік глаукома соқырлық пен әлсіз көрудің негізгі себептерінің бірі [6] . Глаукома кезінде көру қабілетінің жоғалуына байланысты дер кезінде диагноз қою мен емдеу маңызды болып отыр.

Глаукома 21-50% жағдайда генетикалық негізделген, орта популяцияға қарағанда глаукомамен ауыратын науқастардың ұрпақтарында осы аурудың даму қаупі он есеге жоғары болатындығы анықталды [3] . Глаукомамен ассоцияланатын спецификалық гендердің барлығынан хабар беретін мәліметтер бар. Сондай-ақ, келтірілген мутациялар спектрі жеке популяция мен этникалық топтарға спецификалық болады. Бұл басқа елдерде жүргізілген мәліметтерді ерте диагноз қоюға болмайтынды деген сөз. Біздің алға қойған мақсатымыз бүкіл науқастар арасынан глаукоманың тұқымқуалаушы түрімен ауыратын науқастарды табу. Глаукомамен ауыратын науқастардың ядролы ДНҚ үлгілерінен банк қорын құру. Миоцилин гені G367R, G399V және Q368X мутацияларын зерттеу. Глаукомамаен ауыратын науқастарға кешенді клиникалық, зертханалық және генетикалық тексеру жүргізілді. Глаукоманың тұқымқуалаушы түрімен ауыратын науқастардың клиникалық көріністерінің анықтау, оған ерте диагноз қоюға мүмкіндік береді. Нақты генетикалық критерийлерді құрастыру осы ауруды қауіпті тобымен қоса, оны ерте табу бойынша ұйымдастыру шараларында құрастыруға болады.

Қазіргі таңда дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша соқырлыққа алып келетін аурулардың ішінде, глаукома ауруы екінші орынды иеленуде. «Глаукома» деген термин сөзі көздің ішкі қысымының тұрақты түрде немесе оқтын-оқтын көтерілуімен, кейінірек кеңістігінде өзіне тән мүкістіктердің пайда болуымен көру жітілігінің төмендеуімен және көру нерві дискісінде экскавациямен семудің пайда болуымен сипатталатын организмдегі көз ауруларының үлкен бір тобын қамтиды. Көздің қан тамырлары мен оған келетін жүйкелер қызметінің бұзылуынан көз сұйықтығының циркуляциясы нашарлап, көзден жас шығу қиындайды. Соның нәтижесінде сұйықтық жиналып, көз ішілік қысымның жоғарылауына әкеледі [7] . Бүгінгі таңда глаукоманың дамуына сәйкес бірнеше ген зерттеліп, талқыланды. Олар: миоцилин (MYOC), оптиневрин (OPTN), цитохром P450 1B1 (CYP1B1) және WDR36 гендері. Миоцилин гені (MYOC) бірінші хромосоманың ұзын иығында орналасқан және ол массасы 58 кДа белогін кодтайды. MYOC генінің өнімі трабекулярлы аппараттың секреторлық белогі болып табылады, оның аминоқышқыл тізбегіндегі өзгерісі оның трабекулярлы аппаратта жинақталуына алып келіп, көз ішілік сұйықтықтың циркуляциясына кедергі туғызады. Бірінші хромосома бұл адам геномындағы пішіні және ДНҚ-ның мөлшері жағынан ең ірі хромосома. Мұнда адам геномының 10 пайыздай бөлігі жинақталған. Ғалымдардың есептеуі бойынша бірінші хромосомадағы барлық гендердің саны 3000 жуықтайды. Гендер хромосома бойына тегіс орналаспаған. Центромера аумағында мүлде жоқ. Бұл хромосомада тұқым қуалайтын аурулар байқалатын көптеген гендер орналасқан [11] .

Біздің елде глаукомамен ауыратын науқастарда бұл гендерде пайда болған мутациялар жайында зерттеу жұмыстары жүргізілмеген. Сондықтан да зерттеу жұысымыздың мақсаты, көз ауру институтындағы глаукомамен ауыратын науқастардың қанынан ДНҚ-ын бөліп алып, ПТР анализін жүргізу арқылы миоцилин геніндегі G367R, Q368X және G399V мутациялардың кездесу жиілігін анықтау.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

11. Әдебиетке шолу

1. 1 Глаукома

Глаукома - көздің ішкі қысымының жоғары көтерілуінен болатын созылмалы көз ауруы. Гиппократ “glaukosіs”, ал Аристотель “glaukoma” деп атауды ұсынған, аурудың осылай аталуы 19 ғ-дың 60 - 70-жылдарынан қолданысқа енді. «Глаукома» деген термин сөзі көздің ішкі қысымының тұрақты түрде немесе оқтын-оқтын көтерілуімен, кейінірек кеңістігінде өзіне тән мүкістіктердің пайда болуымен көру жітілігінің төмендеуімен және көру нерві дискісінде экскавациямен семудің пайда болуымен сипатталатын организмдегі көз ауруларының үлкен бір тобын қамтиды [15, 17] . Көздің қан тамырлары мен оған келетін жүйкелер қызметінің бұзылуынан көз сұйықтығының циркуляциясы нашарлап, көзден жас шығу қиындайды. Соның нәтижесінде сұйықтық жиналып, көз ішілік қысымның жоғарылауына әкеледі. Бұл көздің қалыпты жағдайдағы жұмысын төмендетіп, көздің торлы қабығына келетін жүйкелердің жұмысы бұзылады. Көздің ішкі қысымын реттеу жүйесінің патологиясы бұл жинақталған ұғым. Бұл ұғымға көздің ішкі қысымының өзгеруі міндетті түрде болатын, басқада өзгерістерін қосады. Глаукома іштен туған, біріншілік және екіншілік деп негізгі үш түрге бөлінеді. Іштен туған глаукома көздің дренаж жүйесінің немесе алдыңғы камераның бұрышының жетілмеу немесе дұрыс дамымау салдары болады. Біріншілік глаукомада бұл өзгерістер өздігінен мән мағынаға ие бола алмайтын құбылыстардың салдары болады. Ауру тұқым қуалау сипатына ие болады, көбіне ер балаларда кездеседі. Бұл патологияның 90% перзентханада анықталып, диагноз қою мүмкін болады. Кеш анықталған және операциямен емделмеген іштен туған глаукома балалардың мектеп жасына дейін толық соқыр болуымен аяқталады [8, 15] .
Глаукомалық құбылысты екі түрге бөледі:

1) Aшықбұрышты
2) Жабық бұрышты

Біріншілік глаукоманың себебі дербес анатомиялық ерекшеліктерге, көз алмасының әртүрлі құбылысының, әсіресе дренаждық жүйесінің, жасқа байланысты. Глаукома көп факторлы ауруға жататын процес. Патогендік факторлардың әсерлері бір-бірімен қосылады. Егер олардың әсерлерінің нәтижесі белгілі шектен асса онда ауру пайда болады. Көпшілік жағдайда ашық бұрышты глаукома сырқат адамға белгісіз пайда болып, белгісіз үдеп дами береді [19, 21] .

Жабық бұрышты глаукома қарашықтың фунциялық блогінің нәтижесінде алдыңғы камераның бұрышының нұрлы қабықтың түбі-мен жабысып қалуы арқасында болады. Жабық бұрышты глаукома ерекше көп 90% құрайды. Глаукоманың бұл түрі көз қысымының көтеріліп ауырсыну сезімі пайда болады, бас ауырады, көз тұманданып, жарыққа қарағанда қызылды-жасылды кемпір қосақтанып көрінуіне шағымданады. Аурудың күшті ұстап жағдайында жүрек айну, лоқсу мен құсу пайда болуы мүмкін. Объективті зерттеп қарағанда көз алмасының тамырларының кеңейіп қызарғаны бірден көзге түседі. Глаукома диагнозы қойылған науқастарды «Д» бақылау тізіміне алып, көзі Сау көздің ішкі қысымы сынап бағанасы бойынша 18 миллиметрден 26 миллиметрге дейінгі шамада болады. Ал глаукома ауруы бар көзде оның ішкі қысымы 40-50-60 миллиметрге дейін көтеріледі. Егер дер кезінде емделмесе, адамның көру қабілеті нашарлап, тіпті соқырлыққа да әкелуі мүмкін [22] . Глаукома 40 - 50 жастағы адамдар арасында пайда болады, кей жағдайларда жас балаларда (іштен туа біткен) және жасөспірімдерде кездеседі. Аурудың бастапқы кезеңінде көздің алды тұманданып, жарыққа қарағанда, “кемпірқосақты” көргендей белгілер байқалады. Науқас көз алдындағы затты анық көре алмайды. Бұл белгілер әуелі бір көзде байқалады. Әсіресе, таңертеңгілікте 1 - 3 сағаттай көз, самай және маңдай тұсын бір нәрсе қысып тұрғандай әсер байқалады. Глаукома жұқпалы ауру емес, бірақ тұқым қуалауы мүмкін. Егер адам көзіндегі сұйықтың қалыпты айналу жағдайы бұзылса, көз ішінің қысымы жоғарылайды, глаукома ауруы пайда болады. Глаукома 40-50 жастaғы адамдар арасында пайда болады [2, 46, 13] .

Тұрғылықты көздің ішкі қысымы кездеспейді, мұндайда ол үздіксіз өзгеріп тұрады. Бірақ та деңгейін сақтауда қиындық жоқ, сондықтан ритмикалық және құбылмалы көз қысымы деп бөлінеді. Ритмикалық тербелуге тәулікті және маусымдағы өзгерістер жатады. Көбінесе көз қысымы кеш және түн мезгілінде төмендейді, ал таң азанғы уақытта максимальды мөлшерге жетеді. Құбылмалы тербелу көзді басқанда, қан қысымы артқанда пайда болады, бірақ та ол уақытша құбылыс және көзге қауіпсіз.

Көздің нақты шын қалыпты ішкі қысымы сынап бағанасы бойынша (с. б. б. ) орташа 14-16 мм. с. б. б. тең, минимальды- 8-9 мм с. б. б., максимальды-21-22 мм с. б. б.

Көздің ішкі қысымын аспаппен (тонометрмен) өлшегенде оның көтерілетінін, сондықтан тонометрлік қысымның нақты шын қысымынан барлық уақыт жоғары болатынын есте сақтау керек. Маклаковтың массасы 5 г тонометрін қолданғанда мм с. б. б. дейінгі аралықта болады [17] . Бұл нормативтік мөлшерлер клиникалық тәжірбиеде қолданылады.

Көздің көлемдік өзгерістер екі компоненттен: көздің ішкі тамырларының қанмен толуы және оның ішкі сұйықтығының көлемінің өзгеріне тәуелді. Көздің ішіндегі тамырларды қан азайса көз қысымы төмендйді. Сұйықтықтың азып шығу жылдамдығы да пропорциялды түрде азаяды. Сұйықтықтың ағып шығуы оның енуінен аз болады. Бұл бастапқы қысымды қалпына келтіреді.

Сөйтіп, көз қысымы көздің сұйықтығының айналасында, немесе көздің гидродинамикасына бағынышты болады. Көздің гемодинамикасы (көздің тамырларындағы қан айналысы) барлық қызмет механизміне, көздің ішкі сұйықтығының айналасын реттеуші механизге едәуір әсер ететін баса айтқан жөн.

Соңғы мезгілде көбірек тараған ғылыми ат «көдің толерантты ішкі қысымы». Бұл атау КІҚ диапазонын әр адамға нақты қауіпсіз мөлшерін көрсетеді. Толеранттық КІҚ жекелік түрлендіруін көрсете тұра, ол өмір бойы, жалпы және көз ауруларында өзгеріп тұрады. Толеранттық КІҚ-ның зонасының қалыпты КІҚ-ның зонасына қарағанда кеңдеу болып келеді [22, 29] .

Көздің ішкі қысымы сау көзде (Ро) әр кезде толеранттық КІҚ-ның (Ртл) жоғарғы шегінен төмен. Егер Ро жоғарыласа Ртл өзінің шегінен шығып кетсе глаукома дамиды. Демек, қалыпта Ро<Ртл, ал суқараңғыда тұрғылықты не болмаса кезең = Ро>Ртл. Толеранттық КІҚ-ның жоғарғы шегі әрбір айқын жағдайда анықталады. Бұл тәсіл уақытша КІҚ жалған көтерілгенде немесе төмендегенде көздің көру қызметін зерттеуге негізделген [23] .

Нұрлы қабықтың артына орналасқан күрделі кесінді саңылау сияқты кеңістіктен сулы сұйықтық артқы ұңғылға өтеді. Көз бұршағының экваторы ұңғылды алдыңға және артқы бөлікке бөледі. Көздің қалыпты жағдайында экватор кірпікті дененің жиегі 0, 5 мм-ге ажырайды, бұл артқы ұңғылда сұйықтық айналасына арасы жеткілікті. Артқы ұңғыл алдымен қарашық арқылы жалғасады.

Көздің ішкі қысымы мен эписклералық көк тамырдағы қысымның айырмасы (Ро-Рv) ағыс қысымы деп аталады, өйткені дәл осы қысым сұйықтықты көздің дренаждық жүйесімен алға қарай жылжытып жүргізеді. Сұйықтықтың ағып шығу жылдамдығы, яғни бір минуттағы ағып шыққан көлемінің кубтық миллиметрмен көрсетілген мөлшерін сұйықтық минуттық көлемі (F) деп атайды. Егер де көздің ішкі қысымы тұрақты болса, онда F ағып шығу жылдамдығы ғана емес, ал сұйықтықтың пайда болу жылдамдығын сипаттайды. 1 мм сынап бағанасы бойынша қысымға сәйкес 1 минутта қанша көлемде сұйықтықтың ағып шыққанын көрсететін шама сұйықтықтың ағып шығуының жеңілдің коэффициенті (С) деп аталады [36, 42, 47, 51] .

А. П. Нестеровтың гипотезіне қарағанда глаукомада көздің дренаж жүйкесінің бұзылуы үш кезеңге бөлінеді: 1) трабекулада сұйықтық шығуына кедергі кезең; 2) Шлеммов каналының функционалды бөгет кезеңі; 3) Шлеммов каналының органикалық бөгет кезеңі.

Глаукома көздің гидростатикасы бөгеттерінің пайда болуын сипаттайды, олар көз алмасы қуысының қатынасын бұзады, не болмаса дренаж каналдарын жабады. Нақты себептерінің болмауы және көптеген факторлардың пайда болуы, қалай болғанда да, глаукоманың пайда болуына және дамуына ықпалын тигізуі ол жөнінде концепцияны ұсынуға мүмкіндік береді [11, 22] .

Кесте-1. Бөгеттердің топтасу схемасы:

Глаукоманы топтастыру жөнінде ықпал жасап бірнеше сатыға, көздің ішкі қысымының компенсациясына байланысты бөлген және қолданған (Б. Л. Поляк, 1952) . Глаукоманыңпатогензін зерттеуге бірқатар прогресстер болғандықтан және көптеген клиникалық түрлері ашылғандықтан жаңа топтастыру керек болды. 1977 жылы Т. И. Ерошевский, А. П. Нестеров, А. Я. Бунин глаукоманың жаңа топтастыруын ұсынды, ол қазіргі мезгілге дейін қолданылып келеді [22] .

Көздің ішкі қысымының жағдайын бағалау басқыштары мынадай: қалыпты (а), Шамалы көтерілген (б), жоғарғы (с) қысым. Көздің қалыпты қысымына сынап бағанасы бойынша 27 мм жатады және КІҚ бір тәулік ішінде құбылуы көптеген жағдайда 5 мм с. б. б. аспауы керек. КІҚ шамалы көтерілген кезінде деңгейі 28-32 мм с. б. б. болады. КІҚ с. б. б. 33 мм және одан да асып кетсе жоғары көтерілген қысым болып саналады. Бұл КІҚ көрсеткіштері Маклаковтың 10 грамм салмақты тонометрі үшін берілген. Көздің ішкі қысымының дәл шамасы 22 мм с. б. б. аспайды, ал шамалы көтерілген жағдайда 23-тен 32-ге дейін мм с. б. б., жоғары көтерілгенде - 32 мм с. б. б. жетеді [48, 52] .

Көздің көру қызметінің динамикасы көру жүйкесі үрпішесі мен көру кеңістігінің жағдайы жүйелі түрде бақылау нәтижелеріне қарай бағаланады. Ұзақ кезеңді бақылауда (6 ай не одан көбірек) көру кеңістігі өзгермесе, одан көздің көру қызметі тұрақтанған деп, ал бақылау кезеңінде көру кеңістігі кішірейсе, онда көру қызметі тұрақтанбаған деп есептеледі. Егер глаукоманың алғашқы сатысында бақылау мезгілінде көздің көру кеңістігі кейбір радиустарында 10 градус және одан кішірек кішірейсе, ол дамыған, өршіген сатыларында, 5-10 градусқа дейін кішірейсе тұрақтанбаған суқараңғы деп диагноз қоюға болады. Бірақ та түтік тәрізді тарылған көру кеңістігінде (көз тігу нүктесінен 10 градусқа дейін ) бақылау мезгілінде көру кеңістігі 2-3 градусқа ғана кішірейсе де тұрақтанбаған глаукома деп, ал көру жүйкесі үрпішесінде алдында болмаған шеттік оймышы пайда болса да, ал болған оймышы едәуір кеңейе, тереңдей түссе де көздің көру қызметі тұрақсыз деп саналады [56, 62] .

Топтастыру схемасында глаукманың қауырт ұстамасы болғанда аурудың сатысын, КІҚ деңгейін және көру қызметінің динамикасын көрсетудің керегі жоқ. Барлық көрсеткіштер ұстама басылғаннан кейін анықталады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс