Қаржы жүйесін ұйымдастыру

Алқалы жиындарда Елбасы әлденеше рет айтқан, ал осы жолы Үкіметтің алдына нақты қойған маңызды міндет – экономиканы долларсыздандыру. Қаржыгерлер түсіндірсе, долларсыздандыру – бұл қандай да бір елдің мемлекеттік органдары немесе орталық банкінің ел аумағында шетелдік валютаның төлем қаражаты ретінде ендей түсуіне қарсы жүйелі шаралары. Ал қарапайым тілмен айтқанда – экономиканы доллардан алыстатып, ұлттық валютаға басымдық беру. Бұл тақырып қазір көптеген елдердің «басын ауыртып» отырған қаржы саласының күн тәртібіндегі ең бір өзекті мәселе екендігі белгілі. Ашығын айтқанда, бұл «бас аурудың» белгілері әсіресе кешегі КСРО құрамындағы республикаларға тән екендігін айтып жүрген сарапшылардың пікірі тура. Тіпті қазақстандықтардың түсінігі де долларланып кеткені жасырын емес. Өйткені, жаһан елдерін жіпсіз байлаған осы «көк қағаз» біздің елімізде де құлашын кең сермеп, тамырын терең жая бастады. Бүгінде барлық ірі қаржылық операциялар доллармен жүзеге асып, қазақтың мұнайы долларға сатылып жатыр. Қазақстан экономикасының 30-дан 80 пайызға дейіні долларға тәуелді. Ал депозиттердің 70 пайызы басқа валютамен сақталып, 30 пайызы ғана төл теңгеге бұйырып отыр.
Осындай айқын ауытқушылықтар аясында экономиканы долларсыздандыру үшін бірқатар мәселелер кешенін шешу керек. Үкімет басшысы Кәрім Мәсімов мәлім еткендей, ол үшін ең алдымен ұлттық банкілік жүйені ұлттық валютада, яғни теңгемен қаржыландыруды қамтамасыз ету қажет. Егер қорландыру ұлттық валютамызда жүретін болса, онда кредиттеу де ұлттық валютада жүзеге асады. Олай болса, доллар бағамының құбылуы қандай да бір мәселені шешуге соншалықты әсер етпес еді. Бірқатар экономист-ғалымдардың пікірлері де осы несие беруді жеңілдетіп, несие саясатын жүргізгенде теңгеге көбірек мән беру және экспорт-импорт операцияларын доллардан тыс басқа да валюталармен жүргізу қажеттігіне саяды. «Экономиканы долларсыздандыру оңай шаруа емес. Бірақ оның айналымдағы ықпалын 40 пайызға дейін түсіріп, нарықта тепе-теңдік орнатуға болады», дейді олар.
Ұлттық экономика министрі Ерболат Досаевтың мәлімдегеніндей, қазір Үкімет пен Ұлттық банк бірлесе арнайы жұмыс тобын құрып, Қазақстан экономикасын долларсыздандыру жөніндегі шаралар қоржынын жасауда. «Бұл бағытта негізгі функцияның Ұлттық банкке артылатыны түсінікті, бірақ біз бүгінде қазіргі долларлану деңгейінің айтарлықтай төмендегеніне аса мүдделіміз. Бұл нарықтың тұрақтылығына, ішкі нарықты теңгемен дамытуға, импорттың орнын басуға қатысты маңызды мәселелер», деді Е.Досаев. Оның ақпараты бойынша, қазір жұмыс тобын премьер-министрдің бірінші орынбасары Б.Сағынтаев басқарады. Оған қаржылық-экономикалық блоктың орынбасарлары, салалық министрліктер қатысады. Сонымен қатар Ұлттық банк төрағасының орынбасарлары қазір бұл проблемамен жұмыстар істеуде.