Әлеуметтік топтар және оларды зерттеу әдістері

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

Негізгі бөлім:

Әлеуметтік топтар . . . 4
Әлеуметтік топтарды зерттеудің әдістері . . . 7

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 9

Кіріспе

Қоғам өз ішінде әлеуметтік топтарға, жіктерге және ұлттық қауымдастықтарға бөлінеді. Олардың бәрі өзара бір - біріне объективті түрде дәнекер болатын әлеуметтік - экономикалық, саяси, рухани байланыстар мен қатынастардан құралады. Сонымен бірге, олар тек осы байланыстар мен қатынастар шегінде ғана өмір сүреді және қоғамда өздерін көрсете алады. Қоғамның әлеуметтік құрылымы - адамдар қауымдастықтарының және әлеуметтік топтарының арасындағы экономикалық, әлеуметтік, саяси және рухани өмір жағдайларының байланыстары мен қатынастарының жиынтығы. Қоғамдық еңбек бөлінісі - әлеуметтік топтардың, таптардың, кәсіби топтардың, сонымен бірге қала мен ауыл адамдарынан, ой еңбегі мен дене еңбегі өкілдерінен тұратын үлкен топтардың пайда болып, одан әрі өмір сүрулеріне себепші болды.

Қоғамда өмір сүріп отырған әлеуметтік топтар мен адамдар қауымдастықтарының өзара байланысы статикалық емес керісінше динамикалық болып саналады, ол адамдардың өз қажеттіліктерін қанағаттандыру мен мүдделерін іске асыру мақсатында туындайтын әрекеттерінен көрінеді.

Әлеуметтік топтар

Шағын топтар. Жеке адамдар (индивидтер) тұрақты бірлестіктерге кіреді, олар әр түрлі нысандар мен түрлерде әрекет етеді. Құндылықтары мен мүдделері ортақ, өзара байланысты және әлеуметтік институттармен қатынас орнатқан адамдардың құрамын жеке топ деп атауға болады. Алайда, жеке адамдар өздерінің бүкіл тұлғалық ерекшелерін түгелдей көрсете бермейді. Өзінін осы топтағы әлеуметтік роліне қатыстыларын ғана көрсетеді. Ал топ моральдық және адамгершілік принциптерін айқындайды, бұл принциптер топқа кіргендердің іс-әрекеттерінен көрініс табады. Мысалы, студент өзінің мінезімен, іс-әрекетімен студенттер қауымына лайықты болуға тиіс. Топтық мүдделері мен қызмет ету әдістерін тұлғаның саяси қызмет саласы айқындайды. Бұл тұрғыда топ саясаттың бірінші кезекті субъектісі, ал оның мүшелері екінші кезекті және туынды субъектісі болып табылады.

Қауымдастықтың тәжірибесі мол, танымал тұлғаларын референттік (кеңесші) топтар деп атайды. Олар бір мезгілде екі міндетат қарады. Біріншісі - нормативтік, мұнда олар тұлғалардың іс-қимыл нормалары мен дағдыларын таратушылар ролін атқарады, екіншісі - салыстырмалы, бұл міндет арқылы адам өзінің іс-әрекетін топтың жалпы жұмысымен салыстырады.

Демек, референттік жеке тұлға да, әлеуметтік орта да болып табылады. Референттік топ арқылы тап жеке тұлғаларға өзіндік билік орнатады.

Мүдделері бойынша топтар: Бұл топтардың мүшелері белгілі бір шешімдерді жүзеге асыру мақсатында ынтымақтасады. Бұл адамдарды немесе жекелеген топтарды біріктіретін ұйымдарды басшылықтың ерікті түрде немесе амалсыздан қабылдаған қолданылып жүрген зандарына сәйкес ортақ мүдделері мен ортақ кызметтерін терең түсініп, білуі байланыстырады. Саясаттанушылар оларды төмендегіше жіктейді:

1. Қызмет мақсаты. Мүшелері тиісті саяси шешімдерді жүзеге асыру жолымен кажетті іске қол жеткізу мақсатында ынтымақтасатын топтарды жіктеу мыналарды қамтиды:

а) экономикалық мүдделері бойынша топтар:

- негізгі емес (кооператив мүшелері, тұтынушылар, шаруалар, ұсақ кәсіпкерлер, еркін кәсіп өкілдері және т. б. ) ;

- жұмыс істеушілер (кәсіптік одақтардың орталықтары) ;

-концерндердің, трестердің, синдикаттардың өкілдері болып табылатын капиталистер, менеджерлер, бұлардың саяси маңызы

мемлекеттен тыс жерлерге де белгілі болады;

б) саяси мүдделері бойынша топтар, бұлар белгілі бір саяси мақсатты көздейтін ұйымдар болып табылады, бірақ олар партиялармен байланысты болмайды (діни, мәдени, гуманитарлық, экологиялық және антиядролық бағыттағы бірлестіктер) .

2. Қызмет орны. Саяси билік құрылымына күштерді орналастыратын жері бойынша (АҚШ-тың қысым жасау жүйесі, Италия мафиясы, үкіметтік дотацияға қол жеткізетін әрі өзін-өзі басқаратын ұйымдар) .

3. Қызмет түрі. Топтық, мүдделер аймақтардың, діни сенімдердің, жіктердің және таптардың шегінде қалыптасады. Экономикалык және басқа мүдделерді үйлестіру нәтижесінде олар саяси сипатқа ие болады.

4. Кызмет әдістері. Бұл топ мейлінше пәрменді, ашық және ресми әрекет етеді немесе ол занды және ресми емес әдістерді (масондық құпия әрекеттер, террорлық ұйымдар) пайдалана отырып, орталық билік аппаратына қысым жасайды.

Қысым жасау топтары. Олар латентті (жасырын) саяси күш болып табылады. Ол кайсыбір жағдайларда тосыннан немесе бірте-бірте аса белсенді факторға айналуы мүмкін. Әдетте саясаттануда мұндай топтарды жеке адамдардың шоғыры ретінде көрсетеді, олар ортақ мүдденің ықпалымен өз талаптарын білдіреді, қоғамдық өмірдің басқа салаларына қатысты өздерінің қарсы пікірлерін тікелей немесе жанама түрде айтады. Тиісті жағдайда олар саяси күштер, партиялар, саясаттанған қозғалыстар ретінде саяси оқиғалардың алдыңғы легінен көріне алады.

Кейбір кәсіби ұйымдар өз ниеттестерінің қолдап, дем берумен өмір сүріп тұрған билікке қарсы билік құрамын құра алады. Белгілі бір қызмет саласындағы ықпалды адамдардың тобы саясатты жүзеге асыру ісінде мемлекеттік билікпен «жарыс-тас» болуы мүмкін.

Кәсіподақ күштері қоғамның топтары мен жіктерге белгілі бір бөліну кезеңінде пайда болады. Кәсіподақтар Англияда XVIII ғасырдың соңында пайда болып, өнеркәсібі дамыған елдерде жалдамалы қызметкерлердің еңбек пен тұрмысқа қатысты мүдделерін білдірушілер ретінде бірте-бірте қалыптаса бастады. Кәсіподақтар еңбекшілердің (кәсіподақ мүшелерінің ғана емес) әлеуметтік-экономикалық мүдделерін қорғауды, олардың мәдени деңгейін көтеруді алдарына мақсат етіп қойды.

Кәсіподақтар кей елдерде өзінің қызметінде жұмысшы табына сүйенетін саяси партиялармен ынтымақтаса жұмыс істейді. Бұл

орайда қоғам өмірінде аса зор роль атқарады. Кәсіподақтар еңбекшілердің мүддесін қолдап, қорғаса, ал үстем таптар белгілі бір

басқару жүйелерін қалыптастыру, әлеуметтік жік ретіндегі элита

жетекшілерінін тобын құру жолдарымен өздерінің мүдделерін қорғайды.

Кез келген әлеуметтік құрылымның қажетті құрамдас бөлігі артықшылыққа ие жоғары тұрған жік немесе басқару міндетін жүзеге асыратын жік - элита болып табылады, ол жалпы мемлекеттік шешімдерді қалыптастырады және оларды үстем таптың атынан оның басым бөлігінің, сондай-ақ адамдардың қалған бөліктерінің, мүдделері үшін қабылдайды деп дәлелдейтін көзқарастар бар. Үстем таптың билеуші элитаға деген көзқарасы айқын. Олардың арасындағы өзара байланыстың үш негізгі түрі бар;

1) түптеп келгенде, саяси процестің мүдделердің әлеуметгік топтар арасында таралуына, үстем таптардың мүдделеріне тәуелді болуы;

2) билеуші элиталардың үстем мүдделерінің көзқарасын нығайтуға ұмтылуы;

3) үстем мүдделер мен билеуші элиталар тәжірибесі арасында тактикалық мәселелерге де, ұлттың ортақ мүдделер маңызының артуына байланысты да белгілі бір келіспеушіліктің тууы.

2. Әлеуметтік топтарды зерттеудің әдістері

Жалпы адамзаттың стратификация картасын жасауда бірөлшемді және көпөлшемді стратификация тәсілдерін үйлесімді пайдаланудың үлгісін П. Сорокин көрсетіп берді. П. Сорокиннің көзқарасына сүйенсек, әлеуметтік топтарға мыналарды жатқызуға болады:

Сыңаржақты маңызды ( бір қатардағы негізгі құндылықтардың маңында құрылған және топтасқан топтар:

Биоәлеуметтік: 1-нәсілдік; 2-жыныстық; 3- жас мөлшеріне орай.
Социомәдени: 4-ру; 5-аумақтық-көршілестік; 6-тілдік; этникалық, ұлттық топтар, 7-мемлекет, 8-кәсіби, 9-экономикалық, 10-діни; 11-саяси; 12-идеологиялық топтар; 13-элитаның нормалды топтары.

2. Көпжақты маңызды топтар ( екі немесе одан да көп құндылықтар қатарларының комбинация төңірегіне біріккендер) :

1-отбасы; 2-киан, 3-тайпа, 4-ұлт, 5-әлеуметтік тап.

Ал, американдық әлеуметтанушы Т. Парсонс қоғамда әлеуметтік жіктелудің факторларын 3 топқа тортастырған.

Біріншісі - адамның туа біткен табиғи белгілеріне байланысты факторлады: этникалық тегі, жыныстық, жастық ерекшеліктері, туыстық байланыстары, дене бітімі мен интеллектуалдық қабілеті т. б.

Екіншісіне - қызмет түрі, мамандығы және кәсіби деңгейін жатқызған.

Үшінші топқа - меншік, материалдық және рухани құндылықтар мен артықшылықтарды жатқызады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.