Су ағызғыш шахтадағы судың қозғалысы. Су ағынының аэрациясы және деаэрациясы

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 9
1. Гидротехникалық ғимараттардың қауіпсіздігін арттыру үшін су ағызғыш шахталардың жаңа құрылымдарын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
1.1 Су ағызғыш шахталар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.2 Су ағызғыш шұңғымалардың жаңа конструктивті шешімдері ... ... ... ... .. 13
1.3 Су ағызғыш шахтаның жаңа құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 17
2. Гидротехникалық ғимараттардың қауіпсіздігіне әсер ететін процестерді математикалық модельдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.1 Шахтадағы вакуумды зоналарды есептеу әдістемесі және кавитациялық қауіпті жою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.2 Су ағызғыш шахтаның су алып кету туннелімен түйіндесу түйінін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
2.3 Турбуленттіліктің модификацияланған (К.Е) моделі арқылы тұйықталған Рейнольдс теңдеулерінің негізінде су ағызғыштағы турбулентті стационар ағыстың сандық есептеуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 32
2.4 Нәтижелерді бейнелеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 45
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 46

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Бұл жұмыста гидротехникалық ғимараттарда (ГТҒ) автоматты түрде су ағызуға арналған су ағызғыш шахтадағы судың қозғалысы қарастырылады. Осы мәселені зерттеу барысында су ағызғыштардың су өткізгіштік қабілетін ұлғайту және шахтаға үлкен жылдамдықпен құлайтын су ағынының энергиясын тиімді бәсеңдету арқылы гидротехникалық ғимараттарда төтенше жағдайлардың туындау ықтималдығын азайту мақсатында су ағызғыш шахталардың қауіпсіздігін арттыруға бағытталады. Берілген жұмыста ГТҒ-да төтенше жағдайлардың болу мүмкіндігін су ағызғыштарды жетілдіру арқылы төмендету баяндалады.
Жұмыстың мақсаты – су ағызғыш шахтадағы судың қозғалысы кезінде кавитациялық қауіпті азайтуға мүмкіндік жасайтын жағдайлар тудыру, су ағызғыш шахтаның қауіпсіздігін арттыру жолдарын қарастыру. Шахтаға үлкен жылдамдықпен құлайтын су ағынының энергиясын бәсеңдету, арынсыз режимді қамтамасыз ете алатын су ағызғыш шұңғымалардың (воронки) тиімді конструктивті шешімдерін табу, су ағызғыш ғимараттар қауіпсіздігінің негізгі параметрі болып табылатын олардың су өткізгіштік қабілетін ұлғайту, аэрация және деаэрация процестерінің тиімді жүргізілуін қамтамасыз ету. Осы айтылған мәселелерді шеше отырып, су ағызғыш шахталардың қауіпсіздігін арттыру арқылы гидротехникалық ғимараттарда төтенше жағдайлардың туындау себептерін жою.
Жұмыстың маңыздылығы. Гидротехникалық ғимараттарда төтенше жағдайлардың туындауы көбінесе су ағызғыштардың су өткізгіштік қабілетінің төмендігімен және судың құлама ағыны энергиясының нәтижесіз бәсеңдеуі салдарынан болатын төменгі бьефтердің шайылуымен байланысты.
Қазіргі таңда ГТҒ-тар жоғары қысым жағдайында жұмыс істейді, сонымен қатар, өте үлкен көлемді алып тұр. Үлкен жылдамдықты су ағынының энергиясын бәсеңдету бойынша жүргізілетін шаралар жалпы су бөгетінің, шахта қабырғаларының және су алып кету туннелінің қауіпсіздігін қамтамасыз ете алады, оларды қираудан сақтайды. Осы мақсатта қолданылатын су ағызғыштар мен энергия бәсеңдеткіштерді су өткізгіштік қабілетті ұлғайту және судың кинетикалық энергиясын тиімді бәсеңдету үшін ары қарай жетілдіру талап етіледі.
Жоғарыда айтылған мәліметтерге сүйене отырып, су ағызғыштар мен энергия бәсеңдеткіштер құрылымын жетілдіру мәселесі төтенше жағдайлардың қауіптілігін төмендетуге байланысты маңызды әрі қоғамдық мәні бар проблема екендігі шығады.

1. Пред.патент 13055 KZ. Гаситель энергии водного потока /Кошумбаев М.Б.; опубл. 15.05.2003, Бюл. № 5. – 3с: ил.
2. Чугаев Р.Р. Гидравлика. Учебник для ВУЗов. – Л.: Энергоиздат, 1982. – 672 с.
3. Дж.Бэтчелор Введение в динамику жидкости. Москва. Мир, 1973.
4. Абрамович Г.Н. Теория турбулентных струйю – М. – Л.: Физматгиз, 1960. – 716 с.
5. Кошумбаев М.Б. Расчет камеры деаэрации шахтного водосброса Бестюбинского ирригационного гидроузла. Материалы тезисов Всесоюзного научно-технической конференции молодых ученых и специалистов.-Тбилиси,1989.188с.
6. Румшинский Л. Математическая обработка результатов
7. Кошумбаев М.Б. Математическое моделирование двухфазного потока в гидротехнических сооружениях. Вестник КазНТУ.-2006.
8. Самарский А.А. Теория разностных схем. Учебное пособие. – М.: Наука, 1983. – 616с.
9. Гидравлические расчеты водосбросных гидротехнических сооружений. Справочное пособие. – М.: Энергоатомиздат, 1988. – 278с.

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
механика-математика факультеті
механика кафедрасының 4-курс студенті
Бекітілді
Кафедра меңгерушісінің рұқсатымен
________________ Қалтаев А.Ж.
________________2013ж.

Комаева Айдананың Су ағызғыш шахтадағы судың қозғалысы. Су ағынының аэрациясы және деаэрациясы атты тақырып бойынша өндірістік практика кезінде орындайтын жұмыс жоспары
Өндірістік практиканың өту мерзімі: 11.02.13-25.05.13 (15 апта)

№
Жұмыстың мазмұны
Орындалу мерзімі
Есеп беру түрі
1.
Қазақ энергетика Ғылыми - Зерттеу Институтының жұмыстарымен, проекттерімен және баспаларымен танысу, практика кезінде орындайтын жұмыс жоспарын құру
1-апта
11.02.13-18.02.13
Жоспар
2.
Тақырыпқа сәйкес патенттер мен әдебиеттерді жинақтап, оқып танысу:
* Пред.патент 13055 KZ. Гаситель энергии водного потока Кошумбаев М.Б.; опубл. 15.05.2003, Бюл. № 5. - 3с: ил.
* Чугаев Р.Р. Гидравлика. Учебник для ВУЗов. - Л.: Энергоиздат, 1982. - 672 с.
* Дж.Бэтчелор Введение в динамику жидкости. Москва. Мир, 1973.
* Абрамович Г.Н. Теория турбулентных струй. - М. - Л.: Физматгиз

2-апта
18.02.13-25.02.13
Конспект және талдау жасау
3.
Қойылған есепке байланысты ағынның схемасын және теңдеулер жүйесін құру.

3-4-апта
25.02.13-11.03.13
Есептің қойылымы

4.
Тәжірибелер жүргізу .
5-6-апта
11.03.13-25.03.13
Тәжірибе нәтижелерін алу
5.
Тәжірибе нәтижелерін талдау.
7-апта
25.03.13-01.04.13
Есептеу нәтижелерін алу
6.
Алынған нәтижелердің графигін тұрғызу

8-апта
01.04.13-08.04.13
Есептеу нәтижелерін алу
7.
Мақала дайындау .

9-10-апта
08.04.13-22.04.13
Мақала жазу
8.
Алынған теңдеулердің сандық шешімін табу.
11-апта
22.04.13-29.04.13
Есептің қойылымы

9.
Алынған нәтижелердің графигін тұрғызу

12-апта
29.04.13-06.05.13
Есептеу нәтижелерін алу
10.
Алынған тәжірибелік деректерді барлығын жинақтап, қателігін анықтау, есептеу нәтижесімен салыстыру, талдау жасау.
13-апта
06.05.13-13.05.13
Қорытынды жасау.
11.
Өндірістік практика кезінде жасалған жұмыстар бойынша есеп беруге дайындық
14-апта
13.05.13-20.05.13
Диплом жұмысы мен өндірістік практика жөніндегі есепті теріп, электрондық түрін дайындау
12.
Кафедра мәжілісінде есеп беру
15-апта
20.04.13-25.04.13
Баяндама

13.
ҚР Мемлекеттік рәміздерінің 21 жылдығына арналған Студенттер мен жас ғалымдардың Ғылым әлемі атты халықаралық ғылыми конференциясына қатысу
17.04.13-19.04.13
Баяндама

14.
Диплом жұмысының тақырыбына қатысты материалдарды жинақтау (интернет ресурстарын , реферативті журналдарды пайдалану, т.б. )
Әрдайым
Практика кезінде жинақталған материалдар тізімі
15.
Күнделікті толтыру
әр апта сайын
Жетекшінің қолы

Ғылыми жетекшісі - ф.-м.ғ.к., доцент ______________________________ Туралина Д.Е.

ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР

Негізгі оқулықтар
1.Кошумбаев М.Б. Расчет камеры деаэрации шахтного водосброса Бестюбинского ирригационного гидроузла. Материалы тезисов Всесоюзного научно-технической конференции молодых ученых и специалистов.-Тбилиси,1989.188с.
2.Румшинский Л. Математическая обработка результатов
3. Кошумбаев М.Б. Математическое моделирование двухфазного потока в гидротехнических сооружениях. Вестник КазНТУ.-2006.

Қосымша оқулықтар

1. Самарский А.А. Теория разностных схем. Учебное пособие. - М.: Наука, 1983. - 616с.
2. Гидравлические расчеты водосбросных гидротехнических сооружений. Справочное пособие. - М.: Энергоатомиздат, 1988. - 278с.
Реферат

Жұмыстың көлемі: кіріспе, екі бөлімнен, отыз сеіз беттен, он сегіз суреттен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
Зерттеу объектісі: су ағызғыш шахтадағы судың қозғалысын және шахтадағы су ағынының аэрациясы мен деаэрациясын зерртеу.
Жұмыстың мақсаты: су ағызғыш шахтадағы судың қозғалысын, шахтадағы су ағынының аэрация және деаэрация процестерін модельдеу және зерттеу. Алынған есептеу нәтижелерін тәжірибелік деректермен салыстырып, қорытынды жасау.
Түйінді сөздер: су ағызғыш шахта, шахта мен су алып кету туннелінің түйіндесу түйіні, шахта сағасы және діңгегі, су ағызғыш шұңғыма, кавитациялық қауіп, ауа бауы және ядросы, аэрация, деаэрация, гидравликалық секіріс, екі фазалы ағын.

Мазмұны

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
1. Гидротехникалық ғимараттардың қауіпсіздігін арттыру үшін су ағызғыш шахталардың жаңа құрылымдарын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
1.1 Су ағызғыш шахталар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
1.2 Су ағызғыш шұңғымалардың жаңа конструктивті шешімдері ... ... ... ... .. 13
1.3 Су ағызғыш шахтаның жаңа құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2. Гидротехникалық ғимараттардың қауіпсіздігіне әсер ететін процестерді математикалық модельдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
2.1 Шахтадағы вакуумды зоналарды есептеу әдістемесі және кавитациялық қауіпті жою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 25
2.2 Су ағызғыш шахтаның су алып кету туннелімен түйіндесу түйінін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 30
2.3 Турбуленттіліктің модификацияланған (К-Е) моделі арқылы тұйықталған Рейнольдс теңдеулерінің негізінде су ағызғыштағы турбулентті стационар ағыстың сандық есептеуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
2.4 Нәтижелерді бейнелеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 43
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46

Шартты белгілер:

F - ауа өткізгіштің көлденең қимасының ауданы
Qa - ауа шығыны
Qw - су шығыны
μa - ауа өткізгіш шығынының коэффициенті
Ka - аэрация коэффициенті
he - ұйғарылатын вакуум
у - су ағыны қозғалысының бағыты бойынша шахта өсі бойындағы
координата
d - шахта диаметрі
Q - шахтаға келіп құйылатын судың шығыны
S - шахта қимасының ауданы
g - еркін түсудің үдеуі
∆ в - түйіндескен тереңдіктердің айырымы
х - түйіндескен тереңдіктер арасындағы арақашықтық
U - ағын жылдамдығының бойлық құраушысы
V - ағын жылдамдығының көлденең құраушысы
P - судың қысымы
C - ауа концентрациясы
K - кинетикалық энергия
E - диссипация жылдамдығы
νT - турбуленттік тұтқырлық
Q - судың шығыны
Re - Рейнольдс саны
Fr - Фруд саны
H - деаэрация камерасының биіктігі
yc - массалар центріне дейінгі арақашықтық
L - деаэрация камерасының ұзындығы

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Бұл жұмыста гидротехникалық ғимараттарда (ГТҒ) автоматты түрде су ағызуға арналған су ағызғыш шахтадағы судың қозғалысы қарастырылады. Осы мәселені зерттеу барысында су ағызғыштардың су өткізгіштік қабілетін ұлғайту және шахтаға үлкен жылдамдықпен құлайтын су ағынының энергиясын тиімді бәсеңдету арқылы гидротехникалық ғимараттарда төтенше жағдайлардың туындау ықтималдығын азайту мақсатында су ағызғыш шахталардың қауіпсіздігін арттыруға бағытталады. Берілген жұмыста ГТҒ-да төтенше жағдайлардың болу мүмкіндігін су ағызғыштарды жетілдіру арқылы төмендету баяндалады.
Жұмыстың мақсаты - су ағызғыш шахтадағы судың қозғалысы кезінде кавитациялық қауіпті азайтуға мүмкіндік жасайтын жағдайлар тудыру, су ағызғыш шахтаның қауіпсіздігін арттыру жолдарын қарастыру. Шахтаға үлкен жылдамдықпен құлайтын су ағынының энергиясын бәсеңдету, арынсыз режимді қамтамасыз ете алатын су ағызғыш шұңғымалардың (воронки) тиімді конструктивті шешімдерін табу, су ағызғыш ғимараттар қауіпсіздігінің негізгі параметрі болып табылатын олардың су өткізгіштік қабілетін ұлғайту, аэрация және деаэрация процестерінің тиімді жүргізілуін қамтамасыз ету. Осы айтылған мәселелерді шеше отырып, су ағызғыш шахталардың қауіпсіздігін арттыру арқылы гидротехникалық ғимараттарда төтенше жағдайлардың туындау себептерін жою.
Жұмыстың маңыздылығы. Гидротехникалық ғимараттарда төтенше жағдайлардың туындауы көбінесе су ағызғыштардың су өткізгіштік қабілетінің төмендігімен және судың құлама ағыны энергиясының нәтижесіз бәсеңдеуі салдарынан болатын төменгі бьефтердің шайылуымен байланысты.
Қазіргі таңда ГТҒ-тар жоғары қысым жағдайында жұмыс істейді, сонымен қатар, өте үлкен көлемді алып тұр. Үлкен жылдамдықты су ағынының энергиясын бәсеңдету бойынша жүргізілетін шаралар жалпы су бөгетінің, шахта қабырғаларының және су алып кету туннелінің қауіпсіздігін қамтамасыз ете алады, оларды қираудан сақтайды. Осы мақсатта қолданылатын су ағызғыштар мен энергия бәсеңдеткіштерді су өткізгіштік қабілетті ұлғайту және судың кинетикалық энергиясын тиімді бәсеңдету үшін ары қарай жетілдіру талап етіледі.
Жоғарыда айтылған мәліметтерге сүйене отырып, су ағызғыштар мен энергия бәсеңдеткіштер құрылымын жетілдіру мәселесі төтенше жағдайлардың қауіптілігін төмендетуге байланысты маңызды әрі қоғамдық мәні бар проблема екендігі шығады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. Гидротехникалық ғимараттардың қауіпсіздігін арттыру үшін су ағызғыш шахталардың жаңа құрылымдарын қолдану

1.1 Су ағызғыш шахталар. Автоматты түрде су ағызатын ғимараттардың бір типі болып су ағызғыш шахта табылады. Су ағызғыш шахталарды әдетте канализация жүйелерінде және гидротехникалық ғимараттарда судың құлауы (тасталуы) болған кезде орнатады, оларды айтарлықтай арын және үлкен шығын кезінде қолдануға болады.
Су ағызғыш шахта деп вертикальды шахта және су алып кету туннелі арқылы суды төменгі бьефке тастайтын сақина тәріздес су ағызғышты (шұңғыманы) айтады. Су алып кету туннелін алғашқыда құрылыс шығындарын өткізу үшін қолданады, ал бөгетті тұрғызу кезінде су ағызғыш шахтаны орнатып, оны туннельге біріктіреді.
Кіре беріс шұңғыманы сақина тәріздес су ағызғыш қырының (гребень) бүкіл периметрі бойынша судың біртіндеп және бірқалыпты жеткізілуі (подвод) қамтамасыз етілетіндей орнату қажет. Шахтаның центрін су қоймасы жағалауының табиғи аймағында орналастырған жөн.
Таулы аймақтарда су тораптарын тұрғызу кезінде құрылыс туннельдерінің бар болуы және құлама ағынның артық энергиясын бәсеңдетуге арналған қондырғыны бөгет тұстамасынан (створ) жоғары (су қоймасының ішінде) орнату мүмкіндігі су ағызғыш шахталардың жоғарғы бьефте су деңгейін автоматты түрде реттеу мақсатында қолданылуын алдын ала анықтайды.
Төменгі бьефке судың тасталуы гидротехникалық ғимараттарды су қоймасының толып кетуінен сақтау үшін жүзеге асырылады. Су ағызғыш шахта осындай ғимараттардың заманауи құрастыруларының бірі болып табылады. Гидротехникалық ғимараттардың қауіпсіздігін арттыру үшін су ағызғыш шахталардың жаңа құрылымдарын қолдану талап етіледі. Су ағызғыштар құрылымын жетілдіру арқылы төтенше жағдайлар кезінде гидротехникалық ғимараттардың қауіпсіздігін арттыра аламыз. Ш.Ш. Шөкін атындағы Қазақ энергетика ғылыми-зерттеу институты (ҚазЭҒЗИ) АҚ-да осы мақсатта құрастырылған су ағызғыш шахталардың жаңа жетілдірілген құрылымдарын қарастырайық.
Жоғарғы жағында су ағызғыш шұңғыма (1 сурет) орнатылатын вертикальды шахта су ағызғыш шахталардың негізгі ерекшелігі болып табылады. Су ағызғыш шахталардың су ағызғыш шұңғымаларының конструктивтік шешімдері су ағынының бұралуын немесе оның шахтаға бұралусыз түсуін қамтамасыз ете алады. Құйынды су ағызғыш шахталарда центрге тартқыш күштердің әсерінен су ағыны винттік (бұрама) қозғалыс жасай отырып, шахта қабырғасына жабысады. Діңгек (ствол) бойында кіре берісте жергілікті тарылуға ие болатын ауа ядросы пайда болады. Шахта діңгегінің бойында ауа бауының бар болуы өте маңызды сәт, себебі шахтада арынсыз режим қамтамасыз етіледі. Судың шахта діңгегіндегі қозғалыс мөлшері бойынша ағыс жылдамдығы артады және кіре берістен 2-3 калибр арақашықтықта ауа ядросының диаметрі 1,5-2 есе ұлғаяды, бұл шахтаның көлденең қимасының пайдалы ауданын айтарлықтай кішірейтеді.

1 сурет - Су ағызғыш шахтадағы аэрациялық құбырлары бар жоғарғы сағасының монтажы (Бестөбе су торабы)

Кіре берістегі ауа бауының тарылуы су ағызғыштың су өткізгіштік қабілетін азайтады. Оны ұлғайту үшін құйын камерасы мен шахта арасына орнатылатын конустық ендірмелер (вставки) алдын ала қарастырылады. Бұл жағдайда су ағызғыштың су өткізгіштік қабілеті құйын камерасының су өткізгіштік қабілетінен тәуелді. Проблеманы спиральды камераға жеткізетін каналдардың санын арттыру арқылы шешуге болады.
Шахтада су ағыны қозғалысының екі режимі болуы мүмкін: арынды және арынсыз.
Су ағызғыш шахталардың құрылымын есептеу үшін қажетті негізгі элементтердің бірі болып су ағынының аэрациясы табылады. Су ағынының аэрациясы деп су қозғалысының үлкен жылдамдықтары кезінде орын алатын су массалы ағынның ауамен қанығуы аталады. Су ағынының шұңғыма арқылы қозғалысы кезінде шахтаға ауа ілеседі. Бұл су-ауа шекарасындағы үйкелістен және шахта бойындағы қысым градиентінен туындайды. Ауа шнурының болуы су ағызғыштың жұмыс режимінде оң көрініс табады: қабырғалардағы вакуумды кішірейтеді, ауаның концентрациясын ұлғайтады, кавитациялық қауіпті азайтады.
Кавитациялық қауіп шахта діңгегі бойымен және түйіндескен түйініне ауаның жеткізілуімен жойылады. Құйынды су ағызғыш шахталардың конструктивтік ерекшеліктері, сонымен қатар, ыдырау (разряжение) зоналарын да жоюға мүмкіндік береді. Берілген су ағызғыштар шұңғыманың орнына спиральды камерамен жабдықталған, ол камерада шахтаға енетін су ағыны айналмалы қозғалыс жасай бастайды.
Су ағызғыш шахталардағы проблема мынада: біртіндеп бірігу кезінде су алып кету туннелінде жылдамдықтар критикалық шамаларға жетеді, бұл туннель қаптамасының (облицовкасының) материалына қауіпті; тік бірігу болғанда (Медеу су ағызғыш шахтасы) энергияның бәсеңдеуі кезінде су ағынының аэрациясы орын алады және су алып кету туннелінде су-ауа ағыны қозғалады, ал бұндай арынды-арынсыз режим туннель эксплуатациясының шарттары бойынша рұқсат етілмейді.
Бұл проблеманы шешу үшін ҚазЭҒЗИ-да екі камералы судың құлама ағынының энергиясын бәсеңдеткіш құрастырылған.
Вертикальды шахтаның су алып кету арынсыз туннелімен тік бірігуі кезінде түйіндескен түйін болып энергияны бәсеңдету камерасы табылады, бұл камерада судың құлама ағынының артық кинетикалық энергиясының біраз бөлігі бәсеңдейді. Энергияны бәсеңдету камерасы судың құлама ағыны жылдамдығының туннельге кіре берістегі мәнін су алып кету туннелі қаптамасының (облицовкасының) сақталуын қамтамасыз ете алатын шамаларға дейін төмендетуге мүмкіндік береді. Оған қоса, циркулярлық гидравликалық секірістегі белсенді араласу су ағынының аэрациясына және оның көлемінің артуына әкеледі. Су алып кету туннелі көлденең қимасының өлшемдері оның кіре беріс бөлікте арындануын болдырмау шарттарынан таңдалады. Есік көліндегі сел ұстағыштың тасқын сулық су ағызғышы бойынша зерттеулер энергияны бәсеңдету камерасынан кейін су алып кету туннелінің кіре беріс тұсында су ағынының айтарлықтай аэрациясының болуы оның көлденең қимасының үлкеюіне әкеліп соғатынын көрсетті.
Туннельдің көлденең қимасын кішірейту үшін су алып кету туннеліне енгенге дейін су ағынының деаэрациясына септігін тигізетін оның ағып өту жағдайын жасау қажет етіледі. Бұл проблеманы шешудің бір жолы болып энергияны бәсеңдету камерасынан кейін су-ауа қоспасынан ауаның белсенді бөлініп шығуына септігін тигізетін деаэрация камерасын орналастыру табылады. Деаэрация камерасының конфигурациясы тұйықталған кеңістік болып табылады, ол энергияны бәсеңдету камерасы мен су алып кету туннелінен төменгі жағында өтілімі (проход) бар ажыратқыш қабырғалармен бөлінген. Өтілімдердің өлшемдерінен валеці су ағынының күшейтілген деаэрациясына септігін тигізетін гидравликалық секірістің параметрлері тәуелді. Аэрацияланған су ағынынан бөлініп шығатын ауа деаэрация камерасының төбе тұсында жиналады. Су алып кету туннеліне ауаның әкетілуі ауа өткізгіш арқылы жүзеге асады. Тәжірибелер мен есептеу мәліметтері көрсеткендей, деаэрация камерасында бөлініп шығатын ауа мөлшері су алып кету туннелін желдету үшін әр уақытта жете бермейді. Бұл жағдайда су алып кету туннеліне ауа беру үшін қосымша аэрациялық шахталар салынады. Бұндай шешім су алып кету туннелінің көлденең қимасын айтарлықтай кішірейтуге мүмкіндік береді.

1.2 Су ағызғыш шұңғымалардың жаңа конструктивті шешімдері. Су ағызғыш шахталарды тәжірибелік оқып білу кезінде кіре беріс сағалардың және шахта мен су алып кету туннелінің түйіндескен түйінінің әр түрлі модельдері қарастырылды. Су ағызғыш шұңғымалар арынсыз режим кезінде салыстырмалы жоғары су өткізгіштік қабілетке ие болады, алайда, жоғарғы бьефтегі ұйытқулар көбінесе су ағызғыштың жұмысын арынды және арынды-арынсыз режимдерге өткізеді. Құйын камералары су ағынының жоғарғы бьефтегі орнықты ағысын және ғимараттың арынсыз режимін тудырады. Сонымен қатар, олардың су өткізгіштік қабілеті су ағызғыш шұңғымаларға қарағанда айтарлықтай төмен. ҚазҒЗЭИ ұсынған жаңа су ағызғыш шұңғымалар құрылымдарының сұлбалары 2 және 3 суреттерде келтірілген.

а) жоғарыдан қарағандағы көрініс; б) А - А қимасы бойынша кескін; 1 - алтыжақты шұңғыманың қыры; 2 - шахта; 3 - қисық сызықты траншеялар.

2 сурет - Беті қисық сызықты траншеялар түрінде жасалған шұңғыма

а) жоғарыдан қарағандағы көрініс; б) қабырғалардың орналасу сұлбасы; 1 - алтыжақты шұңғыманың қыры; 2 - қисық сызықты траншея; 3 - қабырға мен траншеяның біріккен тұсы; 4 - қисық сызықты қабырғалар; 5 - щахта.

3 сурет - Қисық сызықты қабырғалары бар су ағызғыш шұңғыма

Сағалардың екі құрылымы да траншея мен бағыттаушы қабырғалардың қисықтығы логарифмдік қисық бойынша бейнеленген дұрыс алтыжақ формасына ие.
Берілген құрылымдардың жұмыс істеу принципі шұңғымада вихресток типіндегі қозғалыстың туындауына негізделген. Бұралған су ағыны центрге тартқыш күштердің әсерінен саға және шахтаның қабырғаларына жабысады және шахта діңгегінің (стволының) бойында орнықты ауа ядросын қалыптастырады. Шахтаға кіре берістегі ауа ядросының тарылуы саға және шахта арасындағы конустық ендірме арқылы жойылады. Аз арындар орын алатын кезде жоғарғы бьефте қисық сызықты траншеялары бар су ағызғыш шұңғыма пайдаланылады, су горизонтының анағұрлым жоғары деңгейінде су қоймасында бағыттаушы қабырғалары бар шұңғыма қолданылады. Осылайша, ұсынылып отырған құрылымдар су ағынының жоғарғы бьефтегі орнықты ағысын және су ағызғыштың арынсыз жұмыс істеу режимін қалыптастырады.
Жоғарғы бьефтегі орнықты қозғалыс су ағынының бұралуы және шахта діңгегінің бойында ауа ядросының қалыптасуы есебінен туындайды. Су ағынының бұралуы қисық сызықты траншеялармен және ажыратқыш қабырғалармен қамтамасыз етіледі, оларды бейнелейтін тәуелділіктің қорытындысы төменде келтіріледі.
Су ағызғыш сағалардың ұсынылып отырған құрылымдары басқа сағалар типтерімен салыстырмалы түрде қарастырылған: спиральды камералар, басқа профильді сағалар. Сағалардың жаңа құрылымдары тек анағұрлым жоғары су өткізгіштік қабілет қана емес, сонымен қатар, жоғарғы бьефте және су ағызғыштың өзінде де орнықты әрі арынсыз ағыс режимін көрсетті.
Кейбір жағдайларда шұңғыма ретінде тегіс бетті, су ағызғыш бетінде қандай да бір қосымша құрылғылары жоқ сағалар пайдаланылады. Су ағызғыш шахтаның жоғарғы сағасындағы тұрақсыз режим шахта мен су алып кету туннелінің түйіндескен түйіні жұмысының бұзылуына алып келуі мүмкін. Мұндай жағдайда су өткізгіштік қабілет эксплуатация шарттары бойынша рұқсат етілмейтін вертикальды шахтадағы ауытқу ағыстарымен шектеледі.
Су өткізгіштік қабілеттің ұлғаюына, ғимарат жұмысының нәтижелігі мен сенімділігінің өсуіне шахта мен шұңғыманың жанасу (түйісу) тұсында орнықты бұралу мен арынсыз ағысты қамтамасыз ету есебінен қол жеткізуге болады. Қарастырылып отырған құрастыруларға сәйкес, бұған су ағызғыш бетке параллель етіп шахтаға тангенциалды жалғанған (подведенные) су таратқыштарды шұңғыма денесіне орнату арқылы жетеді.
Келесі берілген құрылымда су ағызғыш бойынша су ағыны және су таратқыштар бойынша ағыншалар бір арынның әсерінен қозғалады. Жоғарыда атап өтілгендей, шұңғыма бетінде тұрақсыз айналмалы қозғалыс байқалады, ал тангенциалды су таратқыштар су ағынының орнықты бұралуын қамтамасыз етеді. Су ағызғыштың су өткізгіштік қабілеті шахтаға су таратқыштар арқылы келіп түсетін (құйылатын) су шығынының шамасына артады. Осылайша, шахта мен шұңғыманың түйіндескен түйініне су ағынының бір бөлігі су ағызғыш арқылы, ал екінші бөлігі су таратқыштар арқылы тангенциалды түрде келіп түседі (құйылады), осы арқылы су ағынының орнықты бұралуы қамтамасыз етіледі және су ағызғыштың су өткізгіштік қабілеті ұлғаяды. Екі ағынша бұрыштық жылдамдықтың бірдей бағытына ие, сондықтан олардың шахтада бірігуі кезінде бұрыштық жылдамдықтың шамасы артады.
Қарастырылып отырған құрылымның сұлбасы 4 суретте келтірілген. 1 шұңғымасы 3 шахтасының үстіне орналастырылған. Шұңғыма денесінде 2 су таратқыштары орнатылған. Су таратқыштар шахтамен тангенциалды түйіседі және су ағызғыштың су ағызғыш бетіне параллель бағытталған.

1 - шұңғыма; 2 - су таратқыштар; 3 - шахта.

4 сурет - Тесіп өтетін су таратқыштары бар су ағызғыш шұңғыма

Құрылғы келесідей жұмыс істейді: 1 шұңғымасының су ағызғышы және 2 су таратқыштары бойынша су ағыны жоғарғы бьефтен 3 шахтасының шұңғымамен түйіндескен түйініне келіп түседі. Су ағыны су ағызғыш және су таратқыштар бойынша келіп түсуі кезінде шахтаның жоғарғы бөлігінде бірігетін екі құйынды ағынша қалыптастырады.
Екі бөлікке бөлінген су ағыны бұрыштық жылдамдықтарының бағыты бір ағыншалардың құйынды қозғалысы болып табылады. Ағыншалар винт тәріздес траектория бойынша қозғала отырып, 3 шахтасының жоғарғы бөлігіне жетеді, осы тұста олар бірігеді және соның салдарынан бұрыштық жылдамдық шамасының прототиппен салыстырғандағы ұлғаюы орын алады. Центрге тартқыш күштердің әсерінен су ағыны су ағызғыштың желдетілуі үшін ауа ядросын қалыптастыра отырып, шахта қабырғаларына жабысады, су ағызғыштың су өткізгіштік қабілеті су таратқыштар арқылы келіп түсетін су шығынының шамасына артады.
Берілген техникалық шешімнің 2 және 3 суреттерде көрсетілген құрылымдардан артықшылығы су өткізгіштік қабілеттің ұлғаюында және су шығыны өзгеруінің барлық диапазонында шахтаның шұңғымамен жанасу (түйісу) тұсында орнықты бұралу мен арынсыз ағыстың қамтамасыз етілуі есебінен ғимарат жұмысының сенімділігі мен орнықтылығының артуында болып табылады.
Су таратқыштарды пайдалану су ағызғыштың құрылымын күрделендіреді, бірақ оның жұмыс істеу жағдайлары жақсарады, су өткізгіштік қабілеті ұлғаяды және табиғи жолмен желдетілуі есебінен ғимараттың сенімділігі артады. Су ағызғыш шахтаның жоғарғы сағасы құрылымы нұсқаларының жұмыс істеу режимін 5 суретте бейнеленген су өткізгіштік қабілет өзгеруінің графигі жақсы көрсетеді. Тәжірибелік мәліметтер көрсеткендей, төмен су өткізгіштік қабілет параболалық профильдері бар қарапайым шұңғымаға сәйкес келеді, ең үздік нәтижені тесiп өтетеін (сквозной) су таратушылар бар су ағызғыш шұңғыма көрсетті.

Н - қырындағы арын; Qw - құлама ағынның шығыны; 1 - параболалық профилі бар қарапайым шұңғыма; 2 - қисық сызықты қабырғалары бар шұңғыма; 3 - қисық сызықты траншеялары бар шұңғыма; 4 - тесiп өтетеін (сквозной) су таратушылары бар шұңғыма.

5 сурет - Жоғарғы саға құрылымы әр түрлі нұсқаларының су өткізгіштік қабілетінің тәжірибелік тәуелділігі

1.3 Су ағызғыш шахтаның жаңа құрылымы. Су ағызғыш шахталардың құрылымын есептеу үшін қажетті негізгі элементтердің бірі болып су ағынының аэрациясы табылады. Шахтаға келіп түсетін (құлайтын) су ағыны өзімен бірге ауаны ілестіреді. Су ағынының шұңғыма арқылы қозғалысы кезінде шахтаға ауа ілеседі. Ауа бауының болуы су өткізгіштік қабілетті арттырады және кавитациялық қауіпті жоя отырып, су ағызғыштың жұмыс істеу режиміне оң әсер етеді.
Су ағынының шахтада қозғалуының мөлшері бойынша қысым градиенті өседі және шахта стволының әсіресе төменгі бөлігінде вакуумды зоналар туындау қаупі пайда болады. Вакуумның критикалық шамасына жеткен кезде ауа төменгі бьефтен су алып кету туннелі бойымен үлкен жылдамдақпен су ағыны бағытына қарсы жаққа қарай қозғалады. Су-ауа ағыны шахтаға келіп түскен кезде гидродинамикалық соққы тудырады және соның әсерінен шахтадан айтарлықтай биіктікке шашыранды су тамшыларының шашылуы болуы мүмкін. Осылайша, Оахи (Жапония) су ағызғыш шахтасының жұмыс істеу уақытында 20-55 м3с шығыны кезінде (есептік шығын 850 м3с) 15-18 м биіктікке шахтадан жоғарғы бьефке шашыранды су тамшыларының шашылуы байқалған.
Кавитациялық қауіптің туындауын жою шахтаға және түйіндескен түйініне ауа беру арқылы жүзеге асырылады. Тәжірибелерге сәйкес, құлама ағын шығынының өсуімен ауаның қосымша мөлшері артады. Осылайша, ауаның берілу орны мен оның қажетті мөлшерін анықтау су ағызғышта кавитациялық құбылыстарды жоюдың маңызды есебі болып табылады.
Гидротехникалық құрылыстың практикасында ауа өткізгіштерді есептеу және таңдау үшін су ағызғыштың желдетілуін қанағаттанарлықтай жүзеге асыра алатын эмпирикалық формулаларды пайдаланады. Гидравликада анағұрлым таралған аэрация критерийі болып Фруд саны табылады. Сонымен қатар, теориялық және зертханалық зерттеулер ілеспелі ауа шығыны және су ағынының аэрациясы процесі салыстырмалы кедiр-бұдырлық, аз ұйытқулардың өсуі, турбуленттіліктің қарқындылығы, су ағынының бытыраңқылық сияқты шамаларға тәуелді болатындығын көрсетеді.
Су ағызғыш шахтаға ауаның ілесуі нәтижесінде су ағынының аэрациясы процесін ауаның су ағынымен жанасу ауданын ұлғайту арқылы күшейтуге болады. Мұндай құрылғылар аэратор деп аталады. Аэратор цилиндрлік формада жасалады және вакуум максималды шамаға ие болатын қимадағы шахтаның жасанды кеңеюі болып табылады. Зертханалық жағдайларда жасалған тәжірибелер аэратордың оңтайлы биіктігі шахтаның 1,2-1,5 диаметрін құрайтынын, ал аэратордың көлденең қимасының ауданы шахта діңгегі қимасының ауданынан 10-15%-ға асатынын көрсетеді. Шахтадағы судың құлау жылдамдығының артуымен оның діңгегі бойындағы қысым градиенті өседі және аэратордың орналасу орнындағы шектік вакуум мәніне жетеді. Кавитациясыз режим ауаның берілуімен және аэратордың жоғарғы бөлігінде су ағынының айналасында ауа қабығының туындауымен қамтамасыз етіледі.
Зерттеулер шахтаның үлкен диаметрлері кезінде аэраторды орнату үшін оның диаметрінің жасанды кеңеюін жасаудың қажеттілігі жоқ екендігін көрсетті. Бұл жағдайда шахта бетінің қысым минимумға дейін түсіп, шахта қаптамасы (облицовкасы) үшін кавитациялық қауіп туындайтын бөлігіне жасанды кедiр-бұдырлық орналастыру жеткілікті. Жасанды кедiр-бұдырлық микроқұйындардың пайда болуына және шекаралық қабаттың ұлғаюына әкеледі. Кедiр-бұдырлық шахтаның берілген бөлігінен өту кезінде турбуленттік диффузия есебінен аэрацияланатын барлық ағынды шекаралық қабат қамти алатындай шамаға су ағынының турбуленттілігі жететіндей етіп орындалады.
Бартоғай су қоймасында (Алматы облысы) тізе (колено) түріндегі біртіндеп бірігуі бар су ағызғыш шахта салынған. Бестөбе су торабын жобалау кезіндегі алғашқы нұсқа да шахта мен су алып кету туннелінің түйіндескен түйіні біртіндеп түйіндесетін типті су ағызғыш шахта болып табылған.
Жоғарыда атап өтілгендей, біртіндеп түйіндескен түйінінде су ағыны энергиясының бәсеңдеуі орын алмайды, су ағынының жылдамдықтары туннель қаптамасы (облицовкасы) үшін қауіпті шамаларға ие болады, туннельде ағыстың арынды-арынсыз режимі байқалады.
Қазақ энергетика ғылыми-зерттеу институтының электростанциялар гидротехникалық ғимараттары лабороториясы ұсынған альтернативті нұсқа Медеу шатқалындағы селден қорғайтын ғимараттағы су ағызғыш шахтаның модификациясын елестететін тік түйіндескен түйіні бар су ағызғыш шахтаның құрылымы (6 сурет) болды.

1 - кіре беріс канал; 2 - құйынды камера; 3 - конустық ендірме; 4 - цилиндрлік шахта; 5 - энергия бәсеңдету камерасы; 6 және 9 - шығу қабырғалары; 7 - деаэрация камерасы; 8 - ауа өткізгіш; 10 - су алып кету туннелі.

6 сурет - Энергия бәсеңдету және деаэрация камералары бар құйынды су ағызғыш шахта

7 сурет - Бестөбе су торабы су ағызғыш шахтасының жобалық нұсқасы

Су ағызғыш шахтаның құрастырылған құрылымының түйіндескен түйіні екі камерадан тұратын: энергия бәсеңдету және деаэрация. Кейінірек С.Я. Жук атындағы Гидрожобаның Қазақ филиалы жаңа нұсқаны қабылдады және ол Бестөбе су торабында ендірілді. Алайда, берілген құрылымда айтарлықтай кемшілік бар болатын: энергия бәсеңдету камерасының түбі мен қабырғалары үлкен пульсациялық гидродинамикалық жүктемелерге ұшырайтын (ағынның тұйыққа келіп соғылуы орын алатын).
Энергия бәсеңдету камерасының жұмыс режимін жақсарту үшін су ағызғыш шахтаның жаңа құрылымы құрастырылды, бұл құрылымда энергия бәсеңдету камерасының қимасы дөңгелек және вертикальды шахта онымен тангенциалды біріктірілген (8 сурет).

1 - жоғарғы саға; 2 - шахта; 3 - энергия бәсеңдету камерасы; 4 - деаэрация камерасы; 5 - ауа алып кеткіш (воздухоотвод); 6 - су алып кету туннелі.

8 сурет - - Шахта мен туннельдің жаңа түйіндескен түйіні бар су ағызғыш шахта

Энергия бәсеңдету камерасының қабырғалары бұл жағдайда пульсациялық сипаттағы қалыпты жүктемелерге ұшырамайды, себебі аэрацияланған су ағыны жанама бойымен шахтадан қимасы дөңгелек энергия бәсеңдету камерасына енеді, ол жерде су ағынының горизонталь жазықтықта бұралуы және соның салдары ретінде құлама су ағынының артық энергиясының бәсеңдеуі мен оның аэрациясы орын алады.
Деаэрация камерасында ауаның бөлінуіне жағдайлар жасалады, бөлінген ауа су алып кету туннеліне ауа өткізгіш арқылы әкетіледі.
Тік түйіндескен түйіні бар су ағызғыш шахтаны зерттеудің нәтижелері бұндай су ағызғыштың шығын өзгеруінің барлық диапазонындағы орнықты жұмысын көрсетті. Құлама су ағынының артық энергиясының бәсеңдеуі су ағызғыштың ішінде орын алады, су алып кету туннелінде жылдамдықтары рұқсат етілген шамалардан аспайтын ағыстың арынсыз режимі қамтамасыз етіледі.
Аэрацияланған су ағынының шахтадан энергия бәсеңдету камерасына енуі кезінде онда су басып кеткен циркулярлы гидравликалық секіріс пайда болады. Атап өтілгендей, гидравликалық секірісте гидродинамикалық шамалардың пульсациялары орталандырылған параметрлерден айтарлықтай асатын шамаларға жетеді. Энергия бәсеңдету камерасы бұл жағдайда айтарлықтай пульсациялық жүктемелерге (нагрузки) ұшыраған, сондықтан оның қабырғалары, әсіресе түбі деаэрация камерасы және су алып кету туннелімен салыстырғанда қосымша күшейту алған.
Ұсынылып отырған жаңа құрылымда да түйіндескен түйіні екі камерадан тұрады. Алайда, шахтамен тангенциалды біріктірілген цилиндрлік су таратқыш (водовод) болып табылатын энергия бәсеңдету камерасы энергияның бәсеңдеуін ағыншалардың соқтығысуы есебінен жүргізуге мүмкіндік береді. Екі фазалы су ағыны энергия бәсеңдету камерасында айналмалы қозғалысқа ие және қысым цилиндрлік бет бойынша бірқалыпты тараған (9 сурет).

1 - гидростатикалық қысым; 2 - тәжірибелік мәліметтер.

9 сурет - Р қысымның энергия бәсеңдету камерасының салыстырмалы тереңдігінен өлшемсіз тәуелділігі

Есептеулер энергия бәсеңдету камерасының қалыпты жұмыс істеуі үшін оның диаметрі шахтаның екі-үш диаметрінен кем болмауы, ал ұзындығы - үш-төртеуден кем болмауы қажет екендігін көрсетеді. Энергия бәсеңдету камерасы өлшемдерінің артуы кезінде максималды жылдамдықтың төмендеуі айтарлықтай емес және негізінен ондағы пайда болатын арыннан тәуелді. Энергияның қосымша бәсеңдеуі шектелген кеңістікте гидравликалық секірістің туындауы есебінен деаэрация камерасында орын алады.
Екі қабырға арасында гидравликалық секіріс пайда болу жағдайы көп тараған құбылыс (мәселен, затвор камералары). Секірістің негізгі параметрлері (түйіндескен тереңдіктер, валец ұзындығы, оның көлемі) берілген жағдайда деаэрация камерасының геометриясын анықтайды. Су ағынының гидравликалық секіріс аумағындағы құрылымы біртексіз. Оны негізгі екі зонаға бөлуге болады: аз ұйытқыған транзитті су ағынының қозғалысы және иірім (водоворотная) зонасы - валец. Бөлінудің бүкіл сызығының бойында валец пен транзитті су ағынының өзара әсерлесуі нәтижесінде құйынды массалармен алмасу орын алады. Белсенді турбуленттік араласу екі фазалы су ағынынан ауаның қарқынды бөлінуіне септігін тигізеді.
Деаэрация камерасының өлшемдері гидравликалық секіріс парамертлерінен тәуелді болады, камера ұзындығы шектелген кеңістіктегі (немесе екі қабырға арасындағы) гидравликалық секіріс валецінің ұзындығымен анықталады. Гидравликалық секірістің шығыннан тәуелді ұзындығын анықтау үшін қимасы тік төртбұрыш тартпада (лотокта) арнайы тәжірибелер жүргізілген. Бұл зерттеулер екі қабырға арасындағы гидравликалық секіріс ұзындығының су шығынынан сызықты тәуелділігі бар екендігін көрсетті. 10 суретте секіріс ұзындығының шығыннан тәуелділігінің өлшемсіз графигі келтірілген. Тәжірибелер шығынның 5-тен 60 лс-қа дейінгі өзгеру диапазонында жүргізілген. Кіре берісте екі қабырға арасында жылдамдықтың бірқалыпты профилі қамтамасыз етілген.

1 - орталандырылған сызық; 2 - тәжірибелік мәліметтер.

10 сурет - Екі қабырға арасындағы гидравликалық секірістің L ұзындығы өзгеруінің Q су шығынынан өлшемсіз тәуелділігі

2. Гидротехникалық ғимараттардың қауіпсіздігіне әсер ететін процестерді математикалық модельдеу

Бұралуы бар ламинарлы ағыстарды аналитикалық зерттеуді М.А. Гольдштик жүргізген. Негізінен турбулентті болып табылатын қарқынды бұралған ағыстарға деген айтарлықтай қызығушылық турбуленттіліктің жеткілікті иілгіш келетін модельдерін қолдануды талап етеді. Гидравликаның көптеген есептері әр түрлі жағдайларда қалыптасқан гидравликалық секірісті бейнелеуге келтіріледі. Ағыс сұлбасы әр түрлі жазықтықтарда қарастырылған әр түрлі әдістердің сәйкестігі Бернулли немесе гидравликалық секіріс теңдеуіне негізделген. Сұйықтың турбулентті ағыншалары теориясын қолдану техникалық есептерді зерттеу мүмкіндігін кеңейтті.
Ағыншалы ағыстардың нақты есептерінің шешімін Ю.А. Александров, М.А. Михалев, Е. Хайслер, Н.И. Яворский жұмыстарынан табуға болады. Көптеген зерттеулерде турбулентті ағыншалар теориясында жақсы белгілі интегралдық қатынас әдісі кең қолданыс тапқан. Екі фазалы ағыншалы ағындарды В.М. Алышев, Д.А. Дрю, К. Иамади қарастырған және олардың зерттеулері Гертлер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.