Қылмыстың санаттары
Кіріспе
Бірінші тарау. Қылмыстық құқықтағы қылмыс туралы ұғым
және оның белгілері
Екінші тарау. Қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың түрі
мен қүрамы
Үшінші тарау. Қылмысты топтастыру
Бірінші тарау. Қылмыстық құқықтағы қылмыс туралы ұғым
және оның белгілері
Екінші тарау. Қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың түрі
мен қүрамы
Үшінші тарау. Қылмысты топтастыру
Дипломдық жұмыс қылмыстық құқық бойынша «Қылмыстың санаттары» деген тақырыпқаь арналған. Жұмыс кіріспеден, қорытындыдан және үш тараудан тұрады. Олар:
1) Қылмыстың санаттары бойнша қылымыстың түсінігі мен белгілірі.
2) Қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың құрамы мен түрі;
3) Қылмысты топтастыру; Қорытынды және пайдаланылған
әдебиеттер тізімі.
Кіріспеде пайдаланылған әдебиеттер тізіміне шолу жасалған.
Бірінші тарауда қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың түсінігі мен белгілеріне анықтама берілген.
Екінші тарауда қылмыс қүқық бойынша қылмысты топтастыру туралы айтылады. Қылмысты жіктеуде оның қоғамға қауіптілігін міні мен дәрежесіне және 20, 21 баптар бойынша кінәсінің түріне қарай қарастырылады.
Қылмыс түрі 4 топқа бөлінген: 1) онша ауыр емес; 2) ауырлығы орташа; 3) ауыр; 4) еркше ауыр қылмыс. Мүнда қылмыстың басқа тәртіп бұзушылыққа қарағанда қоғамдық қауіптілігінің дәрежесі мен мәні айтылған.
Қорытынды бөлімде қылмыстың алдын алу мәселелері сөз болады.
Диплом жүмысы қылмыстың саласындағы ғылыми зерттеулерге, соңғы жылдардағы негіздеуді басты мақсат еткен.
Пайдаланған еңбектер:
1. Прохорова В.С. Монография. Қылмыс пен жауапкершілік. Ленинград университеті баспасы, 1984. 1356. Бұл еңбек қылмыстық-қүқықтық санаттары - қылмыс пен жауапкершіліктің іргелілігін зерттеуге арналған.
Бұл еңбекте қылмыс күрделі әрі жан-жақты әлеуметтік
кұбылыс ретінде қаралып, оның бір жағынан әлеуметтік-күқықтық
мәні мен мазмұны, екінші жағынан, күқықтық түрі талданады.
2. Кривоченко Л.Н. Къілмысты жіктеу. Хорьков. Жоғары мектеп. 1983ж. ІЗОбет.
Бұл монографияда қылмысты жіктеу мәселесі оның қоғамдық кауіптілігінің мәні мен дәрежесі қылмыстың, күқықтың жалпы бөлігіндегі олардың орны зерттеледі. Мұндай жіктердің материалдық және формальды белгісін, нақты қылмыс категориясының жалпы және өзіндік ерекшелігін, оның занды қылмыстық-қүқықтық зардабын зерттейді.
3. Сахаров А.Б. КСРО қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен
қылмыстық себептері. М. Заң әдебиеті, 1961ж. 2776.
Сахаров еңбегінде қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен оның қоғамға қарсы қылықтарының себебі туралы мәселе әлеуметтік жағынан зерттеледі. | Автор соттау кезіңдегі сот тәжірибесін пайдалана отырып, қылмысдің мінезінің негізіне жататын оның жеке көзқарасы мен қылмысқа түрткі болушы жағдайдың себебін талдайды.
Қылмыскердің іс-әрекет жасауының субъективт және объективті жағдайы, жеке тұлғаны адамгершілігінің қалыптасу жайы қандай болатыны да сөз етіледі.
1) Қылмыстың санаттары бойнша қылымыстың түсінігі мен белгілірі.
2) Қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың құрамы мен түрі;
3) Қылмысты топтастыру; Қорытынды және пайдаланылған
әдебиеттер тізімі.
Кіріспеде пайдаланылған әдебиеттер тізіміне шолу жасалған.
Бірінші тарауда қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың түсінігі мен белгілеріне анықтама берілген.
Екінші тарауда қылмыс қүқық бойынша қылмысты топтастыру туралы айтылады. Қылмысты жіктеуде оның қоғамға қауіптілігін міні мен дәрежесіне және 20, 21 баптар бойынша кінәсінің түріне қарай қарастырылады.
Қылмыс түрі 4 топқа бөлінген: 1) онша ауыр емес; 2) ауырлығы орташа; 3) ауыр; 4) еркше ауыр қылмыс. Мүнда қылмыстың басқа тәртіп бұзушылыққа қарағанда қоғамдық қауіптілігінің дәрежесі мен мәні айтылған.
Қорытынды бөлімде қылмыстың алдын алу мәселелері сөз болады.
Диплом жүмысы қылмыстың саласындағы ғылыми зерттеулерге, соңғы жылдардағы негіздеуді басты мақсат еткен.
Пайдаланған еңбектер:
1. Прохорова В.С. Монография. Қылмыс пен жауапкершілік. Ленинград университеті баспасы, 1984. 1356. Бұл еңбек қылмыстық-қүқықтық санаттары - қылмыс пен жауапкершіліктің іргелілігін зерттеуге арналған.
Бұл еңбекте қылмыс күрделі әрі жан-жақты әлеуметтік
кұбылыс ретінде қаралып, оның бір жағынан әлеуметтік-күқықтық
мәні мен мазмұны, екінші жағынан, күқықтық түрі талданады.
2. Кривоченко Л.Н. Къілмысты жіктеу. Хорьков. Жоғары мектеп. 1983ж. ІЗОбет.
Бұл монографияда қылмысты жіктеу мәселесі оның қоғамдық кауіптілігінің мәні мен дәрежесі қылмыстың, күқықтың жалпы бөлігіндегі олардың орны зерттеледі. Мұндай жіктердің материалдық және формальды белгісін, нақты қылмыс категориясының жалпы және өзіндік ерекшелігін, оның занды қылмыстық-қүқықтық зардабын зерттейді.
3. Сахаров А.Б. КСРО қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен
қылмыстық себептері. М. Заң әдебиеті, 1961ж. 2776.
Сахаров еңбегінде қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен оның қоғамға қарсы қылықтарының себебі туралы мәселе әлеуметтік жағынан зерттеледі. | Автор соттау кезіңдегі сот тәжірибесін пайдалана отырып, қылмысдің мінезінің негізіне жататын оның жеке көзқарасы мен қылмысқа түрткі болушы жағдайдың себебін талдайды.
Қылмыскердің іс-әрекет жасауының субъективт және объективті жағдайы, жеке тұлғаны адамгершілігінің қалыптасу жайы қандай болатыны да сөз етіледі.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995ж.
2. Қазақстан Республикасының Ьуылмыстық кодексі 1997ж.
3. КСРО жэне Одактас Республиканың қылмыстық зандарының негізі. М., 1991ж.
4. Н.Д. Дурманов. Қылмыс үғымы. М.КСРО ҒА баспасы, 1948 жыл.
5. Н.Ф. Кузнецова. Қылмыс пен қылмыстық Москва университет баспасы. 1948 жыл.
6. Л.И. Кривоченко. Қылмысты жіктеу. Харьков, 1983 жыл.
7. М.И. Ковалев. Қылмыстық ұғымдар мен белгілер жэне оның жіктеудегі маңызы. Свердловск, 1977 жыл.
8. Ю.И. Ляпунов. Кеңестің қылмыстық кұқық. Жалпы бөлім, М. 1968 жыл
9. А.И. Маркев. Қылмыс: мэні мен мазмұны. 1986 ж.
10. А.Л. Плотковский. Кеңес қылмыстық кұқығының қылмыстық оқуы.
11. В.С. Прохоров. Қылмыс пен жауапкершілік. Ленин. Унив. Баспасы, 1984 жыл.
12. А.Б. Сахаров, КСРО-дагы қылмыскердің жеке ерекшелігі мен кылмыстық белгілері. М., Заң эдебиеті. 1961 жыл.
13. Г.С. Саркисов. Қылмыстық алдын алудың элеуметтік жүйесі. Ереван, «Аэастан» баспасы, 1975 жыл.
14. А.Н. Ағыбаев «Қылмыстың ұғымы». Фемида 6 номер, 1997 жыл.
15. А.Н. Ағыбаев. «Қылмыстық құқық». Жалпы бөлім. Жеті жарғы. 2007 жыл.
16. Кеңестік қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Оқулық (Ғ.А.: Кригер, Б.А.
17. Куринов, Ю.М. Ткачевский, М. Унив басп. 1981 ж.)
18. Кеңестік Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. МГУ басп. 1998 ж.
19. ҚР ҚК Алматы. 1997 жыл.
20. ҚСРО қылмыстық құқығы, жалпы бөлім. А. Мектеп 1986 ж.
21. Кеңестің қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Оқулық (Б.В. Здарвомыслов, М.А. Гельфер, П.И. Гришаев пен басқалар). Москва, 1982 жыл.
22. Алматы облысы. Жамбыл аудандық сотының архиві 2006 ж.
23. Советское уголовное право. Часть особенная. -М.1983-258ст.
24. Жевлаков Ә.Н. Общие вопросы квалификаций преступлений в области охраны окружающей среды.М.1986-43 ст.
25. Уголовный кодекс штата Огайо 2901.33; Уголовное право буржуазных стран. Часть общая: сб.законодательных актов.М. 1990 94-95, 159-161ст.
26. Трайнин А.Н. Защита мира и уголовный закон. / Избр.произведения/ -М. 1969-259,297ст.
27. Широков В.Субъект преступления в области охраны окружающей среды Советская юстиция-1985 №5-19ст.
2. Қазақстан Республикасының Ьуылмыстық кодексі 1997ж.
3. КСРО жэне Одактас Республиканың қылмыстық зандарының негізі. М., 1991ж.
4. Н.Д. Дурманов. Қылмыс үғымы. М.КСРО ҒА баспасы, 1948 жыл.
5. Н.Ф. Кузнецова. Қылмыс пен қылмыстық Москва университет баспасы. 1948 жыл.
6. Л.И. Кривоченко. Қылмысты жіктеу. Харьков, 1983 жыл.
7. М.И. Ковалев. Қылмыстық ұғымдар мен белгілер жэне оның жіктеудегі маңызы. Свердловск, 1977 жыл.
8. Ю.И. Ляпунов. Кеңестің қылмыстық кұқық. Жалпы бөлім, М. 1968 жыл
9. А.И. Маркев. Қылмыс: мэні мен мазмұны. 1986 ж.
10. А.Л. Плотковский. Кеңес қылмыстық кұқығының қылмыстық оқуы.
11. В.С. Прохоров. Қылмыс пен жауапкершілік. Ленин. Унив. Баспасы, 1984 жыл.
12. А.Б. Сахаров, КСРО-дагы қылмыскердің жеке ерекшелігі мен кылмыстық белгілері. М., Заң эдебиеті. 1961 жыл.
13. Г.С. Саркисов. Қылмыстық алдын алудың элеуметтік жүйесі. Ереван, «Аэастан» баспасы, 1975 жыл.
14. А.Н. Ағыбаев «Қылмыстың ұғымы». Фемида 6 номер, 1997 жыл.
15. А.Н. Ағыбаев. «Қылмыстық құқық». Жалпы бөлім. Жеті жарғы. 2007 жыл.
16. Кеңестік қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Оқулық (Ғ.А.: Кригер, Б.А.
17. Куринов, Ю.М. Ткачевский, М. Унив басп. 1981 ж.)
18. Кеңестік Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. МГУ басп. 1998 ж.
19. ҚР ҚК Алматы. 1997 жыл.
20. ҚСРО қылмыстық құқығы, жалпы бөлім. А. Мектеп 1986 ж.
21. Кеңестің қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Оқулық (Б.В. Здарвомыслов, М.А. Гельфер, П.И. Гришаев пен басқалар). Москва, 1982 жыл.
22. Алматы облысы. Жамбыл аудандық сотының архиві 2006 ж.
23. Советское уголовное право. Часть особенная. -М.1983-258ст.
24. Жевлаков Ә.Н. Общие вопросы квалификаций преступлений в области охраны окружающей среды.М.1986-43 ст.
25. Уголовный кодекс штата Огайо 2901.33; Уголовное право буржуазных стран. Часть общая: сб.законодательных актов.М. 1990 94-95, 159-161ст.
26. Трайнин А.Н. Защита мира и уголовный закон. / Избр.произведения/ -М. 1969-259,297ст.
27. Широков В.Субъект преступления в области охраны окружающей среды Советская юстиция-1985 №5-19ст.
Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҮЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ
ЗАҢ ФАКУЛЬТЕТІ
Қылмыстық құқық және криминалогия кафедрасы
Диплом жұмысы
Тақырыбы: Қылмыстың санаттары
Орындаған:
күндізгі оқу бөлімінің,
4-курс студенті
Жолдасбеков У.Б
Ғылыми жетекші:
оқытушы
О.Н.Тілепбергенов
Диплом қорғауға жіберілді:
____ ___________2008 жыл.
Кафедра: Қылмыстық құқық және криминалогия кафедрасының меңгерушісі,заң ғылымының докторы,профессор
________________А.Н.Ағыбаев
Алматы, 2008
Мазмұны
Кіріспе
Бірінші тарау. Қылмыстық құқықтағы қылмыс туралы ұғым
және оның белгілері
Екінші тарау. Қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың түрі
мен қүрамы
Үшінші тарау. Қылмысты топтастыру
Реферат
Қылмыс қоғамға қауіпті, қылмыстық заңға қайшы, кінәлі түрде істейтін және Қылмыстық жазамен жазалауға іс-әрекет. Қолданылып жүрген қылмыстық заңға сәкес қылмыс белгілері осы айтылған төрт белгіден құралады.
Ал Қылмыстық Кодексте қылмыстың белгісіне: қоғамға қауіптілік, қылмыстық заңға қайшылық, кінәлілік және жазаланушылық жүреді деп көрсетілген. Өйткені қылмыстық ұғымы жазадан кең ұғым . қылмыстың барлығына бірдей жаза қолданыла бермеуі де мүмкін. Өйткені жаңа Кодексте қылмыстық жаза болып табылмайтын қоғамдығ ықпал ету шараларында кең орын берілген.
Дипломдық жұмыста қылмыстың санаттарына жеке мән берілді, олардың өзара бөліну критерилері сараланды, қылмыстарда осылай жүктеудің оларды саралауга және жаза тағайындаудағы маңызы көрсетілді.
Дипломдық жүмыс осы күрделі ұғым қылмыстың түсінігіне арналған. Осыған орай Пионтковскийдің, Куриновтың, Дурмановтың, Поленовтың, Бармурзиннің, Ағыбаевтің, Нұртаевтың, Ахметовтың т.б. ғалымдардың еңбегін зерттей отырып, тақырып бойынша өз ойымды толық жеткізуге барынша күш салдым.
Дипломдық жұмыс жазу барысында жергілікті сот тәжірибелерінде кеңінен қолдануға тырыстым. Диплом жүмысы қылмыстың саласындағы ғылыми зерттеулерге, соңғы жылдардағы негіздеуді басты мақсат еткен.
Кәмелетке толмаған айыптаушыларға қатысты жауап алу процесіне үшінші жактардың, яғни ата-анала-рының, педагогтарының, психологтардың шақырылуына көңіл бөлінген. Айыпталушыдан жауап алуды бекіту кезінде хаттамамен қоса, қосымша құрал, аудио - және бейне жазбаларды қолдану ұсыныла-ды. Материалды тергеу практикасынан алынған бірнеше мысалдар келтірілген.
Айыпталушыдан жауап алған кездегі тергеушінің тактикалық тәсілдерді қолдану қызметінің негізгі ерекшеліктері, осы жұмысымда сөз болып, тергеушінің жауап алар алдындағы дайындық жұмыс-тарымен таныстырып өтуге тырыстым. Әртүрлі авторлардың осы тергеу әрекетіне байланысты жазған еңбектерінен үзінділер келтірдім. Қорытынды бөлімде қылмыстың алдын алу мәселелері сөз болады.
Кіріспе
Дипломдық жұмыс қылмыстық құқық бойынша Қылмыстың санаттары деген тақырыпқаь арналған. Жұмыс кіріспеден, қорытындыдан және үш тараудан тұрады. Олар:
1) Қылмыстың санаттары бойнша қылымыстың түсінігі мен белгілірі.
2) Қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың құрамы мен түрі;
3) Қылмысты топтастыру; Қорытынды және пайдаланылған
әдебиеттер тізімі.
Кіріспеде пайдаланылған әдебиеттер тізіміне шолу жасалған.
Бірінші тарауда қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың түсінігі мен белгілеріне анықтама берілген.
Екінші тарауда қылмыс қүқық бойынша қылмысты топтастыру туралы айтылады. Қылмысты жіктеуде оның қоғамға қауіптілігін міні мен дәрежесіне және 20, 21 баптар бойынша кінәсінің түріне қарай қарастырылады.
Қылмыс түрі 4 топқа бөлінген: 1) онша ауыр емес; 2) ауырлығы орташа; 3) ауыр; 4) еркше ауыр қылмыс. Мүнда қылмыстың басқа тәртіп бұзушылыққа қарағанда қоғамдық қауіптілігінің дәрежесі мен мәні айтылған.
Қорытынды бөлімде қылмыстың алдын алу мәселелері сөз болады.
Диплом жүмысы қылмыстың саласындағы ғылыми зерттеулерге, соңғы жылдардағы негіздеуді басты мақсат еткен.
Пайдаланған еңбектер:
1. Прохорова В.С. Монография. Қылмыс пен жауапкершілік. Ленинград университеті баспасы, 1984. 1356. Бұл еңбек қылмыстық-қүқықтық санаттары - қылмыс пен жауапкершіліктің іргелілігін зерттеуге арналған.
Бұл еңбекте қылмыс күрделі әрі жан-жақты әлеуметтік
кұбылыс ретінде қаралып, оның бір жағынан әлеуметтік-күқықтық
мәні мен мазмұны, екінші жағынан, күқықтық түрі талданады.
2. Кривоченко Л.Н. Къілмысты жіктеу. Хорьков. Жоғары мектеп. 1983ж. ІЗОбет.
Бұл монографияда қылмысты жіктеу мәселесі оның қоғамдық кауіптілігінің мәні мен дәрежесі қылмыстың, күқықтың жалпы бөлігіндегі олардың орны зерттеледі. Мұндай жіктердің материалдық және формальды белгісін, нақты қылмыс категориясының жалпы және өзіндік ерекшелігін, оның занды қылмыстық-қүқықтық зардабын зерттейді.
3. Сахаров А.Б. КСРО қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен
қылмыстық себептері. М. Заң әдебиеті, 1961ж. 2776.
Сахаров еңбегінде қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен оның қоғамға қарсы қылықтарының себебі туралы мәселе әлеуметтік жағынан зерттеледі. Автор соттау кезіңдегі сот тәжірибесін пайдалана отырып, қылмысдің мінезінің негізіне жататын оның жеке көзқарасы мен қылмысқа түрткі болушы жағдайдың себебін талдайды.
Қылмыскердің іс-әрекет жасауының субъективт және объективті жағдайы, жеке тұлғаны адамгершілігінің қалыптасу жайы қандай болатыны да сөз етіледі.
4. Дурманов Н.Д. Қылмыс туралы түсінік. М.; Л.; КСРО ҒА
[ баспасы, 1948ж. 3116.
Профессор Дурмановтың монографиясы Бұл күнде де өзнің ғылыми және практикалық күндылығын жайған жоқ.
Бұл жұмыстағы басты ой - қылмыс зандылық ұғым бола отырып, қоғамдық өмірдегі белгілі бір қүбылыс ретінде қоғамның өзімен тығыз байланыста болатынын, содан негіз алатындығын айту.
Мұнда алғашқыда қылмыс нақтылы жасалған объективті өмірдегі адамның іс-әрекеті ретінде анықгалады ( бөлім)
Келесі бөлімде қылмыстық материалдық белгілерінің ерекшелігі анықгалады ( , V, V бөлімдер). Одан кейінгі екі бөлім г қылмыстық заңға қарсы әрекет-әрекетсіздік екендігін заң жүзінде анықгауға арналған (V , V бөлімдері).
V бөлімде қылмыстық әрекеттің моральға қатынасын
айтады.
X бөлімде жоғары бөлімдерде айтылғандарға талдау жасайды,
қылмысқа жалпы анықтама береді.
Соңғы X бөлім қылмыс пен тәртіпті бұзушылықтың өзгешелігін бір-бірінен шектеу туралы айтылған.
5. Саркисов Г.С. Қылмысты ескертудің әлеуметтік жүйесі.
Ереван "Аәастан" баспасы, 1975ж. 157 бет.
Монография қылмысты ескертудің проблемаларына арналған. Мүнда қылмысты жоюдың міндеттері мен шаралары қаралады, әлеуметтік жүйесіне талдау беріледі. Яғни, оның ұғым ы, мазмұны, субъектісі, жіктелуі, бұл жүйе кұрылысының кейбір ерекшеліктері, оның тиімді болуына жасалатын жағдай айтылған.
6. РСФСР-ға еңбек сіңірген қайраткер, заң ғылымының докторы, профессор М.И.Ковалевтің монографиясында ("Қылмыс ұғым ы мен белгілері және оның жіктеудегі мәні", Свердловск, 1977ж.) кеңестік қылмыстық-қүқыктық ғылымдағы негізгі пробле- малардың бірі ретінде қылмыс туралы түсінік зерттеледі. Автор бұл тақырыпта қылмыстық жауапкершіліктің заңды негізінде қылмыстық белгілері мен қүрамын анықтауға байланысты көптеген сұрақтар төңірегіңде сөз еткен. Сондыктан қылмыс туралы Қазақстан Республикасы криминалист-ғалымдардың, оның ішінде профессор Г.Ф.Поленовтың, профессор Жекебаевтың, Ағыбаевтың, Нүртаевтың, Баймурзиннің ғылыми еңбектерінде де айтылған. Қазақстан
Бірінші тарау
Кылмыстық қүқықтағы қылмыс туралы ұғым мен оның белгілері
Қылмыстың алғашқы нормативті анықтамасы "РСФСР қылмыстық қүқығын басқарудың бастамасында" (1919ж.) берілді, 5 бап "қылмыс қылмыстық қүқықпен қорғалатын қоғамдық қатынас тәртібін бұзу". 6 бап қылмыс "сол жүйенің қоғамдық қатынасына қауіпті әрекет не әрекетсіздік" ретінде анықгалған. 3 бап қылмыстың сол жүйенің қоғамдық қарым-қатынасын қауіпті деп танылуының негізі айтылған. Мүнда Бұл жүйенің қоғамдық қатынасы "пролетариат диктатурасы кезеңінде капитализмнен коммунизмге өтеудегі ұйымдастырушы
таптық, көпшілік еңбекшілердің мүддесіне" сәйкестігі көрсетілген.
1922 жылғы РСФСР ҚК 6 бабында қылмыс "коммунистік құрылысқа өтудің өтпелі кезеңінде жүмысшы мен шаруалар өкіметі белгіленген кеңес күрылысына қауіп төнетін әрекет пен ? әрекетсіздік" деп мойындаған.
1926 жылғы РСФСР ҚК 6 бабында "социалистік қүрылысқа өтудің өтпелі кезеңінде жүмысшы мен шаруалар өкіметі белгіленген кеңестік күрылысқа қарсы бағытталған не болмаса тәртіп бұзушы қоғамдық қауіпті әрекет не әрекетсіздік" деп белгіленген.
Н.Д.Дурманов. Қылмыс ұғым ы. КСРО ҒА баспасы, 1948ж. : 2496.
Қылмыстық материалдық белгілерін одан әрі даматы отырып, қоғамға қауіптілігін 6 бап ескертпесінде былай белгіленген: Осы Кодекстің Негізгі бөлімінің баптарында маңызды шамалы және зияндылығының зардабы қоғамдық қауіптілік мәнінен айырылған жаттанды және теріс ықпалға түскен белгілері бар әрекет қылмысқа есептелмейді".
Осыған үқсас қылмыс туралы ұғым мен маңызы шамалы істер одақтас республикалардың ҚК 1926-1935 жылдарға дейін болды.
Қылмыс туралы ұғым ның кейбір зандар жинағында өзара айырмашылыктар болғанымен, қылмыстың басты белгісі ретінде оның әлеуметтік табиғатын білдіретін қоғамға қауіптілігі негізге алынды.
Қазақстан Республикасында қылмыстық анықтама берілген. Ол ҚК 9 бабы бойынща айтылған: "Жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамға қауіпті әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады". Бұл аныктамаларда қылмыстың қауіптілігі тікелей айтылған. Бұл туралы басқа да ( баптарда айтылған, мысалы 2 бап: "Бұл міндетті жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасы қылмыстық зандары қоғамға қауіпті іс- әрекеттердің қаңдай қылмыс болып табылатындығын анықтайды және қылмыс істеген адамдарға қолдануға тиісті жазаны белгілей-ді". 3 бап бойынша "қылмыстық жауапқа және жазаға тек қана ҚР ҚК А. 1997ж. 4, 5, 6, бет. қылмыс істегенге, яғни яғни қылмыстық заңда көрсетілген қоғамға қауіпті іс-әрекеті қасақана немесе абайсызда істегенде айыпты адам тартылады.
Қазақстан ҚК 9 бап қылмыстық қоғамдық қауіптілігінің белгілеріңн саралап, оның жалпы түрлерін көрсеткен: қоғамдық ; қүрылыс, шаруашылық жүйесі, сонымен қатар мемлекет тәртібін қылмыспен бұзушылықгың барлық түрі.
Бұдан шығатын қорытынды қылмыстық басты-белгісі оның қоғамға қау іптілігі.
Қоғамдық қауіптілік адам іс-әрекетінің формасы емес, оның материясы мен мазмұнын, беретін материалдық белгісі ретінде қаралады.
Қылмыстық қоғамдық қауіптілігі объективті және субъективті белгілерінің жиынтығына байланысты.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге әкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндықгың зардабының мәні мен өлшемін, кінәнің формасы мен түрінен, ниетінен, қылмыстық : мақсатынан, оның жасалуынан т.б. көрінеді.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге өкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндылығының өзгешелігінің сапасын анықгайды. Ол қылмыстық қол сұғудың объектісінің мазмұнына нақгы қоғамдық қатынас, әкелген зиянның мөлшері, көлемі, маңызы, мазмұны (материалдық моральдық, идеологиялық, рухани әлеуметтік -- психологиялық, үйымдастыру басқару), қылмыстық қол сүғудың жасмалу ерекшелігіне (зорлау,зорлықсыз, қарапайым немесе лашықтанаған), кінәнің түріне (әдейі не байқаусызда), қылмыстық ниет пен мақсатының мазмұнына (арам пиғылы, жеке опасыз ниеттері) байланысты.
Қоғамдық қауіптілік дәрежесі. -- ол қауіпті істің бір немесе сол мәнімен салыстырғанда топтық көрінісі. Ол шығынның көптігінен (ірі материалдық шығын, жеңіл тән жарақаты), кінәнің ; дәрежесімен (алдын-ала ойластырылған, кенеттен ойланған, өрескел байқаусыздық), қылмыстық мотиві мен мақсатының опасыздық дәрежесімен, қылмыстық қауіптілігінің орнының ерекшеоігіне, уақытына байланысты "қылмыстың жасалу жағдайымен (соғыс кезінде, қоғамдық апат жағдайында) және басқа қылмыстың жасалу жағдайларымен анықталады.
Қоғамдық қауіптілік әрекеті, егер жасалғанда ол занда көрсетілген болса, яғни заңға немесе күқыққа қарсы болмаса, қылмысқа есептелмейді.
Қылмыстық қүқыққа қарсылық қылмысты әрекеттің басқа міндеті белгісіне жатады. Қылмысқа қарсы қылмыс заңда қаралған ; нақты қоғамдық қауіпті әрекетпен сипатталады.
Заңға қарсы әрекет қылмыстық занда көрсетілгне норманы [ бүзып, тиым салған іс заңмен қорғалған белгілі объектіге зиян жасау. Мысалы, Қазакстан ҚК 175 бапта: "Ұрлық, яғни бөтеннің мүлкін жасырын үрлау, үш жыл дейін мерзімге бас бостандығынан айыруға немесе екі жыл мерзімге түзеу жұмыстарына жазаланады" делінген. Бүдан байқағанымыз біреудің мүлкін үрлау заңға қарсы әрекет, себебі заңмен қорғалған біреудің меншігіне шығын жасау болып табылады.
Қылмысты сипаттай келе, оның адамгершілікке жатпайтын
қьшық, басқалардың моральдық қарсылығын тудыратын жатқылық - екенін аңғарамыз.
Біздің қоғамда қүқық пен адамгершілік бір-біріне қарсы
шықпайды, қайта толық бірлікте болады. Бұл біздің қоғамда құқық
пен адамгершілікті бір қағидамен қатар қоятындығын байқатады.
Бірақ, адамгершілкке жатқылықгың барлығы бірдей қоғамдық ^ қауіптілік дәрежесіне жете бермеу мүмкін. Ол әкімшілік, азаматтық
немесе т.б. ретте адамгершілік жағынан талқыға ғана салынуы
мүмкін.
Сонымен қорыта келгенде, біздің қылмыстық теорияда заңмен
қорғалған объектіге қастық жасау, зиян келтіру немесе зиян келтіру
қаупін төндіру, заңға қарсы жазаланатын қоғамға қауіпті іс-әрекет
қылмыс деп есептелінеді.
Қылмысты оның қоғамдық қауіптілігінің характері мен дәрежесіне қарай топтастыру проблемасы қылмыстық қүқық ғылымының өзекті мәселесә. Соңғы жылдары Бұл мәселеге ғалымдар ден қойғанмен біржақты шешімге келе алған жоқ. Қаралған мәселеде заңда нақты шешім болмауы қылмыс категориясы туралы пікірді әр түрлі етуде. Сондықган заң әдебиттерінде әр түрлі жіктеу кездеседі. Кейбір авторлар қыфлмысты бес санаткд бөлсе, кейбіреуі төрт санатқа бөледі. Төртке бөлгендердің арасыңда былай бөледі:
ерекше ауыр
ауыр
онша ауыр емес
ауырлығы орташа
Қылмысты тек қана екіге бөлу яғни ауыр немесе оған жатпайтын деп көрсету де кездеседі.
Қоғамдық қауіпті әрекеттің характері мен дәрежесі қылмысты іріктеудің негізіне жатады. Заңдар жинағында жекелеген қылмысқа сипаттама бергенде аса ауыр және өте қауіпті ұғым қолданылады. Дегенмен, Бұлардың қүқықтық зардабын салыстыра келгенде бір- біріне айырмашылығы жоқ екендігі , сондықтан бір топқа бір топқа біріктіріп ауыр қылмыс деуге болады.
Қазақстан Республикасының ҚК ауыр қылмыс Ұғым ы 9 бпта берілген: Осы баптың екінші бөлігінде аталған қоғамаға қауіптілігі күшті қасақана әрекеттер ауыр қылмыстар болып табылады.
Ауыр қылмыстарға мыналар жатады: Мемлекеттікконституциялық қүрылысына және қауыпсіздігіне қарсы қылмыстар (165-174 баптар), бандитизм (237 бап), жаппай тәртіпсіздік (241 бап), жасанды ақшаны немесе бағалы қағаздарды қолдан жасап өткізу (206 бап), жасанды ақшаны немесе бағалы қағаздарды қодан жасап өткізу (206 бап), жалған төлем карточкалары мен өзге төлем және есеп айырысу күжаттарын жасау немесе сату (207 бап), үрлық (175 бап), ерекше күнды заттарды үрлау (180 бап).
Қылмысты ауырлататын жағдайда тонау (178 бап),
қарақшылық (179 бап), бөтен адамның мүлкін қасақан жою не Бұлдіру (187 бап), абайсызда кісі өлтіру (101 бап), денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру (103 бап), бүйрыққа бағынбау немесе жауынгерлік кезекшілікті шекаралық қызметті атқарудың ережелерін бұзу (367 бап, 375 баптар), қашқындық (373 бап), қылмысты ауырлататын жағдайда әскери мүлікті қасақана немесе абайсызда жою немесе Бұлдіру (378, 388 баптар), қылмысты ауырлататын жағдайда жауынгерлік кезекшілік қызмет атқару ережелерін бұзу (366-376 баптар).
Заң шығарушылар ауыр қылмыстың тек екі конструктивті белгісін көрсететеді.
Бұл әрекет әдейі ойланған және жоғары қоғамдық қауіптілік әкелетін болады. Мұндай ауыр қылмыс мемлекетке , қоғамаға , жеке адамның мүддесіне қасақана жасалатындықтан қатаң жазаланып үзақ мерзімге бас бостандығынана айырылады. Кейбір ауыр қылмыстарға жер аудару, жерінен айдап жіберу, мүлкін конфискелеу сияқгы қосымша жаза қолданылады.
Әйелді зорлау (125 бап), қылмысты ауырдататын жағдайда өкімет билігін немесе өкілеттілігін асыра пайдалану (308 бап), қылмысты ауырлататын жағдайда пара беру немесе пара беруші мен пара алуцшының арасында деддал болу (311, 312,313 баптар), пара алу (311 бап), қылмысты көрінеу кінәсіз адамды қылмыстық жауапқа заңсыз тарту (344 бап), қылмысты ауылататын жағдайда жауап беруге мәжбүр ету (347 бап), біое түра зардапқа әкеп соктыққан әділетсіз үкім, шешім, үйғарым немесе қаулы шығару (350 бап), өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзу, бүзақылық (256,257 баптар), әуе кемесін немесе су кқлігін , не жылжымалы темір жол составын қаруды , оқ- дәріні немесе жарылғыш заттарды заңсыз сатып алу, беру, өткізу, сақтау , тасымалдау немесе алып жүру (251 бап), наркотик тау, тасымалдау немесе алып жүру (251 бап), наркотик заттарды өткізу мақсатымен үрлау, не қорқытып алу (260 бап), наркотик заттарды өткізу мақсатымен заңсыз жасау, алу, сақтау, тасу немесе жіберу немесе осындай заттарды өткізу (259 бап). Бүрын ауыр қылмысы үшін бас бостандығынан айырылған, екінші рет осындай қылмысты қайталаса соттың үкімімен өте қауіпті қаніпезер деп танылады. Өте қауіпті мемлекеттік қылмыскер мен кейбір ауыр қылмыскерге шартты түрде бас бостандығынан айырып міндетті жүмыс істеу жазасы шартты мерзімінен бүрын босату , жазасын жеңілдету жүрмейді. Сонымен қатар ауыр қылмыстыға амнистия қоанылмайды.
Қылмыстың қоғамдық қауіптілігінің сипаты қылмыс жасалған объектінің мазмұны мен маңыздылығына, объектінің мазмұны мен маңыздылығына, объектінің шеккен зардабының характеріне (материалдық, моральдік, саяси және т.б.) байланысты.
Осыған үқсас қылмыс туралы ұғым мен маңызы шамалы істер одақтас республикалардың ҚК 1926-1935 жылдарға дейін болды.
Қылмыс туралы ұғымның кейбір заңдар жинағында өзара айырмашылыктар болғанымен, қылмыстың басты белгісі ретінде оның әлеуметтік табиғатын білдіретін қоғамға қауіптілігі негізге алынды.
Қазақстан Республикасында қылмыстық анықтама берілген. Ол ҚК 9 бабы бойынша айтылған: "Жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамға қауіпті әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады". Бұл анықтамаларда қылмыстың қауіптілігі тікелей айтылған. Бұл туралы басқа да баптарда айтылған, мысалы 2 бап: "Бұл міндетті жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасы қылмыстық зандары қоғамға қауіпті іс-әрекеттердің қаңдай қылмыс болып табылатындығын анықтайды және қылмыс істеген адамдарға қолдануға тиісті жазаны белгілей-ді". 3 бап бойынша "қылмыстық жауапқа және жазаға тек қана ҚР ҚК А. 1997ж. 4, 5, 6, бет. қылмыс істегенге, яғни яғни қылмыстық занда көрсетілген қоғамға қауіпті іс-әрекеті қасақана немесе абайсызда істегенде айыпты адам тартылады.
Қазақстан ҚК 9 бап қылмыстық қоғамдық қауіптілігшің белгілеріңн саралап, оның жалпы түрлерін көрсеткен: қоғамдық құрьшыс, шаруашьшық жүйесі, сонымен қатар мемлекет тәртібін қылмыспен бұзушылықтың барлық түрі.
Бұдан шығатын қорытынды қылмыстық басты-белгісі оның қоғамға қау іптілігі.
Қоғамдық қауіптілік адам іс-әрекетінің формасы емес, оның марериясы мен мазмұнын. беретін материалдық белгісі ретінде қаралады.
Қылмыстық қоғамдық қауіптілігі объективті және субъективті белгілерінің жиынтығына байланысты.
Қылмыстық қүқыққа қарсылық қылмысты әрекеттін баска міндеті белгісіне жатады. Қылмысқа қарсы қылмыс занда қаралған нақты қоғамдық қауіпті әрекетпен сипатталады.
Заңға қарсы әрекет қылмыстық занда көрсетілгне норманы бүзып, тиым салған іс заңмен қорғалған белгілі объектіге зиян жасау. Мысалы, Қазақстан ҚК 175 бапта: "Үрлық, яғни бөтеннің мүлкін жасырын үрлау, үш жыл дейін мерзімге бас бостандығынан айыруға немесе екі жыл мерзімге түзеу жұмыстарына жазаланадьГ делінген. Бүдан байкдғанымыз біреудің мүлкін үрлау заңға қарсы әрекет, себебі заңмен қорғалған біреудің меншігіне шығын жасау болып табылады.
Қылмысты сипаттай келе, оның адамгершілікке жатпайтын қылық, басқалардың моральдық қарсылығын тудыратын жатқылық екенін аңғарамыз.
Біздің қоғамда қүқық пен адамгершілік бір-біріне қарсы шықпайды, қайта толық бірлікте болады. Бұл біздің қоғамда қүкық пен адамгершілікті бір қағидамен қатар қоятындығын байқатады. Бірақ, адамгершілкке жатқылықтың барлығы бірдей қоғамдық қауіптілік дәрежесіне жете бермеу мүмкін. Ол әкімшілік, азаматтық немесе т.б. ретте адамгершілік жағынан талқыға ғана салынуы мүмкін.
Сонымен қорыта келгенде, біздің қылмыстық теорияда заңмен қорғалған объектіге қастық жасау, зиян келтіру немесе зиян келтіру қаупін төндіру, заңға қарсы жазаланатын қоғамға қауіпті іс-әрекет қылмыс деп есептелінеді.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге әкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндыктың зардабының мәні мен өлшемін, кінәнің формасы мен түрінен, ниетінен, қылмыстық мақсатынан, оның жасалуынан т.б. көрінеді.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге әкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндылығының өзгешелігінің сапасын анықгайды. Ол қылмыстық қол сүғудың объектісінің мазмұнына нақты қоғамдық қатынас, әкелген зиянның мөлшері, көлемі, маңызы, мазмұны (материалдық, моральдық, идеологиялық, рухани әлеуметтік -- психологиялық, ұйымдастыру -- басқару), қылмыстық қол сүғудың жасмалу ерекшелігіне (зорлау, зорлықсыз, қарапайым немесе лашықтанаған), кінәнің түріне (әдейі не байқаусызда), қылмыстық ниет пен мақсатының мазмұнына (арам пиғылы, жеке опасыз ниеттері) байланысты.
Қоғамдық қауіптілік дәрежесі. -- ол қауіпті істің бір немесе со лмәнімен салыстырғаңда топтық көрінісі. Ол шығынның көптігінен (ірі материаддық шығын, жеңіл тән жарақаты), кінәнің дәрежесімен (аддын-ала ойластырылған, кенеттен ойланған, өрескел байқаусыздық), қылмыстық мотиві мен мақсатының опасыздық дәрежесімен, қылмыстық қауіптілігінің орнының ерекшеоігіне, уақытына байланысты "қылмыстың жасалу жағдайымен (соғыс кезінде, қоғамдық апат жағдайында) және басқа қылмыстың жасалу жағдайларымен анықталады.
Қоғамдық қауіптілік әрекеті, егер жасалғанда ол заңда көрсетілген болса, яғни заңға немесе қүқыққа қарсы болмаса, қылмысқа есептелмейді.
Ерекше мағынаны мақсат алады. Сонымен қатар қылмыстан басқа құқық бұзушылықтардан бөліп қарауда, қылмыстың субъективті белгілері ретінде заң көп ретте қатігездікті айтады. Қүқық бұзушылықтар әкімшілік тәртіптік және азаматтық нормалар тиым салынумен, әкімшілік санкциялар қылмыстық санкциялардан едәуір кіші репрессивтігімен ерекшеленеді.
Қылмыстық жазалау басқа әкімшілік немесе тәртіптік жауаптылықган қатаңдау. Ал, моральға қарсы теріс қылық ешқашаңда мемлекеттік күштеу шараларымен жазаланбайды.
Қылмыс топтарының негізі болып олардың жалпылай қоғамдық қауіптіліг болмаса, қылмыстық іс-әрекеттің нақты белгісі болмаса, осындай белгілер жиынтығы бола алады. қылмыс белшілері толық болмаса, ондай іс-әрекет қылмыс болып табылмайды. Оны мына мысалдардан көреміз: Алматы облысы, Жамбыл аудандық халық сотының 1997 жылы 11 сәуірдегі үкімімен Әбдиев Қазақстан Республикасы Кодексінің 251 бабы, 4 бөлігіне сәйкес айыпталып, 1 жылға бас бостандығынан айырылған және жазасын өтеген.
Ол суық қару болып саналатын қолдан жасалған пышақты жеке меншік көлігінің ішіңде үстағаны үшін айыпталған.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының бірінші орынбасары Әбдиевті жазықсыз деп тауып, Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының төралқасына наразылық жолдаған. Наразылык-та Әбдиевке тағылған айыптың дәлсіздігіне байланысты оған қатысты сот үкімін жойып, істі қысқарту жөнінде мәселе қойған және өз үсынысын төмендегі дәйекгермен түсіндірген:
Алдын-ала тергеу кезінде Әбдиевке ҚК-тің 257 бабы 1 тармағымен (кәнігі бүзақылық), 179 бабы 1 тармағымен (шабуыл жасап тонау, яғни жәбірленушінің өміріне не денсаулығына қауіпті түрде күш жүмсап немесе сондай күш жүмсаймын деп қорқытып, азаматтардың өзіндік меншіпндеп мүлкін иемдену мақсатымен шабуыл), 177 бабы 1 тармағымен (алалқтық, яғни алдау немесе сеніміне қиянат жасау жолымен иемденіп, жәбірленушіге едәуір залал келтірген алалқгық) айыпталады.
Алайда, Әбдиевтің бұл қылымыстарға қатыспағаны дәлелденбеген соң да, кудалану тоқгалды да, ҚК-тің 251 бабы, 4 тармаға бойынша қозғалған қыл-мыстық іс сотқа тапсырылып, ол осы бапқа сәйкес соттадды.
2000 жылы 20 қаңтарда болған тінтудің қүжатында Әбдиевтің зайыбы Әбдиева Людмиланың меншігіндегі ВАЗ -- 21011 автомашинасының ішінен болат жүзді, қаңыр-қызыл пластмасса сапты қолдан жасалған пышақ табылғаны жазылған. Л.Әбдиева Бұл ш-қүжатты шағым-арызымен қоса, бақылау сотына тапсырған.
Ал криминладық сараптың 2000 жыл 18-маусымдағы машыинадан табылған пышақгың сабы сары деп көрсетілген. Криминалық сараптың егжей-тегжейлі тексеруінен өткен осы сары сапты пышақ тергеудің қаулысымен іске заттай айғақ ретінде тіркелуге тиіс, ол шын мәнінде іске қоңыр-қызыл сапты басқа пышақ тіркелген. Бұл сәйкессіздік күдік турдырады.
Алматы облысы, Жамбыл аудандық ішкі істер бөлімі тергеу бөлімшесінің тергеушісі Қысрауши прокурордың рүқсат карызының Әбдиева Людмиланың үйінді тінту жүргізген. Шүғыл тінту жүргізетіндей себептің болмағаны (үшін) іске тіркелген қағаздардан анық көрінеді, тінту қаулысында да Бұл асығыстық себебі түсіндірілмеген, тінту жүрігізлгені жайында прокурорға бір тәуліктің ішіңде хабарлануға тиіс, тергеуші Бұл тәртіпті де бүзған.
Аталмыш жағдайлар Әбдиевті айыптайтын күжаттардың үстірттігін, дәлелдің жоктығын көрсетеді. Сондықган соттың осы қүжаттарға сүйеніп, Әбдиевті ҚК-нің 251 бабы, 4 бөлігімен айыпқа тартуы негізсіз.
Вернердің жол апатын бодырмауға техникалық жағынан еш мүмкіндігі болмағаны анықгалған.
Алайда қосымша тағайындалған сот-автотехникалық сарапшы Рамазановтың дәлелдерін қате деп тауып, Камаз автомашинасының жылдамдығын, оның қызды баспауға мүмкіндігі болған-болмағанын нақгы анықтайтын дәлелдер жоқ деген түжырымға келген. Қазақ Сот сарабы ғылыми зерттеу институты хатында жан-жақты жазылған.
Бұл жағдайлар ҚССҒЗИ сарапшысы Г.Ригер өткізген қосымша сот автотехникалық сараптың актысыңда да расталды, актыда ақауы жоқ Камаз автомашинасының есепті жылдамдығы көрсетілгендей, машина тоқтағаннан кейін 10,5 метр сырғығын болса, оның оның жылдамдығы 7 шақырым сағаттан аспауы керек делінген.
Осылайша автотехникалық сарапта Вернердің машина жылдамдығын асыра айдағаны және машинаның нақ алдынан жол қиылысына жүгіріп шыққан қызды баспауға техникалық мүмкіндігі болғанын растай алмады.
Осы айтылған дәлелдер қолында отырған соттың Вернер жол қозғалысы Тәртібінің 11,1 және 15,4 тармақтарын бүзып, кісі өліміне себепкер болды деуі негізсіз. Сот айыбы талассыз, нақты дәлелдерге емес, болжамға қүрылған. Сондықган соттың іске қатысты үкімі Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу Кодексінің 287 бабына сәйкес, занды саналуы мүмкін емес. Осыған орай үкімді өзгеріссіз қалдырған облыстық соттың касациялық үйғарымы да негізсіз.
Іске тіркелген қағаздарды екшеп көргенде қосымша айқындауды қажет ететін жағдайдың жоқтығы, жаға айғақтар жинаудың мүмкіндігі біткені айқындалды. Демек, істі қайтадан қосымша тексеруге жіберудің еш негізі жоқ.
Мұнда алғашқыда қылмыс нақтылы жасалған объективті өмірдегі адамның іс-әрекеті ретінде анықталады ( бөлім).
Келесі бөлімде қылмыстық материалдық белгілерінің ерекшелігі анықталады ( , V, V бөлімдер). Одан кейінгі екі бөлім қылмыстық заңға қарсы әрекет-әрекетсіздік екендігін заң жүзінде аныктауға арналған (V , V бөлімдері).
V бөлімде қылмыстық әрекеттің моральға қатынасын
айтады.
X бөлімде жоғары бөлімдерде айтылғандарға талдау жасайды,
қылмысқа жалпы анықтама береді.
Соңғы X бөлім қылмыс пен тәртіпті бұзушылықтың өзгешелігін бір-бірінен шектеу туралы айтылған.
Саркисов Г.С. Қылмысты ескертудің әлеуметтік жүйесі. Ереван "Арыстан" баспасы, 1975ж. 157 бет.
Монография қылмысты ескертудің проблемаларына арналған. Мүнда қылмысты жоюдың міндеттері мен шаралары қаралады, әлеуметтік жүйесіне талдау беріледі. Яғни, оның ұғым ы, мазмұны, субъектісі, жіктелуі, Бұл жүйе кұрылысының кейбір ерекшеліктері, оның тиімді болуына жасалатын жағдай айтылған.
РСФСР-ға еңбек сіңірген қайраткер, заң ғылымының докторы, профессор М.И.Ковалевтің монографиясында ("Қылмыс ұғым ы мен белгілері және оның жіктеудегі мәні", Свердловск, 1977ж.) кеңестік қылмыстық-қүқықтық ғылымдағы негізгі пробле-малардың бірі ретінде қылмыс туралы түсінік зерттеледі. Автор Бұл тақырыпта қылмыстық жауапкершіліктің занды негізінде қылмыс-тық белгілері мен қүрамын анықтауға байланысты көптеген сүрақтар төңірегінде сөз еткен. Сондықтан қылмыс туралы Қазақстан Республикасы криминалист-ғалымдардың, оның ішінде профессор Г.Ф.Поленовтың, профессор Жекебаевтың, Ағыбаевтың, Нұртаевтың, Баймурзиннің ғылыми еңбектерінде де айтылған.
Осыған ұқсас қылмыс туралы ұғым мен маңызы шамалы істер одақтас республикалардың ҚК 1926-1935 жылдарға дейін болды.
Қылмыс туралы ұғымның кейбір зандар жинағында өзара айырмашылықтар болғанымен, қылмыстың басты белгісі ретінде оның әлеуметтік табиғатын білдіретін қоғамға қауіптілігі негізге алынды.
Қазақстан Республикасында қылмыстық анықтама берілген. Ол ҚК 9 бабы бойынша айтылған: "Жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамға қауіпті әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады". Бұл анықтамаларда қылмыстың қауіптілігі тікелей айтылған. Бұл туралы басқа да баптарда айтылған, мысалы 2 бап: "Бұл міндетті жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасы қылмыстық заңдары қоғамға қауіпті іс-әрекеттердің қандай қылмыс болып табылатындығын анықтайды және қылмыс істеген адамдарға қолдануға тиісті жазаны белгілей-ді". 3 бап бойынша "қылмыстық жауапқа және жазаға тек қана ҚР КҚ А. 1997ж. 4, 5, 6, бет. қылмыс істегенге, яғни яғни қылмыстық занда көрсетілген қогамға қауіпті іс-әрекеті қасақана немесе абайсызда істегенде айыпты адам тартылады.
Қазақстан ҚК 9 бап қылмыстық қоғамдық қауіптілігінің белгілеріңн саралап, оның жалпы түрлерін көрсеткен: қоғамдық қүрылыс, шаруашылық жүйесі, сонымен қатар мемлекет тәртібін қылмыспен бұзушылықтың барлық түрі.
Бұдан шығатын қорытынды қылмыстық басты-белгісі оның қоғамға қау іптілігі.
Қоғамдық қауіптілік адам іс-әрекетінің формасы емес, оның марериясы мен мазмұнын беретін материалдық белгісі ретінде қаралады.
Қылмыстық қоғамдық қауіптілігі объективті және субъективті белгілерінің жиынтығына байланысты.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге әкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндықтың зардабының мәні мен өлшемін, кінәнің формасы мен түрінен, ниетінен, қылмыстық мақсатынан, оның жасалуынан т.б. көрінеді.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге әкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндылығының өзгешелігінің сапасын аныктайды. Ол қылмыстық қол сүғудың объектісінің мазмұнына нақты қоғамдық қатынас, әкелген зиянның мөлшері, көлемі, маңызы, мазмұны (материалдық, моральдық, идеологиялық, рухани әлеуметтік -- психологиялық, үйымдастьфу -- басқару), қылмыстық қол сүғудың жасмалу ерекшелігіне (зорлау, зорлықсыз, қарапайым немесе лашықтанаған), кінәнің түріне (әдейі не байкаусызда), қылмыстық ниет пен мақсатының мазмұнына (арам пиғылы, жеке опасыз ниеттері) байланысты.
Қоғамдық қауіптілік дәрежесі. -- ол қауіпті істің бір немесе со лмәнімен салыстырғанда топтық көрінісі. Ол шығынның көптігінен (ірі материалдық шығын, жеңіл тән жарақаты), кінәнің дәрежесімен (алдын-ала ойластырылған, кенеттен ойланған, өрескел байқаусыздық), қылмыстық мотиві мен мақсатының опасыздық дәрежесімен, қылмыстық қауіптілігінің орнының ерекшеоігіне, уақытына байланысты "қылмыстың жасалу жағдайымен (соғыс кезінде, қоғамдық апат жағдайында) және басқа қылмыстың жасалу жағдайларымен анықталады.
Қоғамдық қауіптілік әрекеті, егер жасалғанда ол заңда көрсетілген болса, яғни заңға немесе күқыкқа қарсы болмаса, қылмысқа есептелмейді.
Сот органдары кейде қылмыстық андуды қысқартып, қоғамдық Іқауіпсіздік іс-әрекеттің жоқтығын көрсетіп, сонымен қатар оларға тәртіптік санкция қолдану қажеттігін мойындайды. 1 Ал, бүған мысал келтіретін болсақ "Қазақстан Республикасы Жоғары сотының қылмыстық істер жөніндегі сот коллегиясы Булыіевпен Буренков ісі бойынша былай деген: "Бульцов пен Буренковтың колхоз аттарын көршілес деревняға баруға өз еріктерімен алғандығы туралы айғақ белгіленген және сот тергеуін-де сотталушыларымен мойындалған. Бірақ Бұл әрекеттің қоғамдық қауіптілік сипаты аз мағыналы болғандықтан, олар қылмыс болып табылмайды" деген.
Бульцов пен Буренков колхоз мүшесі сияқты тәртіптілік теріс қылық жасаған, қылмыстық ретте емес, ауыл шаруашылық артель уставында қарастырылған ретте жазалануы мүмкін.
9 баптың 2 тармағында көрсетілген іс-әрекет белгілері екі түрде болуы мүмкін. Бірінші -- шамалы дәрежеде қоғамдық қауіптілік болмайтын іс-әрекет. Бұл әрекеттерде қылмыстық заңның кейбір белгілері сәйкес келуі мүмкін, бірақ ол не қылмыстық, не әкімшілік, не тәртіптік жауаптылыққа тартылмайды.
Іс-әрекеттің екінші түрі -- Бұлар белгілі дәрежеде қоғамдық қауіпті болатын, бірақ қылмыстық жауапкершілікке тартылу дәрежесінде емес. Ол 9 баптың 1 тармағында айтылған қылмыстық қоғамдық қауіптілік дәрежесіне жетпейді. Бұл іс-әрекеттер өздерінің қауіптілік дәрежесіне сәйкес немесе тәртіптік жауапкершілікке тартылуы мүмкін. 9 баптың 2 тармағы іс-әрекеттің бірінші түрі жатады.
Теріс қылық пен қоғамдық қауітілігі бірдей емес. Бұлардың ортақ жері -- ол екеуінде де сөз іс-әрекет туралы болуында. Араларындағы айырмашылық - қылмыс пен теріс қылық әртүрлі дәрежеде қоғамға кауіпті.
Қылмыс пен басқа құқық бұзушылықтың арасындағы айырмашлықтар объект, қоғамдық қауіптілік және қүқыққа қарсылық арқылы өтеді. Мемлекеттің саяси және әкономикалық негіздері, адам өмірінің қоғамдық қауіпсіздігі және мемлекеттік басқару негіздері, 1 кейбір аса қауіпті әскери қылмыстардың объектілері тек қана осы 1 қылмыстың қүқық қорғауында болады. Ал қүқықтың басқа салалары Бұл объектілерді тек жаңашалап қана қорғайды.
Қылмыс пен қүқық бұзушылық түрлеріне сәйкес объектілері бойынша да айырмашылықтары бөлінеді. Бұлар, негізінен, басқару ретінде алып сатарлыққа, бүзақылыкқа, қаңғыбастыққа қарсы қылмыстар.
Тәртіптік теріс қылмыстар объектісі мемлекеттік тәртіп. Ол қандай да болса коллектив қатарындағыларға нақты бекітілген тәртіпке бағынуды міндеттейді. Ал азаматтық қүқық бұзушылық объектілері азаматтық заңда нақты көрсетілген. Кылмыс барлық уақытта қылмыс емес күқық бұзушылықтан қоғамдық қауіптілік сипаты болады.
Барлық құқық бұзушылықтар қоғамдық қауіпті. Яғни, олар шын мәнінде қоғамдық қатынастарға белгілі зиян келтіреді немесе оның қаупін тудырады.
М.А.Шнейдер, А.М.Васильев және И.С.Самошенколардың көзқарасы мынадай болды: "Қоғамдық қауіпті тек қылмыс белгісі деп санап, ал басқа қүқық бұзушылықты қоғамға қауіпті емес,, қоғамдық зиян деп айтуды үсынды.
"Қылмыс қүқық бұзушылықтардан дәрежеге әсер ететін барлық белгілер -- залал, тәсіл, уақыт, орын жасалынған қылмыстың мақсаты мен арнаулы субъектінің ерекше сапалығымен ерекшеленеді". Бұлардың ішінде шешуші қылмыстық залал, одан кейін қайталау болып табылады Субъективтік әлементтерден ерекше мағыналы мақсат алады.
Қылмыс онымен тікелей байланысты жаза қоғам тарихының
барлық дәуірлерінде өзгеріссіз болып келген ұғым дар емес.
Қылмыс та күбылмалы, өзгеріп тұратын ұғым дардың бірі. 1926 жылы Ресей Қылмыстық Кодексі 1959 жылы қабылданған . Қазақстан Қылмыстық Кодексімен салыстырғанда, қазіргі уақытқа дейін 75 бап алынған.
Қылмыс дегеніміз -- біріншіден, қылмыстық занда көрсетілген ! іс-әрекет. Бұл қылмыстың тарихи анықтамасы: екіншіден, Бұл қоғамға қауіпті іс-әрекет. Бұл жерде бірінші формальды анықтама, екінщі материалдық анықтама. Яғни қылмыс қауіпті ғана әрекет і немесе әрекетсіздік емес, тек қылмыстық занда атап көрсетілген әрекет немесе әрекетсіздік.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 9 бабында қылмыс дегеніміз - қылмыстық занда көзделген, қоғамдық қүрылыста, оның саяси және әкономикалық жүйелеріне, мемлекет-тік меншігіне, азаматтардың жеке басына, саяси, еңбек, мүліктік және басқа күқықтары мен бостандықтарына қиянат жасайтын қоғамдық қауіпті іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік). Сондай-ақ қүқық тәртібінде қиянта жасайтын қылмыстық занда көзделген қоғамға қауіпті іс-әрекет.
Қылмыс кез-келген заңға қайшы келетін әрекет немесе әрекетсіздік емес, ол тек қылмыстық заңда көрсетілген нормаға қайшы әрекет немесе әрекетсіздік. Қылмыстық заңға қайшы әрекет немесе әрекетсіздік дегеніміз керек. Қылмыстық зандарға кіретін нормаларға көрсетілген күрамдағы белгілерге дәл келтіретін әрекет немесе әрекетсіздік. Қылмыстық заңға қайшы келетін әрекет немесе әрекетсіздіктердің басқа да заңдарға қайшы келетін әрекеттер мен әрекетсіздіктерден өзгешелігі бар.
Қылмыстың қоғамдық кауіптілігіні нақты дәрежесін анықтауда жазаны дараландыру үшін және кінәліні жүртшылдыққа қайта тәрбиелеуге беруді шеіігу үшін екі топтағы жағдай есепке алынуы қажет: барлық қылмыстық іс-әрекеттің субъективті және объективті белгілерінің қогамдық қауіптілігінің нақты дәрежесі бір жағынан және жеңілденетін, ауырланатын Қылмыстық Кодексте көрсетілген. 53 және 54 баптағы жағдайлар екінші жағынан жаза тағайындаудың жалпы негіздері Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 52 бабына сәйкес істелген сипатын және қоғамға қауіптілік сипатын және қоғамға қауіптілік, айыптының жеке басының кім екендігін, істің жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын мән-жайы есепке алынады.
"Жаза дегеніміз -- істелген қылмыстың сазайын тарттыру ғана емес, оның мақсаты -- сотталған адамды түзеу әлеуметтік әділет-тілікті орнату болып табылады және еңбекке адалдықпен қарау, заңдарды дәлме-дәл орынлау, сотталғандарды да басқа адамдарды да жаңа қылмыстарды істендіруден сақтандыру болып табылады" -делінген ҚР ҚК-нің 38-бабында.
Қылмыстың екінші қасиеті -- ол қылмыстың кінәлі істелуі болып табылады. Қылмыстың тағы бір белгісі ол қылмыстың заңда көрсетілуі. Қылмыстың заңда көрсетілуі, ол мұндай іс-әрекеттің заңға қайша екенін, яғни қылмыстық заңмен қылмыс ретінде қаралуын білдіреді.
Ал, басқаша сөбен болса қылмыс жасаган адам, мұндай әрекеттің дамуын күрайтын заң нормаларын бұзады.
Қоғамға қауіптілік - қанша қылмыс болса да қылмыс қүрамы болмаса, ол қылмыс танылмайды. Іс-әрекетті қылмыс деп тану үшін ол міндетті түрде қылмыстық заңымен қаралуы мүмкін.
Субьективтік әлементтерден ерекше мағынаны мақсат алады. Сонымен қатар қылмыстан басқа қүқық бұзушылықтардан бөліп қарауда, қылмыстың субъективті
белгілері ретінде заң көп ретте қатігездікті айтады. Қүқық бұзушылықтар әкімшілік тәртіптік және азаматтық нормалар тиым салынумен, әкімшілік санкциялар қылмыстық санкциялардан едәуір кіші репрессивтігімен ерекшеленеді. Қылмыстық жазалау басқа әкімшілік немесе тәртіптік жауаптылықтан қатандау. Ал, моральға қарсы теріс қылық ешқашанда мемлекеттік күштеу шараларымен жазаланбайды. Қылмыс топтарының негізі болып олардың жалпылай қоғамдық қауіптіліг болмаса, қылмыстық іс-әрекеттің нақты белгісі болмаса, осындай белгілер жиынтығы бола алады. қылмыс белшілері толық болмаса, ондай іс-әрекет қылмыс болып табылмайды. Оны мына мысалдардан көреміз: Алматы облысы, Жамбыл аудандық халық сотының 1997 жылы 11 сәуірдегі үкімімен Әбдиев Қазақстан Республикасы Кодексінің 251 бабы, 4 бөлігіне сәйкес айыпталып, 1 жылға бас бостандығынан айырылған және жазасын өтеген.
Ол суық қару болып саналатын қолдан жасалған пышақты жеке меншік көлігінің ішінде үстағаны үшін айыпталған. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының бірінші орынбасары Әбдиевті жазықсыз деп тауып, Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының төралқасына наразылық жолдаған. Наразылық-та Әбдиевке тағылған айыптың дәлсіздігіне байланысты оған қатысты сот үкімін жойып, істі қысқарту жөнінде мәселе қойган және өз үсынысын төмендегі дәйектермен түсіндірген:
Аддын-ала тергеу кезінде Әбдиевке ҚК-тің 257 бабы 1 тармағымен (кәнігі бүзақылық), 179 бабы 1 тармағымен (шабуыл жасап тонау, яғни жәбірленушінің өміріне не денсаулығына қауіпті түрде күш жүмсап немесе сондай күш жүмсаймын деп қорқытып, едәуір зиян келтірген үшін айыталады.
Осы еңбекте қылмыс күрделі әрі жан-жақты әлеуметтік кұбылыс ретінде қаралып, оның бір жағынан әлеуметтік-қүқықтық мәні мен мазмұны, екінші жағынан, күқықтық түрі талданады. Кривоченко Л.Н. Қылмысты жіктеу. Хорьков. Жоғары мектеп. 1983ж. ІЗОбет.
Бұл монографияда қылмысты жіктеу мәселесі оның қоғамдық қауіптілігінің мәні мен дәрежесі қылмыстың, қүқықтың жалпы бөлігіндегі олардың орны зерттеледі. Мұндай жіктердің материалдық және формальды белгісін нақты қылмыс категориясының жалпы және өзіндік ерекшелігін, оның заңды қылмыстық-қүқықтық зардабын зерттейді. Сахаров А.Б. КСРО қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен қылмыстық себептері. М. Заң әдебиеті, 1961ж. 277б. Сахаров еңбегінде қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен оның қогамға қарсы қылықтарының себебі туралы мәселе әлеуметтік жағынан зерттеледі. Автор соттау кезіндегі сот тәжірибесін пайдалана отырып, қылмыскердің мінезінің негізіне жататын оның жеке көзқарасы мен қылмысқа түркісі болушы жағдайдың себебін талдайды.
Қылмыскердің іс-әрекет жасауының субъективті және объективті жагдайы, жеке тұлғаның адамгершілігінің қалыптасу жайы қандай болатыны да сөз етіледі. Дурманов Н.Д. Қылмыс туралы түсінік. М.; Л.; КСРО ҒА баспасы, 1948ж. 311б .Профессор Дурмановтың монографиясы бұл күнде де өзнің
ғылыми және практикалық қүндылығын жайған жоқ. Бұл жұмыстағы басты ой - қылмыс заңдылық ұғым бола отырып, қоғамдық өмірдегі белгі бір қүбылыс ретінде қоғамның өзімен тығыз байланыста болатынын, содан негіз алатындығын айту.
Н.Ф. Кузнецова "Қылмыс пен қылмыстық" Моск. Унив. 1969 ж Қазақстан қылмыстық қүқығы. Жалпы бөлім. А. 1986ж. 53-бет.
II -- бөлім.
Қылмыс онымен тікелей байланысты жаза қоғам тарихының барлық дәуірлеріңде өзгеріссіз болып келген ұғым дар емес. Қылмыста қүбылмалы, өзгеріп тұратын ұғым дардың бірі. 1926 жылы Ресей
Қылмыстық Кодексі 1959 жылы қабылданған Қазақстан Қылмыстық Кодексімен салыстырғанда, қазіргі уақытқа дейін 75 бап алынған.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҮЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ
ЗАҢ ФАКУЛЬТЕТІ
Қылмыстық құқық және криминалогия кафедрасы
Диплом жұмысы
Тақырыбы: Қылмыстың санаттары
Орындаған:
күндізгі оқу бөлімінің,
4-курс студенті
Жолдасбеков У.Б
Ғылыми жетекші:
оқытушы
О.Н.Тілепбергенов
Диплом қорғауға жіберілді:
____ ___________2008 жыл.
Кафедра: Қылмыстық құқық және криминалогия кафедрасының меңгерушісі,заң ғылымының докторы,профессор
________________А.Н.Ағыбаев
Алматы, 2008
Мазмұны
Кіріспе
Бірінші тарау. Қылмыстық құқықтағы қылмыс туралы ұғым
және оның белгілері
Екінші тарау. Қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың түрі
мен қүрамы
Үшінші тарау. Қылмысты топтастыру
Реферат
Қылмыс қоғамға қауіпті, қылмыстық заңға қайшы, кінәлі түрде істейтін және Қылмыстық жазамен жазалауға іс-әрекет. Қолданылып жүрген қылмыстық заңға сәкес қылмыс белгілері осы айтылған төрт белгіден құралады.
Ал Қылмыстық Кодексте қылмыстың белгісіне: қоғамға қауіптілік, қылмыстық заңға қайшылық, кінәлілік және жазаланушылық жүреді деп көрсетілген. Өйткені қылмыстық ұғымы жазадан кең ұғым . қылмыстың барлығына бірдей жаза қолданыла бермеуі де мүмкін. Өйткені жаңа Кодексте қылмыстық жаза болып табылмайтын қоғамдығ ықпал ету шараларында кең орын берілген.
Дипломдық жұмыста қылмыстың санаттарына жеке мән берілді, олардың өзара бөліну критерилері сараланды, қылмыстарда осылай жүктеудің оларды саралауга және жаза тағайындаудағы маңызы көрсетілді.
Дипломдық жүмыс осы күрделі ұғым қылмыстың түсінігіне арналған. Осыған орай Пионтковскийдің, Куриновтың, Дурмановтың, Поленовтың, Бармурзиннің, Ағыбаевтің, Нұртаевтың, Ахметовтың т.б. ғалымдардың еңбегін зерттей отырып, тақырып бойынша өз ойымды толық жеткізуге барынша күш салдым.
Дипломдық жұмыс жазу барысында жергілікті сот тәжірибелерінде кеңінен қолдануға тырыстым. Диплом жүмысы қылмыстың саласындағы ғылыми зерттеулерге, соңғы жылдардағы негіздеуді басты мақсат еткен.
Кәмелетке толмаған айыптаушыларға қатысты жауап алу процесіне үшінші жактардың, яғни ата-анала-рының, педагогтарының, психологтардың шақырылуына көңіл бөлінген. Айыпталушыдан жауап алуды бекіту кезінде хаттамамен қоса, қосымша құрал, аудио - және бейне жазбаларды қолдану ұсыныла-ды. Материалды тергеу практикасынан алынған бірнеше мысалдар келтірілген.
Айыпталушыдан жауап алған кездегі тергеушінің тактикалық тәсілдерді қолдану қызметінің негізгі ерекшеліктері, осы жұмысымда сөз болып, тергеушінің жауап алар алдындағы дайындық жұмыс-тарымен таныстырып өтуге тырыстым. Әртүрлі авторлардың осы тергеу әрекетіне байланысты жазған еңбектерінен үзінділер келтірдім. Қорытынды бөлімде қылмыстың алдын алу мәселелері сөз болады.
Кіріспе
Дипломдық жұмыс қылмыстық құқық бойынша Қылмыстың санаттары деген тақырыпқаь арналған. Жұмыс кіріспеден, қорытындыдан және үш тараудан тұрады. Олар:
1) Қылмыстың санаттары бойнша қылымыстың түсінігі мен белгілірі.
2) Қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың құрамы мен түрі;
3) Қылмысты топтастыру; Қорытынды және пайдаланылған
әдебиеттер тізімі.
Кіріспеде пайдаланылған әдебиеттер тізіміне шолу жасалған.
Бірінші тарауда қылмыстық қүқық бойынша қылмыстың түсінігі мен белгілеріне анықтама берілген.
Екінші тарауда қылмыс қүқық бойынша қылмысты топтастыру туралы айтылады. Қылмысты жіктеуде оның қоғамға қауіптілігін міні мен дәрежесіне және 20, 21 баптар бойынша кінәсінің түріне қарай қарастырылады.
Қылмыс түрі 4 топқа бөлінген: 1) онша ауыр емес; 2) ауырлығы орташа; 3) ауыр; 4) еркше ауыр қылмыс. Мүнда қылмыстың басқа тәртіп бұзушылыққа қарағанда қоғамдық қауіптілігінің дәрежесі мен мәні айтылған.
Қорытынды бөлімде қылмыстың алдын алу мәселелері сөз болады.
Диплом жүмысы қылмыстың саласындағы ғылыми зерттеулерге, соңғы жылдардағы негіздеуді басты мақсат еткен.
Пайдаланған еңбектер:
1. Прохорова В.С. Монография. Қылмыс пен жауапкершілік. Ленинград университеті баспасы, 1984. 1356. Бұл еңбек қылмыстық-қүқықтық санаттары - қылмыс пен жауапкершіліктің іргелілігін зерттеуге арналған.
Бұл еңбекте қылмыс күрделі әрі жан-жақты әлеуметтік
кұбылыс ретінде қаралып, оның бір жағынан әлеуметтік-күқықтық
мәні мен мазмұны, екінші жағынан, күқықтық түрі талданады.
2. Кривоченко Л.Н. Къілмысты жіктеу. Хорьков. Жоғары мектеп. 1983ж. ІЗОбет.
Бұл монографияда қылмысты жіктеу мәселесі оның қоғамдық кауіптілігінің мәні мен дәрежесі қылмыстың, күқықтың жалпы бөлігіндегі олардың орны зерттеледі. Мұндай жіктердің материалдық және формальды белгісін, нақты қылмыс категориясының жалпы және өзіндік ерекшелігін, оның занды қылмыстық-қүқықтық зардабын зерттейді.
3. Сахаров А.Б. КСРО қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен
қылмыстық себептері. М. Заң әдебиеті, 1961ж. 2776.
Сахаров еңбегінде қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен оның қоғамға қарсы қылықтарының себебі туралы мәселе әлеуметтік жағынан зерттеледі. Автор соттау кезіңдегі сот тәжірибесін пайдалана отырып, қылмысдің мінезінің негізіне жататын оның жеке көзқарасы мен қылмысқа түрткі болушы жағдайдың себебін талдайды.
Қылмыскердің іс-әрекет жасауының субъективт және объективті жағдайы, жеке тұлғаны адамгершілігінің қалыптасу жайы қандай болатыны да сөз етіледі.
4. Дурманов Н.Д. Қылмыс туралы түсінік. М.; Л.; КСРО ҒА
[ баспасы, 1948ж. 3116.
Профессор Дурмановтың монографиясы Бұл күнде де өзнің ғылыми және практикалық күндылығын жайған жоқ.
Бұл жұмыстағы басты ой - қылмыс зандылық ұғым бола отырып, қоғамдық өмірдегі белгілі бір қүбылыс ретінде қоғамның өзімен тығыз байланыста болатынын, содан негіз алатындығын айту.
Мұнда алғашқыда қылмыс нақтылы жасалған объективті өмірдегі адамның іс-әрекеті ретінде анықгалады ( бөлім)
Келесі бөлімде қылмыстық материалдық белгілерінің ерекшелігі анықгалады ( , V, V бөлімдер). Одан кейінгі екі бөлім г қылмыстық заңға қарсы әрекет-әрекетсіздік екендігін заң жүзінде анықгауға арналған (V , V бөлімдері).
V бөлімде қылмыстық әрекеттің моральға қатынасын
айтады.
X бөлімде жоғары бөлімдерде айтылғандарға талдау жасайды,
қылмысқа жалпы анықтама береді.
Соңғы X бөлім қылмыс пен тәртіпті бұзушылықтың өзгешелігін бір-бірінен шектеу туралы айтылған.
5. Саркисов Г.С. Қылмысты ескертудің әлеуметтік жүйесі.
Ереван "Аәастан" баспасы, 1975ж. 157 бет.
Монография қылмысты ескертудің проблемаларына арналған. Мүнда қылмысты жоюдың міндеттері мен шаралары қаралады, әлеуметтік жүйесіне талдау беріледі. Яғни, оның ұғым ы, мазмұны, субъектісі, жіктелуі, бұл жүйе кұрылысының кейбір ерекшеліктері, оның тиімді болуына жасалатын жағдай айтылған.
6. РСФСР-ға еңбек сіңірген қайраткер, заң ғылымының докторы, профессор М.И.Ковалевтің монографиясында ("Қылмыс ұғым ы мен белгілері және оның жіктеудегі мәні", Свердловск, 1977ж.) кеңестік қылмыстық-қүқыктық ғылымдағы негізгі пробле- малардың бірі ретінде қылмыс туралы түсінік зерттеледі. Автор бұл тақырыпта қылмыстық жауапкершіліктің заңды негізінде қылмыстық белгілері мен қүрамын анықтауға байланысты көптеген сұрақтар төңірегіңде сөз еткен. Сондыктан қылмыс туралы Қазақстан Республикасы криминалист-ғалымдардың, оның ішінде профессор Г.Ф.Поленовтың, профессор Жекебаевтың, Ағыбаевтың, Нүртаевтың, Баймурзиннің ғылыми еңбектерінде де айтылған. Қазақстан
Бірінші тарау
Кылмыстық қүқықтағы қылмыс туралы ұғым мен оның белгілері
Қылмыстың алғашқы нормативті анықтамасы "РСФСР қылмыстық қүқығын басқарудың бастамасында" (1919ж.) берілді, 5 бап "қылмыс қылмыстық қүқықпен қорғалатын қоғамдық қатынас тәртібін бұзу". 6 бап қылмыс "сол жүйенің қоғамдық қатынасына қауіпті әрекет не әрекетсіздік" ретінде анықгалған. 3 бап қылмыстың сол жүйенің қоғамдық қарым-қатынасын қауіпті деп танылуының негізі айтылған. Мүнда Бұл жүйенің қоғамдық қатынасы "пролетариат диктатурасы кезеңінде капитализмнен коммунизмге өтеудегі ұйымдастырушы
таптық, көпшілік еңбекшілердің мүддесіне" сәйкестігі көрсетілген.
1922 жылғы РСФСР ҚК 6 бабында қылмыс "коммунистік құрылысқа өтудің өтпелі кезеңінде жүмысшы мен шаруалар өкіметі белгіленген кеңес күрылысына қауіп төнетін әрекет пен ? әрекетсіздік" деп мойындаған.
1926 жылғы РСФСР ҚК 6 бабында "социалистік қүрылысқа өтудің өтпелі кезеңінде жүмысшы мен шаруалар өкіметі белгіленген кеңестік күрылысқа қарсы бағытталған не болмаса тәртіп бұзушы қоғамдық қауіпті әрекет не әрекетсіздік" деп белгіленген.
Н.Д.Дурманов. Қылмыс ұғым ы. КСРО ҒА баспасы, 1948ж. : 2496.
Қылмыстық материалдық белгілерін одан әрі даматы отырып, қоғамға қауіптілігін 6 бап ескертпесінде былай белгіленген: Осы Кодекстің Негізгі бөлімінің баптарында маңызды шамалы және зияндылығының зардабы қоғамдық қауіптілік мәнінен айырылған жаттанды және теріс ықпалға түскен белгілері бар әрекет қылмысқа есептелмейді".
Осыған үқсас қылмыс туралы ұғым мен маңызы шамалы істер одақтас республикалардың ҚК 1926-1935 жылдарға дейін болды.
Қылмыс туралы ұғым ның кейбір зандар жинағында өзара айырмашылыктар болғанымен, қылмыстың басты белгісі ретінде оның әлеуметтік табиғатын білдіретін қоғамға қауіптілігі негізге алынды.
Қазақстан Республикасында қылмыстық анықтама берілген. Ол ҚК 9 бабы бойынща айтылған: "Жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамға қауіпті әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады". Бұл аныктамаларда қылмыстың қауіптілігі тікелей айтылған. Бұл туралы басқа да ( баптарда айтылған, мысалы 2 бап: "Бұл міндетті жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасы қылмыстық зандары қоғамға қауіпті іс- әрекеттердің қаңдай қылмыс болып табылатындығын анықтайды және қылмыс істеген адамдарға қолдануға тиісті жазаны белгілей-ді". 3 бап бойынша "қылмыстық жауапқа және жазаға тек қана ҚР ҚК А. 1997ж. 4, 5, 6, бет. қылмыс істегенге, яғни яғни қылмыстық заңда көрсетілген қоғамға қауіпті іс-әрекеті қасақана немесе абайсызда істегенде айыпты адам тартылады.
Қазақстан ҚК 9 бап қылмыстық қоғамдық қауіптілігінің белгілеріңн саралап, оның жалпы түрлерін көрсеткен: қоғамдық ; қүрылыс, шаруашылық жүйесі, сонымен қатар мемлекет тәртібін қылмыспен бұзушылықгың барлық түрі.
Бұдан шығатын қорытынды қылмыстық басты-белгісі оның қоғамға қау іптілігі.
Қоғамдық қауіптілік адам іс-әрекетінің формасы емес, оның материясы мен мазмұнын, беретін материалдық белгісі ретінде қаралады.
Қылмыстық қоғамдық қауіптілігі объективті және субъективті белгілерінің жиынтығына байланысты.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге әкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндықгың зардабының мәні мен өлшемін, кінәнің формасы мен түрінен, ниетінен, қылмыстық : мақсатынан, оның жасалуынан т.б. көрінеді.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге өкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндылығының өзгешелігінің сапасын анықгайды. Ол қылмыстық қол сұғудың объектісінің мазмұнына нақгы қоғамдық қатынас, әкелген зиянның мөлшері, көлемі, маңызы, мазмұны (материалдық моральдық, идеологиялық, рухани әлеуметтік -- психологиялық, үйымдастыру басқару), қылмыстық қол сүғудың жасмалу ерекшелігіне (зорлау,зорлықсыз, қарапайым немесе лашықтанаған), кінәнің түріне (әдейі не байқаусызда), қылмыстық ниет пен мақсатының мазмұнына (арам пиғылы, жеке опасыз ниеттері) байланысты.
Қоғамдық қауіптілік дәрежесі. -- ол қауіпті істің бір немесе сол мәнімен салыстырғанда топтық көрінісі. Ол шығынның көптігінен (ірі материалдық шығын, жеңіл тән жарақаты), кінәнің ; дәрежесімен (алдын-ала ойластырылған, кенеттен ойланған, өрескел байқаусыздық), қылмыстық мотиві мен мақсатының опасыздық дәрежесімен, қылмыстық қауіптілігінің орнының ерекшеоігіне, уақытына байланысты "қылмыстың жасалу жағдайымен (соғыс кезінде, қоғамдық апат жағдайында) және басқа қылмыстың жасалу жағдайларымен анықталады.
Қоғамдық қауіптілік әрекеті, егер жасалғанда ол занда көрсетілген болса, яғни заңға немесе күқыққа қарсы болмаса, қылмысқа есептелмейді.
Қылмыстық қүқыққа қарсылық қылмысты әрекеттің басқа міндеті белгісіне жатады. Қылмысқа қарсы қылмыс заңда қаралған ; нақты қоғамдық қауіпті әрекетпен сипатталады.
Заңға қарсы әрекет қылмыстық занда көрсетілгне норманы [ бүзып, тиым салған іс заңмен қорғалған белгілі объектіге зиян жасау. Мысалы, Қазакстан ҚК 175 бапта: "Ұрлық, яғни бөтеннің мүлкін жасырын үрлау, үш жыл дейін мерзімге бас бостандығынан айыруға немесе екі жыл мерзімге түзеу жұмыстарына жазаланады" делінген. Бүдан байқағанымыз біреудің мүлкін үрлау заңға қарсы әрекет, себебі заңмен қорғалған біреудің меншігіне шығын жасау болып табылады.
Қылмысты сипаттай келе, оның адамгершілікке жатпайтын
қьшық, басқалардың моральдық қарсылығын тудыратын жатқылық - екенін аңғарамыз.
Біздің қоғамда қүқық пен адамгершілік бір-біріне қарсы
шықпайды, қайта толық бірлікте болады. Бұл біздің қоғамда құқық
пен адамгершілікті бір қағидамен қатар қоятындығын байқатады.
Бірақ, адамгершілкке жатқылықгың барлығы бірдей қоғамдық ^ қауіптілік дәрежесіне жете бермеу мүмкін. Ол әкімшілік, азаматтық
немесе т.б. ретте адамгершілік жағынан талқыға ғана салынуы
мүмкін.
Сонымен қорыта келгенде, біздің қылмыстық теорияда заңмен
қорғалған объектіге қастық жасау, зиян келтіру немесе зиян келтіру
қаупін төндіру, заңға қарсы жазаланатын қоғамға қауіпті іс-әрекет
қылмыс деп есептелінеді.
Қылмысты оның қоғамдық қауіптілігінің характері мен дәрежесіне қарай топтастыру проблемасы қылмыстық қүқық ғылымының өзекті мәселесә. Соңғы жылдары Бұл мәселеге ғалымдар ден қойғанмен біржақты шешімге келе алған жоқ. Қаралған мәселеде заңда нақты шешім болмауы қылмыс категориясы туралы пікірді әр түрлі етуде. Сондықган заң әдебиттерінде әр түрлі жіктеу кездеседі. Кейбір авторлар қыфлмысты бес санаткд бөлсе, кейбіреуі төрт санатқа бөледі. Төртке бөлгендердің арасыңда былай бөледі:
ерекше ауыр
ауыр
онша ауыр емес
ауырлығы орташа
Қылмысты тек қана екіге бөлу яғни ауыр немесе оған жатпайтын деп көрсету де кездеседі.
Қоғамдық қауіпті әрекеттің характері мен дәрежесі қылмысты іріктеудің негізіне жатады. Заңдар жинағында жекелеген қылмысқа сипаттама бергенде аса ауыр және өте қауіпті ұғым қолданылады. Дегенмен, Бұлардың қүқықтық зардабын салыстыра келгенде бір- біріне айырмашылығы жоқ екендігі , сондықтан бір топқа бір топқа біріктіріп ауыр қылмыс деуге болады.
Қазақстан Республикасының ҚК ауыр қылмыс Ұғым ы 9 бпта берілген: Осы баптың екінші бөлігінде аталған қоғамаға қауіптілігі күшті қасақана әрекеттер ауыр қылмыстар болып табылады.
Ауыр қылмыстарға мыналар жатады: Мемлекеттікконституциялық қүрылысына және қауыпсіздігіне қарсы қылмыстар (165-174 баптар), бандитизм (237 бап), жаппай тәртіпсіздік (241 бап), жасанды ақшаны немесе бағалы қағаздарды қолдан жасап өткізу (206 бап), жасанды ақшаны немесе бағалы қағаздарды қодан жасап өткізу (206 бап), жалған төлем карточкалары мен өзге төлем және есеп айырысу күжаттарын жасау немесе сату (207 бап), үрлық (175 бап), ерекше күнды заттарды үрлау (180 бап).
Қылмысты ауырлататын жағдайда тонау (178 бап),
қарақшылық (179 бап), бөтен адамның мүлкін қасақан жою не Бұлдіру (187 бап), абайсызда кісі өлтіру (101 бап), денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру (103 бап), бүйрыққа бағынбау немесе жауынгерлік кезекшілікті шекаралық қызметті атқарудың ережелерін бұзу (367 бап, 375 баптар), қашқындық (373 бап), қылмысты ауырлататын жағдайда әскери мүлікті қасақана немесе абайсызда жою немесе Бұлдіру (378, 388 баптар), қылмысты ауырлататын жағдайда жауынгерлік кезекшілік қызмет атқару ережелерін бұзу (366-376 баптар).
Заң шығарушылар ауыр қылмыстың тек екі конструктивті белгісін көрсететеді.
Бұл әрекет әдейі ойланған және жоғары қоғамдық қауіптілік әкелетін болады. Мұндай ауыр қылмыс мемлекетке , қоғамаға , жеке адамның мүддесіне қасақана жасалатындықтан қатаң жазаланып үзақ мерзімге бас бостандығынана айырылады. Кейбір ауыр қылмыстарға жер аудару, жерінен айдап жіберу, мүлкін конфискелеу сияқгы қосымша жаза қолданылады.
Әйелді зорлау (125 бап), қылмысты ауырдататын жағдайда өкімет билігін немесе өкілеттілігін асыра пайдалану (308 бап), қылмысты ауырлататын жағдайда пара беру немесе пара беруші мен пара алуцшының арасында деддал болу (311, 312,313 баптар), пара алу (311 бап), қылмысты көрінеу кінәсіз адамды қылмыстық жауапқа заңсыз тарту (344 бап), қылмысты ауылататын жағдайда жауап беруге мәжбүр ету (347 бап), біое түра зардапқа әкеп соктыққан әділетсіз үкім, шешім, үйғарым немесе қаулы шығару (350 бап), өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзу, бүзақылық (256,257 баптар), әуе кемесін немесе су кқлігін , не жылжымалы темір жол составын қаруды , оқ- дәріні немесе жарылғыш заттарды заңсыз сатып алу, беру, өткізу, сақтау , тасымалдау немесе алып жүру (251 бап), наркотик тау, тасымалдау немесе алып жүру (251 бап), наркотик заттарды өткізу мақсатымен үрлау, не қорқытып алу (260 бап), наркотик заттарды өткізу мақсатымен заңсыз жасау, алу, сақтау, тасу немесе жіберу немесе осындай заттарды өткізу (259 бап). Бүрын ауыр қылмысы үшін бас бостандығынан айырылған, екінші рет осындай қылмысты қайталаса соттың үкімімен өте қауіпті қаніпезер деп танылады. Өте қауіпті мемлекеттік қылмыскер мен кейбір ауыр қылмыскерге шартты түрде бас бостандығынан айырып міндетті жүмыс істеу жазасы шартты мерзімінен бүрын босату , жазасын жеңілдету жүрмейді. Сонымен қатар ауыр қылмыстыға амнистия қоанылмайды.
Қылмыстың қоғамдық қауіптілігінің сипаты қылмыс жасалған объектінің мазмұны мен маңыздылығына, объектінің мазмұны мен маңыздылығына, объектінің шеккен зардабының характеріне (материалдық, моральдік, саяси және т.б.) байланысты.
Осыған үқсас қылмыс туралы ұғым мен маңызы шамалы істер одақтас республикалардың ҚК 1926-1935 жылдарға дейін болды.
Қылмыс туралы ұғымның кейбір заңдар жинағында өзара айырмашылыктар болғанымен, қылмыстың басты белгісі ретінде оның әлеуметтік табиғатын білдіретін қоғамға қауіптілігі негізге алынды.
Қазақстан Республикасында қылмыстық анықтама берілген. Ол ҚК 9 бабы бойынша айтылған: "Жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамға қауіпті әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады". Бұл анықтамаларда қылмыстың қауіптілігі тікелей айтылған. Бұл туралы басқа да баптарда айтылған, мысалы 2 бап: "Бұл міндетті жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасы қылмыстық зандары қоғамға қауіпті іс-әрекеттердің қаңдай қылмыс болып табылатындығын анықтайды және қылмыс істеген адамдарға қолдануға тиісті жазаны белгілей-ді". 3 бап бойынша "қылмыстық жауапқа және жазаға тек қана ҚР ҚК А. 1997ж. 4, 5, 6, бет. қылмыс істегенге, яғни яғни қылмыстық занда көрсетілген қоғамға қауіпті іс-әрекеті қасақана немесе абайсызда істегенде айыпты адам тартылады.
Қазақстан ҚК 9 бап қылмыстық қоғамдық қауіптілігшің белгілеріңн саралап, оның жалпы түрлерін көрсеткен: қоғамдық құрьшыс, шаруашьшық жүйесі, сонымен қатар мемлекет тәртібін қылмыспен бұзушылықтың барлық түрі.
Бұдан шығатын қорытынды қылмыстық басты-белгісі оның қоғамға қау іптілігі.
Қоғамдық қауіптілік адам іс-әрекетінің формасы емес, оның марериясы мен мазмұнын. беретін материалдық белгісі ретінде қаралады.
Қылмыстық қоғамдық қауіптілігі объективті және субъективті белгілерінің жиынтығына байланысты.
Қылмыстық қүқыққа қарсылық қылмысты әрекеттін баска міндеті белгісіне жатады. Қылмысқа қарсы қылмыс занда қаралған нақты қоғамдық қауіпті әрекетпен сипатталады.
Заңға қарсы әрекет қылмыстық занда көрсетілгне норманы бүзып, тиым салған іс заңмен қорғалған белгілі объектіге зиян жасау. Мысалы, Қазақстан ҚК 175 бапта: "Үрлық, яғни бөтеннің мүлкін жасырын үрлау, үш жыл дейін мерзімге бас бостандығынан айыруға немесе екі жыл мерзімге түзеу жұмыстарына жазаланадьГ делінген. Бүдан байкдғанымыз біреудің мүлкін үрлау заңға қарсы әрекет, себебі заңмен қорғалған біреудің меншігіне шығын жасау болып табылады.
Қылмысты сипаттай келе, оның адамгершілікке жатпайтын қылық, басқалардың моральдық қарсылығын тудыратын жатқылық екенін аңғарамыз.
Біздің қоғамда қүқық пен адамгершілік бір-біріне қарсы шықпайды, қайта толық бірлікте болады. Бұл біздің қоғамда қүкық пен адамгершілікті бір қағидамен қатар қоятындығын байқатады. Бірақ, адамгершілкке жатқылықтың барлығы бірдей қоғамдық қауіптілік дәрежесіне жете бермеу мүмкін. Ол әкімшілік, азаматтық немесе т.б. ретте адамгершілік жағынан талқыға ғана салынуы мүмкін.
Сонымен қорыта келгенде, біздің қылмыстық теорияда заңмен қорғалған объектіге қастық жасау, зиян келтіру немесе зиян келтіру қаупін төндіру, заңға қарсы жазаланатын қоғамға қауіпті іс-әрекет қылмыс деп есептелінеді.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге әкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндыктың зардабының мәні мен өлшемін, кінәнің формасы мен түрінен, ниетінен, қылмыстық мақсатынан, оның жасалуынан т.б. көрінеді.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге әкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндылығының өзгешелігінің сапасын анықгайды. Ол қылмыстық қол сүғудың объектісінің мазмұнына нақты қоғамдық қатынас, әкелген зиянның мөлшері, көлемі, маңызы, мазмұны (материалдық, моральдық, идеологиялық, рухани әлеуметтік -- психологиялық, ұйымдастыру -- басқару), қылмыстық қол сүғудың жасмалу ерекшелігіне (зорлау, зорлықсыз, қарапайым немесе лашықтанаған), кінәнің түріне (әдейі не байқаусызда), қылмыстық ниет пен мақсатының мазмұнына (арам пиғылы, жеке опасыз ниеттері) байланысты.
Қоғамдық қауіптілік дәрежесі. -- ол қауіпті істің бір немесе со лмәнімен салыстырғаңда топтық көрінісі. Ол шығынның көптігінен (ірі материаддық шығын, жеңіл тән жарақаты), кінәнің дәрежесімен (аддын-ала ойластырылған, кенеттен ойланған, өрескел байқаусыздық), қылмыстық мотиві мен мақсатының опасыздық дәрежесімен, қылмыстық қауіптілігінің орнының ерекшеоігіне, уақытына байланысты "қылмыстың жасалу жағдайымен (соғыс кезінде, қоғамдық апат жағдайында) және басқа қылмыстың жасалу жағдайларымен анықталады.
Қоғамдық қауіптілік әрекеті, егер жасалғанда ол заңда көрсетілген болса, яғни заңға немесе қүқыққа қарсы болмаса, қылмысқа есептелмейді.
Ерекше мағынаны мақсат алады. Сонымен қатар қылмыстан басқа құқық бұзушылықтардан бөліп қарауда, қылмыстың субъективті белгілері ретінде заң көп ретте қатігездікті айтады. Қүқық бұзушылықтар әкімшілік тәртіптік және азаматтық нормалар тиым салынумен, әкімшілік санкциялар қылмыстық санкциялардан едәуір кіші репрессивтігімен ерекшеленеді.
Қылмыстық жазалау басқа әкімшілік немесе тәртіптік жауаптылықган қатаңдау. Ал, моральға қарсы теріс қылық ешқашаңда мемлекеттік күштеу шараларымен жазаланбайды.
Қылмыс топтарының негізі болып олардың жалпылай қоғамдық қауіптіліг болмаса, қылмыстық іс-әрекеттің нақты белгісі болмаса, осындай белгілер жиынтығы бола алады. қылмыс белшілері толық болмаса, ондай іс-әрекет қылмыс болып табылмайды. Оны мына мысалдардан көреміз: Алматы облысы, Жамбыл аудандық халық сотының 1997 жылы 11 сәуірдегі үкімімен Әбдиев Қазақстан Республикасы Кодексінің 251 бабы, 4 бөлігіне сәйкес айыпталып, 1 жылға бас бостандығынан айырылған және жазасын өтеген.
Ол суық қару болып саналатын қолдан жасалған пышақты жеке меншік көлігінің ішіңде үстағаны үшін айыпталған.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының бірінші орынбасары Әбдиевті жазықсыз деп тауып, Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының төралқасына наразылық жолдаған. Наразылык-та Әбдиевке тағылған айыптың дәлсіздігіне байланысты оған қатысты сот үкімін жойып, істі қысқарту жөнінде мәселе қойған және өз үсынысын төмендегі дәйекгермен түсіндірген:
Алдын-ала тергеу кезінде Әбдиевке ҚК-тің 257 бабы 1 тармағымен (кәнігі бүзақылық), 179 бабы 1 тармағымен (шабуыл жасап тонау, яғни жәбірленушінің өміріне не денсаулығына қауіпті түрде күш жүмсап немесе сондай күш жүмсаймын деп қорқытып, азаматтардың өзіндік меншіпндеп мүлкін иемдену мақсатымен шабуыл), 177 бабы 1 тармағымен (алалқтық, яғни алдау немесе сеніміне қиянат жасау жолымен иемденіп, жәбірленушіге едәуір залал келтірген алалқгық) айыпталады.
Алайда, Әбдиевтің бұл қылымыстарға қатыспағаны дәлелденбеген соң да, кудалану тоқгалды да, ҚК-тің 251 бабы, 4 тармаға бойынша қозғалған қыл-мыстық іс сотқа тапсырылып, ол осы бапқа сәйкес соттадды.
2000 жылы 20 қаңтарда болған тінтудің қүжатында Әбдиевтің зайыбы Әбдиева Людмиланың меншігіндегі ВАЗ -- 21011 автомашинасының ішінен болат жүзді, қаңыр-қызыл пластмасса сапты қолдан жасалған пышақ табылғаны жазылған. Л.Әбдиева Бұл ш-қүжатты шағым-арызымен қоса, бақылау сотына тапсырған.
Ал криминладық сараптың 2000 жыл 18-маусымдағы машыинадан табылған пышақгың сабы сары деп көрсетілген. Криминалық сараптың егжей-тегжейлі тексеруінен өткен осы сары сапты пышақ тергеудің қаулысымен іске заттай айғақ ретінде тіркелуге тиіс, ол шын мәнінде іске қоңыр-қызыл сапты басқа пышақ тіркелген. Бұл сәйкессіздік күдік турдырады.
Алматы облысы, Жамбыл аудандық ішкі істер бөлімі тергеу бөлімшесінің тергеушісі Қысрауши прокурордың рүқсат карызының Әбдиева Людмиланың үйінді тінту жүргізген. Шүғыл тінту жүргізетіндей себептің болмағаны (үшін) іске тіркелген қағаздардан анық көрінеді, тінту қаулысында да Бұл асығыстық себебі түсіндірілмеген, тінту жүрігізлгені жайында прокурорға бір тәуліктің ішіңде хабарлануға тиіс, тергеуші Бұл тәртіпті де бүзған.
Аталмыш жағдайлар Әбдиевті айыптайтын күжаттардың үстірттігін, дәлелдің жоктығын көрсетеді. Сондықган соттың осы қүжаттарға сүйеніп, Әбдиевті ҚК-нің 251 бабы, 4 бөлігімен айыпқа тартуы негізсіз.
Вернердің жол апатын бодырмауға техникалық жағынан еш мүмкіндігі болмағаны анықгалған.
Алайда қосымша тағайындалған сот-автотехникалық сарапшы Рамазановтың дәлелдерін қате деп тауып, Камаз автомашинасының жылдамдығын, оның қызды баспауға мүмкіндігі болған-болмағанын нақгы анықтайтын дәлелдер жоқ деген түжырымға келген. Қазақ Сот сарабы ғылыми зерттеу институты хатында жан-жақты жазылған.
Бұл жағдайлар ҚССҒЗИ сарапшысы Г.Ригер өткізген қосымша сот автотехникалық сараптың актысыңда да расталды, актыда ақауы жоқ Камаз автомашинасының есепті жылдамдығы көрсетілгендей, машина тоқтағаннан кейін 10,5 метр сырғығын болса, оның оның жылдамдығы 7 шақырым сағаттан аспауы керек делінген.
Осылайша автотехникалық сарапта Вернердің машина жылдамдығын асыра айдағаны және машинаның нақ алдынан жол қиылысына жүгіріп шыққан қызды баспауға техникалық мүмкіндігі болғанын растай алмады.
Осы айтылған дәлелдер қолында отырған соттың Вернер жол қозғалысы Тәртібінің 11,1 және 15,4 тармақтарын бүзып, кісі өліміне себепкер болды деуі негізсіз. Сот айыбы талассыз, нақты дәлелдерге емес, болжамға қүрылған. Сондықган соттың іске қатысты үкімі Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу Кодексінің 287 бабына сәйкес, занды саналуы мүмкін емес. Осыған орай үкімді өзгеріссіз қалдырған облыстық соттың касациялық үйғарымы да негізсіз.
Іске тіркелген қағаздарды екшеп көргенде қосымша айқындауды қажет ететін жағдайдың жоқтығы, жаға айғақтар жинаудың мүмкіндігі біткені айқындалды. Демек, істі қайтадан қосымша тексеруге жіберудің еш негізі жоқ.
Мұнда алғашқыда қылмыс нақтылы жасалған объективті өмірдегі адамның іс-әрекеті ретінде анықталады ( бөлім).
Келесі бөлімде қылмыстық материалдық белгілерінің ерекшелігі анықталады ( , V, V бөлімдер). Одан кейінгі екі бөлім қылмыстық заңға қарсы әрекет-әрекетсіздік екендігін заң жүзінде аныктауға арналған (V , V бөлімдері).
V бөлімде қылмыстық әрекеттің моральға қатынасын
айтады.
X бөлімде жоғары бөлімдерде айтылғандарға талдау жасайды,
қылмысқа жалпы анықтама береді.
Соңғы X бөлім қылмыс пен тәртіпті бұзушылықтың өзгешелігін бір-бірінен шектеу туралы айтылған.
Саркисов Г.С. Қылмысты ескертудің әлеуметтік жүйесі. Ереван "Арыстан" баспасы, 1975ж. 157 бет.
Монография қылмысты ескертудің проблемаларына арналған. Мүнда қылмысты жоюдың міндеттері мен шаралары қаралады, әлеуметтік жүйесіне талдау беріледі. Яғни, оның ұғым ы, мазмұны, субъектісі, жіктелуі, Бұл жүйе кұрылысының кейбір ерекшеліктері, оның тиімді болуына жасалатын жағдай айтылған.
РСФСР-ға еңбек сіңірген қайраткер, заң ғылымының докторы, профессор М.И.Ковалевтің монографиясында ("Қылмыс ұғым ы мен белгілері және оның жіктеудегі мәні", Свердловск, 1977ж.) кеңестік қылмыстық-қүқықтық ғылымдағы негізгі пробле-малардың бірі ретінде қылмыс туралы түсінік зерттеледі. Автор Бұл тақырыпта қылмыстық жауапкершіліктің занды негізінде қылмыс-тық белгілері мен қүрамын анықтауға байланысты көптеген сүрақтар төңірегінде сөз еткен. Сондықтан қылмыс туралы Қазақстан Республикасы криминалист-ғалымдардың, оның ішінде профессор Г.Ф.Поленовтың, профессор Жекебаевтың, Ағыбаевтың, Нұртаевтың, Баймурзиннің ғылыми еңбектерінде де айтылған.
Осыған ұқсас қылмыс туралы ұғым мен маңызы шамалы істер одақтас республикалардың ҚК 1926-1935 жылдарға дейін болды.
Қылмыс туралы ұғымның кейбір зандар жинағында өзара айырмашылықтар болғанымен, қылмыстың басты белгісі ретінде оның әлеуметтік табиғатын білдіретін қоғамға қауіптілігі негізге алынды.
Қазақстан Республикасында қылмыстық анықтама берілген. Ол ҚК 9 бабы бойынша айтылған: "Жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамға қауіпті әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады". Бұл анықтамаларда қылмыстың қауіптілігі тікелей айтылған. Бұл туралы басқа да баптарда айтылған, мысалы 2 бап: "Бұл міндетті жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасы қылмыстық заңдары қоғамға қауіпті іс-әрекеттердің қандай қылмыс болып табылатындығын анықтайды және қылмыс істеген адамдарға қолдануға тиісті жазаны белгілей-ді". 3 бап бойынша "қылмыстық жауапқа және жазаға тек қана ҚР КҚ А. 1997ж. 4, 5, 6, бет. қылмыс істегенге, яғни яғни қылмыстық занда көрсетілген қогамға қауіпті іс-әрекеті қасақана немесе абайсызда істегенде айыпты адам тартылады.
Қазақстан ҚК 9 бап қылмыстық қоғамдық қауіптілігінің белгілеріңн саралап, оның жалпы түрлерін көрсеткен: қоғамдық қүрылыс, шаруашылық жүйесі, сонымен қатар мемлекет тәртібін қылмыспен бұзушылықтың барлық түрі.
Бұдан шығатын қорытынды қылмыстық басты-белгісі оның қоғамға қау іптілігі.
Қоғамдық қауіптілік адам іс-әрекетінің формасы емес, оның марериясы мен мазмұнын беретін материалдық белгісі ретінде қаралады.
Қылмыстық қоғамдық қауіптілігі объективті және субъективті белгілерінің жиынтығына байланысты.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге әкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндықтың зардабының мәні мен өлшемін, кінәнің формасы мен түрінен, ниетінен, қылмыстық мақсатынан, оның жасалуынан т.б. көрінеді.
Қоғамдық қауіптіліктің мазмұны қылмыстық объектіге әкелген зияндылығының көлеміне де байланысты.
Қоғамдық қауіптілік көбінесе зияндылығының өзгешелігінің сапасын аныктайды. Ол қылмыстық қол сүғудың объектісінің мазмұнына нақты қоғамдық қатынас, әкелген зиянның мөлшері, көлемі, маңызы, мазмұны (материалдық, моральдық, идеологиялық, рухани әлеуметтік -- психологиялық, үйымдастьфу -- басқару), қылмыстық қол сүғудың жасмалу ерекшелігіне (зорлау, зорлықсыз, қарапайым немесе лашықтанаған), кінәнің түріне (әдейі не байкаусызда), қылмыстық ниет пен мақсатының мазмұнына (арам пиғылы, жеке опасыз ниеттері) байланысты.
Қоғамдық қауіптілік дәрежесі. -- ол қауіпті істің бір немесе со лмәнімен салыстырғанда топтық көрінісі. Ол шығынның көптігінен (ірі материалдық шығын, жеңіл тән жарақаты), кінәнің дәрежесімен (алдын-ала ойластырылған, кенеттен ойланған, өрескел байқаусыздық), қылмыстық мотиві мен мақсатының опасыздық дәрежесімен, қылмыстық қауіптілігінің орнының ерекшеоігіне, уақытына байланысты "қылмыстың жасалу жағдайымен (соғыс кезінде, қоғамдық апат жағдайында) және басқа қылмыстың жасалу жағдайларымен анықталады.
Қоғамдық қауіптілік әрекеті, егер жасалғанда ол заңда көрсетілген болса, яғни заңға немесе күқыкқа қарсы болмаса, қылмысқа есептелмейді.
Сот органдары кейде қылмыстық андуды қысқартып, қоғамдық Іқауіпсіздік іс-әрекеттің жоқтығын көрсетіп, сонымен қатар оларға тәртіптік санкция қолдану қажеттігін мойындайды. 1 Ал, бүған мысал келтіретін болсақ "Қазақстан Республикасы Жоғары сотының қылмыстық істер жөніндегі сот коллегиясы Булыіевпен Буренков ісі бойынша былай деген: "Бульцов пен Буренковтың колхоз аттарын көршілес деревняға баруға өз еріктерімен алғандығы туралы айғақ белгіленген және сот тергеуін-де сотталушыларымен мойындалған. Бірақ Бұл әрекеттің қоғамдық қауіптілік сипаты аз мағыналы болғандықтан, олар қылмыс болып табылмайды" деген.
Бульцов пен Буренков колхоз мүшесі сияқты тәртіптілік теріс қылық жасаған, қылмыстық ретте емес, ауыл шаруашылық артель уставында қарастырылған ретте жазалануы мүмкін.
9 баптың 2 тармағында көрсетілген іс-әрекет белгілері екі түрде болуы мүмкін. Бірінші -- шамалы дәрежеде қоғамдық қауіптілік болмайтын іс-әрекет. Бұл әрекеттерде қылмыстық заңның кейбір белгілері сәйкес келуі мүмкін, бірақ ол не қылмыстық, не әкімшілік, не тәртіптік жауаптылыққа тартылмайды.
Іс-әрекеттің екінші түрі -- Бұлар белгілі дәрежеде қоғамдық қауіпті болатын, бірақ қылмыстық жауапкершілікке тартылу дәрежесінде емес. Ол 9 баптың 1 тармағында айтылған қылмыстық қоғамдық қауіптілік дәрежесіне жетпейді. Бұл іс-әрекеттер өздерінің қауіптілік дәрежесіне сәйкес немесе тәртіптік жауапкершілікке тартылуы мүмкін. 9 баптың 2 тармағы іс-әрекеттің бірінші түрі жатады.
Теріс қылық пен қоғамдық қауітілігі бірдей емес. Бұлардың ортақ жері -- ол екеуінде де сөз іс-әрекет туралы болуында. Араларындағы айырмашылық - қылмыс пен теріс қылық әртүрлі дәрежеде қоғамға кауіпті.
Қылмыс пен басқа құқық бұзушылықтың арасындағы айырмашлықтар объект, қоғамдық қауіптілік және қүқыққа қарсылық арқылы өтеді. Мемлекеттің саяси және әкономикалық негіздері, адам өмірінің қоғамдық қауіпсіздігі және мемлекеттік басқару негіздері, 1 кейбір аса қауіпті әскери қылмыстардың объектілері тек қана осы 1 қылмыстың қүқық қорғауында болады. Ал қүқықтың басқа салалары Бұл объектілерді тек жаңашалап қана қорғайды.
Қылмыс пен қүқық бұзушылық түрлеріне сәйкес объектілері бойынша да айырмашылықтары бөлінеді. Бұлар, негізінен, басқару ретінде алып сатарлыққа, бүзақылыкқа, қаңғыбастыққа қарсы қылмыстар.
Тәртіптік теріс қылмыстар объектісі мемлекеттік тәртіп. Ол қандай да болса коллектив қатарындағыларға нақты бекітілген тәртіпке бағынуды міндеттейді. Ал азаматтық қүқық бұзушылық объектілері азаматтық заңда нақты көрсетілген. Кылмыс барлық уақытта қылмыс емес күқық бұзушылықтан қоғамдық қауіптілік сипаты болады.
Барлық құқық бұзушылықтар қоғамдық қауіпті. Яғни, олар шын мәнінде қоғамдық қатынастарға белгілі зиян келтіреді немесе оның қаупін тудырады.
М.А.Шнейдер, А.М.Васильев және И.С.Самошенколардың көзқарасы мынадай болды: "Қоғамдық қауіпті тек қылмыс белгісі деп санап, ал басқа қүқық бұзушылықты қоғамға қауіпті емес,, қоғамдық зиян деп айтуды үсынды.
"Қылмыс қүқық бұзушылықтардан дәрежеге әсер ететін барлық белгілер -- залал, тәсіл, уақыт, орын жасалынған қылмыстың мақсаты мен арнаулы субъектінің ерекше сапалығымен ерекшеленеді". Бұлардың ішінде шешуші қылмыстық залал, одан кейін қайталау болып табылады Субъективтік әлементтерден ерекше мағыналы мақсат алады.
Қылмыс онымен тікелей байланысты жаза қоғам тарихының
барлық дәуірлерінде өзгеріссіз болып келген ұғым дар емес.
Қылмыс та күбылмалы, өзгеріп тұратын ұғым дардың бірі. 1926 жылы Ресей Қылмыстық Кодексі 1959 жылы қабылданған . Қазақстан Қылмыстық Кодексімен салыстырғанда, қазіргі уақытқа дейін 75 бап алынған.
Қылмыс дегеніміз -- біріншіден, қылмыстық занда көрсетілген ! іс-әрекет. Бұл қылмыстың тарихи анықтамасы: екіншіден, Бұл қоғамға қауіпті іс-әрекет. Бұл жерде бірінші формальды анықтама, екінщі материалдық анықтама. Яғни қылмыс қауіпті ғана әрекет і немесе әрекетсіздік емес, тек қылмыстық занда атап көрсетілген әрекет немесе әрекетсіздік.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 9 бабында қылмыс дегеніміз - қылмыстық занда көзделген, қоғамдық қүрылыста, оның саяси және әкономикалық жүйелеріне, мемлекет-тік меншігіне, азаматтардың жеке басына, саяси, еңбек, мүліктік және басқа күқықтары мен бостандықтарына қиянат жасайтын қоғамдық қауіпті іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік). Сондай-ақ қүқық тәртібінде қиянта жасайтын қылмыстық занда көзделген қоғамға қауіпті іс-әрекет.
Қылмыс кез-келген заңға қайшы келетін әрекет немесе әрекетсіздік емес, ол тек қылмыстық заңда көрсетілген нормаға қайшы әрекет немесе әрекетсіздік. Қылмыстық заңға қайшы әрекет немесе әрекетсіздік дегеніміз керек. Қылмыстық зандарға кіретін нормаларға көрсетілген күрамдағы белгілерге дәл келтіретін әрекет немесе әрекетсіздік. Қылмыстық заңға қайшы келетін әрекет немесе әрекетсіздіктердің басқа да заңдарға қайшы келетін әрекеттер мен әрекетсіздіктерден өзгешелігі бар.
Қылмыстың қоғамдық кауіптілігіні нақты дәрежесін анықтауда жазаны дараландыру үшін және кінәліні жүртшылдыққа қайта тәрбиелеуге беруді шеіігу үшін екі топтағы жағдай есепке алынуы қажет: барлық қылмыстық іс-әрекеттің субъективті және объективті белгілерінің қогамдық қауіптілігінің нақты дәрежесі бір жағынан және жеңілденетін, ауырланатын Қылмыстық Кодексте көрсетілген. 53 және 54 баптағы жағдайлар екінші жағынан жаза тағайындаудың жалпы негіздері Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 52 бабына сәйкес істелген сипатын және қоғамға қауіптілік сипатын және қоғамға қауіптілік, айыптының жеке басының кім екендігін, істің жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын мән-жайы есепке алынады.
"Жаза дегеніміз -- істелген қылмыстың сазайын тарттыру ғана емес, оның мақсаты -- сотталған адамды түзеу әлеуметтік әділет-тілікті орнату болып табылады және еңбекке адалдықпен қарау, заңдарды дәлме-дәл орынлау, сотталғандарды да басқа адамдарды да жаңа қылмыстарды істендіруден сақтандыру болып табылады" -делінген ҚР ҚК-нің 38-бабында.
Қылмыстың екінші қасиеті -- ол қылмыстың кінәлі істелуі болып табылады. Қылмыстың тағы бір белгісі ол қылмыстың заңда көрсетілуі. Қылмыстың заңда көрсетілуі, ол мұндай іс-әрекеттің заңға қайша екенін, яғни қылмыстық заңмен қылмыс ретінде қаралуын білдіреді.
Ал, басқаша сөбен болса қылмыс жасаган адам, мұндай әрекеттің дамуын күрайтын заң нормаларын бұзады.
Қоғамға қауіптілік - қанша қылмыс болса да қылмыс қүрамы болмаса, ол қылмыс танылмайды. Іс-әрекетті қылмыс деп тану үшін ол міндетті түрде қылмыстық заңымен қаралуы мүмкін.
Субьективтік әлементтерден ерекше мағынаны мақсат алады. Сонымен қатар қылмыстан басқа қүқық бұзушылықтардан бөліп қарауда, қылмыстың субъективті
белгілері ретінде заң көп ретте қатігездікті айтады. Қүқық бұзушылықтар әкімшілік тәртіптік және азаматтық нормалар тиым салынумен, әкімшілік санкциялар қылмыстық санкциялардан едәуір кіші репрессивтігімен ерекшеленеді. Қылмыстық жазалау басқа әкімшілік немесе тәртіптік жауаптылықтан қатандау. Ал, моральға қарсы теріс қылық ешқашанда мемлекеттік күштеу шараларымен жазаланбайды. Қылмыс топтарының негізі болып олардың жалпылай қоғамдық қауіптіліг болмаса, қылмыстық іс-әрекеттің нақты белгісі болмаса, осындай белгілер жиынтығы бола алады. қылмыс белшілері толық болмаса, ондай іс-әрекет қылмыс болып табылмайды. Оны мына мысалдардан көреміз: Алматы облысы, Жамбыл аудандық халық сотының 1997 жылы 11 сәуірдегі үкімімен Әбдиев Қазақстан Республикасы Кодексінің 251 бабы, 4 бөлігіне сәйкес айыпталып, 1 жылға бас бостандығынан айырылған және жазасын өтеген.
Ол суық қару болып саналатын қолдан жасалған пышақты жеке меншік көлігінің ішінде үстағаны үшін айыпталған. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының бірінші орынбасары Әбдиевті жазықсыз деп тауып, Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының төралқасына наразылық жолдаған. Наразылық-та Әбдиевке тағылған айыптың дәлсіздігіне байланысты оған қатысты сот үкімін жойып, істі қысқарту жөнінде мәселе қойган және өз үсынысын төмендегі дәйектермен түсіндірген:
Аддын-ала тергеу кезінде Әбдиевке ҚК-тің 257 бабы 1 тармағымен (кәнігі бүзақылық), 179 бабы 1 тармағымен (шабуыл жасап тонау, яғни жәбірленушінің өміріне не денсаулығына қауіпті түрде күш жүмсап немесе сондай күш жүмсаймын деп қорқытып, едәуір зиян келтірген үшін айыталады.
Осы еңбекте қылмыс күрделі әрі жан-жақты әлеуметтік кұбылыс ретінде қаралып, оның бір жағынан әлеуметтік-қүқықтық мәні мен мазмұны, екінші жағынан, күқықтық түрі талданады. Кривоченко Л.Н. Қылмысты жіктеу. Хорьков. Жоғары мектеп. 1983ж. ІЗОбет.
Бұл монографияда қылмысты жіктеу мәселесі оның қоғамдық қауіптілігінің мәні мен дәрежесі қылмыстың, қүқықтың жалпы бөлігіндегі олардың орны зерттеледі. Мұндай жіктердің материалдық және формальды белгісін нақты қылмыс категориясының жалпы және өзіндік ерекшелігін, оның заңды қылмыстық-қүқықтық зардабын зерттейді. Сахаров А.Б. КСРО қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен қылмыстық себептері. М. Заң әдебиеті, 1961ж. 277б. Сахаров еңбегінде қылмыскерлердің жеке ерекшелігі мен оның қогамға қарсы қылықтарының себебі туралы мәселе әлеуметтік жағынан зерттеледі. Автор соттау кезіндегі сот тәжірибесін пайдалана отырып, қылмыскердің мінезінің негізіне жататын оның жеке көзқарасы мен қылмысқа түркісі болушы жағдайдың себебін талдайды.
Қылмыскердің іс-әрекет жасауының субъективті және объективті жагдайы, жеке тұлғаның адамгершілігінің қалыптасу жайы қандай болатыны да сөз етіледі. Дурманов Н.Д. Қылмыс туралы түсінік. М.; Л.; КСРО ҒА баспасы, 1948ж. 311б .Профессор Дурмановтың монографиясы бұл күнде де өзнің
ғылыми және практикалық қүндылығын жайған жоқ. Бұл жұмыстағы басты ой - қылмыс заңдылық ұғым бола отырып, қоғамдық өмірдегі белгі бір қүбылыс ретінде қоғамның өзімен тығыз байланыста болатынын, содан негіз алатындығын айту.
Н.Ф. Кузнецова "Қылмыс пен қылмыстық" Моск. Унив. 1969 ж Қазақстан қылмыстық қүқығы. Жалпы бөлім. А. 1986ж. 53-бет.
II -- бөлім.
Қылмыс онымен тікелей байланысты жаза қоғам тарихының барлық дәуірлеріңде өзгеріссіз болып келген ұғым дар емес. Қылмыста қүбылмалы, өзгеріп тұратын ұғым дардың бірі. 1926 жылы Ресей
Қылмыстық Кодексі 1959 жылы қабылданған Қазақстан Қылмыстық Кодексімен салыстырғанда, қазіргі уақытқа дейін 75 бап алынған.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz