Банк активтерінің есебі мен аудитін ұйымдастыру

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 84 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ Кiрiспе . . . 8 1 Банк активтерінің есебі мен аудитін ұйымдастыру . . . 11

1. 1Банк және банк активтеріне сипаттама . . . 11

1. 2Банктің активтік операциялар түрлері . . . 13

1. 3Активтік операцияларға сипаттама және олардың ерекшелігі . . . 20

2 Қазақстан Республикасындағы Казкоммерцбанк активтеріне талдау . 32

2. 1 Банктегі басқаруды ұйымдастыру . . . 32

2. 2 Екінші деңгейлі банктердің несиелеуінің көрсеткіштерін талдау . . . 34

2. 3Казкоммерцбанк АҚ тарихы және қаржылық жағдайы . . . 38

3 Коммерциялық банктің активтік операцияларын басқару және оларды жетілдіру . . . 43

3. 1 Банктің активтік операцияларының мәні және мазмұны . . . 43

3. 2 Банктің активтік- экономикалық жүйесін талдау . . . 55

3. 3Казкоммербанктың даму болашағы мен стратегиялық қаржы секторының дамыту жүйесі . . . 66 Қорытынды . . . 82 Қолданылған әдебиеттер . . . 84

Кіріспе

Қазақстан Республикасының Президенті - Ұлт Көшбасшысы Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы

Қазақстан тәуелсіздіктің үшінші онжылдығына батыл қадам басты. Жаңа құрамдағы Парламент пен жаңарған Үкімет өз жұмысына кірісті. Өткен 2011 жылы ел экономикасы 7, 5 пайызға өсті. Ішкі жалпы өнім жан басына шаққанда 11 мың доллардан асты.

Қазақстан халқы біртұтас, бірлігі мызғымас кемел елге айналды. Дегенмен, біз күрмеуі қиын, қайшылығы мол алмағайып заманда өмір сүрудеміз. Болжанған жаһандық дағдарыс қаупі шындыққа айналып келе жатқанын көріп отырсыздар. Сарапшылардың пікірінше, жаңа әлемдік дағдарыс бес-алты жылға созылуы мүмкін. Біздің міндетіміз - экономиканы осы сынаққа дайындау, оны әртараптандыруды жалғастыру болып табылады.

Біз 2015 жылға қарай табысы жоғары елдердің қатарына қосылуды көздеп отырған елміз. Бірлігімізді сақтап, осылай еңбек ететін болсақ, ол мақсатқа да жететін боламыз.

Қазақстан жолының жаңа кезеңі - экономиканы нығайтудың, халықтың әл-ауқатын арттырудың жаңа міндеттері. Қазақстан үшін экономикалық табыстар мен қоғамдық игіліктерді қамтамасыз етудің оңтайлы теңгерімін табу - өмірлік маңызды нәрсе. Бүгінгі әлемде бұл - әлеуметтік-экономикалық жаңғыртудың түбегейлі мәселесі. Бұл таяу онжылдықтардағы Қазақстан дамуының басты бағыты. Мен ел халқына өзімнің жаңа Жолдауымды осы көкейкесті тақырыпқа арнаймын.

2020 Стратегиялық жоспары көшбасшылыққа қазақстандық жол.

«Болашақтың экономикасы» секторына жеке тоқталгым келеді. Нәтижелі де тиімді қызмет ететін ұлттық инновациялық жүйе оның негізі болуы ти Ашық нарықтық қатынастардың дамуы жағдайында тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету үшін тек инвестициялардың жоғарғы үлесі жеткіліксіз. Сонымен қатар, ЖҰӨ-дегі жинақтардың үлесі де жоғары болуы және ол көрсеткіш ЖҰӨ-ге қатысты инвестицияның жиынтық үлесінен артық болуы тиіс. Яғни инвестициялар ішкі қаражаттар есебінен қаржыландырылуы тиіс.

Диплом жұмысының өзектілігі. Қазіргі таңда халық жинақтарын ішкі инвестицияның негізгі көзі ретінде кең көлемде тарту экономикадағы көкейтесті мәселелердің бірі болып отыр. Жинақтарды таратудың екі негізгі жолдарының - бағалы қағаздар нарығы немесе қаржылық мекемелер арқылы - Қазақстанда негізгі болып қаржылық мекемелер жүйесі табылады. Көптеген себептермен қаржылық институттар, әсіресе банктер, халық салым тартудағы бәсекеде басыңқы орын алуда.

Осындай жағдайлардың орын алу барысында өте маңызды мәселелердің бірі - жалпы банктік жүйенің тұрақтылығын күшейту. Банктік жүйе қаржылық жүйенің дұрыс қызмет ету үшін қажетті қызметтерді атқарады. Оларға банктердің уақытша қаражаттары бар тұлғалармен осы қаражаттарға деген уақытша қажеттіліктері туған тұлғалар арасындағы делдалдық қызметтері, тәуекелдерді бағалау, есеп айырысуларды жүзеге асыру және ақша-несиелік саясатты жүзеге асыруы жатады. Алайда банктер қызмет етуі барысында тәуекелге, өтімділігінің төмендеуіне және төлем қабілетсіздікке ұшырауы мүмкін.

Диплом жұмысын орындау барысында көптеген мәселелер қарастырылады. Қазақстанның қазіргі даму сатысында банктер қаржылық нарықтың түрлі жаңа құралдарын игере отырып, өз қызметтерін жүзеге асыру барысында банк аралық бәсекемен қатар сақтандыру және зейнетақы қорлары, жинақтарды тарту саласындағы әр түрлі инвестициялық қардылық компаниялар сияқты банктік емес институттар мен бәсекеге түседі. Нарыққа өту кезеңi әлемдегі қай елдiң мысалында да оңай болмаған. Өтпелi уақыттың өзiне тән қарама-кайшылықтары жетерлiк. Әкiмшiл-әмiршiл жүйеден, әрбiр кәсiпорын мен кәсiпкердiң нарықтың сұранысына орай iс-қимыл жасау тәртiбiне ауысуы жеңiлге соққан жоқ. Нарықтық экономикаға өту - ұзақ үрдiс. Оның сыртында бiрыңғай мемлекеттiк меншiк түрiнен, жекеменшiкке өту кезеңi де коғамда өзiндiк қолтаңбасын қалдырды.

Диплом жұмысының мақсаты. Әлемдiк тәжiрибелерге сүйене отырып, банкті қолдаумен басқарудың Қазақстан жағдайына лайықты ғылыми-теориялық тұжырымдамасын жасау және оны отандык шағын кәсiпкерлік пен бизнес нысандарына қолдануға ұсыну.

Жұмыста қойылған мәселелер банктегі нысандарын құрудың объективтi алғышарттарын зерделеу, нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайындағы шағын кәсіпкерліктің рөлін анықтау, шағын кәсiпкерлiк пен бизнестi қалыптастыру мен басқарудың шетелдiк тәжiрибелерiне шолу жасау, елiмiздегi кәсiпкерлiк үрдiстерiне, оның қалыптасқан жолдары мен шарттарына, түрлерi мен әдiстерiне талдау жасау; республикадағы шағын кәсiпкерлiк пен бизнестi басқарудың бүгiнгi жағдайын бағалау мен оның дамуының негiзгi бағыттарын белгілеу, экономиканың түрлi салаларында шағын және орта бизнестi жүйелi дамыту үшiн оны мемлекеттiк қолдау мен басқарудың жолдарын ұсыну.

Зерттеу пәні. Талдау мен болжау әдістері арқылы банктегі бизнесті қолдау мен басқарудың ғылыми әдістемелік жүйесін жасау және оны жетілдірудің озық үлгілерін іздестіру. Зерттеу объектісі ретінде екінші деңгейлі банктердің шағын және орта бизнесті несиелеудің мәселелері мен преспективалары қарастырылды.

Методологиялық негізі. Нарық эқономикасының алғашқы жылдарынан-ақ бұл мәселе Қазақстан үкiметiнiң назарында болды. Ел басшысының арнайы жарлықтарымен 1991-1994 жылдар мен 1995-1996 жылдарға арналған кәсiпкерлiктi қолдаудың екi мемлекеттiк бағдарламалары қабылданып, жүзеге асырылды. Кейiнiрек, әзiрленген «Банк қолдаудың 1999-2000 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы" 1998 жылдың 31-желтоқсанында қабылданды. Бұл - банк жөнiндегi үшіншi бағдарлама болатын Бұл мәселе ел басшысының "Қазақстан - 2030" ұзақ мерзiмге арналған еңбегiнде де көрiнiс тапты.

Жұмыстың құрамы. Дипломдық жұмысым үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде коммерциялық банктің даму кезеңдеріне, нарықтық экономикада алатын орнына және де банктердің қызметтері, несиелеудегі мәні мен мақсатына тоқталдым. Екінші бөлімде екінші деңгейлі банктердің шағын несиелеудің мәселелері мен перспективаларына талдау жасадым. . Үшінші бөлімде шағын және орта бизнесті жетілдіру жолдарында кездесетін проблемаларды және де тиімді дамыту жолдарын қарастырдым.

Республикада жүргізіліп жатқан «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы және сонымен байланысты экономикалық реформалар Республикадағы шағын бизнестің құрылуы мен оның сапасының прогрессивті өсу сипатына қарқынды әсер етіп отыр.

Банк активтерінің ғылыми-техникалық прогресс бағытындағы көптеген жетіспеушіліктерді қамтамасыз етуде ролі өте зор. Ірі ұйымдар мен ұжымдар - нарықтың осындай ауыспалы жағдайында жаңа технологияларды және оның өндірістегі адекватты құралдарын тез қабылдауына қолайлы емес форма.

Сонымен қатар, банк активтерінің ең қажетті мынандай қызметтері бар: қосымша жаңа жұмыс орындарын құру, ірі көлемдегі жұмыс күшін жұмысқа тарту қабілеті соның ішінде ұзақ мерзімдік жұмыссыздықтың нәтижесінде пайда болған әлеуметтік күшті төмендету және өндірістің құлдырауын болдырмау.

Осы тақырыпты таңдай отырып өзімнің болашаққа деген көзқарасым күшейе түсті. Тақырыпты талдап Қазақстандағы банк жүйесінің дамығанын көрсетуге тырыстым десемде болады. Сол банктердің ішіндегі Казкоммерцбанкін таңдап, талқылауға тырыстым. Казкоммерцбанктың активтік операцияларын есептеп, аудиттік ұйымдастырылуын талдадым.

1 Банк активтерінің есебі мен аудитін ұйымдастыру.

1. 1 Банк және банк активтеріне сипаттама

Біздің дәуірімізге дейін ежелгі Грецияда, Египетте, Римде банктік қызметтің жақсы дамығаны анықталған. Бәрінен бұрын банк ісі Италияда қалпына келтірілді. Алғашқы банктердің Италияда пайда болу себебі, оның сол уақыттарда дүниежүзілік сауда орталығы болғандығын ескеріп, әр елдің ақшалары мен тауарларының сол елге қарай ағылып, банкирлердің сауда операцияларына тікелей қатысуына байланысты түсіндіріледі. Италияның ірі орталықтарында дами бастаған банк ісі ХІІ ғасырдың соңынан бастап басқа елдерге де, атап айтқанда Францияға, Англияға және Германияға кең етек жая бастады.

Банк жүйесі деген сөздің өзінен, оның басты элементі негізінде ақшаға байланысты операцияларды жүргізетін, әртүрлі банктер болып табылатынын түсінуге болады.

Банктер туралы түрлі-түрлі пікірлер айтылып жүр. Кейбір мамандар банкті кәсіп орны, мекеме , - дейді, екіншілері - экономикалық басқару орны , - дейді, үшіншілері - делдалдық ұйым , - дейді. Төртіншілері - несиелік кәсіпорны деп сипаттайды.

Банк - өзінің жарғысы бар, толық шаруашылық есеп және өзін-өзі қаржыландыру негізінде қызмет жасайтын заңды тұлға. Ол - ақша қаражатын тарту, орналастыру және басқа банктік операциялар жүргізетін мекеме.

"Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы (1995 ж. 31 тамыз N 2444) бойынша банк - банк қызметiн жүзеге асыруға құқылы коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға. Банктiң ресми мәртебесi заңды тұлғаны әділет органдарында банк ретiнде мемлекеттiк тiркеумен және банк операцияларын жүргiзуге қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау жөнiндегi уәкілетті органның лицензиясы болуымен белгiленедi.

Алғашқы банктер капитализмнің мануфактура тұсында және ең бастысы, Италияның жекелеген қалаларында банк тауар шаруашылығының ерекше институты ретінде тауар шаруашылығының ерте кезеңінде, яғни тауар-ақша қатынастарының дамуына байланыссыз, ақша айналысын реттеу үшін пайда болған делінеді.

«Банк» сөзі «banco» деген италиян тілінен аударғанда «айырбас столы» дегенді білдіреді. Бұл «айырбас столы» тауарлармен сауда жасалатын алаңдарда құрылады. Сауда мемлекеттер мен қалалардың, жекеленген тұлғалардың әртүрлі монеталармен жасалған. Банктер пайда болардың алдында ақша-сауда капиталының өкілдері саудагерлердің ақшалай салымдарын қабылдап оларды әртүрлі елдің ақшаларына айырбастауға маманданып отырған. Уақыт өте келе, айырбастаушылар бұл салымдарды, сондай-ақ өздерінің ақша-қаражаттарын саудаға беріп, пайыз алу үшін пайдалана бастайды. Сөйтіп, айырбастаушылар біртіндеп банкирлерге айналады [8; 128] .

2010 жылға дейін банк жүйесіне мемлекеттік банкі, құрылыс банкі және сыртқы сауда банкі секілді үш монополистік банктер кірді. Сондай-ақ, мемлекеттік еңбек жинақ кассалар жүйесі де болды. Банк жүйесіндегі негізгі орынды Мемлекеттік Банкі иеленді. Мемлекеттік Банкі эмиссиялық институт бола отырып, қысқа мерзімге несие беру, шаруашылыққа кассалық және есептік қызметті көрсетуді іске асыратын орталық болды. Сол себепті, ол - мемлекеттік басқару және бақылау органына айналды. Мемлекеттік Банкі несие беру ресурстарына іс жүзіндегі монополист еді. Оның шоттарында барлық қаражаттар шоғырланып, жалпы мемлекеттік несие беру қорын қалыптастырды. Атаулы қордың қаражаттары арнайы бекітілген несие беру жоспарларына сәйкес, орталықтан берілетін. Жергілікті жерлердегі несие беру мекемелерінің қызметі нақты қарыз алушыларға арнайы ережеге сәйкес, жоспармен көрсетілген мақсаттарға ғана берілумен шектелді. Банктік мекемелер клиенттер алдында емес жоғарыда тұрған ұйымдардың алдында жауапты болды. Сонымен, несие реформасының нәтижесінде жоспарлы социалистік экономикаға сәйкес үйлестіру типіндегі несие-банк жүйесі құрылып, Мемлекеттік Банк өндіріс пен тауар айналымын есептейтін және бақылайтын біріңғай аппаратқа айналды. Коммерциялық банктердің рөлі төмендеп, кейін елде тек мемлекеттік банктерден тұратын монобанктік жүйе қалыптасты.

Кесте 1«Казкоммерцбанк»2010-2012 жылдардағы негізгі көрсеткіштері(мың тг. )

2012 ж

2010 ж

Өзгерістер, %

: Активтер

2012 ж: 1 996 849

2010 ж: 1 699 626

Өзгерістер, %: 17, 5

: Ликвитті активтер

2012 ж: 496 236

2010 ж: 302 693

Өзгерістер, %: 63, 9

: Таза несиелік портфель

2012 ж: 1244602

2010 ж: 1118305

Өзгерістер, %: 11, 3

: Негізгі қаражат

2012 ж: 191 009

2010 ж: 204 770

Өзгерістер, %: -6, 7

: Өзгеде активтер

2012 ж: 65 002

2010 ж: 73 858

Өзгерістер, %: -12

: міндеттемелер

2012 ж: 759 790

2010 ж: 620 417

Өзгерістер, %: 22, 5

: Ағымдағы есептер

2012 ж: 393 959

2010 ж: 306 372

Өзгерістер, %: 28, 3

: Депозиттер

2012 ж: 336 959

2010 ж: 305 187

Өзгерістер, %: 10, 4

: Өзгеде міндеттемелер

2012 ж: 29 716

2010 ж: 8 858

Өзгерістер, %: 235, 5

: Меншік қаржы

2012 ж: 1 237 059

2010 ж: 1 079 209

Өзгерістер, %: 14, 6

: Таза пайда

2012 ж: 162 895

2010 ж: 142 391

Өзгерістер, %: 14, 4

: Коэффиценттер

2012 ж: %

2010 ж: %

Өзгерістер, %:

: Roe

2012 ж: 13, 17

2010 ж: 13, 2

Өзгерістер, %: 13, 7

: Roa

2012 ж: 8, 16

2010 ж: 8, 37

Өзгерістер, %: 15, 5

: Таза маржа (ТП/Табыс)

2012 ж: 36, 5

2010 ж: 39, 4

Өзгерістер, %: 39, 8

Ескерту: Жыл бойына Банк жаксы нәтижелер көрсетті. 2012 жылғы 142 391мың тенге таза табыстан асып түсип, 162895 мың мөлшерінде болды. Банк активтері де17, 5%

Өсті 1 699 626- дан 1 996 349-ға дейін, ол негізінен ликвидті активтер мен таза несиелік портфель есебінен артты. Міндеттемелер 22, 5%-5а көп болды және меншік капиталы14, 6%-ға артты. Рентабелдік. Есептелінген коэффициенттер, таза табыстың жиынтық активтерге қатнасы мен таза табыс пен жиынтық қаржыға қатнасы сияқты минимизацияланған тәуелділікпен білікті активтер диверсификациясын мінездемелейді.

1. 2 Банктің активтік операциялар түрлері

Активтік банктік операциялар өзінің формасына және тағайындалуына әр түрлі болып келеді. Банктердің актвтік операциялардың ең көп тараған түрлеріне мыналар жатады:

- Ссудалық операциялар;

-Инвестициялық операциялар;

-Депозиттік операциялар;

-Кассалық операциялар;

-Басқа да;

Өтімділігіне және пайда әкелуіне қарай банк активтерін төрт топқа бөлуге болады:

Бірінші топқа-бірінші реттегі резервтер жатады. Бұл алынатын төлеуге салымдарды және несиеге деген сұранысты қанағаттандыруға тез арада пайдалануға болатын ең өтімді активтерді білдіреді. Мұндай активтерге: кассадағы нақты ақшалар, Ұлттық (орталық) банктегі корршоттағы қаражаттар, инкассалау процесіндегі чектер және басқа да құжаттар жатады. Мұндай активтер банкке табыс әкелмейді, бірақ банк өтімділігінің көзі ретінде қызмет етеді.

Екінші топқа-екінші реттегі резервтер жатады. Бұлар кішкене табыс әкеледі, бірақ та, оларды жоғарғы өтімді активтер ретінде кішкене кешігіп барып, ең төменгі тәуекелмен нақты ақшаға айналдыруға болады. Оларға: вексельдер және басқа да қысқа мерзімді бағалы қағаздар; сұранымды ссудалар; және бірінші классты қарыз алушыларға берілген қысқа мерзімді ссудалар жатады. Бұл топтың басты тағайындалуы-олар бірінші реттегі резнрвтерді толықтыратын көздер ретінде қызмет етеді.

Банк активтерінің үшінші бір маңызды бөлігін-банктік ссудалар портфелі құрайды. Банктік ссудалар біршама табысты және өте жоғары тәуекелді болып табылады. Бұл активтер топтары банктің басты пайда көзі ретінде қызмет етеді.

Төртінші топты-банктің бағалы қағаздар портфелі құрайды. Банктің бағалы қағаздар портфелін қалыптастыруының екі мақсаты болады: біріншісі-банкке табыс әкелу, екіншісі-екінші реттегі резервке қосымша көз ретінде қызмет ету.

Ссудалық операциялар

Ссудалық операциялар банктің ресурстық базасын орналастыруда банктің активтік қызметінің негізгі бөлігін; мысалға, 80%-ке жуық құрайды. Макроэкономикалық деңгейдегі бұл операцияның мәнін, оның көмегімен банктер уақытша жұмыс жасамайтын ақшалай қорларды өндірісті, айналысты және тұтыну процесінде жұмыс жасайтын етуімен сипатталады. Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әр түрлі ссудалар береді. Олар мынадай белгілеріне қарай жіктеледі:

1. Несие берілуіне қарай:

-банктік;

-арнайы несиелік мекемелер;

-бюджеттік;

2. Қарыз алушылар категориясына қарай:

-қаржылық институттарға берілетін несиелер;

-мақсатты қорларға;

-банктерге;

-қаржы несиелік мекемелерге;

3. Қаржылық емес агенттерге берілетін несиелер:

-өнеркәсіп саласына;

-ауыл шаруашылығына;

-саудаға;

-дайындау ұйымдарына;

-жабдықтау сату ұйымдарына;

-кооперативтерге;

-жеке кәсіпкерлерге;

4. Тұтыну мақсатына берілетін несие:

А) Мерзіміне қарай;

-қысқа мерзімді жылға дейін;

-орта мерзімді жылдан жылға дейін;

-ұзақ мерзімді жылдан жоғары;

Б) Тағайындау және пайдалану сипатына қарай;

-негізгі қорларға жұмсалатын;

-айналым қаражатына жұмсалатын;

5. Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай;

1) Қамтамасыз етілген;

-кепілхатпен;

-кепілдемемен;

-кепілдікпен;

2) Сақтандырылған;

3) Қамтамасыз етілмеген;

-сенім несиесі.

6. Қайтарылу дәрежесіне қарай:

-стандартты несие;

-күмәнді несиелер;

-үмітсіз несиелер;

7. Валютамен берілуіне қарай:

-ұлттық валютамен;

-шетел валютасымен;

8. Берілу шартына қарай:

-тұтыну несиесі;

-ипотекалық несие;

-овердравт несие;

-овернайт несие;

-онкольдық несие;

-банкаралық несие;

-ломбардтық несие;

-лизингтік несие;

-рамбурстық несие;

-сенім несиесі;

-маусымдық несие.

9. Несиелеу обьектісіне қарай

- меншікті айналым қаражаттарын толықтыруға;

- материалдық қорлар жиынтығы мен өндіріс шығындарына;

- сыртқы экономикалық қызметке байланысты тауарларды экспорттау мен импорттауға;

- азаматтардың жеке қызметтері үшін шикізаттар, материалдар және басқа да мүліктер алуына;

- ломбардтық кепілдік және ссудалық операцияларға;

- театрлар және демалыс үйлерінің кірістері мен шығыстары арасындағы маусымдық үзілістерге;

- күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға;

- тез өтетін тиімділігі жоғары шараларға.

Осы жерде мынадай несиенің түрлеріне түсінік бере кеткен жөн деп ойлаймын.

Несие формасы

Ұлттық

Халықаралық

Ақшалай

Тауарлық

Ақшалай

Банктік

Коммерциялық

Тауарлық

Мемлекеттік

Тұтынушылық

Аралас

Ипотекалық

Лизингтік

Тұтынушылық

Сызба 1 Несиенің негізгі формалары. Сызбаның жалғасы

Несиенің тауарлық формасы тарихи жағынан алып қарғанда оның ақшалай формасынан бұрын пайда болған. Осы заманғы іс - тәжірибеде төлемдерінің мерзімін ұзартумен тауарларды сатуда, машина мен құрал - жабдық, тұрмыстық тауарлар, саймандар лизингісінде қолданылады. Қазақстанда тауарлық несие фермерлер мен шаруа қожалықтарына көктемде тұқым түрінде беріледі. Тұқым түрінде берілетін бұл несиені фермерлер мен шаруа қожалықтары күзде жиын - теріннен кейін қайтарып отырады.

Несиенің тауарлы формасының негізінде ақшалай несие формасы пайда болып, дамиды. Ол осы заманғы нарықтық шаруашылықта артықшылықтарға ие, типтік форма болып табылады. Бұл түсінікті де, өйткені ақша айналыс пен төлемнің жалпыға тән баламалы, әмбебап құралы болып табылады. Несиенің бұл формасы ұлттық және халықаралық экономикалық айналымдардың шегінде пайдалынады.

Осылармен бір мезгілде Қазақстан Республикасының Казкоммерцбанк өзінің ақша - несие саясаты арқылы экономиканы несиелейтін саланы да реттеп отырады. Ол банктердің несие қоржынының сапасы нашарлаған жағдайда депозиттерді міндетті түрде ең аз шамада резервтеудің деңгейін арттыру жолымен экономиканы несиелеудің аясын тарылтады. Бұл несиенің тек экономикалық емес, сонымен бірге әкімшіліктік шекарасының болатынын да көрсетеді. Банк несиесі негізінен тікелей болады, яғни, ссуда қарыз алушыларға тікелей берілсе, ал, жанама түрі делдал арқылы беріледі, мысалы, халыққа тауарлар сатылған кезде несие сауда желілері арқылы немесе векскльді пайдаланумен беріледі.

Қазақстан коммерциялық банктер соңғы бес жылда экономикадағы несие салымдарын күрт арттырады. Жалпы ішкі өнімдегі ссудалық қоржын 2009 жылдың 1 қаңтарында 15% - ды құраса, 2010 жылдың 1 қаңтарында 32, 7%, яғни, екі еседен көп.

2010жылдың 1 қаңтарындағы несие салымдарының құрлымы:

- қысқа мерзімді несие - 49, 9%;

- орта мерзімді несие (1 жылдан 5 жылға дейін) - 30, 2% ;

- ұзақ мерзімді несие (5 жылдан жоғары) -19, 9%.

Несие қатынастары банктер мен кәсіпорындардың, ұйымдардың арсында ғана болмайды. Ол, сандай - ақ, бір жағынан несие жүйесінің және екінші жағынан, халықтың арасында пайда болады. Несие алушыға халық, ал, несие берушіге банк жататын қатынасты тұтыну несиесінің мазмұнын құрайды. Айрықша жағдайларда банк пен халықтың арасында делдалдық ететін үшінші тарап та болуы мүмкін, мысалы, тауарларды несиеге сататын, яғни мерзімін ұзартып, төлеумен тауарды несиеге беретін сауда ұйымдарын айтуға болады.

Тұтыну несиесі халыққа оның ағымдық сипаттағы қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін беріледі. Оның ішінде, жеке шаруашылықтағы өндірісті дамытуға, құрылыс салуға, тұрғын үйді жөндеуден өткізуге, ұзақ уақыт пайдалануға жарамды заттарды сатып алуға беріледі. Халықты несиелеу халықтың өмір деңгейін арттыруға бағытталған мемлекеттік несие саясатының маңызды бөлігі болып табылады. Өнеркәсібі дамыған елдерде тұрғындар өзінің жыл сайынғы табысының 10 - 12% - ын тұтыну несиесін өтеуге жұмсайды. Қазақстанда бұл несиенің формасы мүлде дамымай қалды десе де болады. Халық борышқор болудан қорқады, оның үстіне, тұтыну несиесінің пайыздық мөлшерлемесі айтарлықтай жоғары, жылына 16 -18% - ды құрайды. Несие халыққа тауарлы формада және ақшалай формада берілуі мүмкін. Тауарлық форма халыққа тауарларды оның төлем мерзімін ұзартумен сатуда қолданылады, яғни, бұл коммерциялық несие болып табылады. ақшалай форма банк несиесі секілді халыққа тікелей немесе сауда желісі арқылы жанама түрде беріледі. Тұтыну несиесі банк операцияларымен тығыз араласып кеткен. Мәселен, сатып алушылардың ұзақ мерзімді борыштық міндеттемесін сауда ұйымдары банктен ссуда алу үшін пайдаланады. Тұтынушыларға несие банктен тікелей берілетін болса, сауда фирмасы мен банктің арасындағы - несие қатынасының артық буыны жойылады. Несиеге сатып алынған тауарларды сауда ұйымдары олардың ссудасын қамтамасыз етуші ретінде қарастырады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.