Salicornia europaea өсімдігінің жер үсті бөлігінен қышқылдық компоненттерді бөлуі

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

РЕФЕРАТ

Дипломдық жұмыс құрылымы мен көлемі 72 беттен, соның ішінде кіріспе, әдеби шолу, нәтижелердің талқылануы, тәжірибелік бөлім, қорытынды, 65 библиографиялық сілтемеден тұратын қолданылған әдебиеттер тізімі және 12 кестеден, 9 суреттен 2 технологиялық сызба-нұсқадан және 2 қосымшадан тұрады.

Жұмыстың мақсаты Salicornia europaea өсімдігінің жер үсті бөлігінен қышқылдық компоненттерді бөлудің тиімді технологиялық сызбанұсқасын жасау және оларды идентификациялау.

Зерттеу нысаны Алматы облысында өсетін Salicornia europaea өсімдігінің жер үсті бөлігі.

Қойылған талаптар

1 . Salicornia europaea өсімдігінің жер бетіндегі бөлігінің сапалылығын анықтау (ылғалдылық, күлділік, экстрактивті заттар) ;

2 . Salicornia europaea өсімдігінің жер беті бөлігінің сапалылық, сандық және элементтік құрамын анықтау;

3. ББЗ комплексін бөлудің оңтайлы технологиялық сызба-нұсқасын жасау;

4. Физико-химиялық әдістермен биологиялық белсенді заттардың негізгі топтарын идентификациялау.

тұйын сөздер: Экстракция, май қышқылдары, амин қышқылдары, хроматография, полисахаридтер, фенол қышқылдары, флавоноидтар.

Зерттеу әдістері: Шикізатқа сапалылық пен сандық сараптау жасап, өсімдіктен биологиялық белсенді заттардың негізгі топтарына сандық сараптау және макро- және микроэлементтердің мөлшерін анықтау. Негізгі қышқылдық заттарды бөліп алудың технологиялық сызба-нұсқасын жасау.

РЕФЕРАТ

Структура и объем дипломной работы - дипломная работа изложена на 72 страницах, состоит из введения, литературного обзора, обсуждения результатов, экспериментальной части, заключения и списка использованной литературы, сожержащего 65 библиографическую ссылку, включает 12 таблиц, 9 рисунков, 2 приложения и 2 схемы.

Цель работы заключается в просмотрении технологии выделения кислотных компоанентов в составе растения .

Поставленные задачи

1 . Определение доброкачественности сырья мха рода Salicornia europaea.

2 . Установить качественный, колличественный и элементный состав анализируемого вида растения Salicornia europaea.

3. Отработать блок-схемы получения фитопрепаратов и комплекса биологичекий активных веществ.

4. Провести идентификацию биологический активных веществ физика-химическими методами анализа.

Ключевые слова: Экстракция, жирные кислоты, аминокислоты, хроматография, полисахариды, фенолокислоты, флавоноиды.

Обьект исследования:

Методы исследования: качественный и количественный анализ растительного сырья, был проведён количественный анализ на основные группы биологические активных веществ и определение количества макро - и микроэлементов. Представление блог - схемы способа разделения основных кислотных веществ.

МАЗМҰНЫ

АНЫҚТАМАЛАР, НОРМАЛЫҚ СІЛТЕМЕЛЕР6

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР МЕН БЕЛГІЛЕУЛЕР 7

КІРІСПЕ . . 8

НЕГІЗГІ БӨЛІМ 10

1 ӘДЕБИ ШОЛУ . . 10

1. 1 Chenopodiaceae тұқымдасына жататын Salicornia europaea өсімдігі туралы қысқаша түсінік. 10

1. 2 Май қышқылдары туралы түсінік. 13

1. 2. 1 Май қышқылдарының классификациясы. . 13

1. 2. 2 Май қышқылдарының физикалық қасиеттері. . 17

1. 2. 3 Май қышқылдарының химиялық қасиеті. 18

1. 2. 4 Май қышқылдарын алу жолдары18

1. 3 Амин қышқылдары туралы түсінік . . . 20

1. 3. 1 Амин қышқылдарының класификациясы . 21

1. 3. 2 Амин қышқылының физикалық қасиеттері . . . 22

1. 3. 3 Амин қышқылының химиялық қасиеттері23

1. 3. 4 Амин қышқылдарын бөлу және идентификациялау. 25

1. 4 Фенол қышқылдарының классификациясы. . 26

1. 4. 1 Оксибензой қышқылдары және олардың туындылары26

1. 4. 2 Оксикорич қышқылы және оның туындылары. 29

1. 5 Фенол қышқылдары н бөлу және идентификациялау әдістері . . . 40

1. 5. 1Фенол қышқылдарын бөлу әдістері. 40

1. 5. 2 Фенол қышқылдарын идентификациялау әдістері. . 40

1. 6 Минералды элементтердің биологиялық маңызы. 41

2 ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ. 45

2. 1 Әдістер мен материалдар . . 45

2. 2 Өсімдік шикізатының ылғалдылығын анықтау46

2. 3 Күлділікті анықтау. . 46

2. 4 Шикізаттың құрамынан микроэлементтерді анықтау. 47

2. 5 Шикізаттағы экстрактивті заттардың құрамын анықтау. 47

2. 6 Органикалық қышқылдарды сандық анықтау. . 47

2. 7 Май қышқылдарының сандық анализі. . 48

2. 8 Амин қышқылдарды фотометриялық әдіс арқылы анықтау . . . 48

2. 9 Көмірсулар . . . 49

2. 10 Фенол қышқылдары. . 50

3 ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ МЕН ОЛАРДЫ ТАЛҚЫЛАУ . . . 51

3. 1 S. europaea өсімдігінің жер беті бөлігінің сапалылығын зерттеу . . . 51

3. 2 S. europaea өсімдігінен биологиялық белсенді заттарды бөлу. 55

3. 2. 1 хлороформды экстракт құрамындағы биологиялық белсенді заттарды анықтау . . . 56

3. 2. 2 Сулы қалдық құрамынан биологиялық белсенді заттарды анықтау…… . . . 58

3. 2. 3 S. europaea өсімдігінің жер үсті массасының фенол қышқылды құрамын зерттеу. 63

3. 3 сызбанұсқа бойынша S. europaea өсімдігінің шикізатындағы флавоноидтың құрамын анықтау . . . 65

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 67

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ. 68

ҚОСЫМША А. . 71

ҚОСЫМША Б72

АНЫҚТАМАЛАР, НОРМАЛЫҚ СІЛТЕМЕЛЕР

Қарастырылып отырған дипломдық жұмыста қолданылған анықтамалар мен сілтемелер стандартқа сәйкестендірілген.

Микроэлементтер - тірі ағзаларда, яғни адамдардың, жануарлардың және өсімдіктердің ағзасында кездесетін элементтер. Олардың мөлшері ағзада өте аз, дегенмен атқаратын рөлі зор.

Айқындағыштар - қосылыс құрамындағы арнай топтарды анықтайтын реагенттер.

Хроматография - органикалық заттарды екі фаза арасында әр түрлі орналасуы негізінде бөлу, алу және идентификациялау.

Жұқа қабатты хроматография - аралас компонентті қоспаның жазық жұқа қабатты сорбент бетінде жылжымалы фазада қозғалуы.

Реакциялық қабілеттілігі - заттардың жоғары немесе төмен жылдамдықта химиялық әрекеттесуге түсуі.

Әсер етуші заттар - дәрілік заттардың фармакологиялық белсенділігіне жауап беретін биологиялық белсенді заттардың топтары.

Өсімдік шиізатының сапалылығы - шикізат сапасының келесідей техникалық шарттарға сай болуы: сапалық көрсеткіштер (ылғалдылығы, күлділігі, экстрактивті заттардың мөлшері), сыртқы көрінісі, қосылыстың сапасы мен саны.

Гидролиз - заттардың сумен әрекеттесуі кезінде ырырауы.

ГОСТ 2. 105-95 Единая система конструкторской документации. Общие требования к текстовым документам.

ГОСТ 7. 1 СИБИД «Библиографическое описание документа. Общие требования и правила составления. Запись сокращений слов на русском языке»

ГОСТ 7. 1-84 Ссылки на источники.

ГОСТ 7. 12-93 Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Библиографическая запись. Сокращение слов на русском языке. Общие требования и правила.

ГОСТ 7. 32-2001 Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Отчет о научно-исследовательской работе. Структура и правила оформления.

ГОСТ 7. 54-88 Представление численных данных о свойствах веществ и материалов в научно-технических документах.

ГОСТ 8. 417-81 Государственная система обеспечения единства измерений. Единицы физических величин.

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР МЕН БЕЛГІЛЕУЛЕР

Осы дипломдық жұмыста келесідей қысқартылған сөздер мен белгілеулер қолданылады:

ББЗ - Биологиялық белсенді заттар

ББК - биолгиялық белсенді кешен

ҚХ - қағазды хроматография

БСС - бутанол -сірке -қышқылы су

ЖҚХ - жұқа қабатты хроматография

ДзПНА - диазотталған пара нитроанилин

МФ - мемлекеттік фармакапея

ФЭК - фотоэлектрлік калориметр

СФ - спектрофотометр

R _f - өлшемсіз бірлік, хроматографиядағы заттардың жылжу жылдамдығының көрсеткіші

УК - зерттеудің спектрлі әдісі

Масс - масс-спектроскопия

ЯМР - ядролы-парамагниттi резонанс

ТАА - темiраммонилiашудас

ГСХ - газды-сұйықты хроматография

КІРІCПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы: Бұл жұмыс Алматы өңірінде өсетін тұзға төзімді Chenopodiaceae тұқымдасына жататын Salicornia europaea өсімдігінің сапалық және сандық сараптама жасауға, қышқылды қосылыстардың құрамын зерттеуге, минералды құрамын анықтауға, қышқылдық компоненттерді алудағы сызбанұсқасын жасауға арналған.

Зерттеудің өзектілігі Өсімдік шикізаты өндірісте фармакологиялық белсенді заттарды жекеше түрінде алуда, әсіресе олардың ішінде әлі синтезделмеген немесе синтезі экономикалық тұрғыдан тиімсіз заттарды, сонымен қатар терапевтикалық әсері бар препараттарды дайындауда субстанция ретінде қолданылады. Зерттеудің маңыздылығы қатаң климаттық жағдайда өсетін тұзға төзімді өсімдіктердің бойында олардың өмір сүруге бейімділігін арттыратын әр түрлі биологиялық белсенді заттар түзілуіне және олардың Қазақстан флорасында кең таралуына негізделген. Осы тұрғыда Chenopodiaceae ( маревье) тұқымдасы үлкен қызығушылық тудырады.

Шешілетін мәселенің замананауи тұрғыда бағалануы

Қазіргі уақытта Қазақстанда кең таралған, кейбір түрлері эндемикалық болып табылатын Chenopodiaceae (Маревые) тұқымдасына жататын өсімдіктер теориялық және практикалық тұрғыдан үлкен қызығушылық тудырады. Бұл тұқымдасқа жататын өсімдіктердің зерттелген түрлері биологиялық белсенділікке ие және әр түрлі қабынуға қарсы және жүрек ауруларын емдеуде қолданылады. Олардың көпшілігінің құрамында эфир майлары, алкалоидтар, флавоноидтар, стеролдар, терпеноидтар және басқа да физиологиялық белсенді қосылыстар болады.

Salicornia europaea (қызыл сораң, бұзаубас сораң) өсімдігі дәл осындай өсімдік болып табылады. Оларды халық емінде гипотензивті, антигельмитті және антибактериалды дәрілік зат ретінде қолданғаны белгілі. Бұл жаинда әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-де Органикалық заттар, табиғи қосылыстар және полимерлер химиясы мен технологиясы кафедрасында- Бурашева Г. Ш., Мифтахова А. Ф зерттеді.

Жұмыстың мақсаты Тұзға төзімді Chenopodiaceae тұқымдасына жататын Salicornia europaea өсімдігінің жер үсті бөлігінен қышқылдық компоненттерді бөлудің тиімді технологиялық сызбанұсқасын жасау және оларды идентификациялау.

Зерттеу нысаны - Chenopodiaceae тұқымдасына жататын Salicornia Europaea өсімдігінің жер беті бөлігі.

Көздеген мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер алға қойлды :

2 . Salicornia europaea өсімдігінің жер беті бөлігінің сапалылық, сандық және элементтік құрамын анықтау;

3. ББЗ комплексін бөлудің оңтайлы технологиялық сызба-нұсқасын жасау;

4. Физико-химиялық әдістермен биологиялық белсенді заттардың негізгі топтарын идентификациялау.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы:

Алғаш рет Алматы өңірінде өсетін тұзға төзімдіS. europaeaөсімдігінен қышқылдық компоненттерді алудағы сызбанұсқасы жасалынды ;
Алматы облысында өсетін тұзға төзімді өсімдіктіңS. europaeaбиологиялық белсенді заттарына сапалық және сандық сараптама жасалынды;
Алғаш рет Алматы өңірінде өсетін тұзға төзімдіS. europaeaөсімдігінің қышқылдық құрамы идентификациялау;

Басылым. Жасалынған дипломдық жұмыс бойынша ҚР Мемлекеттік рәміздерінің қабылданғанына 20 жыл толуына орай студенттер және жас ғалымдардың «Ғылым әлемі» атты халықаралық ғылыми конференциясында (23-25 сәуір, 2012 ж., Алматы қ. ) «Алматы облысында өсетін S. europaea өсімдігінің химиялық құрамын зерттеу» тақырыбында 1 баяндама тезисі жарияланды.

Дипломдық жұмыстың құрылысы мен көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен тұрады. Бірінші бөлім әдеби шолудан тұрады. Онда S. europaea өсімдігі туралы жалпы мәліметтер және полифенолды қосылыстардың классификациясы мен таралуы, полифенолды қосылыстарды бөлу және идентификациялау әдістері туралы жазылған. Екінші бөлімде зерттеу нәтижелері мен талқылаулар жасалған. Үшінші бөлімде S. europaea өсімдігін зерттеуде қолданылған әдістер мен реактивтер жайында айтылған.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1 ӘДЕБИ ШОЛУ

Галофит (гало - тұз, фито - өсімдік ), өсімдік тану обектісі деп қарастыратын болсақ бұлар дегратацияланған жерлерді қайта жандандыруда бағалы ресурс болып табылады, әсіресе дүниенің аритті зоналарында, ол жерде өндіріс тапшылығы қатты байқалады. Олар егістіктердің экологиялық аймақтарында қолданылады, жем алуда, май және дәрі шикізатына, энергия және атмосфералық көміртекті аккумуляторға қолданылады. Галофиттер тұзды сумен суарғанда өсе алады (теңіз суы, жерасты суы) .

1. 1 Chenopodiaceae тұқымдасына жататын Salicornia europaea өсімдігі туралы қысқаша түсінік

Дүние жүзі бойынша Chenopodiaceae тұқымдасына 100 тек және 1400 түр жатады. Орта Азия территориясында Chenopodiaceae тұқымдасы өкілдерінің 178 түрі және 42 тегі кездеседі, ал өзіміздің елде 44 тек пен 223 түрі бар. Salicornia Europaea (S. europaea) өсімдігі Chenopodiaceae тұқымдасына жататын гипергалофит болып табылады. CCCР флорасында 35 түрі, ал Қазақстан флорасында біржылдық шөптесін, бойы аласа S. europaea өсімдігі кездеседі. S. europae , қазақша атауы « қызыл сораң, бұзаубас сораң». Гүлдері гүл жапырақшаларынсыз қос жынысты, олар келесідей орналасқан: біреуі үлкендеу жоғарыдан, ал екеуі майда төменгі бүйірден шығады және бойы аласа, цилиндрлі, масақ типтес гүл шоғыры ұлпасына салынған. Ең биігіне дейін өсіп кеткен гүлсерік тек сонда ғана тар саңылаумен ашылған, 1-2 аталық 2 аналық аузымен бітеді, тұқымдары тік, ұшында имек иілген қылшықтармен жабылған, ұрығы таға тәрізді. Сабағы негізден бұтақтанатын 5-30 см биіктікті, мүшелі, шырынды, жалаң, көкшіл сұр немесе ашық жасыл, жиі қызылданатын, тік немесе жайылған, қысқа бұтақтары бар; жапырақтары қысқа қынап түрінде көрінбейді; масақтары қысқа сабақты, цилиндрлі 1-6 см ұзындықты және 2-2, 5 мм қалыңдықты, шамамен бұтақтарынан 2 есе қалыңдау; гүл шоғыры үстінен қарағанда гүл серігі ортасында қимасы бар доғал бұрыш, ромб түріндегі гүл табақшасы ретінде көрінеді, одан аталық пен аналық аузы шығады; жемістері шамамен 1, 5 мм ұзындықты қысқа талшықты, вертикалды жұмыртқа тәріздес; өркені шырынды және суға бай; бұтақтары сабағы сияқты бұрыс цилиндрлі пішінді көптеген жеке мүшелерден тұрады. [ 1]

Солерос тұқымдасының химиялық құрамын тереңірек шетел және отандық ғалымдар да бұған дейін зерттемеген.

Ботаниктер оның сапалық және сандық құрамын анықтады: Тамыр. Алкалоидтар 0, 09%, флавоноидтар. Жер үсті массасы. Алкалоидтар 0, 04%, құрамында азоты бар қосылыстар, . : саликорнин, салигербин, бетаин, холин. Тері илегіш заттар. Антоциандар: β-цианиндин, оксалаттар(Шретер, 1975), флобафендер, шайыр және май қышқылдары. Ал жаңадан терілген өсімдікте аскорбин қышқылы кездеседі. Абсолютті құрғақ салмаққа есептегенде өсімдікте 5, 02% күл бар, оның 43-74% натрий хлориді, 4, 52% натрий карбонаты, күкірт қышқылды натрий, бромды магний және йодты магний, аз ғана мөлшерде көмірсу құрайды, және шөптің құрамында 22, 97%-Na, 9, 53%-Ka, 4, 85%-Mg, 2, 99%-Ca, 27% CI, 15, 5%- SO ₄ , 2, 1%-PO ₄ , 12%- CO ₃ бар екендігі зерттелген [2] .

Таралуы. Қазақстанның таулы аумағынан басқа барлық жерінде өседі. Сонымен қатар берілген арал Еуразияда, нақтырақ айтсақ батыста Ұлыбританиядан шығыста Қытай және Жапония аралығында кеңінен тараған, және де Ресейдің Еуропалық бөлігінде теңіз жағалауларында және Египет пен Мароккода да кездеседі.

Экологиясы. S. еuropaea - тұзға төзімді, тұздың қалың қабатымен жабылған күшті сортаңда ол мол дамиды; ешқандай өсімдік тұздың мұндай концентрациясына төзе алмайды. Ол ылғал сортаңда, сор жерлерде, тұзды өзендер мен теңіз жағалауларында, гипсті, тұзды қабықта, сортаңды батпақтар мен шалғында өседі, ал теңіз деңгейінен 3900 м биіктікте тұздалған тыңайған жерлерде сирек өседі.

Шөлді сортаңды жерлердің топырақтарында өсімдікке зиянды жеңіл еритін ас тұзы, натрий сульфаты мен сода және тағы да басқалары өте көп. Сондықтан да мұндай шөлдерде тұздануды көтере алатын флора өкілдері-галофиттер кездеседі. [3]

Сортаңды шөлдер шөлдің басқа түрінен өсімдіктерінің ешқашан кеуіп кетпейтіндігімен ерекшеленеді. Олар әрқашан көктем, жаз, күз мезгілдерінде жас және шырынды болып тұрады. Өсімдік жабындысы қою түсті, көктемде ашық жасыл, ал жаз мезгілінде сары түске ауысады.

Қолданылуы Халық емінде S. еuropaea өсімдігінің қайнатпасы зәр айдау үшін, қабынуға қарсы, ісікке қарсы және әлсіздікке қарсы қолданылады. Асқазан жарасы мен гастритпен ауырғанда қолдануға болмайды және S. еuropaea өсімдігінің қайнатпасын көп қолдану бүйрек пен зәр шығару мүшелерінде тас жиналуына алып келеді.

S. еuropaea өсімдігі жас кезінде тамақ, яғни салат және сорпа жасауда да қолданылады. Әсіресе Францияда оны көкөніс және кулинарлық дайындау жағынан күрделі тағамдар ретінде беріледі. Сараптамалар нәтижесінде қайнатылған S. еuropaea өсімдігінде 20, 53% калория, ал қайнатылған үрмебұршақта 19, 24% калория бар екені анықталған.

$E:\еркін 1\新建文件夹\маңызды суреттер\Image_170.JPG$

1-сурет. S. еuropaea өсімдігі

1. 2 Май қышқылдары туралы түсінік

Май қышқылдары - карбон қышқылдары, жануарлар мен өсімдік ағзасында бос күйінде кездеседі және липидтердің құрамына кіргенде энергетикалық және пластикалық қасиет атқарады [4] . Май қышқылдары фосфолипидтердің құрамында биологиялық мембраналардың қалпына келуіне көмектеседі. Қанықпаған май қышқылдары адам және жануар ағзасында биологиялық белсенді заттардың биосинтезіне қатысады. сонымен қатар май қышқылдары қан плазмасы жарақаттанғанда қосымша диагностикалық тест болып табылады [5, 6] .

Май қышқылдарының синтезі барысында, ішек қарында, май ұлпаларында, бас сүйекте және сүт бездерінде жүреді. Бауыр жасушасының цитоплазмасында екі негізгі палмитин қышқылы синтезделеді, ұзын тізбекті май қышқылдары ішек қарында тізбек үзіліп синтезделген палмитин қышқылы бауырға бағытталады.

Май қышқылдарының биосинтезі жануарлар ұлпасында байланыс механизіммен жүреді, сонымен қатар май қышқылдары өздері жиналып биосинтезге кері әсерін тигізеді. Май қышқылы бауыр жасушасының цитоплазмасында цитраттар (лимон қышқылы) жиналады. Май қыш қылдарының синтезінде ең бастысы жасушада (НАДФ-Ң) қалпына келуі. Сонымен қатар адам ұлпасы және кейбір жануарлар поли қанықпаған май қышқылдарды синтездеуге қабілеті жоқ. Ондай линол-, линолен және арахидон қышқылдары жатады, бұл қышөылдар ауыстырылмайды деген атқа ие, немесе эсенумальді май қышқылы . кей жағдайда оларды шартты түрде F витамині деп атайды.

1. 2. 1 Май қышқылдарының классификациясы

Май қышқылдарға жалпы қабылданған (тривиалдық) немесе системалық атаулары қалыптасқан. Мысалы, молекула құрамында көміртегінің төрт атомы (C ₄ ) бар қышқыл май қышқылы деп аталса, сол қышқыл систематикалық номенклатурада бутан қышқылы деп аталады. Молекула құрамында көміртегінің 18 атомы бар (C ₁₈ ) қаныққан қышқыл тиісінше стеарин қышқылы немесе октаде кан қышқылы деп аталады. Ал молекула құрамында C ₁₈ бар және бір қос байланысты қанықпаған қышқыл олеин қышқыл деп аталады [7] .

Майлардың құрамында әр түрлі май қышқылдары кіреді. Мысалы, табиғи майлардың ішіндегі ең күрделісі деп табылған сүт майында 497 май қышқылы бар екені анықталған.

Май қышқылы негізгі бес топқа бөлінеді:

1. Қаныққан май қышқылдарының молекула құрамында көміртегінің 4-24 атомдары болады және олар түзу тізбекке орналасады. Табиғи майларда көміртегі атомдары жұп болады. Май қышқылдары құрамындағы көміртегін нөмірлеу карбоксил тобы тұрған атомнан басталады. Кейде көміртегі атомдары грек алфавиті әріптерімен де белгіленеді. Мұндай жағдайда карбоксил топқа ең жақын орнласқаны көміртек атомы α-әрпімен белгіленеді [8] .

6 5 4 3 2 1

СН ₃ -СН ₂ -СН ₂ -СН ₂ -СН ₂ -СООН

ε δ γ β α

2. Молекуласында бір, екі, үш және одан да көп қос байланыстары бар қанықпаған май қышқылдары. Мұндағы қос байланыстың орны Δ белгісімен көрсетіледі де, оның шекесіне нөмірлі индекс қойылады. Мысалы, Δ ⁹ деген белгі мынаны білдіреді. Карбоксилдік топтан есептегенде 9 көміртегі атомынан кейін қос байланыс орналасады, яғни қос байланыс молекуладағы 9 және 10 көміртегі атомдарының арасында орналасады. Қышқыл молекуласындағы қос байланыстарды әрқашанда бір метилен тобы (-CH ₂ ) бөліп тұрады. C _18:2 белгісі молекула құрамында екі қос байланыс бар екенін және оның 18 көміртегі атомынан құралғанын білдіреді [8] .

Қос байланыстағы цис-конфигурация жағдайы қанықпаған май қышқылдарының көмірсутек атом радикалдарын қатты иілтеді. Осының молекуласында бір цис-қос байланысы бар олеин қышқылында көруге болады. Оның молекуласында бір иіліс бар. Ал линол қышқылында екі цис-қос байланысқа сәйкес екі иіліс байқалады. Қанықпаған молекулаларда қаныққан қышқылдармен салыстырғанда зор қаттылық болады. Қаныққан май қышқылдарында дара байланыс төңірегінде жеңіл айналуға мүмкіншілік береді және көмірсутек тізбектер икемді келеді.

Егер қанықпаған май қышқылы молекуласында қос байланыс омега көміртек атомы үшінші көміртек атомынан кейін орналасса, онда қышқыл омега-3(w-3) қышқылы деп аталады.

CH ₃ -CH ₂ -CH=CH-(CH ₂ ) _n -COOH

Негізгі омега май қышқылының формулалары:

CH ₃ -(CH ₂ ) ₄ -CH=CH-R CH ₃ -(CH ₂ ) ₅ -CH=CH-R

Линолен қышқылы (w-3) олеин қышқылы (w-9)

CH ₃ -CH ₂ -CH=CH-R CH ₃ -(CH ₂ ) ₇ -CH=CH-R

олеин қышқылы цис-Δ-олеин олеин қышқылын

молекуласының қышқылының жеңілдетілген

моделі құрлымдық формуласы формуласы

3. Тармақталған тізбекті май қышқылдары. Мұндай май қышқылдары табиғи майларда шамалы ғана мөлшерде кездеседі. Күйіс қайыратын мал майында болады. Олар тармақталған көміртегі атомдарының тізбегі бар амин қышқылдары радикалдарымен құралады.

4. Оксимай қышқылдары, бұлар майда сирек кездеседі, әдетте олардың құрамында көміртегі атомдарының ұзын тізбегі бар. Мысалы, цереброн қышқылы CH ₃ (CH ₂ ) ₂₁ -CHOHCOOH.

5. Циклды май қышқылдары, олар кейбір өсімдіктер майларында табылған.

1- кесте. Табиғи майдағы негізгі май қышқылдары

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.