Саяси дискурстың ерекшіліктері (лингвомәдениетаралық талдау)

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ФИЛОЛОГИЯ, ӘДЕБИЕТТАНУ ЖӘНЕ ӘЛЕМ ТІЛДЕР ФАКУЛЬТЕТІ

ШЕТЕЛ ФИЛОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ЖАЛПЫ ТІЛ БІЛІМІ КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Саяси дискурстың ерекшіліктері (лингвомәдениетаралық талдау)

Орындаған:

4 курс студенті А. Н. Ералина

Ғылыми жетекші:

пед. ғыл. канд., доцент А. К. Садыкова

Норма бақылаушы:

филол. ғыл. канд., доцент Ж. М. Уматова

Қорғауға жіберілді:

«__» 2013 ж.

Шетел филологиясы және жалпы тіл білімі

кафедрасының меңгерушісі:

филол. ғыл. докт., профессор Г. Б. Мәдиева

Алматы, 2013

РЕФЕРАТ

Диплом жұмысының тақырыбы: Саяси дискурстың ерекшіліктері (лингвомәдениетаралық талдау) .

Диплом жұмысының көлемі: 54 бет

Диплом жұмысында пайдаланылған әдебиеттер саны: 59

Тірек сөздер: тілдік бірлік, дискурс, саяси дискурс, саяси әлеумет, конструктивті дау, негативті саяси сенімдер, деструктивті саяси сенім, т. б.

Диплом жұмысының нысаны - тілдік бірліктер жүйесі, саяси мәтіндерді құрастырудағы түбегейлі құбылыстар.

Диплом жұмысының пәні: сөйлеу мәнеріндегі қарым-қатынас болып табылады, жеке айтқанда, саяси дискурста қолданылатын амалдар, дәлелдер мен сенім стратегиясы.

Диплом жұмысының мақсаты - саяси дискурста көрініс табатын тілдік бірліктерді дәлел ретінде көрсету.

Осы мақсат негізінде келесі зерттеу міндеттері туындайды:

«Дискурс» ұғымын анықтау.
Саяси дискурста көрініс табатын негізгі ерекшеліктер.
«Дәлел» және «Сенім» ұғымдарын зерттеу.
Саяси дискурста негізгі тілдік бірліктер мен сенімнің көрініс табуы.

Диплом жұмысының зерттеу əдістері. Зерттеу жұмысына қойылған міндеттерді шешу үшін мағыналық-қатысымдық аспекті негізге алынып, синхрондық тұрғыдан зерттеуде баяндау, жүйелеу, стилистикалық талдау, саралау əдістері, жаппай іріктеу тəсілі пайдаланылды.

Зерттеу жұмысының материалы - 1960 жылдары сөйлеу мәнерімен ерекшеленген атақты американдық саясаткер Martin Luther King-тің «I Have A Dream» шығармасы.

Зерттеудің дереккөздері ретінде қазақстандық 10-ға жуық басылым беттерінен жаппай іріктеп алынған 90-ға жуық деректі материал дипломдық

зерттеуде талдау жұмысын жүргізуге себеп болды.

Алынған нəтижелер: Конструктивті дау - бір адамның ойы, ақпараты, шешімі, теориясы немесе көзқарасы екінші бір адаммен сәйкес келмегенде және бұл жағдайда екеуі де бір шешімге тоқтағысы келген сәтте пайда болады.

Дискурс - дайын мəтіннің сөйлеу əрекетін туғызушылар мақсатына сай күрделі əрі нақты коммуникативтік жағдайға айналуы, мəтін қызметтерінің

дискурс құзыреттілігіне көтерілуі.

Зерттеу жұмысының теориялық маңыздылығы - тіл бірліктерін ерекшелеп көрсету және саяси диалогтағы таңбалар аргументін бейнелеу. Алынған зерттеу нәтижелерін қоғамдағы саяси дискурсқа әсер ететін тілдік механизмдермен сәйкестендіру, белгілі бір дискурста идеологиялық жүйе жүргізу, ары қарайғы зерттеуде қойылатын сұрақ - саяси дискурстағы тыңдарман орны.

Зерттеу жұмысының әдіснамалық құрылымы - Нидерландық лингвист, мәтін теориясын, сөйлеу актісі теориясын және дискурстық талдау зерттеушілерінің бірі - Tejn Adrianus van Dejk концепциясынан. Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негізін Van Dejk, V. Dresslera, J. Petefi және т. б шығармаларынан, сонымен бірге негізгі американдық ұлттық тіл субъектілерін зерттеушілері - U. Labova, R. Langakera, T. Givona, U. Chejfa жұмыстарынан тұрады.

Зерттеу жұмысының практикалық құндылығы - зерттеуде қолданылған материалдар мен нәтижелер әлеуметтік лингвистикаға, шет тілдер факультетіне, университеттегі журналистерге теоретикалық курстар жасау барысында пайдалы болып табылуы мүмкін. Олар өз қолданысын әлеуметтану, этно әлеуметтану, этно конфликтология, этно психология облысында пән аралық деңгейде кеңінен таба алады.

Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі үш бөлімнен, қорытындыдан, жəне пайдаланылған əдебиеттер тізімінен, пайдаланылған материалдар мен дереккөздерден тұрады.

МАЗМҰНЫ

РЕФЕРАТ

РЕФЕРАТ:

РЕФЕРАТ: КІРІСПЕ

2: 5

: 1

РЕФЕРАТ: ДИСКУРС, САЯСИ ДИСКУРС ЖӘНЕ ОЛАРҒА ТАЛДАУДЫҢ ҚАТЫСЫ

2: 7

: 1. 1

РЕФЕРАТ: Саяси дискурстың маңыздылығы

2: 8

: 1. 2

РЕФЕРАТ: Стилистика анықтамасы және стилистикалық талдау

2: 9

: 1. 3

РЕФЕРАТ: Дискурс ұғымы мен құрылымы

2: 11

: 1. 4

РЕФЕРАТ: Дискурстық талдаулар идеологиялық талдау ретінде

2: 13

1. 5

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде

1. 5: 2

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: САЯСИ ДИСКУРС ЖӘНЕ ХАЛЫҚ

14: 17

1. 5: 2. 1

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: Саяси дискурс теориясы

14: 17

1. 5: 2. 2

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: Саяси әлеумет

14: 19

1. 5: 2. 3

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: Конструктивті дау

14: 21

1. 5: 2. 4

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: Саяси науқандарға арналған басқару қағидалары

14: 31

1. 5: 2. 5

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: Заманауи саяси дискурс

14: 35

1. 5: 3

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: «МЕНІҢ АРМАНЫМ БАР» АТТЫ МАҚАЛАҒА ЛИНГВОМӘДЕНИЕТ АРАЛЫҚ ТАЛДАУ

14: 37

1. 5: 3. 1

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: Martin Luther King, Jr сөйлеу мәнерінің ерекшелігі

14: 37

1. 5: 3. 2

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: Martin Luther King, Jr. Ұлттық мемориалдық шеру

14: 37

1. 5: 3. 3

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: Сөйлеу мәнеріне стилистикалық талдау

14: 39

1. 5:

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: ҚОРЫТЫНДЫ

14: 46

1. 5:

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

14: 48

1. 5:

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде: ҚОСЫМША А

14: 52

1. 5:

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде:

14:

1. 5:

Дискурс әлеуметтік практиканың элемерті ретінде:

14:

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Ұсынылып отырған жұмыстың мақсаты дискурсты бағалаудағы түрлі зерттеулер болып табылатын жазбаша мәтінмен байланысты, ірі жобалардың бір бөлігі көрсетілген, ал саяси дискурс принциптілік бағалау функциясы ретінде алынып отыр.

Саясаткерлердің сөйлеу мәнерін зерттей келе, олардың халық сеніміне кіруінде қолданатын амалдары мен айла-тәсілдерін анықтауға болады. Сөйлеу мәнерін зерттеу - бір жағынан саясаткердің алдағы іс-әрекеті мен ойға алған тәсілін көрсетсе, екінші жағынан - тыңдарманда қалдырылатын әсерді өте тиімді етіп орнату. Саяси жетекшілердің сөйлеу мәнерінде контент-талдау айрықша орын алады.

Дискурста билік атауы орын алатындықтан, саяси дискурсты - саяси күрес деп қарауға болады. Саяси дискурс - әлеуметтік мәселелерді шешу жолындағы жасалатын ресми қадамдар. Ол шешім қабылдау үшін бүкіл азаматтардың қатысуына, өзгелерді үгіттеуге (дәлелді ақпарат пен логика арқылы), сонымен қатар, әлеуметтік мәселелерді шешкенде қандай қадамдар тиімдірек екенін анықтауға арналған. Саяси дискурс тәуелсіздік жағдайда шешім қабылдайтын амал түрі.

Дәл, дөп басушылық әрдайым өз жеңісін табады және біз мұны физикалық немесе қатігез әрекеттерге баратын азамат соғысында емес, сөздер күресіндегі тон және стильге қолданамыз.

Жалпы алғанда, қазіргі таңдағы саясаткерлер ұлттық ұқсастықтарына қарамастан, билік жүргізуде белгілі бір дәрежедегі тілдік механизмдерге ие (біз оны лингвистикалық технологиялар деп атаймыз) . Осы лингвистикалық технологиялар арқылы билік жүргізушілер райынан қайтару немесе көндіру процестері арқылы өздерінің көздеген мақсаттарына жетеді. Екінші сөзбен айтқанда, тілдік технологиялар деп аталатын термин арқылы біз кейбір әлеуметтік және саяси факторларды жүзеге асыру үшін қолданылатын әдістер мен амалдарды түсінеміз.

Алғыр саясаткерлер сөздің мәніне аса үлкен назар аударады. Сөз бен басқа да тілдік бірліктерді өзінің сөйлеу мәнерінде бақылауда ұстап, дұрыс қолдана білетін маман саяси дискурсты сенімдірек етіп, қыздыра түседі.

Зерттеу жұмысының өзектілігі - қазіргі таңдағы саясаттың алатын орны, саяси өтініштер және саясаткерлердің сөйлеу мәнерінде қолданатын дәлелдеу элементтері, амал- тәсілдері, сендіре білу стратегиясы.

Зерттеу жұмысының нысаны - тілдік бірліктер жүйесі, саяси мәтіндерді құрастырудағы түбегейлі құбылыстар.

Зерттеу жұмысының пәні - сөйлеу мәнеріндегі қарым-қатынас болып табылады, жеке айтқанда, саяси дискурста қолданылатын амалдар, дәлелдер мен сенім стратегиясы.

Зерттеу жұмысының материалы - 1960 жылдары сөйлеу мәнерімен ерекшеленген атақты американдық саясаткер Martin Luther King-тің «I Have A Dream» шығармасы.

зерттеуде талдау жұмысын жүргізуге себеп болды.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері - саяси дискурста көрініс табатын тілдік білліктерді дәлел ретінде көрсету. Зерттеу жұмысының басты міндеттері төмендегілер:

«Дискурс» ұғымын анықтау.
Саяси дискурста көрініс табатын негізгі ерекшеліктер.
«Дәлел» және «Сенім» ұғымдарын зерттеу.
Саяси дискурста негізгі тілдік бірліктер мен сенімнің көрініс табуы.

Зерттеу жұмысының әдіснамалық құрылымы: Нидерландық лингвист, мәтін теориясын, сөйлеу актісі теориясын және дискурстық талдау зерттеушілерінің бірі - Tejn Adrianus van Dejk концепциясынан. Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негізін Van Dejk, V. Dresslera, J. Petefi және т. б шығармаларынан, сонымен бірге негізгі американдық ұлттық тіл субъектілерін зерттеушілері - U. Labova, R. Langakera, T. Givona, U. Chejfa жұмыстарынан тұрады.

Дискурс - дайын мəтіннің сөйлеу əрекетін туғызушылар мақсатына сай күрделі əрі нақты коммуникативтік жағдайға айналуы, мəтін қызметтерінің дискурс құзыреттілігіне көтерілуі.

Зерттеу жұмысының практикалық құндылығы - зерттеуде қолданылған материалдар мен нәтижелер әлеуметтік лингвистикаға, шет тілдер факультетіне, университеттегі журналистерге теоретикалық курстар жасау барысында пайдалы болып табылуы мүмкін. Олар өз қолданысын әлеуметтану, этно әлеуметтану, этно қақтығыстану, этно психология облысында пән аралық деңгейде кеңінен таба алады.

1 ДИСКУРС, САЯСИ ДИСКУРС ЖӘНЕ ОЛАРҒА ТАЛДАУДЫҢ ҚАТЫСЫ

1. 1 Саяси дискурстың маңыздылығы

Саяси дискурстың алға қойған міндеті: а) азаматтардың мәселені түсінуін анықтау; ә) қанағаттанарлықтай нәтижелерге жету үшін мәселені қандай қадам жасау арқылы шешуге болатынына байланысты азаматтарға көмек көрсету; б) азаматтардың саяси процестерге белсенді қатысуын арттыру және в) болашақ ұрпақпен қарым-қатынастың дұрыстығы, яғни олар келешекте белсенді азаматтар болуы тиіс.

Тәуелсіз қоғамдағы психологияның саяси дискурсті конструктивті жасаудағы басты жауапкершілігі - теорияларды дәлелдеу, қажеттіліктерді зерттеу болып табылады.

Конструктивті дау - бір адамның ойы, ақпараты, шешімі, теориясы немесе көзқарасы екінші бір адаммен сәйкес келмегенде және бұл жағдайда екеуі де бір шешімге тоқтағысы келген сәтте пайда болады.

Саяси шешімдер келесі тәсілдер арқылы табысқа жетіп жатады, яғни азаматтарға құқық қорғау топтарын ұсынады немесе кей жағдайларда алтернативтік қадам жасағанды дұрыс деп санайды.

Ашық түрдегі пікірталастар әр азамат өз мүддесін, ойын дұрыс деп санап, екінші тараптың мүддесіне қарсы шығып, олардың жағдайына қауіп төндірген сәтте туындайды. Саяси жетекшілер бұл жағдайға басқа қырынан қарап, келісімге келу мақсатымен көпшіліктің шешіміне ыңғайлана бір қадам кері шегінуі мүмкін.

Саясат пен тіл бір-бірімен тығыз байланысты. Бұл терминдердің байланысын ұғынуда ең бастысы адамның мінез-құлығы екендігін түсіну керек. Адамзат саяси жануар және сүтқоректі деген сөйлем айтсақ, қандай жолмен және қай дәрежеде бұл екі мағына бір-бірімен байланысты деген сұрақ туындайды. Бұл сұрақ осы уақытқа дейін зерттелмеген, зерттеуге қадам жасау үшін тілдің бір түрі қажет болады және ол тілді біз жай сөзбен саяси деп атаймыз. Мұндай жол саясаткелер үшін ғана емес, адамзат тіліне де тиімді деп ойлаймыз. Ары қарай біз өз назарымызды тағы бір технологияға аударғымыз келеді. Бұл көптеген саяси науқандарда жиі қолданып келе жатқан саяси көріністің пайда болуы.

Жоғарыдан байқағанымыздай формалді риторикадағы өзгерістер интернет теледидарды жүйелі түрде және аса үлкен қарқынмен қолдануға алып келді, ал кейінірек саясат тетігін өзгертті. Бастапқыда бұл технологиялар басқарылымдарда өз септігін тигізді, яғни әркім өзі қалаған саясаткерін қолдады.

Саяси дискурстың сипаттамасы. Саяси дискурстың табиғатында дискурстың барлық негізгі ерекшеліктері: когезия, бүтіндік, прагматикалық мақсат, ақпараттық, грамматикалық және аяқталым категориялары кездеседі. Саяси тілдің қарапайым тілден айырмашылығы:

«саяси лексика» терминологияға бейім, ал күнделікті, «саяси емес»

тілдік белгілер әрқашанда қарапайым тілдегідей қолданылмайды;

дискурстың ерекше құрылымы;
кейде сөйлеу тәсілдерінің өте ерекше нәтижесі;
дискурстың дыбыстық және жазбаша көркемделуі де ерекше [1, 50] .

Саяси дискурс жаңа лингвистикалық технология, радио, теледидар және ғаламтор секілді дамулармен сипатталады. Осылайша саясаттың кеңеюіне, дамуына және өсуіне мүмкіндік беретін жаңа дәуір пайда болады. Бір жағынан, лингвитикалық технологияны қолдану саясаткерлерге кең ауқымды әлеуметке, екінші жағынан, саясаткер әр сөзіне абай болу керек, себебі ол ары қарайғы дамуына өз септігін тигізеді. Осылайша, лингвистикалық техниканы шебер қолдану өзіндік жеңіске алып келеді.

Барлық саясаткерлер бірдей технологияны қолданады, бірақ әр саясаткердің өзіндік стилі және дискурстық шектеуі болады. Дискурстық сараптаманың нәтижесі ретінде, лингвистикалық техника саяси дискурста универсалды, ұлттық, тіпті жеке тұлға қызметіне ие.

Президенттің түрлі сөйлейтін сөздері, осы жағдайға ең лайықты мысал болып табылады. Дәстүрлі жағына қарамастан, әр президент өзіндік есте қалатындай сөз дайындағысы келеді.

Сонымен, саяси дискурстың анық емес жағы, белгісіз қауым алдында өте күшті және нақты сөз дайындау керек. Аудитория алдынадығы сөз - бұл бір жақты дискурс. Саяси көсем жайлы берілетін мәлімет олардың идеологиялық тұжырымдамасына сәйкес келеді.

1. 1 Стилистика анықтамасы және стилистикалық талдау

Стилистиканың анықтамасына байланысты зерттеуші ғалымдар әр түрлі түсініктеме береді.

Wales стилистиканы жай ғана «стильді оқып-үйрену» деп анықтайды [28, 51] сонымен қатар Widdowson ақпараттық анықтама беру арқылы анықтайды. Яғни, «әдеби дискурсты лингвистикалық тұрғыдан зерттейді», және бір жағынан стилистикалық әдебиеттен, лингвистикадан бөліп қарап, екінші жағынан екеуін біріктіре зерттейді [28, 50] . Leech аналогиялық көзқарасты ұсынады. Ол стилистиканы «тілді әдебиетте қолдану» деп түсіндіреді де стилистиканы «лингвистикамен әдебиеттанудың бір жерде тоғысуы» дейді [30, 50. 49-62] . Widdowson мен Leech-тің айтқандарына қарап, біз стилистиканы екі пән: әдебиеттану мен лингвистика арасындағы нысаны екендігін көреміз. Әдеби дискурс (мәтін) зерттеудің нысаны ретінде ал лингвистика мақсатқа жету жолындағы құрал ретінде қажет.

Стилистикалық талдау мәтінмен тығыз байланысты, бұл дегеніміз хабарлама жеткізу үшін көркем мәтіндерде тілдің көрініс табуы. Бұл өз ішіне дискурстың жай түрінде мәтін тілінің салыстырмалы түрде қолданылуын қамтиды. Стилистика зерттеушілері көркем стильдегі мәтінді систематикалық салыстыру арқылы басқа мәтіндерде қолданып көргілері келуі мүмкін.

Halliday былай дейді: «мәтін әрбір өлең мен романда ерекшелінеді. Стилистикаға зерттей отырып салыстыру тән . . . » [44, 51] . Бұл көзқарасқа Widdowson де Halliday сияқты ой білдіреді. Ол: «Барлық әдеби мойындаулар салыстырмалы болып табылады, яғни, стильді толықтай мойындау»[44, 51] . Сонымен, стилистикалық талдауға салыстырмалылық тән деп қорытындылауға болады.

1. 2 Дискурс анықтамасы

Соңғы кезде «мәтін» ұғымы бар жерде «дискурс» ұғымын да қатар алып жүру байқалады. Дискурс - негіз етіп өрбитін нысаны адам болғандықтан қамтитын аясы өте кең, кешенді ұғым. Дискурс - коммуниканттардың сөз жағдаятын ескере отырып шынайы өмірдегі оқиғаларды өздерінің когнитивтік, тілдік, аялық білімін, прагматикалық мүмкіндіктерін пайдалану арқылы коммуникативтік мақсатқа орай өз тілдеріндегі лексикалық, грамматикалық, фонетикалық жүйелер арқылы тілге көшіруі, диалогқа түсу әрекеті.

Орыс тіл білімінде дискурсты Э. Бенвенист (1974), Т. М. Николаева (1978),

В. В. Богданов (1993), О. Г. Ревзина (1999), М. Л. Макаров (2003) сынды ғалымдар зерттесе, қазақ тілінің мамандары да лингвистикадағы дискурс мәселесіне көп көңіл бөліп отыр Г. Әзімжанова (2003), Р. А. Омарова (2003), Г. Г. Бүркітбаева (2005), Б. А. Ахатова, Н. Уәли (2007), К. Садирова (2008) .

Ал ағылшын тілді ғалымдар дискурс пен мәтінді ажыратып қарастырмайды [4, 49] . Америкалық лингвистикада дискурс теориясын жүйелі (қисынды) сөйлеу (connected speech) және диалогпен байланыстырса, европалық лингвистикалық дәстүр бойынша адамның өмірлік тәжірибесінен жиналған білім жүйесін көрсетуден тұрады. [7, 49] .

Тіл білімі саласында дискурс түрлі феномендер тұрғысынан қолданылады: бірде ол сөйлеу терминінің синонимі, байланысты сөйлеу, сөйлеу ағымы, күрделі синтаксистік тұтастық, жоғары фразалық бірлік, мəтін, коммуникативтік бүтіндік жəне аяқталған сөйлеу шығармасы түрінде, ал тағы бірде менталдықтың белгілі бір түрі, вербалды əрекет ететін сана, мəтінмен бірліктегі тілден тыс, яғни оны шығаруға жəне қабылдауға əсер ететін факторларды біріктіретін күрделі коммуникативтік құбылыс ретінде танылады.

Тіл білімінде дискурс мәселесін арнайы зерттеген ғалым Г. Г. Бүркітбаеваның анықтамасы бойынша «Дискурс дегеніміз - екі немесе одан да көп коммуниканттардың өзара сөйлесу әрекеттестігі. Бұл белгілі бір коммуникативтік жағдаятта ауызша немесе жазбаша түрде жүргізіліп, оның нәтижесінде мәтін немесе тақырыбы бір бірнеше мәтіндер жиынтығы пайда болады» [3, 49] .

«Дискурс» термині 60-70 жылдары ғана ауызға алынғанымен кеңірек қолданысқа түсуі қазіргі кезде ғана байқалады дей келе Г. Г. Бүркітбаева оны

қарастырудағы қызығушылықтың туу себебін «дискурс» түсініктемесінің әрқилылығымен және көптілігімен түсіндіреді [1, 49] . «Дискурс» 1) мәтін және сөйлеу; 2) сөйлеу, мәтін, функциональді стиль, тіл және сөйлеу; 3) мәтін, сөйлеу, және диалог, 4) мәтін, жағдай (ситуация) және т. б. терминдерімен қатар қолданылып жүр.

Өз кезегінде ғалым В. Е. Чернявская дискурсты зерттеушілердің әрқилы

көзқарастарына қорытынды жасай келе, оны зерттеудің 3 дәстүрін көрсетеді:

1) ағылшын-америкалық лингвистикалық дәстүрі дискурс жүйелі (қисынды) сөйлеу және ақпаратты жіберуші мен алушының арасындағы қарым-қатынас деген қағиданы ұстанады;

2) Т. ван Дейк және оның мектебі ақыл-ой сезіміне бағытталған амстердамдық дәстүр. «Discourse studies. An interdisciplinary Journal for the Study of Text and Talk», «Discourse and society» журналдарын шығарумен кең танымал;

3) М. Фуконың, француз тарихшысы, әлеуметтанушысы және тіл зерттеушісі (У. Маас, З. Егер, Ю. Линк) дискурс концепциясы тұрғысынан құрылған неміс мектебі. Неміс мектебіндегі ерекше орынды Р. Водактың бастауымен дискурсқа талдау жүргізетін австриялық мектеп алады. Бұл мектеп үшін дискурсты талдау- белгілі мәтіндік формадағы әлеуметтік-тарихи хабарлауды ашып көрсететін, идеологиялық бағыттағы дискурстық талдау. [2, 49] .

Ғалым У. Нұргелді «Қазақ сөз мәдениетінің теориялық негіздері» тақырыбындағы докторлық диссертациясында дискурсты: көркем дискурс, ғылыми, публицистикалық, іскери, бейресми дискурс деп бөледі. [11, 49] . Лингвистикада З. Харрис дискурсты талдаудың негізін XX ғ. 50-жылдары көрсетіп берді. Бірақ ол дискурсты талдаудың қазіргі заманға сай анықтамасын емес, сөйлеу мен жазбаша дискурстың формальді талдау әдісін көрсетті [17, 49] .

Дискурс, бір жағынан, мәтінжасау тәжірибесі, мәтінді шығару, кеңістік пен уақытта жария ету процесі; екінші жағынан, дискурс - мәтінді ой-санадан өткізу процедурасы да (мысалы, оқу барысында, конспектілеу барысында, аудару барысында және т. б. ) .

Біздің көзқарасымыз бойынша, мәтінді дискурстың аралық сатысы ретінде сипаттаған жөн. Өйткені дискурс ретінде екі бірдей коммуниканттың ойлау, сөйлеу әрекеттерінің жиынтығы деп түсінеміз. Сондай-ақ, мәтін шындықтың объективті факті ретінде дискурс нәтижесі, өнімі ретінде қарастырыла алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.