Ұлттық ерекшеліктердің педагогика ғылымында зерттелуі

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Педагогика кафедрасы

Д И П Л О М Д Ы Қ Ж Ұ М Ы С

ҰЛТТЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРДІҢ ПЕДАГОГИКА ҒЫЛЫМЫНДА ЗЕРТТЕЛУІ.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

I. - ТАРАУ ҰЛТТЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРДІҢ ПЕДАГОГИКА ҒЫЛЫМЫНДА ЗЕРТТЕЛУІ.

1. 1. Ұлттық ерекшеліктердің негізгі компанентері . . . 6

1. 2. Ұлттық сана сезiмдi қалыптастыру механизмi . . . 14

1. 3. Ұлттық ерекшеліктердің полиэтникалық аудиториядағы оқушлардың танымдылық іс -әрекеттеріне тигізер әсері . . . 20

II. - ТАРАУ. ҰЛТТЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРДІҢ ҚАЛЫПТАСУ ЖҮЙЕЛЕРIН ЗЕРТТЕУГЕ СИПАТТАМА.

2. 1 Зерттеу әдістеріне сипаттама . . . 27

2. 2 Педагогтар мен отбасы арақатынасының психологиялық -педагогикалық негіздері . . . 31

2. 3 Құндылық бағдарәдісі . . . …… . . . 35

2. 4 Проективті жобалау әдісі . . . 38

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 42

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 45

КІРІСПЕ

Тақырып өзектілігі: Көп ұлттық аудиториядағы оқушылардың танымдық іс-әрекеттерінің даму ерекшеліктерімен қатар ұлттық ерекшеліктерді зерттеу мәселесі - қазіргі практикалық педагогикадағы ең маңызды бағыттардың бірі. Осыған байланысты педагогика ғылымының алдында жеке адамның тұтастай құрылуының факторларын, заңдылықтарын ұғыну, оның ішкі және әлеуметтік белсенділігінің көздерін жеке адамның дамуының интегралдық компоненттері ретінде көп ұлттылық аудиториядағы оқушылардың танымдылық іс-әрекеттерінің даму ерекшеліктерін зерттеу міндеті тұр.

Зерттеу мақсаты: Ұлттық ерекшеліктердің педагогикалық негізін анықтау, этностар қарым-қатнасында бағыт мәселесінің орның анықтау, танымдық іс-әрекетте этникалық жансақ наным механизімдердің өзгеріске ұшырайтындығын қөрсету. Жалпы айтқанда біздің егеменді елімізде осы мәселе толық қарастырылып зерттелмеген. Ғылыми зерттеуіміздің өзектілігі көп ұлттылық көп ұлттылық аудиториядағы студенттердің этникааралық өзара әрекетінің тиімділігін арттыру және олардың танымдылық іс-әрекетінің нәтижелілігін көтеру мақсатымен анықталады.

Зерттеу объектісі : Ұлттық ерекшеліктердің оқу орнында оқытушылардың өзара қарым-қатынастары мен әрекеттерін қамтитын оқыту және тәрбиелеу процесі.

Зерттеу пәні : танымдық іс-әрекет барысындағы окушылардың ұлттық ерекшеліктерінің әлеуметтік-педагогикалық сипаттамалары.

Зерттеудің ғылыми болжамы : Көп ұлттық аудиториядағы оқушылардың бірікен танымдық іс-әрекеттін барысында ұлттық ерекшеліктерді тану карым -катнасты өзгерту механизімі .

Қойылған мақсат пен тағайындалған болжамдарға сәйкес зерттеудің міндеттері:

Ұлттық ерекшеліктердің танымдық іс-әрекет барысында көрнуін зерттеу.

Ұлттық нанымның қалыптасуына әсер ететін факторларды анықтау.

Ұлттық ерекшеліктердің қалыптасу механизімін белгілеу.

Ұлттық ерекшеліктер механизімі реттінде, жансақ наным бағытын механизмi ретiнде қажеттiлiгiн оның тиiмдiлiгiн және iс-әрекетiн нәтижесiнде өзара карым-қатынаста өзгерiске ұшырайтындығын көрсету қажет. Ұлттық жансақ нанымның қалыптасуы баланың жаратылыстануынан басталады, бiрекен iс-әрекет нәтижесiнде өзгерiске ұшырайды. Жансақ нанымдар қарым-қатынастан тыс уақытта да адам бойына аңғарылмай сiңiсуi мүмкiн. Мысалы: Әрбiр жеке адам жана ортаға түскенде, сол ортаның тұрмысын, әдет дағдыларын меңгередi. Сүйте отыра өзiне қосымша жансақ нанымдар иемденедi.

Тиленова. Ж. Қ. зерттеулерi республикадағы негiзгi екi этностық өзара етенесуiне байланысты бiртектiленген жансақ нанымдарды байқатты.

Қандай да болмасын қарым-қатынас жүйесiнде екi жақтық әрекет болады. Ол қарым-қатынастағы негiзгi роль-атқарушыда, екiншiсi-оның серiктесi. Қарым-қатынастың сәттi болуы осы екеуiне байланысты. Осыған орай алдында айтылған тұжырымдарға толықтыру енгiзбестен бүрын, Республикамызда өз ара ұштаса өмiр сүрiп келе жатқан, қазақ пен орыс ұлт өкiлдерiнiң, этникалық ерекшелiктерiн ескере отырып, олардың iшкi бағытын, жансақ нанымның, бiр-бiрiн қабылдау ерекшелiктерiн, олардың мәдениет тұрмыс-тiршiлiгiнiң тигiзетiн әсерiн анықтау қажет.

Мұғалім оқу материалын оқушылардың нақты қарапайымдылығы және өмірмен байланыстырылған күйінде ұсынды.

Оқу материалының тәрбиелік әсері моральдық.

Мұғалім оқушылардың сөз логикалық есіне назар аударып сабақта жеке оқушыларда қайта жаңғырту үрдіс көрініс берді. Үй тапсырмасын қалай орындалуына берілген мәліметтерді есте сақтау үшін мақсатты сақтауды қолданды. Оқушылардың қабылдауының нысанның мұғалімнің сөйлеуі, кітап мәтіні. Қабылдау материалының жақсы меңгеруі. Мұғалім оқушылардың түсініктері индуктивті жолмен келді. Мұғалім берілген түсініктемелерді меңгеру қажеттілігін оқушылармен өмірімен байланыстырды.

Сабақта оқушылардың ес көріністері шығармашылық қиялын белсеңдірілді.

Мұғалім оқушылардың жеке ерекшелігін есепке ала отырып тапсырма берді.

Жаңа материалды бекутуде кері байланысты ұйымдастырылды. Оқушылардың тақырыпты меңгеру жоғары. Алған бағаларына қанағаттанды. Оқушылардың сыртқы түрі, сөйлеу мәнері оқушыларға тәрбиелі әсер қалдырды. Оқушылар сабаққа қызығушылқпен жауап берді, көңіл-күйлері жоғары болды.

Мұғалім оқушылардан тәртәпті сөйлеу білуді, өз ойын дұрыс жеткізе және жазған жазуларды әдемі жазуға талап етті. Мұғалім оқу жұмысының кемшілігі жоқ.

I ТАРАУ. Ұлттық ерекшеліктердің педагогика ғылымында зерттелуi.

1. 1. Ұлтық ерекшеліктердің негізгі компанентіері

Күнделiктi өмiрде адамдар бiр затты әртүрлi қабылдайды, заңды түрде бiреуi қателесу керек. Бiрақ педагогика ғылымы бұл тұжырымға қарсы шығады. Қарапайым обьектiнi қабылдаудың өзi жекелеген акт емес, күрделi процестiң бөлiмi. Ол бiрiншiден қарастыратын зат жүйесiне, тәжiрибесiне, қызығушылығына және субьектiнiң практикалық мақсатына байланысты. Мысалы: пробранды қарапайым металдық конструкция ретiнде қабылдаса, ал инженер бiр машинаның белгiлi бөлшегi деп қабылдайды.

Танымның әр актсы, қарым-қатынаста және еңбекте негiзi болатын «бағыт»- дегенiмiз субьектiнiң бағытталуы динамикалық дайын болу жағдайы, белгiлi iс-әрекетке тенденциясы, индивитiн белгiлi қажеттiлiгiн қанағаттандыру қабылетi. Бағыт ырықсыз және субьектiнiң эзiмен танылмайды. Бiрақ ол обьектiге қатынасын анықтайды және оның қабылдау тәсiлi. Индивид өзiн қызықтыратын бөлшегiн ғана көредi, басқа бөлiмiн аңғармайды. Бағыт жүйесiнде адамның өзiне белгiсiз.

Адамның бағыт жүйесiнiң қалыптасуы оның өмiр тәжiрибесi көңiл күйi негiзiнде жинақталып өзiне аңғарылмай белгiлi әлеуметтiк орта арқылы дамиды, ендеше ұлттық бағыт ұлт өкiлiнiң санасында жансақ наным ретiнде қалыптасуы оның әлеуметтену процесiнде жүзеге асады/оқуда, ойында т. б әрекете/.

Белгiлi бiр тапқа, мамандыққа, ұлтқа жататын адаммен кездесе отырып бiз олардан алдын-ала белгiлi мiнез құлықты күтемiз. Мысалы: жастық шақта романтизм тән, сондықтан жастарды кездескенде олардан алдын-ала қонақжайлық күтемiз. Бұндай жалпылама түсiнiктi психологияда таптаурын деп атаймыз.

Таптаурын-сананың бөлiнбес бөлшегi. Бiрде-бiр адам өмiрде кездесетiн ситуацияларға өз бетiнше творчестволық түрде көңiл аударылмайды. Индивидтiк барлық өмiрлiк тәжiрибесiнде, оқу процесiнде және басқа адамдармен қарым-қатынасында таптаурын сенiмдерi қалыптасады. /16/

Индивидке өмiрде бағытталуына көмектеседi және белгiлi түрде түрiс тұрсын бағыттайды. Таптаурын жалған немесе айқын болуы мүмкiн. Ол жағымды және жағымсыз эмоция ттудырады. Оның негiзгi мәнi, белгiлi әлеуметтiк топқа белгiлi құбылысқа қатынасын көрсетедi.

Ұлттық педагогика да осы таптаурындар тән. Әрбiр этникалық топта /халық, ұлт, тайпа т. б/ өзiнiң топтық сана-сезiмi болуы, шынайы және қиял спецификалық қасиеттi белгiлейдi. Әрбiр ұлт интуитивтi түрде белгiлi бейнемен байланыстырылады. Жиi айтылатын «Қазақтарға немесе орыстарға осындай қасиеттер тән» және олардың әрқайсын жағымды немесе жағымсыз бағалайды. Студенттер арасында жансақ нанымды зерттеуде байқалғаны: қазақтар-қонақжай, шыдамды, ынтымақшыл, қайырымды; терiс жағынан-ысырапшыл, жалқау, дөрекi, пекимист. Орыстар: оң жағынан- тез сөйлесiп кете алатын, өздерiн жоғары бағалайды, тәрбиелi, табысқа жетугеұмтылады; терiс жағынан- қырсық, шаруаға епсiз, өркөкiрек, қонақ жәй емес. Жалпы айтқанда бұл зерттеу студенттердiң таптаурындарын елестетедi. /3/.

Ұлттық салтты және құлықтылықты бағалау күрделi. Оның бағалауы, бағалап отырған адамның көзқарасына байланысты. Бұл жерде абайлау қажет. Әрбiр халықта өз салт-дәстүр тәрбие көзқарасымен қарап бағалайды. Бұндай қарастыру бөтен халықтың мәдениет құбылыстарын, өз халқының құндылықтарын және мәдени дәстүр көзқарасымен қарастыру әлеуметтiк педагогика тiлiнде этноцентризм деп атайды. Шынайы немесе қиял ерекшелiктерi ең басты сапаға қойылса, этникалық топқа қатынасында дұшпандық педагогикалық бағытқа айналады.

Халықтар арасында дискриминация саясаты қалыптасады этникалық таптаурын дегенiмiз осы. Бұл түсiнiктi авторлар әртүрлi анықтайды. Б. Берельсон, Г. Стейнер «Адамдар мiнез-құлқы» деген анықтама жанғақ наным белгiлi этникалық топ қатынасында дұшпандық бағыт деп анықтайды. Әлеуметтiк педагогика оқулығында жансақ нанымға келесi анықтама бердi. «Объектiге жағымсыз бағыт, таптаурындалуға тенденциясы бар, эмоциональды зарядталған және қарама-қарсы ақпарат». Өзгерiс әсерiне түсе қоймайды ЮНЕСКО шығарған «жалпы ғылымдарға сөздiк». Жансақ наным бұл топқа немесе оның жеке мүшелерiне жағымсыз бағыт, ол таптаурын сенiмдермен сипатталады, бағыт iшкi процестерден шығады. Жансақ наным дегенiмiз-ақыл және саналы сенiмге дейiн; бұл бағыт тұрақты және рациональды сенiм әсерiне түсiп жеңiл түрде өзгермейдi. Белгiлi американ социологы Робин М. Уиль-ямс бұл анықтаманы толықтырады, жансақ наным белгілі мәденитке сай нормалар құндылықтарға қайшыкелетін бағыт. Гордон Олпорт айтуы бойынша жансақ наным бағыт пайда болғанда ғана туындайды деп белгіледі. Жансақ наным зерттеуінде екі жол бар.

1. Жансақ наным белгiлi педагогикалық феномен ретiнде белгiлi қозғаушы күшi бар. Сондықтан жалған наным бастамасы мен механизмдерiн түсiнуi үшiн адамдардың жансақ наным психикасын зерттеу керек.

2. Жансақ наным қоғам құбылысының әлеуметтiк фактісі, жеке индивид өз этникалық көзқарастарын қоғамдық санадан игередi сондықтан этникалық жансақ наным табиғатын түсiнуi үшiн алдымен сол индивидiн өмiр сүретiн қоғамын ортасын зерттеу керек. Бiрiншi жолмен жүретiн психатрия және психология, екiншi жолы -социологтар жолы. Кейбiр буржуазия социологтары айтуы бойынша этникалық жалған нанымдар инивидтер арасындағы жеке ара қарым-қаынастан туындайды. Адамдар қарым-қатынас арасында, жиi әртүрлi конфликтер түскен индивидтер бiр этникалық топқа жатса, онда конфликт жеке аралық болып қалады. Ал егер олар әртүрлi ұлтқа жататын болса, конфликтi ситуация жалпыланады-бiр индивидтiк жағымсыз бағасы, этникалық топтың жағымсыз таптаурынына айналады; барлық қазақтар осындай немесе барлық орыстар осындай. Индивидтiк жеке тәжiрибесi жансақ наным себебi бола алмайды. Бұл ттәжiрибенi көбiнесе алдын-ала таптаурын анықтайды. Адамдар мен қарым-қатынаста өзiне бойына сiңген бағытпен қабылдайды және бағалайды сондықтан кейбiр заттарды ескередi, кейбiреулерi ескермейдi. Орыс литвист Бодуэн де-Куртене бұл ойларды өз байқауында жақсы бейнелейдi-оның сөздерiн. М. Горький «Жизнь Клима Самгина» еңбегiнде көрсетедi; «Орыс ұрласа, ұры ұрлады» дейдi, егер еврей ұрласа «еврейұрлады» дейдi. Бұл таптаурынға байланысты /еврей-жулики/ бұнда ұрлық фактысына назар аудара қоймайды, ұрлық жасаған адамның ұлтына зейiн кояды. Жекелiк тәжiрибе таптаурынға қайшы келсе, мысалы негр интеллектуальды қабылетсiз деп қабылдайтын адам, профессор негрмен танысса, бұл фактiнi ерекше жағдай ретiнде қабылдайды. Бiр жеке адамға жағымды баға беру, сол адамның этникалық тобына жағымсыз қатынасын көрсетедi. Жалған наным иррациналдығы тек қана жеке тәжiрибеден тәуелсiз өмiр сүретiндiгiнен ғана тұрмайды, «яғни-цыгандарды көрген емеспiн, бiрақ жаман екенiн бiлемiн» қарама-қайшы келетiнiн көрсетедi. Жалпы бағыт спецификалық қасиетпен тәуелсiз. Адамдар өзiнiң бiр белгiлi этникалық топқа жағымсыз қатынасын түсiндiруiнде сол топқа тән белгiлi жағымсыз қасиеттердi белгiлейдi. Сол қасиеттердi өз тобының арасында көрiнсе жағымсыз бағаламайды. Сондықтан этникалық топтың жекелiк қасиеттерi жағымсыз пiкiр тудырмайды, керiсiнше жалпы жағымсыз бағытқа байланысты. Бұл пiкiрлер ауысуы мүмкiн кейде бiр-бiрiне қарама-қайшы болады, бiрақ жағымсыз бағыт сақталып қалады. /16/

Сан жағынан кiшi ұлттарға, әрқашанда бiр стандарты айып тағады- «бұл адамдар» топтық ынтымақтастықты жоғары деңгейде көрсетедi, әрқашанда бiр-бiрiне тiрек болады, сондықтан бұлардан қауiптену керек. Бұл айтылған мәнiн түсiндiруiне келсек. Этникалық кiшi топ, әсiресе дискриминацияға түскен, басқа ұлттарға қарағанда ынтымақтастықтың жоғары деңгейiн көрсетедi. Дискриминацияның өзi бұндай ынтымақтастыққа себеп болады. Бұл топ мүшелерiнiң көпшiлiгiнде басқа ұлттардан ерекшемiз деген жансақ наным пайда болады. Бұның өзi бiр-бiрiн жақындастырады. Бұл ешқандай психикалық немесе расалық ерекшелiктерге байланысты емес. Этникалық жансақ наным түсiнiгiнде, әрбiр дискриминация формасы кiшi ұлттарда «национализм» формасын қалыптастырады. Бiр халықта қиындықтар туындағанда олар санасыз түрде өшiн алатын адамдарды iздейдi әдетте бұл расалық немесе ұлттық топ болады. Кейбiр зерттеулерде Д. Уизерли еңбегiнде адамдар бұл үшiнбiрiншi кездескен обьектi емес, бұрын қалыптасқан белгiлi жағымсыз бағытқа байланысты. «Механизм вымещения» жансақ наным кейбiр жақтарын түсiндiредi, оның табиғатын емес. Бұған жауап беру үшiн әлеуметтiк ортасын зерттеу керек, себебi жансақ наным сол ортаның нәтижесi.

Этникалық жансақ наным түсiндiруде психоаналитикалық түсiнiкке жүгiнуге болады. Фрейд бойынша индивидумның психикасында санадан тыс импульстар қалыптасқан және саналы қарсы келетiн және моральды нормаларға жүгiнетiн. »сверх «Id'' ''Super Eqa» «Ega» арасындағы конфликт шиеленiстiру тудырады, адамның психикасының мазасыз кезенiн әлсiрету үшiн бiрнеше санадан тыс қорғаныс механизмдер бар, осылардың көмегiмен керексiз ақпарат санадан шығарылады. Бүл механизмдердiң бiр проекция: өзiнiң тартылыс деңгейi және импульсы оның санасына және моральдықбағытына қайшы келетiн, индивид санасыз түрде проекциялайды, басқаларға жүгiндiредi. Проекцияның классикалық мысалы-адамдар өздерiне тән заты өзгелерге жүгiндiредi, сол затын өзiне тән екенiн мойындамау үшiн. Бұл механизмдер этникалық жансақ наным түсiндiруге пайдалануға болады. Яғни бiр ұлт өкiлi өзiне тән мiнез-құлықты санасыз түрде басқа ұлт өкiлiне келтiрiп, сол қылықты өзi мойындағысы келмейдi. /32/

Этникалық жансақ наным шешуi кiлтi қоғамдық сананың структурасында және қоғам тарихында. Алғашқы қауымдық құрылыста адамдар өз руы мен тайпа арасында ғана қарым-қатынас жасаған. Басқа тайпа адамдармен кездескенде оларды бөтен дұшпандық күш деп қабылдаған жат адам дұшпан.

Тайпалар арасындағы байланыстың кеңейуi, айырбастың пайда болуы адамдардың өзi туралы елестердi күшейттi. Өзiнiң этникалық тобын өзге топтармен салыстыра анықтады. Топтық сана сезiм тайпаның бiрлiгiн қалыптастырды. Этноцентризм өзiн белгiлi топқа жатқызу сезiмi, бастапқы кезден ақ басқа топ арасында эзiн жоғары сезiну мазмұнда болады. Бұл идея барлық салт-дәстүрде, халық эпостарында, легендаларда көрiнедi.

Әрбiр этникалық топ цивилизация қарсаңында әркiм өзiн өзгелерден жоғары кою тән болады, әртүрлi ұлттар арасында қатынас бiрдей болған жоқ, бұл әртүрлi стеротиптерде көрiндi. Бұндай таптаурындарды алғашқы классификация жасаған американ социологымен психолог К. М. Кван жат этникалық топ бейнесi халық санасында тарихи өзара қарым-қатынаспен сипатталады. Егерде екi топ бiр бiрiмен өзара қызмет жасаса, бiр-бiрiне жағымды бағыт тудырады, кейбiр өзгешелiктерге шыдамды қарайды. Ал егерде топтар арасында алыс қатынас жасаса, ешқандай өмiрлiк қызығушылықтарға әсерiн тигiзбесе, адамдар бiр-бiрiне жағымды немесе жағымсыз көзқараспен қарамайды. Олардың бағытты әуесқұмарлықпен көрiнедi. Көпшiлiк зерттеулерде жансақ наным балалық шақта игерiледiдейдi. Ф. Уэтси /12/ еңбегiнде мектепке дейiнгi және бастауыш класс оқушыларында анықталған таптаурындар болмайды. Бiрақ үлкендер әсерiмен оларда белгiлi эмоционалды таңдау қалыптасады. Тоғыз жастан жоғары- ересек адамдардың әсерiмен бұл таңдау белгiлi таптаурын болып қалыптасады, бұларды кейiн өзгерту қиындыққа соғады. Қазiргi адамдардың педагогикасы және этникалық бағыты өзбетiнше қалыптаспайды, ол тәуелдiлiк жүргiзiп отырған идеологияға көрiнген пропогандаға, өнерге, коммуникацияға байланысты /радио, телевидение, пресса/. Расизм - бұл тек қана психология емес ол идеология.

Белгiлi психолог Гордон Олпорт өзiнен бақылауларымен тәжiрибелiк зерттеулер нәтижесiнде жансақ наным топ аралық қарым-қатынас негiзiнде әлсiрейтiнiн көрсетедi.

Қазақстан психологы. Тиленова. Ж. Қ. зерттеулер нәтижелерi, жаңсақ нанымды топ аралық қарым-қатынас барысындағы ұлттық танымдарын қалыптасуы негiзiнде өзгерiстерге ұшырайтынын көрсетедi.

Ендеше ұлтаралық қарым-қатынас барысында ұлт өкiлдерiнiң бiрiн-бiрi тану процесiнде жалпы мағналық қор пайда болады дей аламыз. Қорыта келе этникалық жаңсақ наным топ аралық қарым-қатынаста, бірікен іс-әрекете өзгеріске ұшырасатындығы анықталып, оның танымдық іс-әрекетін дамуына әсер етеді деп тұжырымдаймыз.

Энергиясын, энтузиазм, импульсивтілік танытатындай мақсат қояды, ғажайып оқиғаларды жақсы көреді, шыншылдық, басқарушылықты ұнатады. Оған практикалық еңбек және ақыл-ойлық әрекетті талап ететін білімге беймаза. Басқарушылықпен байланысты, билік пен дәрежеге байланысты есептерді шешуге ынтасын танытады. Агрессивті және талапты, пысық жақсы вербалдық қабілеттерімен ерекшеленген, журналист, телеоператор, меңгеруші, директор, дипломат, заңгер, т. б.

1. 2 Ұлттық сана-сезiмдi қалыптастыру механизiмi.

Ұлттық сана-сезiм ұлттық педагогиканың құрылымдық күрделi элементтерiнiң бiрi. Ұлттық сана-сезiм дегенiмiз өзiнiң ұлттық өкiлдiлiгiн мойындай отырып ұлтына деген сүйiспеншiлiк, жанашырлық, халық мұраларын мақтанышын бағалай бiлу.

«Ұлттық сана-сезiм ұлттық педагогика ұғымынан гөрi шағындау түсiнiк. Ол ұлттарды бiр-бiрiнен ажыратып тұратын айрықша белгiлi емес, тек әлеуметтiк-педагогикалық құбылыс. Ұлттық педагогикадан тыс өмiр сүрмейдi. Ұлттық сана-сезiм өз ұлтының әлеуметтiк-этникалық мәнiн түсiнуi ұлтаралық қатынастарды қандай жағдайға ие екендiгiн, жалпы адамзат дамуына қандай үлесi барын ұғыну, әрi өзге халықтармен бiрдей болатындықтан өмiр сүруiн т. б жағдайларды жете түсiну болып табылады. »/20/

«Ұлттық сана-сезiмнiң пайда болуы халықтардың тарихи дамуының ерекше кезеңдерiмен байланысты кейбiр халықтар үшiн феодалдық шашыранқылықты жою үшiн көрсеткен /Германия/ басқа бiреулерде ұлтазаттық қозғалыстары т. б құрылыстармен сипатталады. Аталған тарихи дамудың кезеңдерi халықтар өмiрiнiң барлық саласының нығаюына жалпы халықтық мәдениетiн, әдебиет пен өнердiң дамуына және олардың ғана сезiмдерiнiң қалыптасуына себепкер болады».

Ұлттардың сана-сезiмдерiнiң қалыптасуына рухани-мәдени шығармалар, ұлттық рухани мұралар үлкен роль атқарады. Ондай шығармаларда халықтың сана-сезiмнiң жетiлуiне ерекше әсер ететiн көңiл-күй оқиғалар бейнеленедi. Мәдениеттiң белгiлi қайраткерлерi өз халықтарының тарихына үңiле отырып, ондай шығармаларды өздерi дүниеге келтiредi. Сол тарихи көркем шығармалар өз халқының тарихи процестердегi орны мен ролiн анықтайды, сүйте отырып халық шығармашылығына көңiлл аудару арқылы патриоттық тәрбиеге баулу мақсатын алға кояды.

Этнография ғылымдарында «ұлттық сана сезiм» белгiлi бiр өкiлiмiн деп» сезiну деген тұжырым бекiтiледi Ю. В. Бромлей бұл ұғымды ұлғайтқысы келедi. Н. Н. Чебаксаров этникалық белгiлердiң өзара-әрекетi, олардың бiлiмге, этникалық қауымға жалпы әсер етуi, этникалық сана-сезiм өзара әрекетiн нәтижесi ретiнде көрiнедi.

Осыған орай этникалық сана сезiмнiң компонентi ретiнде, шынайы қалыптасқан белгiлердi сезiну нәтижесiн және ұлттық қалыптастыру факторын енгiзуге болады. В. С Мерлиннiң жеке адамның сана-сезiмiн зерттеу принципiне сүйене отыра және осы проблемаға байланысты зерттеулерге сүйене келесi этникалық сана-сезiмнiң көрiнулерiн белгiлеуге болады;

1/ Этникалық қауымдастықпен этникалық мәдениет ерекшелiктерiн сезiну.

2/ этникалық қауымдастықтың педагогикалық ерекшелiктерiн сезiну.

3/ өзiне тән этнопедагогикалық ерекшелiктерiн сезiну.

4/этникалық қауымдастықтың бiртектiлiгiн сезiну.

5/ этникалық қауымның субьектiсi ретiнде өзiн сезiну.

6/ әлеуметтiк ұлтқа- құлықтылық өзiндiк баға беру.

Адамдар қауымдастықтың субьективтi жағы, педагогикалық құбылыстың екi жақтылығымен көрсетiледi, «бiз» және «олар» бiр қауымдастықты екiншiден айыру жолы. Этностық этно - жiктелген белгiлерi арқылы, ерекшелену функциясы орындалады. Оларға кiретiн сана-сезiмнiң этнонимi этнос мүшелерiнiң шығу тегi және тарихы, тiл, дiн, мәдениет т. б. /24/

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.