Қан жүйесi. Қан жүйесінің ауруларын тексерiп, зерттеу

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Балалардың жүрегі үлкендердің жүрегіне қарағанда жоғары орналасқан, шар тәріздес. Жүректің бұлшық еті қанмен жақсы жабдықталған, сондықтан көп ауыр жағдайларды көтере алады. Артериалар мен веналар бірдей кең, сондықтан қан қысымы төмен. Жаңа туған балалардың қан қысымы 70/35 мм сын. бағ. бойынша, 1 жастағы балада бұл көрсеткіш 80/45 мм сын. бағ. Бір жастан асқан балалардың максимальды (жоғарғы) қан қысымы Молчанов формуласы бойынша анықталады: ҚҚ=80+2п, п-баланың жасы. Ал максимальды (төменгі) қан қысымы бұл санның жартысына тең. Мысалы: 5 жасар баланың қан қысымы-80+2х5=90, яғни 90/45 мм сын. бағ. Қан қысымы Рива-Роччи аппаратының көмегімен Коротковтың әдісімен айқындалады. Балалардың тамыры (пульсі) жиі тұрақсыз ағады.

Жаңа туған балада-120-140 рет минутына

1 жастағы балада -110-120 рет

7 жастағы балада -85-90 рет

15 жастағы балада -80-76 рет

Тамыр соғу жиілігін тұтас 1 минут ішінде кәрі жілік, самай, ұйқы артерияларының үстінен, үлкен еңбектің қимылдауы (соғуы) бойынша табуға болады. Бала жылағанда, дене қызуы көтерілгенде тамыр соғуы жиіленеді.

Қан жүйесi деп-қанның өзiн, қан түзейтiн және қанды бұзатын мүшелердi айтады. Қан-тipi организмдегi жалғыз жылжымалы тiн. Оның зат алмасуына қатысуы, қанның туйiршiктi элементтеpi мен сарысуы (плазмасы) арқылы жүзеге асырылады.

Балалар организмiне тан қанның физиологиялық ерекшiлiктерi: балалардағы қанның мөлшерi тұрақты көлемде емес. Ол баланың жасына салмағына қарай әр түрлi көлемде болып келедi. Нәрестелерде 1 кг дене салмағына қанның 140 мл-дейi сәйкес болса, ал өмірінің алғашқы жылындағы балаларда 100 мл-дей шамасында

Үлкендердiкiне қарағанда (1053-1058) балалардың, әсіресе ерте жастағы балалардың қанының үлестік салмағы жоғары (1060-1080) Балалардың қанының тұтқырлығы біршама көтеңкі. Балалардың қанының ұю уақытының үлкендердiкiнен айтарлықтай айырмашылығы жоқ; ұюдың басталуы -1, 5, 6 минут, улкендсрдiкi -5 минут, соңы 9-10 минут. Олардың қанның ағу ұзақтығы -2-4 минут. Емшек жасындағы балалардың қызыл қан түйiршiктерiнiң - эритроциттердiң осмостық мықтылығы 0, 36-0, 4 ең аз мықтылығы- 0, 48-0, 52. Ер балалар мен қыздардың қызыл қан түйіршіктерінің осмостық мықтылығында айтарлықтай мәнді айырмашылығы жоқ. ЭТЖ-эритроциттсрдiң түну жылдамдығы-нәрестелерде 2 мм/сағ., емшек жасындағы балаларда 4-8 мм/сағ., жоғарғы жастағы балаларда -4-10 мм/caғ., ал үлкендердiкi --5-8 мм/сағ.

Денi сау балалар қанының химиялық құрамы белгiлi тұрақтылықпен айырық-шаланады, жасына карай салыстырмалы түрде шамалы ғана өзгередi. Қанның морфологиялық құрамының ерекшiлiктерi мен жасушаiшiлiк алмасу жағдайы арасында тығыз байланыс болады. Балалардың нәрестелiк кезеңiнде қанның амилаза, каталаза, липаза сияқты фepметтері төмен. Өмiрiнiң алғашқы жылында денi сау балаларда олардың деңгейiнiң артқаны баиқалады. Қанның сары суында жалпы белоктың дснгейі туылғанынан соң өмірдің алғашқы 3айына дейiн бiрте-бiрте азайып 6 айдан кейін жасөспiрiм жасындағы деңгейге жетедi. канның сарысуындағы фибриноген жалпы белоктың 5 пайызың құрайды.

Бала организмiндегі қан түзілу және қан бұзылy құбылыстары эндокриндік, жүйкелi-гуморальдық күрделi реттеушiнiң әсерлерімен белгiлi қозғалыстық тепе-тендікте болады. Барлық қан жасалыну болжамның ішпен толығырақ дәлігірегі; баяу-унитарлық болжам. Ол болжам боиынша барлық қан жасушалары дифференцияланбаған бiр жасуша -гемоцитобластан шығады. Гемоцитобластан бастап дифференцацияланып бiткеннен кеиінгi жетiлу кезенiнiң соныңда қанның қызыл ақ жасушалары және тромбоциттері пайда болады(қан түзудің жобасы 16-16a суреттер. .

Адам ұрығында қан түзiлу барысы құрсақ ішілік өмiрiнің 2-шi аптасының аяғы мен 3-ші аптаның басында басталады. Тамырлар мсн қанның құрамы мезенхимадан тұрады. Қан жасалyының бipiншi кезеңi ангиобластиклық немесе эмбриональдық кезең. Оның ұзақтығы 2-3aпта. Ұрықтағы қанның алғашқы "қан ошақтары"деп аталатын ошақтар уыз қапшығының қабырғасында орналасқан мезенхимальды жасушалардың шоғырланған жиынтыңынан пайда болады. Осы ошақтардың шеткi жасушалары жайылып келешекте тамырдын, iшкi қабатына айналады. Содан кейiнiрек олар кан түйіршіктерінің ұрықтық түрі болып саналатын гемоцитобластарға айналады. Гемоцитобластар азғана уақыттан соң құрамында гемоглобинi бар үлкен жасушаларға айналады алғашқы эритробластар (1-шi және 2-шi генерациялы мегалобластар) және эритроциттер .

Ұрықтын эмбриональды дамуындағы 4-5 аптасынан қанның пайда болуынын екiн-шi кезенi экстрамедулярлы кезен басталады. Қан жасаушы экстрамедулярлы кезенi бас-тапқыда барлық ағзаларда жүреді.

Бауырда қан түзiлу эмбрионның 2, 6 см ұзындығында, демек ұрықтын дамуының 2-шi айының соңына таяу басталады. Бауырлық қан жасау бiртіндеп төмендей бастайды да баланын туылар алдында толық тиылады. Көк бауырда негізінен лимфоциттер пайда болады, ал бауырда эритропоэз айқын жүреді, бiрақ -лейко, -тромбопоэз әлсiздеу байқалады.

Канның пайда болуының немесе 3-ші кезеңі-медулярлық кезең немесе сүйектін қызыл кемігі майынын кезені. Құрсақішілік дамуының 7-ші аптасында эндохондриальдік сүйектену пайда болады және алғашқы сүйек майы дифференцацияланады да 4 айлығынан бастап қан жасау мүшесі ретінде жұмыс істейді.

Meдулярлық қан жасалу типі бала туылғаннан сон да сақталынады. Сүйектін кемігінін майға аиналуынын бірінші белгілері баланын өмір сүруінін 4 ші жылында байқалады да, 4 жастан кейін жілікті сүекткерде қан жасалу әлсіреп, 14 жасында толық тоқталады. Содан кейін қанның жасалуы жалпақ кемікті сүйектерге: төс, омыртқа денесі, бұғана, бас және жамбас суйек-терiне ауысады.

Ұрықтағы лимфаттикалық жүйе кешiрек дамиды. Ұрықтық кезенінін екінші соңында, 3-ші айының басында алғашқы лимфатикалық жүйенің жіктелуі бастальп, толық жіктелуі бала туылғаннан соң ғана тоқтайды. Лимфатикалық жуйеге - лимфа түйiндері, көк бауыр, солитарлық фоликулалар және басқа да лимфойдтық тіндердін жиынтықтары жатады.

Көк бауырдың (талақтың) ұрықтың құрсақ ішінде дамуынын соңғы

айларында өз мiндетiне кipicyiне қабiпетi жетедi. Оның кейбiр бөлімдерінін ақырғы дамуы тек қана бaла туылғаннан кейiнгi 3 айлығына қарай аяқталады. Жасы өскен caйын онын дәнекер құрамдарының да мөлшерi артады. Көк бауырда лимфоцитердiң пайда болуынын басқа қызыл қан түйіршіктері мен лейкоциттердін бұзылулары жүреді. Көк бауырдың салмағы нәрестерердін бес айлығына қарай екi, бiр жасына қapaй 3, 10-12 жасына қарай 10 есе артады. Денi сау балаларда көк бауырдын орналасу қалпі үлкендердікі сияқты жоғарғы шеті - XI қабырға деңгейінде болады. Бала дамуынын әр түрлi сатъларында лимфа бездерiнде гемоцитобластармен-лимфоцитгерден баска гистиоциттер, эритробластар мен миелоидты тіннін құрамдары кездеседi. Бұл қан жасау аппаратынын айныма-лылығымен түсiндiрiледi. Ерте балалық шақта лимфа туйiндерiттде, салыстырма турде улкен жане орташа лимфоцитгер болады.

Беткейлi қан-сарысу мен қан туйiршiктерiнен тұрады, яғни эритроциттерден, лейко-цитгердетг, тромбоцитгерден. Нәрестелердiн ерте жастагы балаларда беткейлi қаны үлкен жастағы балалардын канынан едауiр айрышаланады. Ұлдар мен қыздардын 7 жаска дейiпгi шеткі қанның құрамында айтарлықтай айырмашылық байқалмайды.

Қан нәрестелiк кезенде, гемоглобиннiң, эритроциттердiң, лейкоциттердiң ккөтерінкі болуымен қоса басқа да морфологиялық ерекшелiктерiмен сипатталтады.

Дурыс жетiлiп туылған баланын нәрестелiк кезеңiнде эртроциттер саны 5, 3-7, 4 х 10' ^г /л, ал гемоглобиннiң деңгейі 20 пайызга (яғни 21. 0 г/л) Нәрестелер гемоглобиннін 4/5 -шi фетальдык, гемоглобин (НвF) Кұрайды да, бiртiндеп өмipiнiн алгашқы айларында үлкендердін гемоглобинiндей (НвА) болады. Бала туылар алдында гемоглобиннін 2 түрi болады: НвF 80 пайыз және НвА 20 пайыз. Олардың қанында ретикулоцитгердiң мелшерi көтерiнкі(0, 8-1, 3-теп 4, 2 пайызға дейiн), ал нормобластар aз. Эритроцитгер үлкен әртүрлi келемдi (анизоцитоз), поли-хромотофилия-ар түстi болуы муыкiн. Нәрестелерде зритроциттердiң тұну жылдамдығы бiршама баяу. Жоғары және төмен осмостық тұрақтылықты эритроциттер болады.

Нарестелердiң гемоглобинi мен эритроциттерiнiң көп болуы келесi болжамдармен тусiндiрiледi:

1 болжам: кiндiктi бiршама кешiрек байлаганда қанның сұйық бeлiрi қайтадан арнасына қарай кетедi де, қан түйiршiктерi баланың организмiнде қалып қояды, сондықтан қаннын қоюлануы болады, бiрақ бұл болжам дәлелденбеген. Шақалақтың қанында жетілген қан түйiршiктерiмен қатар олардың жетілмеген түрлерiнің түзiлуi, бұл болжам да өз шешiмiн таппады.

II болжам: туылу кезеңінде шақалақтын басы анасының кiшi жамбас қуысына кiрiп ұзақ тұрғанда кіңдiктiң қысылуы болады да нәресте тұншыға бастайды. Соның нәтижесiнде сүйек майының тiтiркенуi жүрiп, беткейлi қанға эритроциттердiң қордағы бөлiгi тарарайды, демек эритроциттердiң жетiлген түрлерiмен бiрге жас түрлерi де шығады. Дұрыс жетілген балада эритроциттер мен гемоглобин мөлшері өмipiнiн 2-4-шi күндерімен 6ip деңгейде өзiндiк тербелiстермен тұрады. 5-шi тәулiкте гемоглобин мен эритроциттердiң құрамы төмендеп, бiрiнші аптаның аяғында бұл көрсеткiштердiң ең көп төмендеуi байқалады. Нәресте өмiрiнiң 2-шi аптасында гемоглобин мен эритроциттердiң құрамы тұрақталады. 1 айлық жасында эритроциттердiң мөлшерi 4, 49 х 10 ¹ '`/и, ал гемоглобин 14, 28 (142, г~ r/л) . Нәрестелердiң қанында лейкоциттердiң саны жоғары, орта есеппен 10, 25 х10 ⁹ /л. Олардың қанындағы лейкоцитоз гормональдың теориямен түсiндiрiледi. Бұл теория бойынша құрсақiшiлiк даму кезіндеі баланың жолдасы арқлы анасының гормондары іштегi ұрыққа түседi. Бала ұрығыннан сонда анасының rормондары бiршама уақыт нәрестенiң организмiнде айналады, сол себепті балалардың жынысына байланыссыз, емшек безiнiң iciнуіне, қыз балада жыныс қуыстарынан әртүрлi секреттердiң бөлiнуiне соқтырады. Гормондар сүйек майына да әсер етедi, ондағы лейкоциттердiң түзiлуiн күшейтiп, беткейлi қанға түсуiн арттырады. Жетiлгендерiмен қатар шеткi қанға жетiлмеген жас лейкоциттер де тез түседi.

Нәресте өмірінің алғашқы күндерiнде лейкоциттер 18 х 10 ⁹ /л-20х10 ⁹ /л қанның лейкоцитарлық формуласында нейтрофильдер көп (60-70 пайызға дейiн), моноциттердiң мөлшерi 8-ден 14 пайызға дейiнгi аралықтағы тербелiстерде болады. Нәрестелер қанының лейкоциктарлық формуласы өзiне тән өзгерiстерге ұшырайды. Егерде алғашқы тәулiкте нейтрофильдер лимфоциттердiң мөлшерiнен артық болса, онда 2-шi күні нейтрофильдердін мөлшері төмендеп лимфоциттердің жоғарлауы 6aйқалады (пайыздық және мөлшерлiк қатынаста) . Өмipiнiң 5-шi тәулігінде нейтрофильдер мен лимфоциттердің деңгейлері теңеледі, бұл біріншіқиылысуатағын алған. Әрі қарай лимфоциттер саны көбейiп нейтрофиильдер санынан артып кетедi.

'I'ромбоциттер саны 1 мкл-де 1 43000-нан 4 13000-ғаз дeйінгі шама аралғынтыда болады, орта есеппен 278. 0 х l. 0`'/л. Тромбоцитrгерде аса ipi қабыршақтардың болуымен қатар анизоцитоз байқалады.

Шaлa туылған баланың қанының құрамы бірңғайболуы ықтимал. Мысалы: :эритроциттердің мөшерi 7, 0 х 10 ¹² /л дeйiнгi аралықта, гемоглобиннiң деңгейi -210-233 г/л-ге дейiн. Олардың гемоглобинiндегі фетальдық гемоглобин басым болады. Сондықтан шала туылған бала opгaнизмның оттегімен жабдықталу іште даму кезінде де, туылғаннан соң да қамтамасыз етілген. Шала туылған балалардың беткейлі қанандағы лейкоциттер ментробоциттерінің де мөлшерлері біркелкі емес; кейбір нәрестелерде қан түйіршіктерінің мөлшерлері төмен, ал кейбір балаларда қарама-қарсы жоғары болып кездесіп отырады.

Шала туылған балаларға тән нәрсе туылғаннан соң эритроциттер мен гемоглобиннің құрамдарының тез азаюы. Соңдықтан-өмірінің 2-5 айлығында едәуір анемия орістейді. Жақсы күтім мен тамақтандыру болған жағдайда да (Нв50-83г/л), эритроциттер 2. 0ден3. 0 х 10 ¹² л-ге дейін төмендейді.

Шала туылған балалардағы анемия болу себептері

Бірінші : ұрық организміндегі темір қорының жетіспеушілігі.

Екінші : ұрық бауырына темір қорының жинақталу барысының үзілуі (мегілінен бұрын туылу фактісіне байланысты) .

Үшiншi: қан жасау аппаратының жетiлмегендiгiнен оның темiрдi байланыстыру кабiлетi төмендейдi. Сол себептерден гемоглобиннiң құралуы жеткiлiксiз болады. Сондықтан да шала туылған баланың организмiне тағамдармен бipгe темiрді ендiргенде, анемия байқала бередi.

Нәрестелермен 2 айлық балалардың беткейлi қандарынын өзгерiстерi қан түзу жүйесiнiң ерекшелiктерiне байланысты майлы сүйек майының ошағынсыз қызыл сүйек майының болуы. Қызьл сүйек майының үлкен регенераторлық қacиeтiнің күшiеде болуы-бауыр мен кек бауырдың қан жасау қабілетiн жане экстра-медулярлы ошақтарды жандандыру қабiлеттiлiгін арттырады.

Емшек жасындағы балалардың қан құрамындағы өзгерiстер нәрестелердiкiне қараганда аз бiлiнедi. Баланың 6 айлығына қарай дұрыс жетiлген баланың эритроцит

еpексеік мелшерi орта есеппен 4, 55 х 10 ^1у /. r-rc ) дейiн, гемоглобин110-120г/л-г'е дейiн азяды. Ретикулоцитгердiң құрамы орта есеппен 5-6 пайызға тен. (1000 эритроциттерге 3-8 пайыз аралығында) жастан кейiн 1 пайыз. Ретикулоциттердiн ен жоғарғы саны эритро-цитrер мен гемоглобиннiн төмендеу шегiнде байқалады. Қан түсiнін көрсеткiштерi орта есеппен 0, 8-ден 0, 9-га дейн тербелiп, эритроцитгердiң гемоглобинмен жеткiлікті қанығу дарежесiн көрсетедi.

Өмірінін алғашқы жылында тромбоцитгердiн саны 233= ген 356 х 10 ⁹ л-re дeйiнri аралықта болады. Жасы өскен сайын тромбоцитгер саны бiрте ^- бiрте азайьп, баланын алғашқы жылынын аяғына қарай тромбоциттер мөлшерi бiршама жоғарылайды.

Бiр жастағы балаларда лейкоциттердiн мөлшерi орта есеппен 10, 5-8, 4 х 10 ⁹ /л дейiнгi аралықта болады. Лейкоцитарлы формулада нәрестеге тон лимфоцитоз сақталады, нейтрофильдердiң мөлшерi 26-30% дeйiнгi арақашықта. Мегамиелоциттер сирек кездеседi. Орта есеппен эозинофилдер 2. 6% дан 5. 3% ға дейiн болады. Эозинофильдердiн саны балалардың жасы өскен caйын шамалап қана өзгеріп, өмірінін алгашқы жылынын аяғына дейiн бip денгейде сақталады. Баланын сәбилік емізу кезнінде моноцитоз 6, 6 дан 7% - ға дейін және плазматикалық жасушалар жиі кездеседi.

Өмiрiнiн, алғашқы айларында гемоглобин мен эритроциттердiн азаюынан әcipece гицохроминмен байланысты, балаларда анемия-физиологиялытқ анемия дамиды. Физиологиятrық анмия, баланын тез өсyiнe байланысты. Қан жасау жуйелерiне артық талап қойады. Себебi Кан жасау мүшелерінде белоктың, гемоглобиннiң құралуына кететiн темiрдiң мөлшерлерi жеткiлiксiз болса, ал бауырдағы темiр қорымен тагаммен бiрге түсетiн темiр аздық етедi (ананың, сиырдың сүтiндегi темiр селдiр) .

Мектепке дейiнгi 2-ден 7 жасқа дейiнгі балаларда эритроциттердiн мөлшерi 4, 82-ден 4, 89 х 10' ^г /л-ге дейiн шамасы аралығында, гемоглобин 12, 6-13, 7 г/л-ге дейiн, Кан тусiнiң керсеткiшi 0; 9-га тен. Ретикулоциттердiң мөлшерi орта есеппен-5%. Улкен жастағы балалардың қан құрамынын айрмашығы шамалы ғана. Анизоцитоз бiршама айқын. Тромбоциттер саны 220х 10 ⁹ /л, мектеп жасындағылардiкiне қарағанда бiраз жоғары. Баланың жасы өскенмен тромбоциттердiң саны аз өзгередi де бip деңгейде тұрады.

2-ден 7 жасқа дейiнтi балалардын лейкоцитарлық формуласының өзiндiк ерекшелігi бар (17-шi сурет) . Лейкоциттер саны 4, б-дан 15, 7 х10 ⁹ /л дейiн жоғарылайды. Орташа 8, 0-9, 0 х 10 ⁴ /л болады да, жасы өскенiмен онша езгермейдi. Нейтрофидьдердiң қандағы құрамы баланың жасы ұлғайған сайын жоғарылайды, ал лимфоциrгер мөлшерi төмендейдi. 4-5 жастагы балаларда лимфоцитгердiң саны нейтрофилдердiн санымен тенеседі. Бұл қиылысуды "екінші қиылысу" деп атайды. 6- жастанбастап баланын қанында нейтрофилдер өсіп, лимфоциттер саны көбейiп 15 жаста ересек адамдардың қан құрамына теңеседі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.