Қарттар үйіндегі қарт кісілермен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс
І тарау. Қарттар үйіндегі қарт кісілермен жүргізілетін әлеуметтік.педагогикалық жұмыстың теориялық негіздері
1.1. Қарт адамдар әлеуметтік.педагогикалық жұмыс объектісі ретінде
1.2. Қарттар үйіндегі қарттармен жүргізілетін әлеуметтік.педагогикалық жұмыс мазмұны
1.3.Педагог.психологтың қарттармен жүргізілетін жұмыс технологиялары
ІІ тарау. Қарттар үйіндегі қарттармен әлеуметтік.педагогикалық жұмыс мазмұны және ұйымдастыру
2.1. Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік.педагогикалық жұмысты талдау
2.2 Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік.педагогикалық жұмыс тәжірибелері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
1.1. Қарт адамдар әлеуметтік.педагогикалық жұмыс объектісі ретінде
1.2. Қарттар үйіндегі қарттармен жүргізілетін әлеуметтік.педагогикалық жұмыс мазмұны
1.3.Педагог.психологтың қарттармен жүргізілетін жұмыс технологиялары
ІІ тарау. Қарттар үйіндегі қарттармен әлеуметтік.педагогикалық жұмыс мазмұны және ұйымдастыру
2.1. Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік.педагогикалық жұмысты талдау
2.2 Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік.педагогикалық жұмыс тәжірибелері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
ХХ ғасырдың екінші жартысында халықтың туылу және өлу, мемлекеттің еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілу деңгейі анықталатын халықтың жастық құрамы түбегейлі өзгеріске ұшырады. 1950 жылдан бастап жер бетіндегі қарттар саны 5 есеге көбейді [5].
Қазіргі таңдағы әлеуметтік жағдай, жастарға, белсенді өмір салтына көңіл бөлу қарттар демографиялық қабатын әлсіздендіріп отыр.
Шиеленісті әлеуметтік-экономикалық жағдай, жұмыс орындарының қысқартыруы, халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі қарт адамдар категориясы өмірдің қиындығына тап болды. Қоғамның қарт мүшелерінің әлеуметтік босқындарға айналуы салдары айқын білінді [219].
В.А.Сластенин атап өткендей «қоғамның нарықтық қатынастарға өтуі адамның (соның ішінде қарт адамдардың) өзгермелі құбылыстарға тз бейімделе алу қабілеттерін талап етеді». Сонықтан да қарт адамдарға әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсету мәселесі өзекті болып отыр.
Осы кезеңде кез келген мемлекетте әлеуметтік мәселелер алғашқы орынға шығып отыр. Көп жылдар бойы елімізде экономикалық күйзеліс салдарынан және тағы да басқа жағдайлар салдарынан әлеуметтік қиыншылыққа тап болған адамдар саны күннен - күнге көбеюде. Әсіресе, карттар мен мүгедектер, балалар мен отбасы және тұрғындардың басқа санаттарындағы адамдар әлеуметтік қызмет көрсету аймағынан көмек алуға мәжбүр болып отыр.
Қазақстан Республикасында 90-шы жылдары құрылған әлеуметтік қызмет көрсету жүйесі осындай жағдайлардың алдын алу мен сауықтыру-оңалту шараларын жүргізуді мақсат етеді.
Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесінің әрекеті өмірдің қиын жағдайларына тап болған адамдарға әлеуметтік көмек пен қолдау көрсету аркылы сипатталады.
Қазіргі таңдағы әлеуметтік жағдай, жастарға, белсенді өмір салтына көңіл бөлу қарттар демографиялық қабатын әлсіздендіріп отыр.
Шиеленісті әлеуметтік-экономикалық жағдай, жұмыс орындарының қысқартыруы, халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі қарт адамдар категориясы өмірдің қиындығына тап болды. Қоғамның қарт мүшелерінің әлеуметтік босқындарға айналуы салдары айқын білінді [219].
В.А.Сластенин атап өткендей «қоғамның нарықтық қатынастарға өтуі адамның (соның ішінде қарт адамдардың) өзгермелі құбылыстарға тз бейімделе алу қабілеттерін талап етеді». Сонықтан да қарт адамдарға әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсету мәселесі өзекті болып отыр.
Осы кезеңде кез келген мемлекетте әлеуметтік мәселелер алғашқы орынға шығып отыр. Көп жылдар бойы елімізде экономикалық күйзеліс салдарынан және тағы да басқа жағдайлар салдарынан әлеуметтік қиыншылыққа тап болған адамдар саны күннен - күнге көбеюде. Әсіресе, карттар мен мүгедектер, балалар мен отбасы және тұрғындардың басқа санаттарындағы адамдар әлеуметтік қызмет көрсету аймағынан көмек алуға мәжбүр болып отыр.
Қазақстан Республикасында 90-шы жылдары құрылған әлеуметтік қызмет көрсету жүйесі осындай жағдайлардың алдын алу мен сауықтыру-оңалту шараларын жүргізуді мақсат етеді.
Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесінің әрекеті өмірдің қиын жағдайларына тап болған адамдарға әлеуметтік көмек пен қолдау көрсету аркылы сипатталады.
Кіріспе
І тарау. Қарттар үйіндегі қарт кісілермен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың теориялық негіздері
1.1. Қарт адамдар әлеуметтік-педагогикалық жұмыс объектісі ретінде
1.2. Қарттар үйіндегі қарттармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс мазмұны
1.3.Педагог-психологтың қарттармен жүргізілетін жұмыс технологиялары
ІІ тарау. Қарттар үйіндегі қарттармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс мазмұны және ұйымдастыру
2.1. Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмысты талдау
2.2 Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс тәжірибелері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: ХХ ғасырдың екінші жартысында халықтың туылу және өлу, мемлекеттің еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілу деңгейі анықталатын халықтың жастық құрамы түбегейлі өзгеріске ұшырады. 1950 жылдан бастап жер бетіндегі қарттар саны 5 есеге көбейді [5].
Қазіргі таңдағы әлеуметтік жағдай, жастарға, белсенді өмір салтына көңіл бөлу қарттар демографиялық қабатын әлсіздендіріп отыр.
Шиеленісті әлеуметтік-экономикалық жағдай, жұмыс орындарының қысқартыруы, халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі қарт адамдар категориясы өмірдің қиындығына тап болды. Қоғамның қарт мүшелерінің әлеуметтік босқындарға айналуы салдары айқын білінді [219].
В.А.Сластенин атап өткендей қоғамның нарықтық қатынастарға өтуі адамның (соның ішінде қарт адамдардың) өзгермелі құбылыстарға тз бейімделе алу қабілеттерін талап етеді. Сонықтан да қарт адамдарға әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсету мәселесі өзекті болып отыр.
Осы кезеңде кез келген мемлекетте әлеуметтік мәселелер алғашқы орынға шығып отыр. Көп жылдар бойы елімізде экономикалық күйзеліс салдарынан және тағы да басқа жағдайлар салдарынан әлеуметтік қиыншылыққа тап болған адамдар саны күннен - күнге көбеюде. Әсіресе, карттар мен мүгедектер, балалар мен отбасы және тұрғындардың басқа санаттарындағы адамдар әлеуметтік қызмет көрсету аймағынан көмек алуға мәжбүр болып отыр.
Қазақстан Республикасында 90-шы жылдары құрылған әлеуметтік қызмет көрсету жүйесі осындай жағдайлардың алдын алу мен сауықтыру-оңалту шараларын жүргізуді мақсат етеді.
Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесінің әрекеті өмірдің қиын жағдайларына тап болған адамдарға әлеуметтік көмек пен қолдау көрсету аркылы сипатталады.
Кез - келген қоғамда өмірде әртүрлі қиыншылыққа тап болған адамдар қатары жеткілікті. Осындай жағдайларға тап болған адамдардың ел қатарлы өмір сүруі үшін, қоғамда өз орнын табу үшін және осы қоғамда өзінің құқықтарын корғай білу үшін әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсету жүйесі әрекет етеді.
Әлеуметтік-психологиялық жұмыстың негізгі мақсаты әлеуметтік қызмет көрсету - тұрғындарды әлеуметтік қорғаудың жаңа бағыты екенін анықтау. Сол арқылы әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсету аймағы ның маңыздылығын және оның мәнін жете түсіну.
Әр қоғамда тұрғындардың кейбір санаттарына әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсетуге зәру адамдар, отбасылар мен адамдар тобы көп.
Қазіргі заманда басына түскен ауыртпалықпен күресуге әрбіреуінің күш - жігері жете бермейді. Көпшілігі өзіне - өзі деген сенімділігін, жақсы өмірге деген үмітін жоғалтып алды.
Әсіресе қарт адамдардың қал - жағдайы мүшкіл. Олардың қартаюына байланысты мүмкіндіктері шектеліп, олар біреуге тәуелді болып қалады.
Қарт адамдардың қоғамға бейімделуін қамтамасыз ету олардың толыққанды өмір сүруінің кепілі. Кейбір қарт адамдар денсаулығына байланысты қоғамдық өмірден шеттетіліп қалады. Сонымен қатар, қарт адамдарға психологиялық тұрғыдан да қолдау көрсетудің маңызы зор. Өйткені қарт адамдардың психологиясы, жас келген сайын өзгеріп, олардың ішкі және сыртқы жан дүниелеріне тікелей ықпал жасайды.
Осындай жағдайларда бұл адамдарға біреулердің көмектесуі қажет. Мұндай жағдайда кімнен көмек сұрауға болатынын білудің маңызы зор.
Яғни, әлеуметтік-психологиялық жұмыстың оьъектісін анықтап, оларға қажетті көмек деңгейін анықтап алу, әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсету жүйесінің жұмысын тиімді етеді деген пікір пайда болады.
Қарт адамдардың қоғам өміріне араласып кетуін қамтамасыз ететін ұйымдардың бірі - әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсету мекемелері. Олар қарт адамдардың күнделікті сұраныстары мен қажеттіліктерін қанағаттандырып қана қоймай сонымен қатар, олардың денсаулықтарын жақсарту мақсатында да қызмет атқарады.
Қарт адамдар үшін ең маңыздысы олардың күтімдерін қамтамасыз ету.
Кез -- келген шараның жүзеге асуы үшін, ең алдымен оның бағыты мен мақсатын анықтап алу қажет.
Адамдардың қарттық жас мөлшерін анықтаудың нақты бір қалыптасқан шекарасы жоқ. Американдық зейнеткерлер ассоциациясы елу жастан асқан тұлғаларды қарт кісілер қатарына жатқызады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұймының Еуропалық геронтологтар бюросы 1963 жылы ер кісілерде 60 жастан бастап 74 жасқа дейін, ал әйелдерде 55-74 жасқа дейін қарттық кезең, ал 75 жастан бастап кәрілік кезең басталады деп үкім шығарды. А.ВМудрик қарттық кезеңдң 50-60 жас аралығы [119], 70 жастан бастап ұзақ өмір сүру кезеңі деп атады. О.В.Хухлаева зейнеткерлікке шығу уақытысымен байланыстырды, қарттық кезең 55-65 жас деп атады. О.В.Краснова қарттық кезеңнің көрсеткіші ретінде адамзат өмірінің бір бөлігін көрсетуді ұсынды. Зерттеушілердің көпшілік бөлігі 60-65 жас (әйел кісілерде 55 жастан, ер кісілерде 60 жастан) қарттық кезең деген қорытындыға келді.
Қазіргі кезде қарттық- бұл жасты ерекшеліктері, міндеттері, даму кезеңдері бар және өзін-өзі жүзеге асыра алатын ұзақ уақытқа созылған кезең (Б.Г.Ананьев, О.В.Краснова, С.Г.Максимова, Г.С. Сухобская, Е.И.Холостова, О.В.Хухлаева және т.б.).
Философиялық, психологиялық, әлеуметтік және педагогикалық әдебиеттерді талдай келе, қазіргі таңда қарттық мәселесі бойынша зерттеу материалдары жинақталған. ХХ ғасырдың 90 жылдарына дейін қарттық кезең мәселесі тек биология ғылымында қарастырылды. Қартаюдың биологиялық тетіктері, ерте қартаюдың алдын алу Г.Д.Бердышева, А.А.Богомольца, В.П.Войтенко, М.С.Канунго, А.В. Нагорный, ВүВ.Никитин, Н.Д.Стражерский, С.А.Танин, В.В. Фролькис, Д.Ф.Чебортаревтығ еғбектерінде қарастырылды. Н.Ф.Дементьева, И.Н.Давыдовский, В.М.Дильман, В.А.Дыскин, О.В.Коркушко, А.В.Нагорный, А.Н. Рубакин, В.В.Фролькис және т.б. қарттық кезеңнің медициналық-билогиялық аспектісі тұрғысынан зерттеу еңбектері бар, қарт адамдардың психикалық денсаулығы туралы В.В.Ковалев, П.Г.Сметанников, Е.А.Щербина және т.б. зерттеу жұмыстарын жазған. Б.Г.Ананьев, К.Виктор, Л.ТОрстон қарттыұ мәселесін биологиялық және әлеуметтік тұғырларды сәйкестендіре отырып әлеуметтік геронтология ғылымының дамуына айтарлықтай үлес қосты. Бұл парадигма К.А.Абульханова-Славская, В.Д. Альперович, Л.И. Анцыферова, М.Э.Елютина, О.В.Краснова, И.П.Лотова, Г.Д.Марцинковскаяя, А.В.Панина, Н.Н.Сачука еңбектерінде көрініс тапты. Зерттеушілер қарт адамның тұлғалық ерекшеліктерін, қартаю түрлерін, қартаюдың әдіснамалық кезеңдерін қарастырады.
Ресейде ХХ ғасырдың 90 жылдарынан бастап қарт адамдардың әлеуметтену және бейімделу мәселесі Н.В.Гудков, В.В.Куценко, С.Г.Марковкин және т.б. еңбектерінде қарастырылды. Қарт адамдардың әлеуметтік-экономикалық, психологиялық, құқықтық, этикалық мәселелері тұрғысынан Н.В.Гудков, В.В.Куценко, С.Г.Марковкин және т.б. зерттеді. Ғылымда қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыс (И.Г.Беленькая, В.М.Васильчиков, М.Э.Елютина, К.А.Санкова, Е.И.Холостова, Р.С. Яцемирская), әлеуметтік-педагогикалық жұмыс бағыты бойынша (В.А.Фокин, Н.П.Щукина), ересектерге және қарт адамдарға білім беру ерекшеліктері (О.В.Агапова, М.М.Левина, В.А.Сластенин) тақырыптарында зерттеу жұмыстары бар. Алайда теориялық зерттеулер көрсеткендей қазіргі уақытқа дейін қарттар үйіндегі қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс туралы мәселелер толықтай ашылмаған.
Отандық ғалымдар Л.Зубченко, Е.Четыркин, Н.К.Мамыров, Д.К.Кабдиев, Т.М.Рогачева және т.б. еңбектерінде қарт адамдар мәселесі қарастырылған [33-39].
Жаһандану заманында қарт адамдар өздерінің жастық мәселелерін шешумен қатар, жаңа өмір жағдайына бейімделу міндеті тұрады. Бұл жағдайда оған ең алдымен, психолог, педагог, әлеуметтік қызмет мамандары көмекке жұмылдырылады. Біздің елімізде ХХ ғасырдың тоқсаныншы жылдарына дейін әлеуметтік-педагогикалық қызмет түрлері жаңа құбылыс болып табылғандықтан, жеткілікті деңгейде теориялық базасы жоқ және де қарт адамдарға тиімді түрде әлеуметтік-педагогикалық қызмет көрсете алмайды. Мәселенің теориялық деңгейде жеткілікті зерттелмеуі мен тиімді түрде әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсету тәжірибесі арасындағы қарама-қайшылық зерттеу жұмысының тақырыбын Педагог-психологтың қарттар үйіндегі әлеуметтік-педагогикалық жұмысы деп таңдап алуға негіз болды.
Зерттеу мақсаты: педагог-психологтың қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмысының мағынасын ашу және оны тәжірибелік-эксперименталдық сынақтан өткізу.
Зерттеу объектісі: қарт адамдармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс
Зерттеу пәні: қарттар үйіндегі қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс ерекшеліктері.
Зерттеу міндеттері:
1) Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың теориялық негіздерін ашу;
2) Қазақстандағы және шет елдегі қарттармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс бағыттарының мәнін ашу;
3) Қарттар үйіндегі қарттармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс тиімділігінің шартын анықтау және оны тәжірибелік-эксперименталдық сынақтан өткізу.
Зерттеу болжамы: егер де қарттар үйіндегі қарт адамдардың мәселелерін анықтап, олармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс жүргізілсе, қарт адамдардың психологиялық, әлеуметтік жай-күйі жақсарады..
Зерттеу әдістері:психологиялық-педагогикалы қ әдебиеттерді зерттеу және талдау; педагогикалық тәжірибелерді талдау және жалпылау; педагогикалық эксперимент; анкета, әңгімелесу, сауалнама жүргізу; салыстырмалы талдау жасау; алынған мәліметтерді жүйелеу және жалпылау, статистикалық өңдеу әдісі.
Зерттеу құрылымы: кіріспе, екі бөлімнен, корытынды және пайдаланған әдебиеттер
1 ҚАРТ АДАМДАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯСЫ
3.1. Қарт адамдар әлеуметтік-педагогикалық жұмыс объектісі ретінде
Қарт адамдар мәселесі XX ғасырда әсіресе, соңғы он жылдықта күрделі әлеуметтік мәселеге айналып отыр. Ол туылу көрсеткіші азайып, демографиялық революция кезінде бастау алды. Ең алдымен Франция және Финляндия елдерінде өткен жүзжылдықтың басында демграфиялық революция басталып, Батыс және Солтүстік Европа елдерінде жалғасын тапты. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, егер Батыс елдерде 1990 жылдары зейнеткерлік жастағы адамдар саны барлығы 18% болса, 2030 жылдары ол көрсеткіш 30 %-ға артады екен деген болжам бар.
Өнеркәсібі дамыған мемлекеттерде қартаю үдерісі 30 жыл бұрын бастау алып, дами бастады. Бұл үдеріс баяу дамушы мемлекеттерде кеңінен тарамаған, алайда БҰҰ демографтарының пікірінше бұл мемлкеттерде алдағы онжылдық ішінде осы мәселенің ушығатынын пайымдайды.
Ресей елінің статистикалық мәліметтері бойынша, 1939 жылы карттар саны барлық тұрғындардың 4%-н құраған болса, 1996 жылы осы аталған көрсеткіш 12% - ға артып отыр.
Тұрғындардың еңбекке қабілетті санатына түсетін күш көбейеді, өйткені олар еңбекке жарамсыз карттарды асырауға мүдделі болып келеді. Қазірдің өзінде бір қарт адамға 1,8 еңбекке қабілетті адам қатынасы келеді.
Дамыған мемлекеттерде 65 жастан асқан қарт адамға 4-5 еңбекке қабілетті адамдар саны сәйкес келеді.
Демограф А.Сови жер бетіндегі тұрғындардын козғалыс үрдісі олардың кеңістіктегі және уақыттағы өмір сүру дәрежесін зерттей отырып, тұрғындардың қартаюы қазіргі үлкен құбылстардың бірі деп атап көрсетті. Бұл құбылыстың кең етек алып таралуы және оның қоғамдық-экономикалық даму деңгейінен тәуелді болуы салдарынан, көптеген зерттеушілер аталмыш мәселені қарқанды дамушы мәселе деп қортынды шығарды [15,245]. Қазіргі заманның өзекті мәселесі ретінде, ол демографиялық қатынастардың жаңа даму сатысының бастамасын сипаттайды және шынайы демографиялық, экономикалық, қоғамдық, әлеуметтік-психологиялық, мәдени және медициналық салдар туғызады.
Дүниежүзі халық тұрғындардың демографиялық құрылымының тамырының қозғалысы, яғни демографиялық пирамиданың селдіреуі үрдісі жүруде, осы мәселе дүниежүзілік қоғамның бастысы болып отыр. Осы мәселемен күресуге он жылдан астам уақыт өтті. Қартаю мәселесі халықаралық ұйымдар мен Біріккен Ұлттар Ұйымының арнайы қарастыру объектісі ретінде XX - ғасырдың 80 - жылдардан бері келе жатыр.
Еуропада өткен ғасырдың 70-жылдарынан бастап, қоғамның қартаюы салдарынан шынайы әлеуметтік және экономикалық салдары болатынына көздері жеткен. Көптеген ғылыми зерттеулерде, баспасөздерде, саяси хаттамаларда бұл үрдіс әлеуметтік, экономикалық және мәдени құбылыс ретінде каралады. Көп жағдайларда бұл үрдіс әлеуметтік дамуға, гүлденуге, әлеуметтік жақсаруға, ұрпақтар арасындағы байланыстарға, технологиялық даму мен инновацияға қауіп төндіреді.[20,158]
2001 жылы дүние жүзіндегі тұрғындар саны 6,2 млрд. адамға жетті, ал әрбір жер бетіндегі оныншы адамның жасы 60 жас және одан ересек болып келеді. Біріккен Ұлттар Ұйымның ұзақ мерзімдік болжамына сай 2025 жылы дүниежүзілік тұрғындар саны 1950 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда үш есе, ал қарт адамдардың саны -- 6 есе, ал қартайған адамдардың саны (80 жастан асқандар) 10 есеге артады.
Қоғамның қартаюы салдарын көптеген қоғамның мамандарының және қоғам кайраткерлерінің-ғалымдардың, зерттеушілердің, саясаткерлердің, экономистердің, әлеуметтанушылардың және т.с.с. зерттеу объектісіне айналды.Олардың көпшілігін мына сұрақтар мазалайды: қоғамның қартаю үрдісі қоғамға қалай ықпал етеді, ол әлеуметтік дамуға қалайша ықпал етеді?Ең алдымен аталған мәселе қоғамның әлеуметтік дамуына тікелей ықпал ететіні белгілі.
Сонымен, қоғамның қартаюы жеке ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І тарау. Қарттар үйіндегі қарт кісілермен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың теориялық негіздері
1.1. Қарт адамдар әлеуметтік-педагогикалық жұмыс объектісі ретінде
1.2. Қарттар үйіндегі қарттармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс мазмұны
1.3.Педагог-психологтың қарттармен жүргізілетін жұмыс технологиялары
ІІ тарау. Қарттар үйіндегі қарттармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс мазмұны және ұйымдастыру
2.1. Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмысты талдау
2.2 Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс тәжірибелері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: ХХ ғасырдың екінші жартысында халықтың туылу және өлу, мемлекеттің еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілу деңгейі анықталатын халықтың жастық құрамы түбегейлі өзгеріске ұшырады. 1950 жылдан бастап жер бетіндегі қарттар саны 5 есеге көбейді [5].
Қазіргі таңдағы әлеуметтік жағдай, жастарға, белсенді өмір салтына көңіл бөлу қарттар демографиялық қабатын әлсіздендіріп отыр.
Шиеленісті әлеуметтік-экономикалық жағдай, жұмыс орындарының қысқартыруы, халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі қарт адамдар категориясы өмірдің қиындығына тап болды. Қоғамның қарт мүшелерінің әлеуметтік босқындарға айналуы салдары айқын білінді [219].
В.А.Сластенин атап өткендей қоғамның нарықтық қатынастарға өтуі адамның (соның ішінде қарт адамдардың) өзгермелі құбылыстарға тз бейімделе алу қабілеттерін талап етеді. Сонықтан да қарт адамдарға әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсету мәселесі өзекті болып отыр.
Осы кезеңде кез келген мемлекетте әлеуметтік мәселелер алғашқы орынға шығып отыр. Көп жылдар бойы елімізде экономикалық күйзеліс салдарынан және тағы да басқа жағдайлар салдарынан әлеуметтік қиыншылыққа тап болған адамдар саны күннен - күнге көбеюде. Әсіресе, карттар мен мүгедектер, балалар мен отбасы және тұрғындардың басқа санаттарындағы адамдар әлеуметтік қызмет көрсету аймағынан көмек алуға мәжбүр болып отыр.
Қазақстан Республикасында 90-шы жылдары құрылған әлеуметтік қызмет көрсету жүйесі осындай жағдайлардың алдын алу мен сауықтыру-оңалту шараларын жүргізуді мақсат етеді.
Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесінің әрекеті өмірдің қиын жағдайларына тап болған адамдарға әлеуметтік көмек пен қолдау көрсету аркылы сипатталады.
Кез - келген қоғамда өмірде әртүрлі қиыншылыққа тап болған адамдар қатары жеткілікті. Осындай жағдайларға тап болған адамдардың ел қатарлы өмір сүруі үшін, қоғамда өз орнын табу үшін және осы қоғамда өзінің құқықтарын корғай білу үшін әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсету жүйесі әрекет етеді.
Әлеуметтік-психологиялық жұмыстың негізгі мақсаты әлеуметтік қызмет көрсету - тұрғындарды әлеуметтік қорғаудың жаңа бағыты екенін анықтау. Сол арқылы әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсету аймағы ның маңыздылығын және оның мәнін жете түсіну.
Әр қоғамда тұрғындардың кейбір санаттарына әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсетуге зәру адамдар, отбасылар мен адамдар тобы көп.
Қазіргі заманда басына түскен ауыртпалықпен күресуге әрбіреуінің күш - жігері жете бермейді. Көпшілігі өзіне - өзі деген сенімділігін, жақсы өмірге деген үмітін жоғалтып алды.
Әсіресе қарт адамдардың қал - жағдайы мүшкіл. Олардың қартаюына байланысты мүмкіндіктері шектеліп, олар біреуге тәуелді болып қалады.
Қарт адамдардың қоғамға бейімделуін қамтамасыз ету олардың толыққанды өмір сүруінің кепілі. Кейбір қарт адамдар денсаулығына байланысты қоғамдық өмірден шеттетіліп қалады. Сонымен қатар, қарт адамдарға психологиялық тұрғыдан да қолдау көрсетудің маңызы зор. Өйткені қарт адамдардың психологиясы, жас келген сайын өзгеріп, олардың ішкі және сыртқы жан дүниелеріне тікелей ықпал жасайды.
Осындай жағдайларда бұл адамдарға біреулердің көмектесуі қажет. Мұндай жағдайда кімнен көмек сұрауға болатынын білудің маңызы зор.
Яғни, әлеуметтік-психологиялық жұмыстың оьъектісін анықтап, оларға қажетті көмек деңгейін анықтап алу, әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсету жүйесінің жұмысын тиімді етеді деген пікір пайда болады.
Қарт адамдардың қоғам өміріне араласып кетуін қамтамасыз ететін ұйымдардың бірі - әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсету мекемелері. Олар қарт адамдардың күнделікті сұраныстары мен қажеттіліктерін қанағаттандырып қана қоймай сонымен қатар, олардың денсаулықтарын жақсарту мақсатында да қызмет атқарады.
Қарт адамдар үшін ең маңыздысы олардың күтімдерін қамтамасыз ету.
Кез -- келген шараның жүзеге асуы үшін, ең алдымен оның бағыты мен мақсатын анықтап алу қажет.
Адамдардың қарттық жас мөлшерін анықтаудың нақты бір қалыптасқан шекарасы жоқ. Американдық зейнеткерлер ассоциациясы елу жастан асқан тұлғаларды қарт кісілер қатарына жатқызады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұймының Еуропалық геронтологтар бюросы 1963 жылы ер кісілерде 60 жастан бастап 74 жасқа дейін, ал әйелдерде 55-74 жасқа дейін қарттық кезең, ал 75 жастан бастап кәрілік кезең басталады деп үкім шығарды. А.ВМудрик қарттық кезеңдң 50-60 жас аралығы [119], 70 жастан бастап ұзақ өмір сүру кезеңі деп атады. О.В.Хухлаева зейнеткерлікке шығу уақытысымен байланыстырды, қарттық кезең 55-65 жас деп атады. О.В.Краснова қарттық кезеңнің көрсеткіші ретінде адамзат өмірінің бір бөлігін көрсетуді ұсынды. Зерттеушілердің көпшілік бөлігі 60-65 жас (әйел кісілерде 55 жастан, ер кісілерде 60 жастан) қарттық кезең деген қорытындыға келді.
Қазіргі кезде қарттық- бұл жасты ерекшеліктері, міндеттері, даму кезеңдері бар және өзін-өзі жүзеге асыра алатын ұзақ уақытқа созылған кезең (Б.Г.Ананьев, О.В.Краснова, С.Г.Максимова, Г.С. Сухобская, Е.И.Холостова, О.В.Хухлаева және т.б.).
Философиялық, психологиялық, әлеуметтік және педагогикалық әдебиеттерді талдай келе, қазіргі таңда қарттық мәселесі бойынша зерттеу материалдары жинақталған. ХХ ғасырдың 90 жылдарына дейін қарттық кезең мәселесі тек биология ғылымында қарастырылды. Қартаюдың биологиялық тетіктері, ерте қартаюдың алдын алу Г.Д.Бердышева, А.А.Богомольца, В.П.Войтенко, М.С.Канунго, А.В. Нагорный, ВүВ.Никитин, Н.Д.Стражерский, С.А.Танин, В.В. Фролькис, Д.Ф.Чебортаревтығ еғбектерінде қарастырылды. Н.Ф.Дементьева, И.Н.Давыдовский, В.М.Дильман, В.А.Дыскин, О.В.Коркушко, А.В.Нагорный, А.Н. Рубакин, В.В.Фролькис және т.б. қарттық кезеңнің медициналық-билогиялық аспектісі тұрғысынан зерттеу еңбектері бар, қарт адамдардың психикалық денсаулығы туралы В.В.Ковалев, П.Г.Сметанников, Е.А.Щербина және т.б. зерттеу жұмыстарын жазған. Б.Г.Ананьев, К.Виктор, Л.ТОрстон қарттыұ мәселесін биологиялық және әлеуметтік тұғырларды сәйкестендіре отырып әлеуметтік геронтология ғылымының дамуына айтарлықтай үлес қосты. Бұл парадигма К.А.Абульханова-Славская, В.Д. Альперович, Л.И. Анцыферова, М.Э.Елютина, О.В.Краснова, И.П.Лотова, Г.Д.Марцинковскаяя, А.В.Панина, Н.Н.Сачука еңбектерінде көрініс тапты. Зерттеушілер қарт адамның тұлғалық ерекшеліктерін, қартаю түрлерін, қартаюдың әдіснамалық кезеңдерін қарастырады.
Ресейде ХХ ғасырдың 90 жылдарынан бастап қарт адамдардың әлеуметтену және бейімделу мәселесі Н.В.Гудков, В.В.Куценко, С.Г.Марковкин және т.б. еңбектерінде қарастырылды. Қарт адамдардың әлеуметтік-экономикалық, психологиялық, құқықтық, этикалық мәселелері тұрғысынан Н.В.Гудков, В.В.Куценко, С.Г.Марковкин және т.б. зерттеді. Ғылымда қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыс (И.Г.Беленькая, В.М.Васильчиков, М.Э.Елютина, К.А.Санкова, Е.И.Холостова, Р.С. Яцемирская), әлеуметтік-педагогикалық жұмыс бағыты бойынша (В.А.Фокин, Н.П.Щукина), ересектерге және қарт адамдарға білім беру ерекшеліктері (О.В.Агапова, М.М.Левина, В.А.Сластенин) тақырыптарында зерттеу жұмыстары бар. Алайда теориялық зерттеулер көрсеткендей қазіргі уақытқа дейін қарттар үйіндегі қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс туралы мәселелер толықтай ашылмаған.
Отандық ғалымдар Л.Зубченко, Е.Четыркин, Н.К.Мамыров, Д.К.Кабдиев, Т.М.Рогачева және т.б. еңбектерінде қарт адамдар мәселесі қарастырылған [33-39].
Жаһандану заманында қарт адамдар өздерінің жастық мәселелерін шешумен қатар, жаңа өмір жағдайына бейімделу міндеті тұрады. Бұл жағдайда оған ең алдымен, психолог, педагог, әлеуметтік қызмет мамандары көмекке жұмылдырылады. Біздің елімізде ХХ ғасырдың тоқсаныншы жылдарына дейін әлеуметтік-педагогикалық қызмет түрлері жаңа құбылыс болып табылғандықтан, жеткілікті деңгейде теориялық базасы жоқ және де қарт адамдарға тиімді түрде әлеуметтік-педагогикалық қызмет көрсете алмайды. Мәселенің теориялық деңгейде жеткілікті зерттелмеуі мен тиімді түрде әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсету тәжірибесі арасындағы қарама-қайшылық зерттеу жұмысының тақырыбын Педагог-психологтың қарттар үйіндегі әлеуметтік-педагогикалық жұмысы деп таңдап алуға негіз болды.
Зерттеу мақсаты: педагог-психологтың қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмысының мағынасын ашу және оны тәжірибелік-эксперименталдық сынақтан өткізу.
Зерттеу объектісі: қарт адамдармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс
Зерттеу пәні: қарттар үйіндегі қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс ерекшеліктері.
Зерттеу міндеттері:
1) Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың теориялық негіздерін ашу;
2) Қазақстандағы және шет елдегі қарттармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс бағыттарының мәнін ашу;
3) Қарттар үйіндегі қарттармен жүргізілетін әлеуметтік-педагогикалық жұмыс тиімділігінің шартын анықтау және оны тәжірибелік-эксперименталдық сынақтан өткізу.
Зерттеу болжамы: егер де қарттар үйіндегі қарт адамдардың мәселелерін анықтап, олармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс жүргізілсе, қарт адамдардың психологиялық, әлеуметтік жай-күйі жақсарады..
Зерттеу әдістері:психологиялық-педагогикалы қ әдебиеттерді зерттеу және талдау; педагогикалық тәжірибелерді талдау және жалпылау; педагогикалық эксперимент; анкета, әңгімелесу, сауалнама жүргізу; салыстырмалы талдау жасау; алынған мәліметтерді жүйелеу және жалпылау, статистикалық өңдеу әдісі.
Зерттеу құрылымы: кіріспе, екі бөлімнен, корытынды және пайдаланған әдебиеттер
1 ҚАРТ АДАМДАРМЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯСЫ
3.1. Қарт адамдар әлеуметтік-педагогикалық жұмыс объектісі ретінде
Қарт адамдар мәселесі XX ғасырда әсіресе, соңғы он жылдықта күрделі әлеуметтік мәселеге айналып отыр. Ол туылу көрсеткіші азайып, демографиялық революция кезінде бастау алды. Ең алдымен Франция және Финляндия елдерінде өткен жүзжылдықтың басында демграфиялық революция басталып, Батыс және Солтүстік Европа елдерінде жалғасын тапты. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, егер Батыс елдерде 1990 жылдары зейнеткерлік жастағы адамдар саны барлығы 18% болса, 2030 жылдары ол көрсеткіш 30 %-ға артады екен деген болжам бар.
Өнеркәсібі дамыған мемлекеттерде қартаю үдерісі 30 жыл бұрын бастау алып, дами бастады. Бұл үдеріс баяу дамушы мемлекеттерде кеңінен тарамаған, алайда БҰҰ демографтарының пікірінше бұл мемлкеттерде алдағы онжылдық ішінде осы мәселенің ушығатынын пайымдайды.
Ресей елінің статистикалық мәліметтері бойынша, 1939 жылы карттар саны барлық тұрғындардың 4%-н құраған болса, 1996 жылы осы аталған көрсеткіш 12% - ға артып отыр.
Тұрғындардың еңбекке қабілетті санатына түсетін күш көбейеді, өйткені олар еңбекке жарамсыз карттарды асырауға мүдделі болып келеді. Қазірдің өзінде бір қарт адамға 1,8 еңбекке қабілетті адам қатынасы келеді.
Дамыған мемлекеттерде 65 жастан асқан қарт адамға 4-5 еңбекке қабілетті адамдар саны сәйкес келеді.
Демограф А.Сови жер бетіндегі тұрғындардын козғалыс үрдісі олардың кеңістіктегі және уақыттағы өмір сүру дәрежесін зерттей отырып, тұрғындардың қартаюы қазіргі үлкен құбылстардың бірі деп атап көрсетті. Бұл құбылыстың кең етек алып таралуы және оның қоғамдық-экономикалық даму деңгейінен тәуелді болуы салдарынан, көптеген зерттеушілер аталмыш мәселені қарқанды дамушы мәселе деп қортынды шығарды [15,245]. Қазіргі заманның өзекті мәселесі ретінде, ол демографиялық қатынастардың жаңа даму сатысының бастамасын сипаттайды және шынайы демографиялық, экономикалық, қоғамдық, әлеуметтік-психологиялық, мәдени және медициналық салдар туғызады.
Дүниежүзі халық тұрғындардың демографиялық құрылымының тамырының қозғалысы, яғни демографиялық пирамиданың селдіреуі үрдісі жүруде, осы мәселе дүниежүзілік қоғамның бастысы болып отыр. Осы мәселемен күресуге он жылдан астам уақыт өтті. Қартаю мәселесі халықаралық ұйымдар мен Біріккен Ұлттар Ұйымының арнайы қарастыру объектісі ретінде XX - ғасырдың 80 - жылдардан бері келе жатыр.
Еуропада өткен ғасырдың 70-жылдарынан бастап, қоғамның қартаюы салдарынан шынайы әлеуметтік және экономикалық салдары болатынына көздері жеткен. Көптеген ғылыми зерттеулерде, баспасөздерде, саяси хаттамаларда бұл үрдіс әлеуметтік, экономикалық және мәдени құбылыс ретінде каралады. Көп жағдайларда бұл үрдіс әлеуметтік дамуға, гүлденуге, әлеуметтік жақсаруға, ұрпақтар арасындағы байланыстарға, технологиялық даму мен инновацияға қауіп төндіреді.[20,158]
2001 жылы дүние жүзіндегі тұрғындар саны 6,2 млрд. адамға жетті, ал әрбір жер бетіндегі оныншы адамның жасы 60 жас және одан ересек болып келеді. Біріккен Ұлттар Ұйымның ұзақ мерзімдік болжамына сай 2025 жылы дүниежүзілік тұрғындар саны 1950 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда үш есе, ал қарт адамдардың саны -- 6 есе, ал қартайған адамдардың саны (80 жастан асқандар) 10 есеге артады.
Қоғамның қартаюы салдарын көптеген қоғамның мамандарының және қоғам кайраткерлерінің-ғалымдардың, зерттеушілердің, саясаткерлердің, экономистердің, әлеуметтанушылардың және т.с.с. зерттеу объектісіне айналды.Олардың көпшілігін мына сұрақтар мазалайды: қоғамның қартаю үрдісі қоғамға қалай ықпал етеді, ол әлеуметтік дамуға қалайша ықпал етеді?Ең алдымен аталған мәселе қоғамның әлеуметтік дамуына тікелей ықпал ететіні белгілі.
Сонымен, қоғамның қартаюы жеке ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz