Алматы облысының өндірістік емес саласына талдау жасау
2 АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ ӨНДІРІСТІК ЕМЕС САЛАСЫНА ТАЛДАУ ЖАСАУ
2. 1 Алматы обылсының өндірістік емес саласының даму ерекшеліктері, жағымды және жағымсыз жақтары (SWOT-талдау)
Алматы облысы маңызды өндірістік-экономикалық әлеуеті бар, қарқынды аграрлы-индустриалды аймаққа жатады. Облыстың жақсы табиғи-климаттық зонада географиялық орналасуы, жері мен су ресурстары, оның аумағынан көлік дәліздерінің өтуі, сонымен қатар, басқа елдердің аумағына жақын орналасуы, оның ағымдағы мамандануын анықтайды. Табиғи-рекреациялық ресурстары (Іле Алатауы мен Жоңғар Алатауы ландшафттары; Алакөл, Балқаш көлдері, Қапшағай суқоймасы, тау көлдері, өзендері, минералды сулар мен емдік батпақтар көздері және басқалары) туризмнің дамуына жағымды, жақсы жағдайлар жасайды. Жағымды жақтарының бірі болып аймақтың транзиттік әлеуеті мен шекаралас аймақтардың, көліктік маршрут, көліктік-логистикалық қызмет пен шекаралас сауда орталықтарының инфрақұрылымын дамыту көмегімен, халықаралық экономикалық серіктестіктің маңызды зоналары сияқты шекаралас аймақтардың ролін күшейту [12, 13] . Экономикалық реформалар мен аймақтық құрылғылардың қарқынды дамуы облыстың экономикалық белсенді халқының 8 %-ға, халықтың жан басына шаққандағы ақшалай табысын 3, 3 есе өсуіне, жұмыссыздық деңгейінің 6, 5 %-ға дейін төмендеуіне әкелді. Білім беру, денсаулық сақтау, спорт және мәдениет нысандарының материалды-техникалық жағдайы анағұрлым жақсарды. Білім беру мекемелері академиялық білім беріп, білімділігін дамытады, білімді, жоғары мәртебелі, сыншыл ойлайтын, физикалық түрде де, рухани да дамыған, өз бетінше дамуға және шығармашылыққа талпынатын азаматтарды қалыптастыруға үлесін тигізеді [19] . 2005 пен 2012 жылдар аралығында мектепке дейінгі балалар мекемелері желісінің саны 315-ке өсіп (286 мини орталықтар, 29 балабақшалар), техникалық және кәсіби білім беру мекемелері - 16-ға, сонымен қатар мектеп желілері 16-ға өсіп, білім беруді қолжетімді етті [20] . Техникалық және кәсіби білім беру нысандарының өсуі облыстың түрлі экономика салаларының кәсіби мамандармен қамтылуын жоғарылатады. Сонымен бірге, облыстың экономикалық дамуын тежеп тұратын, бар әлеуетті толығымен пайдалануға мүмкіндік бермейтін, жағымсыз жақтары да бар. Білім берудің жағымсыз жақтары 1 мен 6 жасқа дейінгі жас аралықтарындағы балалардың мектепке дейінгі білім берумен қамтылуының төмендігінен көрінеді, білім беру мекемелерінің айтарлықтай ескіргенінде, мектепке дейінгі, орта және кәсіби-техникалық білім беру нысандарының сәйкес құрылғылар мен инвентарьлармен қамтылуының төмен деңгейінен көрінеді. Алматы облысының туристік мүмкіндіктері жыл сайын халықаралық туристік ісшараларда Мадрид, Берлин, Мәскеу, Сеул, Пекин, Токио, Париж бен Лондон қалаларында таныстырылады. Жарнама-ақпараттық материал басылады, аймақтың туристік әлеуетін көрсететін, соның ішінде жаңа технологияларды қолдану арқылы, www. 7su. kz. сайты жұмыс істейді. Облыс аумағында туристік нысандарды жарнамалау және туристерді қызықтыру мақсатында туристік бизнес өкілдері үшін ақпараттық презентациялық турлар жүргізіледі. Ішкі туризмді дамыту мақсатында өзіндік туристік ісшаралар, туризмнің белсенді түрлерімен айналысуға, өсіп келе жатқандарды қызықтыруға бағытталған. Жетісу үшін брендті болып саналатын Әлемдік туризм күніне арналған Іле-Балқаш регатасы мен дәстүрлі облыс туристік слетпен бірге жыл сайын туристік «Жоңғария» туриадасы, су туризмінің мастер-кластары, балалар регатасы және басқалары бастау алады. Ерекше назар балалар-жасөспірімдік туризмге аударылуда. Алматы облысында «Менің Отаным - Қазақстан» атты экспедициясын жүзеге асыру басталды. 2010 жылы облыстық деңгейде Талдықорған мен Текелі қалаларының командалары, Еңбекшіқазақ және Көксу аудандарының туристік клубтары қатысты. Әлсіз туристік инфрақұрылым, туризм нысандарына апаратын жолдардың нашарлығы, қызмет көрсетудің төмен деңгейі мен кәсіби мамандарының жоқтығы, Алматы облысының мамандануының стратегиялық бағытының бірі болып табылатын, туризм саласының республикалық экономикада дамуын тежейді [21] . Облыста халықтың 70 %-дан астамы ауылдық жерлерде тұрады, бұл халықтың өмір сүру деңгейінің төмендігін, еңбек әлеуетінің біліктілігінің жеткіліксіз деңгейін, теріс миграциялық ағымдарды - (ауылдан қалаға) анықтайды, ауыл аймақтарының дамуы баяулайды. Көп жылдар бойы әлеуметтік-экономикалық даму мен адам дамуының индексінің негізгі көрсеткішінің тұрақты өсуі байқалды. Облыстың жалпы аймақтық өнімі жыл сайын орташа 20 %-ға өседі, және 2010 жылы 977, 9 млрд теңгені құрады. Осылайша, облыс үлесі республикалық жалпы ішкі өнімде 4, 5 %-ды құрады [22, 23] . Жалпы облыстың өндірістік емес саласының әлеуметтік-экономикалық дамуының кешенді сипаттамасы, облыстың негізгі мәселелерін, қауіптерін, бәсекелік артықшылықтары мен мүмкіндіктерін анықтайтын SWOT-талдауда келтірілген (кесте 2) . Алматы облысы аумағында қазіргі кезде 2 миллионнан астам адам тұрады, бұл жалпы республика халқының 12 %-н құрайды. Егер, облыс халқының 73 %-ы ауылдық жерлерде тұратынын ескеретін болсақ, онда, денсаулық сақтау, білім беру, құқық қорғау, спорт, мәдениет сияқты өндірістік емес саланың тармақтары, ең біріншіден ауылдық жерлерде дамытуға бағытталу керектігін көре аламыз. Себебі, облыс, нағыз ауылдық облыс болып табылады.
Кесте 2 - SWOT - талдау
1. Халық санының жоғарылығы.
2. Ең ірі ттұтынушылық нарығы Алматы қаласына тиімді жақын орналасуы.
3. Еңбек нарығында жаппай орындардың босауы байқалмайды, яғни бұл жұмыссыз азаматтардың көбеюіне әкелмейді.
4. Барлық категориядағы азаматтардың әлеуметтік көмекпен қамтылуы.
5. Облыстың Еуропа-Қытай халықаралық дәлізінде тиімді географиялық орналасуы.
6. Тиімді туристік-рекреациялық әлеует.
7. Көшіп келуге (иммиграция) жоғары тартымдылық.
8. Қайталанбас табиғи ескерткіштер, соның ішінде, туристік игеруге жарамды индемикалық ескерткіштер.
9. Халықтың жалпы мәдениетке қызығушылығының артуы.
10. Мәдениет инфрақұрылымының бәсекелестік құруына мүмкіндік.
11. Өткізілген ісшаралардан түсетін кірістің өсуі.
12. Тіл үйренуге қызығушылық танытатын халықтың артуы.
13. Балабақшалардың қалпына келуі және мектепке дейінгі мини-орталықтардың жұмыс істеуі.
14. Мектепке дейінгі білім берумен балаларды қамту көрсеткішінің өсуі.
15. Мектептердің компьютерлермен, кеңжолақты интернет, жаңа модификациялы сыныптармен жабдықтау, материалды-техникалық деңгейдің тұрақты өсуі.
16. Техникалық және кәсіби білім беру нысандарының және онда оқитындар санының көбеюі.
17. Жөндеу жүргізілген оқу орындары санының көбеюі (27) .
18. Интернат мекемелеріндегі балалар саны
1. Туристік инфрақұрылымның нашар дамуы.
2. Қала және ауыл халқының жұмыспен қамтылу деңгейі арасындағы сәйкессіздік.
3. Еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың сәйкессіздігі.
4. Ұдайы күтімді қажет ететін, психоневрологиялық аурулармен ауыратын 18 жастан асқан тұлғалар санының көбеюі.
5. Облыстағы көлік инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуы.
6. Көптеген автомобильді транзитті жолдар жағдайының техникалық стандарттарға сәйкес келмеуі.
7. Облыстың ауылшаруашылық емес - рекреациялық сала, шағын бизнес саласында жұмыспен қамтылудың төмендігі.
8. Электр қуатының жетіспеушілігі мен жоғары тарифтер.
9. Аулдық жерлердегі әлеуметтік инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы.
10. Нормативті-құқықтық базаның жақсы дамымауы, аймақтардағы мәдени мекемелердің материалды-техникалық базасының төмен деңгейі, маманданған кадрлар жетіспеушілігі.
11. Мектепке дейінгі біліммен әлі де 78, 5% бала қамтылмаған.
12. Апатты, үшауысымды мектептердің орын алуы.
13. Техникалық және кәсіби білім беру нысандарының - 65, 8%-ы ескірген және түбегейлі жөндеуді қажет етеді.
14. Облыстың 4 аудандарында кәсіби лицейлер жоқ.
15. Техникалық мамандық бойынша кадрларды дайындау жоқ.
16. Туристік инфрақұрылымның нашар дамуы, туристік нысандарға апаратын
Кесте 2-жалғасы
азаюда. 19. Жастар саясаты бойынша ісшаралар ұдайы жүргізіліп отырады.
20. Университеттің материалды-техникалық базасы анағұрлым жақсарды.
21. Облыстағы халқы 50-ден асатын барлық елді мекен медициналық мекемелермен қамтылған
жолдардың нашар жағдайы.
17. Облыстың туристік ресурстары жайында жарнаманың жеткіліксіздігі.
18. Медицина мамандарының жетіспеушілігі.
1. Табиғи ресурстар базасында - туристік кластердағы құрылыс индустриясын кешенді дамыту мүмкіндігі.
2. Облыстың болашақта урбандалу, көлік пен байланыс, туризм, саласында жүйеқұрушы жобаларды іске асыру арқылы ЖАӨ-ді тиімділендіру.
3. Жұмыссыз азаматтарды кәсіби оқыту, қайта даярлау.
4. Облыстың транзитті жүк және жолаушылар ағымынан кірістің анағұрлым өсуі.
5. Тарихи жерлер мен ескерткіштерді қалпына келтіру мен қорғау және тиімді пайдалану.
6. Бәсекелік туризм инфрақұрылымын құру мүмкіндігі. .
7. Ішкі және сыртқы туризмді дамыту мен бюджетке кірісті өсіру. .
8. Облыстың медициналық мекемелерінің материалды-техникалық базасын бекіту.
9. Әлеуметтік маңызы бар аурулардың алдын алу ісшаралары, скринингтік зерттеулер, диагностиканы жақсарту, емдеуді жақсарту.
10. Жас медицина мамандарын өз ісіне адал болып, жұмыс жасайтын елді мекенге, соның ішінде ауылдық жерге бауыр басу үшін жасалатын шаралар жүйесін өңдеу. .
1. Облыстың көлік және байланыс инфрақұрылымының нашар дамуы себебінен инвестиция тартудың төмендеуі. .
2. Маманданған кадрлардың жетіспеушілігі.
3. Жасырын жұмыспен қамтылу.
4. Тіркелген жұмыссыздардың өсуі.
5. Мектепке дейінгі мекемелердің жеткіліксіз қаржылануы, балалардың мектепке дейінгі біліммен қамтылуын төмендетіп, олардың қоғамда психологиялық-әлеуметтік бейімделуін шектейді.
6. Халықтың жақсы тұрмыс жағдайына, жақсы еңбекақыға ұмтылуы көптеген көпжылдық тәжірибесі бар, жоғары білікті педагогтарды өз саласынан басқа салаға жүйелі ағымына әкеледі. Бұл орта білім сапасын төмендетеді.
7. Халық тарапынан жастар ісшараларын елемеуі. .
8. Туризм саласына инвестициялық көмектің жоқтығы
9. Туристік бизнестегі кәсібиліктің жоқтығы, бағаларының көрсетілетін қызметі мен қызмет сапасына сәйкес келмеуі.
*Автор арқылы құрастырылған
Жалпы аймақтық өнімнің шынайы индексі 2012 жылға 108, 5%-ды құрады. Салалардың Алматы облысының экономикасының өсу темпіне үлесін бағалау, салалар ішіндегі көшбасшы өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы мен құрылыс болып табылатынын көрсетеді (кесте 3) .
Кесте 3- Салалардың ЖАӨ өсуіне үлесі, %
*Дерек көзі: http. ://www. zhetysu-gov. kz
Жалпы аймақтық өнім құрылымында ең көп үлесті өнеркәсіп - 20, 3%, ауыл шаруашылығы - 14, 6%, құрылыс - 12, 9%. Облыстың жалпы аймақтық өнімнің 2007-2012 жж өзгеруі келесі мәліметтермен сипатталады (сурет 4) .
Сурет 4
*Автор арқылы құрастырылған
Облыста 741 мемлекеттік күндізгі жалпы білім беру мектептері, оның ішінде 69 бастауыш мектептері, 51 негізгі мектеп және 621 орта мектеп жұмыс істейді [24] . 2012 жылы басталуына жалпы контингент 298355 оқушыны құрады, олардың 1-4 сыныпта 127444 оқушы, 5-9 сыныпта 139044 оқушы және 10-11 сыныпта 31867. Облыста білікті еңбек қызметкерлерін және орта буын мамандарын даярлау ауылшаруашылығы, құрылыс, машина мен құрылғы технологиялары, педагогикалық, медициналық, заң, экономикалық, әлеуметтік сала мен қызмет көрсету саласы бағытында 72 колледжде жүзеге асырылады. Барлық білім алып жатқандар саны 37643. Еліміз егемендік алып, дербес мемлекет болуына байланысты, қоғамдағы саяси-әлеуметтік, экономикалық және рухани өміріндегі өзгерістер халқымыздың тарихы мен мәдениетін, әдебиеті мен өнерін қоғамдық мұраттарға сәйкес, жаңа мазмұнда қайта қарауды талап етті. Мәдениет пен білім саласындағы мемлекеттік заңдар мен ресми құжаттарда республикамыздың болашақ тұтқасын ұстанғалы отырған жас ұрпақтың имандылық-эстетикалық тәрбиесіне, халқымыздың рухани мәдениетінің бастауларынан нәр алып өсуіне және туған елі мен жеріне азаматтық сүйіспеншілік қасиеттерге тәрбиелеуге айрықша назар аударылып отыр [20, 25] . Облыста 479 мәдениет нысандары жұмыс істейді, соның ішінде: 228 кітапхана, 223 мәдениет үйлері мен клубтары, 20 мұражайлар, 2 көрмелер, 1 Б. Римова атындағы облыс театры, 1 Сүйінбай атындағы облыс филармониясы, 1 облыстық халық шығармашылығы орталығы, 1 Алматы облыстық тарихи-мәденимұрағатты қорғау орталығы, 1 Достық Үйі, 2 бейнемобиль, 2 киноқойылым, 1519 тарихи және мәдениет ескерткіштері бар. Жалпы облыста, спортпен шұғылдануға 3185 спорт ғимараттары жұмыс істейді, бұл 2011жылмен салыстырғанда 32 бірлікке көп. Дене тәрбиесі мен спортпен жүйелі түрде шұғылданатындар саны облыс бойынша 407969 адамды құрайды (2011жылы 392720 адам), бұл жалпы халық санының 21% құрайды. 2012 жылдың басынан 26 халықаралық класстағы спорт шебері, 115 спорт шебері, 590 спорт шеберіне кандидат, 497 бірінші спорттық дәрежедегі спортсмендер, 5496 жалпы дәрежелі спортсмендер даярланды. Халықаралық және республикалық жарыстарда облыс спортсмендерімен 934 (326 алтын, 280 күміс және 328 қола), олардың ішінде Олимпиада ойындарында, Чемпионаттар мен Азия, Әлем Кубоктарында 39 медальдар алынды. 2007-2012 жж бағдарлама жұмысына 102, 0 млрд. теңге бағытталды, соның ішінде республикалық бюджеттен - 40, 9 млрд. теңге, жергілікті бюджеттен - 45, 0 млрд. теңге және басқа бюджет көздерінен - 16, 1 млрд. теңге. Қолданылған шараларға қарамастан, 2010 жылдың 1-қаңтарындағы мониторинг мәліметтері бойынша, 18 ауылдық елді мекендер мектептері апатты ғимараттарда орналасып, 170 ауылдық елді мекендердегі мектептер салынғанына 40 жыл болған, ал 349 ауылдық елді мекендер мектептерінде 10 жыл бойы түбегейлі жөндеу жұмыстары жүргізілмеген. Іле ауданы (4), Талғар ауданы (4), Қарасай ауданы (3) және Еңбекшіқазақ ауданында (1) білім алу үшауысымда жүзеге асады. Облыс бойынша 711 ауылдық елді мекенде денсаулық сақтау нысандары бар. Олардың 471 ауылдық елді мекенде денсаулық сақтау нысандары бейімделген ғимарат ішінде орналасқан, 157 ауылдық елді мекендегі денсаулық сақтау мкемелері ғимараттарына 40 жыл болған, 549 ауылдық елді мекендегі денсаулық сақтау мекемелерінде 10 бойы түбегейлі жөндеу жұмыстары жасалмаған, 71 ауылдық елді мекендерде денсаулық сақтау мекемелері жалдамалы ғимараттарда орналасқан. Клубтармен облыс бойынша 201 ауылдық елді мекендер қамтылған (ауылдық елді мекендердің жалпы санының 26, 4%), кітапханалармен 199 елді мекендер ( 26, 1%) және мұражайлармен 15 ауылдық елді мекендер (2, 0%) . Облыстың 258 ауылдық елді мекені орталықтанбаған су жабдықтау көздерімен пайдаланады (33, 9%), ал 9 ауылдық елді мекенде (1, 2%) су әкелінеді. Осындай сырттан су әкелінетін ауылдар Алакөл ауданында (1), Жамбыл ауданында (1), Іле ауданында (1), Сарқанда ауданында (6) . 112 ауылдық елді мекендерде (барлығының 14, 7%) аудан орталығына дейінгі жол қанағаттанарлықсыз күйде. Мұндай ауылдар Жамбыл, Кербұлақ және Райымбек аудандарында. Ауылдық жерлерде жұмыспен өзін өзі қамтығандар саны жоғары болып қала береді, 2010 жылдың 1-қаңтарына 44, 6%-ды құрады немесе жэұмыспен қамтылған барлық халық санынан 276, 9 мың адам. Ауыл халқының 44, 0 мыңы жұмыссыздар қатарында, жұмыссыздық деңгейі 6, 6%-ды құрады. 2010 1-қарашасына ауылдық жерлерде 50 микронесиелі ұйымдар жұмыс істейді. 2006-2010 жылдарда ауылдық жерлерде 1069, 8 млн. теңгеге 5121 несие берілді. Білім беру, денсаулық сақтау мамандарын ауылдық жерлерде тұрғын үймен қамтамасыз ету қазіргі уақытта өзекті болып табылады. Осылайша, 2010 жылы 9 ауылдық елді мекенде тұрғын үй құрылысына, және оны инженерлі байланыс желісімен қамтуға республикалық бюджеттен 3484, 2 млн. теңге бөлінді. Ағымдағы 2013 жылы 29 жалдамалы және несиелі үй құрылысына және оны инженерлі байланыс желісімен қамтуға 1860, 6 млн. теңге бөлінді. Салынып жатқан үйлер реттік кезек бойынша тек дәрігерлер мен мұғалімдерге беріледі. Соңғы жылдары облыста негізгі апат көрсеткіштерінің қысқару тенденциясы байқалды. Сонымен қоса, жол-көліктік кешен қиын жағдайларда жұмыс істейді. Автомобиль парктері мен қазіргі заман автомобильдерінің жылдамдық сипатының өсу темпі көше жолдары желісінің даму темпінен әлдеқайда ілгері дамыған. Республикалық деңгейдегі жолдардың анағұрлым көп бөлігін түбегейлі құрастыруды, жолдарды кеңейтуді, оларды барьерлі қоршауды, жолсызықтарын жүргізуді талап етеді. Жергілікті бағыттағы жолдар қанағаттандырарлықсыз жағдайда. Жол қозғалысының мүшелері, әсіресе, көлік жүргізушілерінің көлік тәртібі төмен болып қала береді. Жүргізушілерді даярлау жүйесіайтарлықтай жақсартуды қажет етеді. Осы және басқа да себептер кешені жол-көліктік апаттар салдарының алдын алады. 2012 жылы соңғы үш жылда алғаш рет тіркелген қылмыстар саны қарқынды өсті, мұндай тенденция облыстың барлық қалалары мен аудандарында байқалды. «Жол картасы» бағдарламасы бойынша 2009-2010 жылдары 82 балалар алаңы, 88 спорттық құрылғылар, 2945 кіші сәулетті формалар, 216 км көлік және жаяу жүргінші жолдары, 205, 8 мың ағаштар отырғызылап, 406, 7 мың тонна қоқыс шығарылып, 615, 5 шақырымға созылатын 321 көшелерде жарық жүргізілді. Облыста 14 аймақтық бағдарлама жүзеге асуда, олардың 3-уі 2009 жылы аяқталған. Жоспарланған 659 ісшараның 464-і орындалды (70, 5%), қалыпты жасалып жатқандары 78 (11, 9%), олардың орындалу деңгейі 50%, 23 ісшара (3, 4%) нашар орындалуда, және орындалмағандары, негізінен жеткіліксіз қаржыландыру себептерінен - 94 (14, 2%) (кесте 4) .
Кесте 4 - Облыстың аймақтық дамуына арналған бағдарламалар (өндірістік емес салада)
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz