Интерференция құбылысының теориялық негіздері
КІРІСПЕ
1 ИНТЕРФЕРЕНЦИЯ ҚҰБЫЛЫСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ
1.1 Тілдік қатынастағы интерференция құбылысы
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 ИНТЕРФЕРЕНЦИЯ ҚҰБЫЛЫСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ
1.1 Тілдік қатынастағы интерференция құбылысы
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Интерференция үдеріс ретінде қостілді адамның меңгеріліп отырған тілде сөйлеуі кезінде нормадан ауытқушылықпен байланысты туындайтын қатынасқа түсетін тілдерге қатысты ережелерді қате түсінумен анықталады. Интерференцияның әр ал- уан типтерін, түрлерін қарастыра отырып, жаңа тілдік материалды меңгеру үдерісінде тілді меңгерушілер ағылшын тіліндегі тілдік бірліктердің мағынасын болжау мен ұғыну барысында бұрын меңгерген тілдердің бірін: ана тілі немесе орыс тілін тірек тіл ретінде қолданатындығына көз жеткізуге болады.
Белсенді қостілділік (қазақ және орыс) жағдайында бірінші шет тілі (ШТ1) – орыс тілі, екінші шет тілі (ШТ2) – ағылшын тілі, ал ана тілі – қазақ тілі болғанда ана тілі мен бірінші шет тіліндегі әліпбидің ортақ болуы, сөздердің белгілі бір лексикалық құрамының бірдей болып келуі оқу ережесі мен орфография және лексика-семантикалық мағына бойынша қалыптасқан білім мен дағдының екінші шет тіліне ауысуының басты себебі болып табылады. В.А. Артемовтың пікірі бойынша, перцептивтік интерференцияның қайнар көзі ана тілі мен бірінші шет тілі болады [1, 137 б]. Бірақ, қазақ-орыс қостілділігі жағдайында бұрын меңгерілген тілдердің қайсысы қаншалықты дәрежеде екінші шет тілін меңгеруде тілдік құбылыстардың бейсаналық түрде ауысуының қайнар көзі болып табылатындығы жайлы мәселе осы уақытқа дейін өз шешімін тапқан емес.
Белсенді қостілділік (қазақ және орыс) жағдайында бірінші шет тілі (ШТ1) – орыс тілі, екінші шет тілі (ШТ2) – ағылшын тілі, ал ана тілі – қазақ тілі болғанда ана тілі мен бірінші шет тіліндегі әліпбидің ортақ болуы, сөздердің белгілі бір лексикалық құрамының бірдей болып келуі оқу ережесі мен орфография және лексика-семантикалық мағына бойынша қалыптасқан білім мен дағдының екінші шет тіліне ауысуының басты себебі болып табылады. В.А. Артемовтың пікірі бойынша, перцептивтік интерференцияның қайнар көзі ана тілі мен бірінші шет тілі болады [1, 137 б]. Бірақ, қазақ-орыс қостілділігі жағдайында бұрын меңгерілген тілдердің қайсысы қаншалықты дәрежеде екінші шет тілін меңгеруде тілдік құбылыстардың бейсаналық түрде ауысуының қайнар көзі болып табылатындығы жайлы мәселе осы уақытқа дейін өз шешімін тапқан емес.
1 Артемов В.А. Психология обучения иностранным языкам. − М., 1969. – 137 с.
2 Салқынбай А., Абақан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. – Алматы: Сөздік-словарь, 1998. − 304 б.
3 Словарь иностранных слов. Изд. 9. – М.: Русский язык, 1982. – 199 с.
4 «Қазақстан» Ұлттық энциклопедия / Бас ред. Ә. Нысанбаев. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, 2002. – 720 б.
5 Имедадзе Н.В. К психологической природе раннего двуязычия // Вопросы психологии. – I960. – №1. – С.7
6 Пашковская Н.А. направление и характер интерференции украинского языка в русской письменной речи учащихся-украинцев // Русский язык в национальной школе. – 1973. – №1. – С. 46.
7 Вишневская Г.М. Интерференция и акцент: Автореф. дис. ... д-ра филол. наук. – С-П., 1993. – 150 c.
8 Олерон Ж. Психология и лингвистика. – Praha: Edice Učebnice pro vysoké školy. – 1974. – 262 c.
2 Салқынбай А., Абақан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. – Алматы: Сөздік-словарь, 1998. − 304 б.
3 Словарь иностранных слов. Изд. 9. – М.: Русский язык, 1982. – 199 с.
4 «Қазақстан» Ұлттық энциклопедия / Бас ред. Ә. Нысанбаев. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, 2002. – 720 б.
5 Имедадзе Н.В. К психологической природе раннего двуязычия // Вопросы психологии. – I960. – №1. – С.7
6 Пашковская Н.А. направление и характер интерференции украинского языка в русской письменной речи учащихся-украинцев // Русский язык в национальной школе. – 1973. – №1. – С. 46.
7 Вишневская Г.М. Интерференция и акцент: Автореф. дис. ... д-ра филол. наук. – С-П., 1993. – 150 c.
8 Олерон Ж. Психология и лингвистика. – Praha: Edice Učebnice pro vysoké školy. – 1974. – 262 c.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ИНТЕРФЕРЕНЦИЯ ҚҰБЫЛЫСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ
1.1 Тілдік қатынастағы интерференция құбылысы
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Интерференция үдеріс ретінде қостілді адамның меңгеріліп отырған тілде сөйлеуі кезінде нормадан ауытқушылықпен байланысты туындайтын қатынасқа түсетін тілдерге қатысты ережелерді қате түсінумен анықталады. Интерференцияның әр ал- уан типтерін, түрлерін қарастыра отырып, жаңа тілдік материалды меңгеру үдерісінде тілді меңгерушілер ағылшын тіліндегі тілдік бірліктердің мағынасын болжау мен ұғыну барысында бұрын меңгерген тілдердің бірін: ана тілі немесе орыс тілін тірек тіл ретінде қолданатындығына көз жеткізуге болады.
Белсенді қостілділік (қазақ және орыс) жағдайында бірінші шет тілі (ШТ1) - орыс тілі, екінші шет тілі (ШТ2) - ағылшын тілі, ал ана тілі - қазақ тілі болғанда ана тілі мен бірінші шет тіліндегі әліпбидің ортақ болуы, сөздердің белгілі бір лексикалық құрамының бірдей болып келуі оқу ережесі мен орфография және лексика-семантикалық мағына бойынша қалыптасқан білім мен дағдының екінші шет тіліне ауысуының басты себебі болып табылады. В.А. Артемовтың пікірі бойынша, перцептивтік интерференцияның қайнар көзі ана тілі мен бірінші шет тілі болады [1, 137 б]. Бірақ, қазақ-орыс қостілділігі жағдайында бұрын меңгерілген тілдердің қайсысы қаншалықты дәрежеде екінші шет тілін меңгеруде тілдік құбылыстардың бейсаналық түрде ауысуының қайнар көзі болып табылатындығы жайлы мәселе осы уақытқа дейін өз шешімін тапқан емес.
Бірінші және екінші шет тілдері батыс-европа тілдері болған жағдайда, ана тілі түркі тілдеріне жатады, бұл тұрғыда бұрын меңгерілген тілдердің қайсысы интерференцияның туындауының басты себебі болып саналады деген аналогиялық сұрақ та өз шешімін таба алмай келеді және тілді зерттеуші ғалымдар арасында таластар тудырады. Бұған қоса, осы мәселе бойынша берілген ғылыми мәліметтер қатары көп емес және қарама-қайшылыққа толы. Екінші шет тілін меңгеру жағдайында бірінші шет тілінде қалыптасқан дағдыларды тірек ретінде қолдану мен шет тілдерінің бір-біріне өзара әсер ету мәселесін көптеген зерттеушілер қарастырған (С.Т. Сайна, М.М. Копыленко, А.Е. Карлинский, Е. М. Верещагин, З.К. Ахметжанова, М.Т. Тезекбаев, Л.Н. Ковылина, А.В. Шепилова, т.б.).
1 ИНТЕРФЕРЕНЦИЯ ҚҰБЫЛЫСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Тілдік қатынастағы интерференция құбылысы
Екінші шет тілін меңгеру жағдайында интерференция құбылысының назардан тыс қалмауы өте маңызды. Лингвистикада интерференция құбылысы тілдік қатынас негізінде туындайды. Негізінде, біздің зерттеу жұмысымызда үш тілдің: қазақ, орыс және ағылшын тілдерінің өзара қатынасы, олардың тілдік ерекшіліктерін ескермеу салдарынан туындайтын интерференция мәселесі қарастырылады. Интерференцияның туындау себебі тілді үйренушінің екінші шет тіліндегі сөйленіс кезінде ана тілінің немесе бірінші шет тілінің нормасына сүйеніп, жекелеген тілдер арасында оларға тән емес байланыстар мен қатынастарды орнатуымен түсіндіріледі. Сонымен, интерференция терминіне түрлі ғылым салалары бойынша берілген түсініктемелер мен анықтамаларға тоқталайық.
Лингвистикалық түсіндірме сөздікте интерференцияға мынадай анықтама берілген: Интерференция (лат. inter - аралық, ferio - соғу, тигізу) - қостілділік жағдайында тілдердің бір-біріне тигізетін әсері, ықпалы. Тілдердің байланыс жасауынан немесе өзге тілді жекелей меңгеру кезінде пайда болады. Интерференция тілдік нормадан ауытқуды және екінші тілдің ана тілі ықпалына түсу көрінісін белгілейді. Интерференция тілдің барлық деңгейінде кездесуі мүмкін, бірақ фонетикада акцент ерекше байқалады. Интерференцияның негізгі қайнар көзі қатар қолданылатын екі тілдің әр түрлі жүйедегі тілдер екендігі, яғни, фонемалық құрамның әр түрлілігі, фонемалалардың әр қилылығы, интонацияның бөтендігі т.б. [2, 98-99 бб].
Интерференция термині латын тілінде inter - арасы + ferens, ferentis -алып барушы, тасушы деген сөздерден шыққан [3, 199 б.]. Әуелгі уақытта бұл термин тек физика саласында қолданыста болды. Интерференция (интер және лат. ferio - саламын, зақымдаймын, қиратамын) - когерентті толқындардың (жарық, дыбыс, т.б.) бір-бірімен қабаттасуы нәтижесінде кеңістіктің бір нүктесінде, сол толқындардың фаза айырмашылығына сәйкес қорытқы толқын амплитудасының күшею, ал басқа нүктесінде әлсіреу құбылысы. [4, 720 б.]. Қазіргі уақытта интерференция термині психология, лингвистика, шет тілін оқыту әдістемесі, нейропсихология, психолингвистикада кеңінен қолданылады. Қостілділік жағдайында бірінші шет тілін меңгеру үдерісі (ШТ1) қостілді адамның санасында екі тілдік жүйенің - ана тілі (АТ) мен шет тілінің (ШТ) өзара байланысы арқылы жүзеге асады. Ерте балалық шақта ана тілімен қатар бірінші шет тілін меңгеру кезінде тілдердің өзара байланысы үдерісінде екі тілдің моделі талқыға салынады [5, 7 б.]. Осыған орай, тілдердің шалыс айқасуы екінші шет тілін (ШТ2) меңгеру жағдайында да көрініс табады. Тілдер арасындағы айырмашылыққа байланысты олардың бір-біріне ықпалы көп жағдайда екінші шет тілін (ШТ2) меңгеруге тежегіштік, интерференциялық, теріс әсермен сипатталады [6, 46 б.]. Сондықтан, екінші шет тілін (ШТ2) меңгеру жағдайында ана тілі (АТ) мен бірінші шет тілінің (ШТ1) интерференциялық әсерін игеру мәселесі біздің еліміздегі қостілділік жағдайында шет тілін оқыту әдістемесіндегі өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Тілдік жүйедегі интерференцияға қатысты зерттеу жұмыстары барлық салада қолға алынуда. Алайда, оның көптеген аспектілері жеткілікті дәрежеде зерттелмеген. Интерференция мәселесіне арнайы зерттеу жүргізген Г.М. Вишневскаяның ойынша: Қазіргі таңда интерференция құбылысының алғышарттарын тілдің барлық деңгейінде анықтайтын факторлар әлі де қарастырылмаған. Интерференция теориясында негізгі ұғымдарға қатысты ортақ пікір жоқтың қасы, сөйлеу кезінде орын алатын интерференция құбылысына жан-жақты, толық түсініктеме берілмеген және интерференция құбылысын оқытуға байланысты ортақ әдістеме мен әдіснама да болмай отыр [7, 150 б.].
Дегенмен, Тілдік интерференция құбылысының не себепті орын алуын түсіну және оны меңгерудің тиімді жолдарын анықтау үшін оны түрлі аспектілер бойынша, яғни, психологиялық, лингвистикалық, шет тілін оқыту әдістемесі, нейропсихологиялық және психолингвистикалық тұрғыда қарастыру қажет. Мұндай тәсіл интерференцияның жалпы теориясын түсінуге мүмкіндік береді.
Психология саласында интерференция құбылысы ауысу ұғымымен байланыстырылады. Ж. Олеронның пікірінше: Егер қандай да бір іс-әрекет өзінен кейін орын алатын іс-әрекеттің орындалуын жеңілдетіп немесе интерференциялық әсер тудыратын болса, онда ауысудың орын алатындығын білдіреді [8, 312 б.]. Бір жағынан оң ауысу орын алса, яғни нақты жағдаятта қалыптасқан дағды, қабілет және білім басқа жағдаятта да алғашқыда қалыптасқан қалпында көрініс табатын болса, екінші жағынан теріс ауысу орын алады. Бұл - бірінші міндетті орындаудың әсері екінші міндетті орындаудың тиімділігін бәсеңдеткен жағдайда туындайтын интерференция немесе тежегіш [9, 53 б.] . Интерференция терминін көп- тілділік мәселеcіне байланысты ең алғаш И. Эпштейн қолданды [10, 58 б.]. Бұл терминді И. Эпштейн өзі өкіл болған ассоциятивті психологияның терминологиялық қорынан алып пайдаланған.
С.Л. Рубинштейн интерференцияны бұрын қалыптасқан дағдылардың жаңа дағдыларды қалыптастыруда қиындық туғызатын немесе олардың нәтижелілігін төмендететін дағдылардың бәсеңдетілген әрекеттестігі деп түсіндіреді. Басқаша айтқанда психологияда интерференция деп жаңа іс-әрекетті жетік меңгеруге кедергі жасайтын дағдының теріс ауысуы ретінде түсіндіріледі [11, 559 б.].
Психологияда интерференция адамға тосын жағдайда өзіне белгілі моторлық және ойлау әрекеттерін қолдануға мүмкіндік беретін адам психикасындағы күрделі құбылыс ретінде түсіндірілетін дағдылар тасымалы болып есептеледі [12, 65 б.]. Интерференцияға мұндай анықтаманың берілуі психологиядағы дағдылардың өзара әрекеті мәселесіне негізделеді. Психологтардың пікірінше, жеке дағдының қалыптасуы ешқашан өз бетінше орын алмайды, оған бұрын қалыптасқан дағдылары әсер етеді, бұл үдеріске адамның бұрыннан жинақталған барлық тәжірибесі дерлік қатысады. Дағдының қалыптасуының жалпы заңдылығы былайша түсіндіріледі: Адам жаңа міндетті орындауы тиіс болған жағдайда, алдымен, бұрын меңгерген амал-әрекетін қолдануға тырысады. Сондықтан, ол алдына қойылған жаңа міндетті орындау үдерісінде өз тәжірібесінде бар осы іспеттес міндеттің шешімін табуда қолданған тәсілдерін пайдаланады [13, 173 б.]. Басқаша айтқанда, интерференция - жаңа дағдының қалыптасуына бұрын қалыптасқан дағдылардың әсер етуіндегі дағдылардың өзара әрекеті болып табылады [14, 131 б.]. Жоғарыда қарастырылған анықтамалар бойынша мына- дай қорытынды шығаруға болады: Бірінші шет тілін меңгеру үдерісіндегі дағдының ауысуы ана тілінде сөйлеу кезінде қалыптасқан лингвистикалық тәжірибені қолданумен түсіндіріледі. Сонымен, ерте балалық шақта ана тілін меңгеру кезінде қалыптасқан сөйлеу қабілеті мен дағдысы орыс тілін, содан кейін, ағылшын тілін меңгеру кезінде сөйлеу қабілеті мен дағдысының игерілуіне әсер етеді.
Интерференция ұғымы басқа да ғылым салаларында болғандықтан, оған лингвистикалық мазмұны жағынан берілетін анықтама өте маңызды болып табылады. Лингвистикалық тұрғыда интерференция құбылысына тілді зерттеуші ғалымдар мынадай анықтамалар береді. Э. Хауген интерференция терминіне мынадай анықтама береді: Екі тілді меңгерушілердің сөйлеуінде пайда болатын, олардың екі немесе бірнеше тілдермен таныс болуы нәтижесінде, берілген тілдің ережелерінен ауытқушылық жағдайы деп аталады [15, 17 б.]. А.Е. Карлинский өзге тілді меңгеру өздігінен, яғни авто- номды түрде емес, ана тілімен өзара байланыс арқылы жүзеге асатындығын атап өтеді. Адамзат баласы қандай да бір әдеттегіден тыс іс-әрекет түріне кірісерде өзінің бұрыннан калыптасқан дағдыларын қолдануға тырысады. Ана тілі мен өзге шет тілі арасында өзара қарым-қатынас орын алады да, кейіннен меңгерілетін тілге өз әсерін тигізеді. Бұл өзара қарым-қатынас қостілді адамның ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 ИНТЕРФЕРЕНЦИЯ ҚҰБЫЛЫСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ
1.1 Тілдік қатынастағы интерференция құбылысы
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Интерференция үдеріс ретінде қостілді адамның меңгеріліп отырған тілде сөйлеуі кезінде нормадан ауытқушылықпен байланысты туындайтын қатынасқа түсетін тілдерге қатысты ережелерді қате түсінумен анықталады. Интерференцияның әр ал- уан типтерін, түрлерін қарастыра отырып, жаңа тілдік материалды меңгеру үдерісінде тілді меңгерушілер ағылшын тіліндегі тілдік бірліктердің мағынасын болжау мен ұғыну барысында бұрын меңгерген тілдердің бірін: ана тілі немесе орыс тілін тірек тіл ретінде қолданатындығына көз жеткізуге болады.
Белсенді қостілділік (қазақ және орыс) жағдайында бірінші шет тілі (ШТ1) - орыс тілі, екінші шет тілі (ШТ2) - ағылшын тілі, ал ана тілі - қазақ тілі болғанда ана тілі мен бірінші шет тіліндегі әліпбидің ортақ болуы, сөздердің белгілі бір лексикалық құрамының бірдей болып келуі оқу ережесі мен орфография және лексика-семантикалық мағына бойынша қалыптасқан білім мен дағдының екінші шет тіліне ауысуының басты себебі болып табылады. В.А. Артемовтың пікірі бойынша, перцептивтік интерференцияның қайнар көзі ана тілі мен бірінші шет тілі болады [1, 137 б]. Бірақ, қазақ-орыс қостілділігі жағдайында бұрын меңгерілген тілдердің қайсысы қаншалықты дәрежеде екінші шет тілін меңгеруде тілдік құбылыстардың бейсаналық түрде ауысуының қайнар көзі болып табылатындығы жайлы мәселе осы уақытқа дейін өз шешімін тапқан емес.
Бірінші және екінші шет тілдері батыс-европа тілдері болған жағдайда, ана тілі түркі тілдеріне жатады, бұл тұрғыда бұрын меңгерілген тілдердің қайсысы интерференцияның туындауының басты себебі болып саналады деген аналогиялық сұрақ та өз шешімін таба алмай келеді және тілді зерттеуші ғалымдар арасында таластар тудырады. Бұған қоса, осы мәселе бойынша берілген ғылыми мәліметтер қатары көп емес және қарама-қайшылыққа толы. Екінші шет тілін меңгеру жағдайында бірінші шет тілінде қалыптасқан дағдыларды тірек ретінде қолдану мен шет тілдерінің бір-біріне өзара әсер ету мәселесін көптеген зерттеушілер қарастырған (С.Т. Сайна, М.М. Копыленко, А.Е. Карлинский, Е. М. Верещагин, З.К. Ахметжанова, М.Т. Тезекбаев, Л.Н. Ковылина, А.В. Шепилова, т.б.).
1 ИНТЕРФЕРЕНЦИЯ ҚҰБЫЛЫСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Тілдік қатынастағы интерференция құбылысы
Екінші шет тілін меңгеру жағдайында интерференция құбылысының назардан тыс қалмауы өте маңызды. Лингвистикада интерференция құбылысы тілдік қатынас негізінде туындайды. Негізінде, біздің зерттеу жұмысымызда үш тілдің: қазақ, орыс және ағылшын тілдерінің өзара қатынасы, олардың тілдік ерекшіліктерін ескермеу салдарынан туындайтын интерференция мәселесі қарастырылады. Интерференцияның туындау себебі тілді үйренушінің екінші шет тіліндегі сөйленіс кезінде ана тілінің немесе бірінші шет тілінің нормасына сүйеніп, жекелеген тілдер арасында оларға тән емес байланыстар мен қатынастарды орнатуымен түсіндіріледі. Сонымен, интерференция терминіне түрлі ғылым салалары бойынша берілген түсініктемелер мен анықтамаларға тоқталайық.
Лингвистикалық түсіндірме сөздікте интерференцияға мынадай анықтама берілген: Интерференция (лат. inter - аралық, ferio - соғу, тигізу) - қостілділік жағдайында тілдердің бір-біріне тигізетін әсері, ықпалы. Тілдердің байланыс жасауынан немесе өзге тілді жекелей меңгеру кезінде пайда болады. Интерференция тілдік нормадан ауытқуды және екінші тілдің ана тілі ықпалына түсу көрінісін белгілейді. Интерференция тілдің барлық деңгейінде кездесуі мүмкін, бірақ фонетикада акцент ерекше байқалады. Интерференцияның негізгі қайнар көзі қатар қолданылатын екі тілдің әр түрлі жүйедегі тілдер екендігі, яғни, фонемалық құрамның әр түрлілігі, фонемалалардың әр қилылығы, интонацияның бөтендігі т.б. [2, 98-99 бб].
Интерференция термині латын тілінде inter - арасы + ferens, ferentis -алып барушы, тасушы деген сөздерден шыққан [3, 199 б.]. Әуелгі уақытта бұл термин тек физика саласында қолданыста болды. Интерференция (интер және лат. ferio - саламын, зақымдаймын, қиратамын) - когерентті толқындардың (жарық, дыбыс, т.б.) бір-бірімен қабаттасуы нәтижесінде кеңістіктің бір нүктесінде, сол толқындардың фаза айырмашылығына сәйкес қорытқы толқын амплитудасының күшею, ал басқа нүктесінде әлсіреу құбылысы. [4, 720 б.]. Қазіргі уақытта интерференция термині психология, лингвистика, шет тілін оқыту әдістемесі, нейропсихология, психолингвистикада кеңінен қолданылады. Қостілділік жағдайында бірінші шет тілін меңгеру үдерісі (ШТ1) қостілді адамның санасында екі тілдік жүйенің - ана тілі (АТ) мен шет тілінің (ШТ) өзара байланысы арқылы жүзеге асады. Ерте балалық шақта ана тілімен қатар бірінші шет тілін меңгеру кезінде тілдердің өзара байланысы үдерісінде екі тілдің моделі талқыға салынады [5, 7 б.]. Осыған орай, тілдердің шалыс айқасуы екінші шет тілін (ШТ2) меңгеру жағдайында да көрініс табады. Тілдер арасындағы айырмашылыққа байланысты олардың бір-біріне ықпалы көп жағдайда екінші шет тілін (ШТ2) меңгеруге тежегіштік, интерференциялық, теріс әсермен сипатталады [6, 46 б.]. Сондықтан, екінші шет тілін (ШТ2) меңгеру жағдайында ана тілі (АТ) мен бірінші шет тілінің (ШТ1) интерференциялық әсерін игеру мәселесі біздің еліміздегі қостілділік жағдайында шет тілін оқыту әдістемесіндегі өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Тілдік жүйедегі интерференцияға қатысты зерттеу жұмыстары барлық салада қолға алынуда. Алайда, оның көптеген аспектілері жеткілікті дәрежеде зерттелмеген. Интерференция мәселесіне арнайы зерттеу жүргізген Г.М. Вишневскаяның ойынша: Қазіргі таңда интерференция құбылысының алғышарттарын тілдің барлық деңгейінде анықтайтын факторлар әлі де қарастырылмаған. Интерференция теориясында негізгі ұғымдарға қатысты ортақ пікір жоқтың қасы, сөйлеу кезінде орын алатын интерференция құбылысына жан-жақты, толық түсініктеме берілмеген және интерференция құбылысын оқытуға байланысты ортақ әдістеме мен әдіснама да болмай отыр [7, 150 б.].
Дегенмен, Тілдік интерференция құбылысының не себепті орын алуын түсіну және оны меңгерудің тиімді жолдарын анықтау үшін оны түрлі аспектілер бойынша, яғни, психологиялық, лингвистикалық, шет тілін оқыту әдістемесі, нейропсихологиялық және психолингвистикалық тұрғыда қарастыру қажет. Мұндай тәсіл интерференцияның жалпы теориясын түсінуге мүмкіндік береді.
Психология саласында интерференция құбылысы ауысу ұғымымен байланыстырылады. Ж. Олеронның пікірінше: Егер қандай да бір іс-әрекет өзінен кейін орын алатын іс-әрекеттің орындалуын жеңілдетіп немесе интерференциялық әсер тудыратын болса, онда ауысудың орын алатындығын білдіреді [8, 312 б.]. Бір жағынан оң ауысу орын алса, яғни нақты жағдаятта қалыптасқан дағды, қабілет және білім басқа жағдаятта да алғашқыда қалыптасқан қалпында көрініс табатын болса, екінші жағынан теріс ауысу орын алады. Бұл - бірінші міндетті орындаудың әсері екінші міндетті орындаудың тиімділігін бәсеңдеткен жағдайда туындайтын интерференция немесе тежегіш [9, 53 б.] . Интерференция терминін көп- тілділік мәселеcіне байланысты ең алғаш И. Эпштейн қолданды [10, 58 б.]. Бұл терминді И. Эпштейн өзі өкіл болған ассоциятивті психологияның терминологиялық қорынан алып пайдаланған.
С.Л. Рубинштейн интерференцияны бұрын қалыптасқан дағдылардың жаңа дағдыларды қалыптастыруда қиындық туғызатын немесе олардың нәтижелілігін төмендететін дағдылардың бәсеңдетілген әрекеттестігі деп түсіндіреді. Басқаша айтқанда психологияда интерференция деп жаңа іс-әрекетті жетік меңгеруге кедергі жасайтын дағдының теріс ауысуы ретінде түсіндіріледі [11, 559 б.].
Психологияда интерференция адамға тосын жағдайда өзіне белгілі моторлық және ойлау әрекеттерін қолдануға мүмкіндік беретін адам психикасындағы күрделі құбылыс ретінде түсіндірілетін дағдылар тасымалы болып есептеледі [12, 65 б.]. Интерференцияға мұндай анықтаманың берілуі психологиядағы дағдылардың өзара әрекеті мәселесіне негізделеді. Психологтардың пікірінше, жеке дағдының қалыптасуы ешқашан өз бетінше орын алмайды, оған бұрын қалыптасқан дағдылары әсер етеді, бұл үдеріске адамның бұрыннан жинақталған барлық тәжірибесі дерлік қатысады. Дағдының қалыптасуының жалпы заңдылығы былайша түсіндіріледі: Адам жаңа міндетті орындауы тиіс болған жағдайда, алдымен, бұрын меңгерген амал-әрекетін қолдануға тырысады. Сондықтан, ол алдына қойылған жаңа міндетті орындау үдерісінде өз тәжірібесінде бар осы іспеттес міндеттің шешімін табуда қолданған тәсілдерін пайдаланады [13, 173 б.]. Басқаша айтқанда, интерференция - жаңа дағдының қалыптасуына бұрын қалыптасқан дағдылардың әсер етуіндегі дағдылардың өзара әрекеті болып табылады [14, 131 б.]. Жоғарыда қарастырылған анықтамалар бойынша мына- дай қорытынды шығаруға болады: Бірінші шет тілін меңгеру үдерісіндегі дағдының ауысуы ана тілінде сөйлеу кезінде қалыптасқан лингвистикалық тәжірибені қолданумен түсіндіріледі. Сонымен, ерте балалық шақта ана тілін меңгеру кезінде қалыптасқан сөйлеу қабілеті мен дағдысы орыс тілін, содан кейін, ағылшын тілін меңгеру кезінде сөйлеу қабілеті мен дағдысының игерілуіне әсер етеді.
Интерференция ұғымы басқа да ғылым салаларында болғандықтан, оған лингвистикалық мазмұны жағынан берілетін анықтама өте маңызды болып табылады. Лингвистикалық тұрғыда интерференция құбылысына тілді зерттеуші ғалымдар мынадай анықтамалар береді. Э. Хауген интерференция терминіне мынадай анықтама береді: Екі тілді меңгерушілердің сөйлеуінде пайда болатын, олардың екі немесе бірнеше тілдермен таныс болуы нәтижесінде, берілген тілдің ережелерінен ауытқушылық жағдайы деп аталады [15, 17 б.]. А.Е. Карлинский өзге тілді меңгеру өздігінен, яғни авто- номды түрде емес, ана тілімен өзара байланыс арқылы жүзеге асатындығын атап өтеді. Адамзат баласы қандай да бір әдеттегіден тыс іс-әрекет түріне кірісерде өзінің бұрыннан калыптасқан дағдыларын қолдануға тырысады. Ана тілі мен өзге шет тілі арасында өзара қарым-қатынас орын алады да, кейіннен меңгерілетін тілге өз әсерін тигізеді. Бұл өзара қарым-қатынас қостілді адамның ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz