Адамды кепілге алу үшін қылмыстық жауапкершілік

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

АДАМДЫ КЕПІЛГЕ АЛУ ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІК

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

І. ҚОҒАМДЫҚ ҚАУІПСІЗДІККЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАРҒА ЖАЛПЫ СИПАТАММА

1. 1. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар үшін жауапкершілік орнататын заңдардың даму тарихы

1. 2. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың түсінігі, түрлері

ІІ. АДАМДЫ КЕПІЛГЕ АЛУ ҚЫЛМЫСЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ

2. 1. Адамды кепілге алудың объектісі және объективті жағы

2. 2. Адамды кепілге алудың субъектісі және субъективті жағы

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Конституциямыздың 1 - бабына сәйкес «Қазақстан Республикасы өзін демократиялы, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады; оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары.

Қазақстан халқын толғандыратын мәселелердің қатарында соңғы жылдары әрбір азаматтың өмір сүруіне қауіпсіз жағдайлар қалыптастыру, бостандық және жеке басқа қол сұғушылық конституциялық құқығын сенімді қорғауды қамтамасыз ету мәселелері де алдыңғы қатарға шыға бастады. Азаматтардың конституциялық құқықтарына қылмыстардың ауыр және ерекше ауыр санаттары ең үлкен зиян тигізеді. Адамды кепілге алу қылмысы да осы санатқа жатады.

Қылмыстылықпен тиімді күресуге ықпал ететін бағыттардың бірі - қылмыстық заңнаманы жетілдіру, атап айтқанда адамды кепілге алу үшін қылмыстық жауапкершілікті бекітетін бөлігінде. Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасын жетілдіру бірқатар бастапқы қылмыстық - құқықтық ережелерді қайта қарастырумен қатар, қылмыстық - құқықтық нормаларды қалыптастыру үшін елеулі маңызы бар салыстырмалы түрде жеке мәселелерді шешуді талап етеді. Олардың бірі - қылмыстық кодекстің ерекеше бөліміндегі кейбір нақты нормалардың құрылымдарын нақтылап анықтау қажеттілігі. Бұл адамды кепілге алу құрамына да қатысты. Сондықтан да берілген тақырып қазіргі таңда өзекті болып табылады.

Берілген дипломдық жұмыстың мақсаты - Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 234 - бабында бекітілген адамды кепілге алу құрамына заңдық талдау жүргізу, бұл норманы қолданудың тиімділігін арттыру жолдарын қарастыру.

Берілген мақсатқа сүйене отырып келесі міндеттер қойыған:

• қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар үшін жауапкершілік орнататын заңдардың кеңестік дәуірде және қазіргі заңнамада даму тарихын талдау ;

• қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстарға жалпы сипаттама беру түрлерін көрсету ;

• адамды кепілге алу қылмысына қылмыс құрамының элементтері (объект, объективті жағы, субъект, субъективті жағы) бойынша талдау жүргізу.

Берілген дипломдық жұмыстың әдістемелік негізін қазақстандық және ресейлік авторлардың еңбектері, Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасы, мерзімдік басылымдардан алынған материалдар құрады.

І ТАРАУ. ҚОҒАМДЫҚ ҚАУІПСІЗДІККЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАРҒА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА.

1. 1. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар үшін жауапкершілік орнататын заңдардың даму тарихы.

Қазіргі әрекет етуші Қылмыстық кодекс қоғамдық қауіпсіздікке қол сұғушылық ретінде қарастырған іс-әрекеттер ең алғаш рет қылмыстық және түзеу жазалары туралы Заңдар жинағында жеке топ ретінде ажыратылды. Бұл Заңдар жинағының «Қоғамдық жайластырушылыққа және қоғамдық орындардың бекіткен тәртіп ережелеріне қарсы қылмыстар және теріс қылықтар туралы» бөлімінде «Қоғамдық тыныштықты, тәртіпті және оларды қорғайтын ережелерді бұзу туралы» деп аталатын тарау болды. Жазаланатындығы І Петр заманынан белгілі кейбір әрекеттерді, («Ғажайыптарды», ырымшылдықты немесе надандықты пайдалана отырып зиян келтіру) криминализациялауда мирасқорлықты сақтай және бұл тараудың баптарын бөлімдер бойынша топтай отырып, заң шығарушы сиқырлаушылық, «жаман ойлы топтар құру және притондар ұстау», зиянды хабарлар тарату, куәнің жалған жауап беруі және халықты тұрғылықты жерінен көшуге көндіру түріндегі әрекеттер қоғамдық тыныштықты бұзумен тікелей байланысты екендігін басшылыққа алғаны анық. Ал, қоғамдық тәртіпке келсек, оған қарсы әрекеттер ретінде қаңғыбастықпен, қайыр сұраумен айналысатын, белгілі бір елді мекендерде тұруға рұқсаты жоқ тұлғалар тарапынан жасалатын құқық бұзушылықтар ғана емес, сонымен қатар қаруды, оқ-дәрілерді және т. б. заңсыз дайындау, сақтау және өткізу, адамға итті немесе қандай да бір жануарды айдап салу танылды.

Мұндай қол сұғушылықтардың кеңірек шеңбері 1903 жылғы Қылмыстық Заңдар жинағында бекітілді. Екі негізгі түрге тоқтала отырып, оларға ерекше бөлімнің жеке тараулары арналды: бірі «Қоғамдық және жеке қауіпсіздікті қорғайтын ережелерді бұзу туралы», екіншісі «Қоғамдық тыныштықты қорғайтын ережелерді бұзу туралы» деп аталады. Бірінші тарауға қаруды, оқ-дәрілерді, жарылғыш заттарды заңсыз жасау, сатып алу, сақтау немесе өткізу; адамға жануарды айдап салу; қауіпсіздік ережелерінің жекелеген түрлерін сақтамау: ацетиленді және кальций - карбидті ұстау, жарылғыш құрылғыларды (бу қазандарын) пайдалану, көлік құралын жүргізу (мысалы, абайсыз немесе шектен тыс жылдамдықты асыру, ат тізгінін көрінеу қабілетсіз немесе мас адамға ұстату), жабайы аңды ұстау, спирт ішімдіктерін сату.

Бұл тарауда өртке қарсы қауіпсіздік ережелерін сақтамау туралы да айтылды: «темекі тартуға заңмен, немесе, міндетті ережемен тыйым салынған жерде темекі тарту» үшін және «темекі тартуға тыйым салынатындығы туралы ескертуге қарамастан өрт немесе жарылыс қауіпін тудыратын жерде темекі тарту» үшін жеке санкциялар көзделді.

Екінші тарау негізінен өзге іс-әрекеттердің белгілерін қамтыды (қылмыстық қауымдастықтар құру, притондар ұстау, зиянды хабарлар тарату, қаңғыбастық және т. б. ) . Бірақ бұл тарауға да бірнеше жаңа құрам енгізілді, оның ішінде, сотқарлық: «қоғамдық орында немесе қоғамдық жиында, немесе олардан тыс, бірақ қоғамдық тыныштықты немесе тәртіпті бұза отырып айқай, шу көтеру немесе өзге де жүгенсіздік жасау», кейіннен бұл әрекеттер «бұзақылық» терминімен белгілене бастады.

1922 жылғы алғашқы кеңестік Қылмыстық кодекс ерекше бөлімнің баптарын жалпылама топтауға негізделді. Осыған байланысты бір тарауға қылмыстық - құқықтық қорғалуға жататын үш объектіге қол сұғушылықтар біріктірілді: халықтың саулығы, қоғамдық қауіпсіздік және көпшілік тәртіп. Заң шығарушы жоғарыда аталған бірқатар іс-әрекеттердің жазаланатындығын жоққа шығарып жекелеген қылмыстарды қылмыстық - құқықтық бағалаудың бағытын қайта қарап оларды берілген тараудан алып тастау мүмкін деп есептеді. Мысалы, «сәйкес рұқсатсыз жарылғыш заттарды немесе оқ-дәрілерді жасау, сатып алу, сақтау немесе өткізу» жағдайлары қылмыстық жауапкершіліктің дербес негізі ретінде ажыратылып басқару тәртібіне қарсы қылмыстармен тікелей байланыстырылды. Атыс қаруын заңсыз сақтау бұрыңғысынша қоғамдық қауіпсіздік мүдделерін қылмыстық жазаланатын бұзушылық ретінде қарастырылғанын атап өту қажет. Қоғамдық қауіпсіздік мүдделерін қорғау Ерекше бөлімнің тағы да екі бабын қалыптастыру кезінде көзделді: олардың бірінде темір жол және су жолдарында жүру тәртібі мен қауіпсіздігін қорғау үшін арналған ережелерді сақтамау туралы, екіншісінде құрылыс жұмыстарын жүргізу кезінде заңмен немесе міндетті ережемен белгіленген құрылыс, санитариялық және өртке қарсы ережелерді орындамау немесе бұзу туралы айтылды. Мұндай нысанда қалыптастырылған құрамдар ол кезеңде көпшілік тәртіп түсінігі өзінің мазмұнымен халықтың денсаулығын қорғауға арналған ережелерді қамтығанының дәлелі бола алады. 1922 жылғы Қылмыстық кодекстің мағынасы бойынша көпшілік тәртіпке көптеген өзге ережелерді (тұрғылықты жері бойынша тіркелу және есепке тұру, баспа туындыларды шығару, баспаханалар ашу, жеке кәсіпорындардың қызметі туралы есеп беру, механикалық қозғалтқыштарды орнату және т. б. ) сақтамау нәтижесінде зиян келеді.

Заң шығарушының қылмыстық - құқықтық қорғаудың дербес объектісі ретіндегі көпшілік тәртіпке көзқарасын сипаттау үшін бұзақылықтың бағыттылығы туралы сұрақтың шешілуі ең көрнекті болып табылады. Бұл терминді білмегенімен, 1903 жылғы Қылмыстық заңдар жинағы сәйкес әрекеттерді қоғамдық тыныштыққа және тәртіпке қолсұғушылық деп есептеді: «сотқар, мақсатсыз, жекелеген азаматтарды немесе тұтастай қоғамды құрметтемеуді анық білдірумен ұштасқан әрекеттер», ал 1922 жылғы Қылмыстық кодекс оларды жеке тұлғаға қарсы қылмыстарға жатқызды. Кейіннен 1926 жылғы Қылмыстық кодексте оларға біршама өзгеше баға берілді. Бұл әрекеттердің сараланған түрлері (сотарлық немесе жүгенсіздіктің көрініс табуы, қайталануы, қасақанашылық, айрықша цинизм, өрескелдік) ажыратылып бұзақылық құрамымен сотқар, қоғамды айқын құрметтемеумен ұштасқан әрекеттер қамтылды және заң шығарушы бұзақылықты жазалайтын бапты «Басқару тәртібіне қарсы қылмыстар» тарауына енгізген негізді деп есептеді. 1940 жылы бұл құрамның белгілері жаңа редакцияда берілді («кәсіпорындардағы, мекемелердегі және қоғамдық орындардағы бұзақылық әрекеттер»), алайда бұл іс-әрекеттің бағыттылығын қылмыстық-құқықтық бағалау өзгерген жоқ. Егер 1926 жылғы Қылмыстық кодексте ордендер мен азаттық белгілерін заңсыз тағу, әр түрлі құжаттарды сақтау тәртібін бұзу, жергілікті билікмдық орындардағы бұзақылық әрекеттер»), алайда бұл іс-әрекеттің бағыттылығын қылмыстық-құқықтық бағалау өзгерген жоқ. Егер 1926 жылғы Қылмыстық кодексте ордендер мен азаттық белгілерін заңсыз тағу, әр түрлі құжаттарды сақтау тәртібін бұзу, жергілікті билікмдық орындардағы бұзақылық әрекеттер»), алайда бұл іс-әрекеттің бағыттылығын қылмыстық-құқықтық бағалау өзгерген жоқ. Егер 1926 жылғы Қылмыстық кодексте ордендер мен азаттық белгілерін заңсыз тағу, әр түрлі құжаттарды сақтау тәртібін бұзу, жергілікті билікмдық орындардағы бұзақылық әрекеттер»), алайда бұл іс-әрекеттің бағыттылығын қылмыстық-құқықтық бағалау өзгерген жоқ. Егер 1926 жылғы Қылмыстық кодексте ордендер мен азаттық белгілерін заңсыз тағу, әр түрлі құжаттарды сақтау тәртібін бұзу, жергілікті билікмдық орындардағы бұзақылық әрекеттер»), алайда бұл іс-әрекеттің бағыттылығын қылмыстық-құқықтық бағалау өзгерген жоқ. Егер 1926 жылғы Қылмыстық кодексте ордендер мен азаттық белгілерін заңсыз тағу, әр түрлі құжаттарды сақтау тәртібін бұзу, жергілікті билікмдық орындардағы бұзақылық әрекеттер»), алайда бұл іс-әрекеттің бағыттылығын қылмыстық-құқықтық бағалау өзгерген жоқ. Егер 1926 жылғы Қылмыстық кодексте ордендер мен азаттық белгілерін заңсыз тағу, әр түрлі құжаттарды сақтау тәртібін бұзу, жергілікті билікмдық орындардағы бұзақылық әрекеттер»), алайда бұл іс-әрекеттің бағыттылығын қылмыстық-құқықтық бағалау өзгерген жоқ. Егер 1926 жылғы Қылмыстық кодексте ордендер мен азаттық белгілерін заңсыз тағу, әр түрлі құжаттарды сақтау тәртібін бұзу, жергілікті билікмдық орындардағы бұзақылық әрекеттер»), алайда бұл іс-әрекеттің бағыттылығын қылмыстық-құқықтық бағалау өзгерген жоқ. Егер 1926 жылғы Қылмыстық кодексте ордендер мен азаттық белгілерін заңсыз тағу, әр түрлі құжаттарды сақтау тәртібін бұзу, жергілікті билікмдық орындардағы бұзақылық әрекеттер»), алайда бұл іс-әрекеттің бағыттылығын қылмыстық-құқықтық бағалау өзгерген жоқ. Егер 1926 жылғы Қылмыстық кодексте ордендер мен азаттық белгілерін заңсыз тағу, әр түрлі құжаттарды сақтау тәртібін бұзу, жергілікті билікмдық орындардағы бұзақылық әрекеттер»), алайда бұл іс-әрекеттің бағыттылығын қылмыстық-құқықтық бағалау өзгерген жоқ. Егер 1926 жылғы Қылмыстық кодексте орден1 жасалды. Сәйкес құрамдар тікелей қоғам мүшелеріне ғана емес, сонымен қатар табиғатқа зиян келтіру қауіпін тудыратын іс-әрекеттерді қамтуды көздейтін жүйеге қалыптастырылды. Экологиялық сипаттағы қолсұғушылықтардың сипаттамасына тоқталмай - ақ заң шығарушы қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың арасында бірінші орынға көлік қозғалысы мен пайдалану қауіпсіздігі ережелерін бұзуды қойғанын атап өткен жөн. Бұлардан кейін жұмыстардың жекелеген түрлерін (тау-кен, құрылыс) жүргізу немесе жарылыс қауіпі бар кәсіпорындарда және жарылыс қауіпі бар цехтарда қауіпсіздік ережелерін сақтамаумен байланысты іс-әрекеттер көрсетілді. Тез тұтатанатын және улы заттарды, пиротехникалық бұйымдарды, қаруларды және оқ - дәрілерді ұстау ережелерін бұзу дербес қылмыс құралдары ретінде қарастырылды. 1959 жылғы Қылмыстық кодекстің әрекет етуі кезінде бұл жүйе бірнеше рет жаңа құрамдармен толықтырылды (өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзу, жарылғыш немесе тез тұтатанатын заттарды әуе көлігімен заңсыз алып өту, атыс қаруын ұрлау және т. б. ), бірақ олар әрқашанда әрекет етуші қылмыстық - құқықтық нормалармен үйлестірілген жоқ (мысалы, улы заттарды заңсыз дайындау, сатып алу, сақтау, тасымалдау немесе өткізу үшін қылмыстық жауаптылық енгізгенде тез тұтанатын немесе улы заттарды заңсыз тасымалдау құралының болуына қарамастан жаңа норманы есірткі заттарды тұтыну үшін притондар ұйымдастыру немесе ұстау үшін жауапкершілік көздейтін баппен байланыстырды) . Дегенмен, алғашқы кеңестік қылмыстық кодекстермен салыстырғанда 1959 жылғы қылмыстық кодекс қылмыстық-құқықтық қорғаудың объектісі болып табылатын қоғамдық қауіпсіздік туралы белгілі көзқарастарға негізделді. Қоғамдық қауіпсіздікке қол сұғатын іс-әрекеттерге анықтама бере отырып әдебиеттерде олардың жалпы белгілері туралы (кінәлінің белгілі бір ережелерді бұзуы, бұл ережелердің белгілі бір қауіптілігі жоғары қайнар көзді пайдаланумен байланыстылығы, тұлғалардың белгісіз шеңберіне зиян келтіру қауіпінің болуы және т. б. ) айтыла бастауы кездейсоқ емес1.

Авторлардың арасында 1959 жылғы Қылмыстық кодекстің мағынасында қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық тәртіп деп түсінілетінді сипаттауда ауызбірлік болған жоқ: біреулері оларды әлеуметтік (құқықтық, адамгершілік және т. б. ) нормалармен реттелген базистік емес қатынастар деп атаса, екіншілері - қоғамдық органдарда бекітілген тәртіп ережелері, үшіншілері оларды азаматтардың, ұйымдардың және кәсіпорындардың еңбек етуінің, демалуының және қызмет етуінің қалыпты жағдайын қамтамасыз ететін қатынастар деп атады. Қоғамдық тәртіпте жалпы сипаттама беру кезінде қылмыстық құқық теориясында туындаған қиыншылықтар бұл ұғымның күрделілігімен емес, әдетте бұл ұғыммен заң шығарушы қоғамдық тәртіпке қолсұғушыларға жатқызған барлық іс - әрекеттердің бағыттылығын қамтуға тырысуымен түсіндіріледі. Бұл тұрғыдан 1959 жылғы Қылмыстық кодекс бұрын әрекет еткен кеңестік қылмыстық заңдылықтан жақсырақ болды. Ал, 1903 жылғы Қылмыстық заңдар жинағымен салыстырсақ, Қылмыстық кодекс қоғамдық тәртіпке қол сұғушылықтарға өлтірумен, денеге ауыр жарақаттар келтірумен немесе мүлкіті жоюмен қорқыту (Қылмыстық заңдар жинағында ол жеке бостандыққа қарсы қылмыстарға жатқызылған болатын) ; кәмелетке толмағандарды қайыршылыққа немесе өзге де адамгершілікке жатпайтын істермен айналысуға тарту (ХХ ғасырдың басында бұл әрекеттер адамгершілікке қарсы қол сұғушылықтар болып танылған) ; көрінеу ұрланған мүлікті сатып алу және өткізу (Қылмыстық заңдар жинағында бұл әрекет мүлік бойынша жазаланатын адал болмаушылықпен байланыстырылған болатын) сияқты әрекеттерді жатқызды. 1959 жылғы Қылмыстық кодекстің мағынасы бойынша притондар ұстау және жеңгетайлық порнографиялық материалдарды жасау және өткізу, мәйіттер жерленген жерлерді қорлау, мәдениет ескерткіштерін бұзу, жою немесе бүлдіру қоғамдық тәртіпке қарсы қылмыстарға жатуы тиіс деген әдебиеттерде айтылған пікірлер де жағдайды анықтаған жоқ. Мұндай пікірлерді шындыққа сәйкес келеді деп есептеуге болмайды, алайда олардың пайда болуы «қоғамдық тәртіп» термині ол кезде бір мағыналы және нақты қолданбағанымен дәлелі бола алады.

1997 жылы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі қабылданды. 1 Қазіргі жағдайда бұрынғы қоғамдық қауіптілігін жоғалтқан бірқатар қылмыстар декриминализацияланды. Мысалы, құмар ойындарды ұйымдастыру, егінді қасақана таптау, есірткі заттарды аз мөлшерде заңсыз сатып алу немесе сақтау, сатып алу, айырбастау және т. б.

бұрын оларды жасау үшін қылмыстық жауапкершілік көзделмеген немесе Қылмыстық кодекстің өзге жалпы нормалары бойынша көзделген бірқатар әрекеттер криминализацияланды. Қоғамның жаңа іс-әрекеттер үшін қылмыстық жауапкершілік белгілеу қажеттілігі ұйымдасқан қылмыстылықпен күресудің құқықтық негіздерін қалыптастыру, адамдардың өмірі мен денсаулығын қолайсыз экологиялық ахуалдан қорғауды күшейту қажеттілігімен негізделді. 2

қылмыстық кодекстің ІХ тарауына бұрын Қылмыстық кодекстің өзге тарауларында көзделген бірқатар нормалар ауыстырылды (бандитизм, адамды кепілге алу, жаппай тәртіпсіздіктер және т. б. ) . Бұл берілген қылмыстар қол сұғатын объектінің нақтылануынан және Қылмыстық кодекстің ерекше бөлімінің жүйелілігінен туындады.

Жаңа Қылмыстық кодексте қылмыстардың негізгі және сараланған түрлерінің белгілері нақтыланып және жүйелендіріліп мазмұндалды (терроризм, адамды кепілге беру, бандитизм, қаруды, оқ-дәрілерді, жарылғыш заттарды және жарылғы ұрылғыларды заңсыз сатып алу, беру, өткізу, сақтау, тасымалдау немесе алып жүру, бұзақылық және т. б. ) .

Көптеген баптардың санкциялары да елеулі өзгерістерге ұшыратылды. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар тікелей адамның өміріне қарсы бағытталмағандықтан терроризм (233), бандитизм (237), әуе немесе су көлігін не жылжымалы темір жол составын айдап әкету, сонымен бірдей қолға түсіру (239) сияқты баптардың санкцияларынан өлім жазасы алынып тасталды.

Соңғы кезде құқық қорғау органдары біздің қоғам үшін жаңа қылмыс болып табылатын адамды кепілге алумен кездесе бастады. Қылмыстық заңдылықта адамды кепілге алу дербес қылмыс құрамы ретінде Қылмыстық кодексінің 234 бабында бекітілген. Бұрын берілген қылмыс құрамы 17 желтоқсан 1979 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясында қабылданған Адамдарды кепілге алумен күресу туралы халықаралық конвенцияға сәйкес 19 тамыз 1987 жылғы Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесі Президиумының жарлығымен Қазақ ССР Қылмыстық кодексінің 115-1 бабында бекітілді. Заңның бұл бабы Қылмыстық кодекс КСРО Жоғарғы Кеңес Президиуымының КСРО-ның Адамдарды кепілге алумен күресу туралы Халықаралық конвенцияға қосылу туралы 7 мамыр 1987 жылғы және адамды кепілге алу үшін қылмыстық жауапкершілік орнату туралы 10 шілде 1987 жылғы жарлықтарының негізінде енгізілді.

Адамды кепілге алу «Халықаралық сипаттағы қылмыстар» еңбегінде профессор И. И. Карпец берген халықаралық сипаттағы қылмыстар анықтамасына сәйкес келеді: «Халықаралық сипаттағы қылмыстар дегеніміз адамдарға қарсы қылмыстарға жатпайтын, бірақ мемлекеттер арасындағы қалыпты қатынастарға қол сұғатын, қарым-қатынастардың әр түрлі салаларындағы (экономикалық, әлеуметтік - мәдени, мүліктік және т. б. ) бейбіт ынтымақтастыққа, сонымен қатар, ұйымдар мен азаматтарға зиян келтіретін белгіленген тәртіпте ратификацияланған халықаралық келісімдерде (конвенцияларда) бекітілген нормаларға немесе осы келісімдерге сәйкес ұлттық қылмыстық заңдылықтың нормаларына сәйкес жазаланатын халықаралық келісімдермен (конвенциялармен) көзделген іс-әрекеттер1».

Адамды кепілге алу сипаты бірнеше мемлекеттердің мүдделеріне нұсқан келтіретін халықаралық сипаттағы қылмыс ретінде жалпықылмыстық мемлекеттің ішкі қылмысы ретінде де орын алуы мүмкін.

Адамды кепілге алу халықаралық сипаттағы қылмыс ретінде 17 желтоқсан 1979 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясында қабылданған адамдарды кепілге алумен күресу туралы Конвенцияға сәйкес сараланады. Бұл Конвенцияның қабылдануынан екі жыл бұрын адамдарды кепілге алу фактілерінің жиіленуіне байланысты БҰҰ Бас Ассамблеясының ХХХІ сессиясында аталған Конвенцияның жобасын дайындау жөніндегі БҰҰ арнайы комитеті құрылды. Бұл Конвенциядан басқа мемлекеттердің адамдарды кепілге алумен күресу сферасындағы ынтымақтастығы бірқатар регионалдық келісімдермен реттеледі. Олар шетелдердің дипломатиялық агенттері мен олардың отбасы мүшелерін кепілге алудан бірінші болып жапа шеккен мемлекеттерде Америка континентінде пайда болды. 1970 жылы американдық мемлекеттер ұйымының тұрақты комитетіт қорқыту мақсатында адамдарды ұрлауды айыптайтын резолюция қабылдады. Мұндай әрекеттер адамгершілікке қарсы қылмыстар ретінде сараланды. 1971 жылы Вашингтонда американдық мемлекеттер ұйымының Бас Ассамблеясымен мақұлданған халықаралық қорғауды пайдаланатын тұлғаларды ұрлау, өлтіру, қорқытып алу және тағы да басқа күш көрсету аспектілерімен күресетін заңдылықты унификациялауды көздеген американаралық конвенцияға қол қойылды1. Жоғарыда аталған әрекеттер олардың жасалу себептеріне қарамастан халықаралық маңызы бар қылмыстар ретінде сараланды.

Бұл Конвенцияның 9-бабы оны американдық мемлекеттер ұйымына мүше болып табылмайтын барлық мемлекеттердің қол қоюына және қосылуына ашық деп жариялады.

Адамдарды кепілге алумен күресу жөніндегі келісімдерді жасасу Еуропалық Кеңес шеңберінде де жүргізілді. 1973 жылы Еуропалық Кеңестің Консультативті Ассамблеясы өзінің №703 рекомендациясында мемлекеттерге кінәсіз адамдарды ұрлауды немесе Олардың өміріне қауіп төндіруді ауыр қылмыстар деп санауды ұсынды. 1977 жылы Страсбургте Еуропалық Кеңес органдарында ұзақ мерзім талқыланғаннан кейін терроризммен күресу туралы конвенция қабылданды. Халықаралық терроризмнің өзге актілерінің қатарында адамдарды ұрлау, кепілге алу немесе заңсыз бостандығынан айыру аталды.

Адамдарды кепілге алу үшін қылмыстық жауапкершілік халықаралық терроризммен күресу туралы өзге де халықаралық құқықтық актілерде, сонымен қатар, азаматтық тұрғындарды соғыс кезінде қорғау туралы 1949 жылғы Женева конвенциясында және 1977 жылғы Қосымша хаттамаларда көзделді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.