Африканың араб елдерінің эканомикалық - саяси географиялық жағдайы
Мазмұны
Кіріспе
І 1.1 Африканың географиялық орналасуына жалпы сипаттама.
Табиғат жағдайы мен ресурстары.
1.2 Пайдалы қазбалары.
1.3 Климаты.
1.4 Топырақ пен өсімдік жамылғысы.
1.5 Халқы.
1.6 Шаруашылыққа жалпы сипаттама.
1.7 Каир мен Александрия
1.8 Суэц каналы. Виктория көлі.
Табиғат апаттары
II 2.1 Африканың Араб елдеріне сипаттама.
Алжир Халық Демократиялық Республикасы.
2.2 Марокко корольдігі
2.3 Тунис Республикасы
2.4 Батыс Сахара.
2.5 Мавритания Ислам Республикасы.
2.6 Египет Араб Республикасы.
2.7 Сомали Демократиялық Республикасы.
2.8 Судан Республикасы.
2.9 Социалистік Халықтық Ливия Араб Джамаһриясы.
2.10 Эритерия Республикасы.
2.11 Джибути Республикасы.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
І 1.1 Африканың географиялық орналасуына жалпы сипаттама.
Табиғат жағдайы мен ресурстары.
1.2 Пайдалы қазбалары.
1.3 Климаты.
1.4 Топырақ пен өсімдік жамылғысы.
1.5 Халқы.
1.6 Шаруашылыққа жалпы сипаттама.
1.7 Каир мен Александрия
1.8 Суэц каналы. Виктория көлі.
Табиғат апаттары
II 2.1 Африканың Араб елдеріне сипаттама.
Алжир Халық Демократиялық Республикасы.
2.2 Марокко корольдігі
2.3 Тунис Республикасы
2.4 Батыс Сахара.
2.5 Мавритания Ислам Республикасы.
2.6 Египет Араб Республикасы.
2.7 Сомали Демократиялық Республикасы.
2.8 Судан Республикасы.
2.9 Социалистік Халықтық Ливия Араб Джамаһриясы.
2.10 Эритерия Республикасы.
2.11 Джибути Республикасы.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Географиялық орналасуына жалпы сипаттама.Африка-көлемі жағынан Еврвзиядан кейіңгі екінші материк. Оның көлемі аралдарын қоса есептегенде 30,3 млн км². Аралдарының ең үлкені-Мадагаскар. Ғалымдардың жорамалдауынша, «Африка деген сөз материктің солтүстігіндегі аудандардың бірінде тіршілік еткен афригия деген бербер тайпасының атынан шыққан. Кейіннен бұл атау бүкіл материкке таралған.
Кез келген материк секілді, Африка да өзінің қайталанбас табиғат жағдайлары мен халқы жөнінен айрықша көзге түседі. Бұл жазықтары басым, Жер шарындағы ең жоғарғы температура мен қарама –қарсы табиғат комплекстері кездесетін континент. Әлемдегі ең үлкен шөл мен Ылғалды экваторлық ормандардың ірі алабы да осында орналасқан. Ыстық саванналардың ұшы-қиырсыз кеңістігінде биік таулардың қарлы шыңдары асқақтап тұрады. Африкада жер шарындағы ең мол сулы өзен-Ніл және шығыс жарты шардағы Конго өзені ағып жатады.
Африка-экватор дәл ортасынан дерлік кесіп өтетін бір ғана материк. Оның солтүстігі және оңтүстігі шеткі нүктелері экватордан шамамен бірдей қашықтықта орналасқан. Африканың жағасы басқа материктермен салыстырғанда , аз тілімденген:мұнда құрлыққа онша енбеген бір ғана үлкен Гвинея шығанағы және Үнді мұхитына ішкерлеп еніп жатқан бір ірі Сомали түбегі бар . Бұл жағдай теңіз порттарын салуды қиындатады. ОАР-Африканың оңтүстігінде орналасқан , Мозамбикамен , Свазилендпен , Ботсванамен , Зимбабвемен , Намибиямен шектеседі , ал шекараның оңтүстігінде мұхитпен шектеседі.ОАР-сы Британ ынтымақтастығынан шыққаннан кейін 1961 жылы мемлекет болып жарияланды.
Табиғат жағдайлары мен ресурстары.Мемлекеттің көп бөлігін 2000
метр биіктікке көтерілген үстіртті жазықтар алып жатыр.Олар әсіресе шығысында және оңтүстігінде ойпаттар жағалаулардағы тар алқаптарға созылған.
Пайдалы қазбалары.Африка алуан түрлі пайдалы қазбаларға бай. Олардың көпшілігі дүние жүзіндегі аса ірі кен орындары болып табылады. Олардың орналасуы жер қыртысының құрлысына және оның даму тарихына байланысты. Магмалық жыныстардың басым блуына байланысты Африка рудалы пайдалы қазбаларға айрықша бай, олар жердің терең қабатынан шыққан магманың жер қыртысының қалың қабатына жарық сызығын бойлай енуіне байланысты түзілген . Олар оңтүстік және шығыс Африкада жер бетіне жақын жатады, өйткені мұнда ежелгі кристалды жыныстар жер бетіне жақын орналасқан. Жер қойнауы алмазға , алтынға ,
платинаға, сурьмаға , уранға , темір және марганец рудаларына , хромиттерге , азбестьке толы.Мұнай мен газдардың жоқтығы минералды шикізаттар базасының жетіспеушілігіне әкеліп соқты.
Капиталистік дүниеде өндірілетін алмаздың 98%-і африканың үлесіне тиеді. Алмаз асыл тастарды өңдеу үшін ғана емес, сонымен бірге өте қаттылығының арқасында өнеркәсіп те пайдаланылды.
Материктің шөгінді жыныстар басым едәуір ойпаң жерлерінде тас көмір, әртүрлі тұздар, марганец рудалары секілді шөгінді жыныстардың кен орындары таралған. Материктің солтүстік бөлігі мен Гвинея шығанағының жағалауында мұнайдың мол қоры табылған. Африкада сондай-ақ фосфориттің мол қоры кездкседі, одан тыңайтқыштар дайындалады.Олардың негізгі кен орынары материктің солтүстігінде орналасқан.
Кез келген материк секілді, Африка да өзінің қайталанбас табиғат жағдайлары мен халқы жөнінен айрықша көзге түседі. Бұл жазықтары басым, Жер шарындағы ең жоғарғы температура мен қарама –қарсы табиғат комплекстері кездесетін континент. Әлемдегі ең үлкен шөл мен Ылғалды экваторлық ормандардың ірі алабы да осында орналасқан. Ыстық саванналардың ұшы-қиырсыз кеңістігінде биік таулардың қарлы шыңдары асқақтап тұрады. Африкада жер шарындағы ең мол сулы өзен-Ніл және шығыс жарты шардағы Конго өзені ағып жатады.
Африка-экватор дәл ортасынан дерлік кесіп өтетін бір ғана материк. Оның солтүстігі және оңтүстігі шеткі нүктелері экватордан шамамен бірдей қашықтықта орналасқан. Африканың жағасы басқа материктермен салыстырғанда , аз тілімденген:мұнда құрлыққа онша енбеген бір ғана үлкен Гвинея шығанағы және Үнді мұхитына ішкерлеп еніп жатқан бір ірі Сомали түбегі бар . Бұл жағдай теңіз порттарын салуды қиындатады. ОАР-Африканың оңтүстігінде орналасқан , Мозамбикамен , Свазилендпен , Ботсванамен , Зимбабвемен , Намибиямен шектеседі , ал шекараның оңтүстігінде мұхитпен шектеседі.ОАР-сы Британ ынтымақтастығынан шыққаннан кейін 1961 жылы мемлекет болып жарияланды.
Табиғат жағдайлары мен ресурстары.Мемлекеттің көп бөлігін 2000
метр биіктікке көтерілген үстіртті жазықтар алып жатыр.Олар әсіресе шығысында және оңтүстігінде ойпаттар жағалаулардағы тар алқаптарға созылған.
Пайдалы қазбалары.Африка алуан түрлі пайдалы қазбаларға бай. Олардың көпшілігі дүние жүзіндегі аса ірі кен орындары болып табылады. Олардың орналасуы жер қыртысының құрлысына және оның даму тарихына байланысты. Магмалық жыныстардың басым блуына байланысты Африка рудалы пайдалы қазбаларға айрықша бай, олар жердің терең қабатынан шыққан магманың жер қыртысының қалың қабатына жарық сызығын бойлай енуіне байланысты түзілген . Олар оңтүстік және шығыс Африкада жер бетіне жақын жатады, өйткені мұнда ежелгі кристалды жыныстар жер бетіне жақын орналасқан. Жер қойнауы алмазға , алтынға ,
платинаға, сурьмаға , уранға , темір және марганец рудаларына , хромиттерге , азбестьке толы.Мұнай мен газдардың жоқтығы минералды шикізаттар базасының жетіспеушілігіне әкеліп соқты.
Капиталистік дүниеде өндірілетін алмаздың 98%-і африканың үлесіне тиеді. Алмаз асыл тастарды өңдеу үшін ғана емес, сонымен бірге өте қаттылығының арқасында өнеркәсіп те пайдаланылды.
Материктің шөгінді жыныстар басым едәуір ойпаң жерлерінде тас көмір, әртүрлі тұздар, марганец рудалары секілді шөгінді жыныстардың кен орындары таралған. Материктің солтүстік бөлігі мен Гвинея шығанағының жағалауында мұнайдың мол қоры табылған. Африкада сондай-ақ фосфориттің мол қоры кездкседі, одан тыңайтқыштар дайындалады.Олардың негізгі кен орынары материктің солтүстігінде орналасқан.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Новейшая истоаия арабских стран Африки. М: Наука, 1990
2. Арабская Республика Египет. Справочник. М: Наука, 1990
3. Ковтукович О. В. Вечный Египет. М. Наука, 1989
4. Африка: взоимодействие культур. М. Наука , 1989
5. Африка: проблемы зонятости. М.Наука 1990
6. Гладкий Ю.Н. Индустриализация и региональное развитие в Африке.Л. Наука , 1987
7. Александровская Л. И. Проблеммы промышленного развития Африки. М. Наука, 1991
8. Территорияльная структура хозяйства современной Африки. М, Наука 1992
9. Дмитревский Ю. Д. Африка. М.Мысль, 1975
10. Лейн У. Э. Нравы и обычай Египта в первой паловине XIXвеке .М.1992
11. Социально-Экономическая география зарубежного мира.М. 1997
1. Новейшая истоаия арабских стран Африки. М: Наука, 1990
2. Арабская Республика Египет. Справочник. М: Наука, 1990
3. Ковтукович О. В. Вечный Египет. М. Наука, 1989
4. Африка: взоимодействие культур. М. Наука , 1989
5. Африка: проблемы зонятости. М.Наука 1990
6. Гладкий Ю.Н. Индустриализация и региональное развитие в Африке.Л. Наука , 1987
7. Александровская Л. И. Проблеммы промышленного развития Африки. М. Наука, 1991
8. Территорияльная структура хозяйства современной Африки. М, Наука 1992
9. Дмитревский Ю. Д. Африка. М.Мысль, 1975
10. Лейн У. Э. Нравы и обычай Египта в первой паловине XIXвеке .М.1992
11. Социально-Экономическая география зарубежного мира.М. 1997
Тақырыбы:Африканың араб елдерінің эканомикалық-
саяси географиялық жағдайы
Мазмұны
Кіріспе
І 1.1 Африканың географиялық орналасуына жалпы сипаттама.
Табиғат жағдайы мен ресурстары.
1.2 Пайдалы қазбалары.
1.3 Климаты.
1.4 Топырақ пен өсімдік жамылғысы.
1.5 Халқы.
1.6 Шаруашылыққа жалпы сипаттама.
1.7 Каир мен Александрия
1.8 Суэц каналы. Виктория көлі.
Табиғат апаттары
II 2.1 Африканың Араб елдеріне сипаттама.
Алжир Халық Демократиялық Республикасы.
2. Марокко корольдігі
3. Тунис Республикасы
4. Батыс Сахара.
5. Мавритания Ислам Республикасы.
6. Египет Араб Республикасы.
7. Сомали Демократиялық Республикасы.
8. Судан Республикасы.
9. Социалистік Халықтық Ливия Араб Джамаһриясы.
10. Эритерия Республикасы.
11. Джибути Республикасы.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Географиялық орналасуына жалпы сипаттама.Африка-көлемі жағынан
Еврвзиядан кейіңгі екінші материк. Оның көлемі аралдарын қоса есептегенде
30,3 млн км². Аралдарының ең үлкені-Мадагаскар. Ғалымдардың жорамалдауынша,
Африка деген сөз материктің солтүстігіндегі аудандардың бірінде тіршілік
еткен афригия деген бербер тайпасының атынан шыққан. Кейіннен бұл атау
бүкіл материкке таралған.
Кез келген материк секілді, Африка да өзінің қайталанбас табиғат
жағдайлары мен халқы жөнінен айрықша көзге түседі. Бұл жазықтары басым, Жер
шарындағы ең жоғарғы температура мен қарама –қарсы табиғат комплекстері
кездесетін континент. Әлемдегі ең үлкен шөл мен Ылғалды экваторлық
ормандардың ірі алабы да осында орналасқан. Ыстық саванналардың ұшы-қиырсыз
кеңістігінде биік таулардың қарлы шыңдары асқақтап тұрады. Африкада жер
шарындағы ең мол сулы өзен-Ніл және шығыс жарты шардағы Конго өзені ағып
жатады.
Африка-экватор дәл ортасынан дерлік кесіп өтетін бір ғана материк.
Оның солтүстігі және оңтүстігі шеткі нүктелері экватордан шамамен бірдей
қашықтықта орналасқан. Африканың жағасы басқа материктермен салыстырғанда ,
аз тілімденген:мұнда құрлыққа онша енбеген бір ғана үлкен Гвинея шығанағы
және Үнді мұхитына ішкерлеп еніп жатқан бір ірі Сомали түбегі бар . Бұл
жағдай теңіз порттарын салуды қиындатады. ОАР-Африканың оңтүстігінде
орналасқан , Мозамбикамен , Свазилендпен , Ботсванамен , Зимбабвемен ,
Намибиямен шектеседі , ал шекараның оңтүстігінде мұхитпен шектеседі.ОАР-сы
Британ ынтымақтастығынан шыққаннан кейін 1961 жылы мемлекет болып
жарияланды.
Табиғат жағдайлары мен ресурстары.Мемлекеттің көп бөлігін 2000
метр биіктікке көтерілген үстіртті жазықтар алып жатыр.Олар әсіресе
шығысында және оңтүстігінде ойпаттар жағалаулардағы тар алқаптарға
созылған.
Пайдалы қазбалары.Африка алуан түрлі пайдалы қазбаларға бай. Олардың
көпшілігі дүние жүзіндегі аса ірі кен орындары болып табылады. Олардың
орналасуы жер қыртысының құрлысына және оның даму тарихына байланысты.
Магмалық жыныстардың басым блуына байланысты Африка рудалы пайдалы
қазбаларға айрықша бай, олар жердің терең қабатынан шыққан магманың жер
қыртысының қалың қабатына жарық сызығын бойлай енуіне байланысты түзілген .
Олар оңтүстік және шығыс Африкада жер бетіне жақын жатады, өйткені мұнда
ежелгі кристалды жыныстар жер бетіне жақын орналасқан. Жер қойнауы алмазға
, алтынға ,
платинаға, сурьмаға , уранға , темір және марганец рудаларына , хромиттерге
, азбестьке толы.Мұнай мен газдардың жоқтығы минералды шикізаттар базасының
жетіспеушілігіне әкеліп соқты.
Капиталистік дүниеде өндірілетін алмаздың 98%-і африканың үлесіне
тиеді. Алмаз асыл тастарды өңдеу үшін ғана емес, сонымен бірге өте
қаттылығының арқасында өнеркәсіп те пайдаланылды.
Материктің шөгінді жыныстар басым едәуір ойпаң жерлерінде тас көмір,
әртүрлі тұздар, марганец рудалары секілді шөгінді жыныстардың кен орындары
таралған. Материктің солтүстік бөлігі мен Гвинея шығанағының жағалауында
мұнайдың мол қоры табылған. Африкада сондай-ақ фосфориттің мол қоры
кездкседі, одан тыңайтқыштар дайындалады.Олардың негізгі кен орынары
материктің солтүстігінде орналасқан.
Материктің жер қойнауында көптеген байлықтар бар.Дамушы жас
мемлекеттер оларды өздері пайдалануға тырысады. Алайда өндірілетін пайдалы
қазбалардың едәуір бөлігі әлә де Африкадан Европаның капиталистік елдеріне
және АҚШ-қаәкетілуде. Африканың кейбір елдеріндегі шахталар осы күнге
дейін шетел капиталистерінің қолында болып отыр, ал жергілікті тұрғындар
болмашы ақы үшін өте ауыр жағдайларда жұмыс ісиеуде.
Геологиялық аз зертеулердің нәтижесіне қарамастан Африка континенті
аса маңызды минерал өнімдері : платина, алмаз, алтын , марганец, хром,
боксит , фосфорит, мыс т.б. таралған. Ал энергетикалық қазбалардан маңызды
рөлді мұнай алады. Мұнай өндірудің ең басты орталықтары-Ливия (4 млрд. т
), Нигерия (2,8 млрд. т ) , Алжир( 1,3 млрд. т), Көмір ресурстары Африкада
шамалы. Көмірдің өндіру көлемі 72 млрд т. Ірі көмір орталықтары -Витбанк,
Ньюкасл, Уанки,Энугу. Африкада қара металлургия да аға дамыған. Темір
рудалары көбнесе ОАР, Алжир, Зимбабве, Либерия, Гвинеяда, Мавританияда,
Нигерияда кездеседі. Сонымен қатар өте көп мөлшерде түсті металға бай. Олар
әсіресе Орталық Африкада, Заирде, Коппербельд провинциясында (Замбия)
кездеседі.Соныиен қатар бұл аталған жерлер кобальд, цинк, уранға да бай
келеді. Ал рудалы емес фосфориттер Африкадағы Марокко және Тунисте әлемдік
маңызы бар. Ең минералға бай Оңтүстік Африка болып табылады.
Климаты.Мемлекет тропикалық және субтропикалық белдеулерде
орналасқан.Орташа жылдық температурасы 12˚-тан 23˚С-қа дейін.Жауын-шашын
мөлшері өзгермелі:батыс жағалауында 100мм болса , тау беткейінде 2000мм-ге
дейін жетеді.Территорияның көп бөлігінде ылғал жетіспеушіліктер байқалып
құрғақшылық жиі қайталанып тұрады.Тек
оңтүстік және шығыс жағалауында ғана дымқыл ауа бар.
Ішкі сулары жеткіліксіз , сондықтан мұнда су ресурстары толғандыратын
мәселе.
Топырақ пен өсімдік жамылғысы.Топырақ- табиғат зонасындағы
компанентердің бірі. Топырақтың негізгі түрлерінің жер бетінде және әрбір
материкте орналасуы тақырыптық карталарда көрсетілген.
Топырақ түзу көптеген себебтерге : тау жыныстарына, жер бедеріне,
жануарлар дүниесіне , бірақ негізінен алғанда климат пен өсімдіктер
жамылғысына байланысты. Жауын-шашын аз жауатын жерлерде өсімдіктер де
мардымсыз, топырақ қабаты жұқа және қара шірік аз болады. Жылу , жауын-
шашын мөлшері жеткілікті және әсірісе шөптесін өсімдіктер көп өсетін
жерлерде, керісінше өте қалың және құнарлы топырақ түзеді.
Негізгі жыныстарға, қара шіріктің мөлшеріне және басқа себептерге
байланысты топырақтың түсі әртүрлі болып келеді. Топырақтың көптеген
түрлерін олардың түсіне қарай атайды, Елде өсімдіктердің көпшілігі
саванналар , шөбі мол құмдар мен табиғи жайылымдар көп.Елде ормандар
аз.Жерлердің 15-і ғана өңделген.
Халқы. Африканың халқы негізгі үш: европалық, экваторлық, моңғол
тектес нәсілдерге жатады. Материк тұрғындарының негізгі бөлігін байырғы
түпкілікті халық құрайды. Европалық нәсілдің өкілдері негізінен Африканың
солтүстігінде тұрады. Бұлар араб тілінде сөйлейтін араб
халықтары)алжирліктер, иарокколықтар, египеттіктер және басқалары). Сондай-
ақ бербер тілінде сөйлейтін берберлер.Оларға тән белгі-өңдері
қараторы,шаштары мен көздері қара, бас сүйегі сопақ, қыр мұрындыжәне беті
қушықтау.
Материкті Сахарадан оңтүстікте жатқан көп бөлігін негр тектес халықтар
мекендейді. Олар экваторлық нәсілдің африкалық тармағын құрайды. Негр
тектес халықтардың өңдері , бойы, бет әлпеті, басының бітімі жөнінен өзара
айтарлықтай айырмашылықтары болады. Африканың ең бойшаң халықтары(тутси,
хими, және т.б.) материктің солтүстік бөлігіндегі саванналарында
тұрады.Олардың бойының орташа ұзындығы 180-200см , өздері ерекше сымбатты
әрі сәнді болады.Қайсы біреулері (батыс жағында)шымыр денелі болып
келеді.Нілдің бастауында тұратын негр тектестердің өңі мүлдем қара деуге
болады.
Экваторлық ормандардың халықтары-пигмейлердің бойы аласа келеді(150см
аспайды).Басқа негр тектестерге қарағанда,олардың өңдері аса қара емес ,
еріндері жұқа , мұрындары жалпақ , өздері шомбал болады.Пигмейлер-
ормандардың тұрғындары.Олар үшін орман баспана , әрі күн көруге қажетті
атаулының қайнар көзі.Бұл-Африкадағы саны ұдайы
азайып бара жатқан ең шағын халықтардың бірі.
Оңтүстік Африканың шөлдері мен шөлейттерінде бушмендер мен
готтентоттар тұрады.Олардың өңдері қоңыр-сарғыш,беттері жалпақ,жазық
болады,бұл жағынан олар моңғол тектес нәсілдерге ұқсайды.Пигмейлер секілді
бушмендердің де бойлары аласа,сүйектері жіңішке болып келеді.
Кейбір мамандар эфиоптарды аралық нәсілдерге жатқызады.Олардың
өзгешелігі:ақшылдау,бірақ терісінің реңі қызғылттау болады.Сыртқы келбеті
жөнінен эфиоптар европалық нәсілдердің оңтүстік тармағына жақын келеді.
Мадагаскар арлының тұрғындары малагасийліктер моңғол және негр тектес
нәсілдердің араласуынан шыққан.
Европалық тектес келімсек халықтар негізінен климат жағдайлары жақсы
жерлерде тұрады және материк халқының аз ғана бөлігін құрайды.Африканың
солтүстігінде Жерорта теңізінің жағалауын бойлай француздар, ал материктің
қиыр оңтүстігінде-африканерлер(Нидерланд ыдан қоныс аударушылардың
балалары), ағылшындаржәне басқалары тұрады. Африканың Египет, Эфиопия, Гана
секілді көптеген мемлекеттерінің дамыған ең ежелгі мәдениеті болған,
бұларда қолөнер ,сауда, құрылыс ісі өркендеген. Африка халықтары дамудың
ұзақ жолынан өтіп, дүниежүзілік мәдениеттің тарихына айтарлықтай үлес
қосқан. Өнердің тамаша ескерткіштері: ежелгі құрылыс техникасының кереметі-
Египет пирамидалары, піл сүйегінен және ағаштан жасалған ою-өрнектер ,
қоладан жасалған мүсіндер сақталған. Кейбір ғалымдар мәдениетінің
дамуындағы алғашқы табыстары үшін адам баласы негізінен алғанда Африкаға
қарыздар деп есептейді.Халқының этникалық құрамы күрделі.Оны Азиядан шыққан
еуропалықтарға (голландықтардың ұрпағы мен ағылшындықтарға) африкандықтарға
, мулаттарға және метистерге бөліп қарастыруға болады.Халқының көпшілігі-
африкандықтар.80 жылдардың аяғы мен 90 жылдың басында нәсілдік кемсітуге
негізделген елдің халқын күшпен бөлу саясаты тоқтатылды.Бірақ бұған
қарамастан африкандықтар азаттық пен құқық алды.ОАР-да ұлтаралық қатынастар
сол баяғы күрделі күйінше қалды.
Шаруашылыққа жалпы сипаттама.Елдегі индустрия құрылымының
басты саласы-алтын , уран болып табылады.Сонымен қатар марганец , темір
маңызды орын алады.Бұлардың барлығы металлургия
базасының дамуына жағдай жасады.Түсті металл рудаларының ішінен мыс ,
қалайы және сурьманың маңызы зор.ОАР-ң портты аудандары-Кейптаун мен
Дурбанда өнеркәсіп орталықтары салынды.ОАР-ды екі эканомикалы ел деп
атауға болады.Ол экватордың екі жағында симметриялы орналасқан.Бұл материк
Азиядан кейін ауданы және теңіз деңгейінен
биіктігі жөнінен екінші орынды иеленеді, ал халық саны жөнінен төртінші
орынды иеленеді.Онда ежелгі адамның сүйек қалдығы табылған , сондықтан
Африка адамзат баласының бесігідеген түсінік қалыптасқан.Африка
шығысындағы Атлант мұхиты мен шығысындағы Үнді мұхитының екі ортасында
орналасқан.Солтүстігінде Европамен , солтүстік-шығысында Азиямен
шектеседі.Солтүстік Африканы Жерорта теңізі шайып жатыр.Солтүстік Африкалық
елдер ауданы бойынша Европалық елдерді басып озады.Мысалы:Алжир ауданы
бойынша өзінің коллониясы болған Франциядан 4 есе үлкен , Египет-Италиядан
3 есе үлкен болса , Ливия-Грециядан 13 есе үлкен.Ал 2500 мың км²-ты
құрайтын оңтүстікте орналасқан Судан ең үлкен территорияны қамтиды.Бірақ
елдің ішін көлемді шөлдер алып жатыр , сондықтан бұлаодың халқы көп
емес.Африканың халық саны көп ел-Нигерия(60млн-ға жуық адам),бірақ ауданы
боиынша континентте бар-жоғы он үшінші орынды иеленеді.Африкадан 400 км
қашықтықта Мадагаскар аралы орналасқан , әлемде көлемі жөнінен төртінші
орынды алады.Африка материгі ежелде декембрий дәуірінде қалыптасқан.Жер
қыртысында күрделі терең жыралар бар.Шығыс Африкалық таулы үстіртін
қалыптастырған.Африканың солтүстігіндегі мұндай қорымен , оңтүстігіндегі
алтын және алмаз қорымен елге танылған.Африканың табиғатының басты байлығы
басқа ешбір жерде
болмайтын кеңістік-приэкваториалды орман.60-80 м биіктіктегі ағаштары жыл
бойы жасыл жапырақпен көмкерілген.Олардың бұтақтары бір-бірімен шатыр
тәрізді тұтасып кеткен.Ағаштың діңі мен бұтақтары лианамен шырмалып
қалған.Египеттің территориясы әр тұсы 1000км-ге тең келетін өзінің
кескінімен тік төртбұрышты еске түсіреді.Осы территорияны солтүстіктен
оңтүстікке қарай ағып жатқан Африкалық Ніл өзені дерлігімен қамтып
жатыр.Нілдің ұзындығы мен су сағасы-бұл шөлдегі оазис болып табылады.Ондағы
Эфиопия таулы қыратындағы Көк Нілдің басталған жері. Қыста жауын –шашын
тоқтаған кезде Нілдің су деңгейі төмен түседі. Ал жаз кезінде жауын-шашын
нәтижесінде ертеде болған сияқты егер дамбалар болмаған жағдайда Нілдің суы
тасып кеткер еді. Ніл-елдегі шөлді ортаның басты көзі болып табылады.
Құнарлы жерлердегі бірде –бір өсімдіктер
Нілдің суымен суарылуынсыз өспейді. Нілдің құнды сулары Жерорта теңізіне
босқа кетпеу үшін Асуан қаласының маңынан өзеннің жоғарғы ағысынан екі
платиналар:ескі және жаңа биіктегі платиналар салынды. Ал су қоймасына су
қорын жинау мүмкіндігі бар болғандықтан алаңның аумағын ұлғайту барысында
Асуан платинасының биіктігі ... .. Жерінің кейбір бөліктері суға батып
кетті. Суға батқан ауданның бірінде Фараон Рамзет II Құрметіне арналып 3
мың жыл бұрын салынған ежнлгі екі храм болған. Рамзес II-нің мүсінін
алдымен блоктарға бөлшектеп, өзеннің
арнасындағы Құздан өткізеді. Содан соң оны қайтадан жөндеуден өткізуге тура
келді. Асуан қаласының өзі ертеде Судан мен Эфиопия арасындағы сауда
орталығы болған, Египеттің оңтүстігінде орналасқан қала. Қалаға жақын жерде
ежелгі Египеттік мәдениеттің баға жетпес ескерткіштері сақталған ежелгі
мұражай орналысқан. Асуанның оңтүстік бөлігінде
көптеген қант зауыттары орналасқан . Бұнда қанттан басқа қант құрағының
сабағынан қант жасайды. Асуаның солтүстікке қарай Нілмен жүзіп отырсаң
ежелгі Египеттік Фивы қаласында орналасқан Луксар қаласына кездесеміз. Бұл
нағыз жұражай қаласы. Онда храмдар мен фараондар сарайы ,оның ішіндегі ең
атақтысы б.д.д XV-XIIIғасырда салынған Амонаре храмы бар. Египеттің
шекаралас ауданында мақта , жүгері, қант құрағы,бидай алқаптары бар. Грунт
сулары шығатын жерлерде финикиялық пальмалар, банандар, анар, апельсиндер ,
мандариндер және лимондар , сонымен бірге күріш пен арахисөседі. Египет
халқының басым көпшілігі –фелахтар. Олар туған жерлерін тастамайды,себебі
тек жақын қаладағы базарға ғана барады. Барлық елді-мекендер кірпіштен,
тегіс шатырлардан жабылып соғылғандықтан бір-біріне ұқсас. Бөлменің
жартысын тегіс, жалпақ пеш алып жатыр.Қыста пеш міндетті түрде қаңтар
айының күндіз t˚ 30˚С –қа дейін ал түнде 0˚С-қа дейін төмендейді.
Каир мен Александрия-ең үлкен қалалар.Әрдайым сауданың басты орталығы
болып саналады және елдің эканомикалық өмірінің орталығы.Каир елінің
солтүстігінде X ғасырда арабтардың бастауымен 4 мың жыл бұрын құрылған
ертедегі Египет астанасы-Мемфис болған.Каирде шамамен Египет халқының 16-і
өмір сүреді , ал кәсіпорындарда барлық египеттіктердің 13-і ғана жұмыс
істейді. Ніл жағалауындағы аудандарда биік үйлер , фирмалардың коноралары ,
баспана , газеттің редакциялары, мықты дүкендер және қонақүйлер салынған.
Каирдің ескі бөлігінде еңбекқор халық өмір сүреді.Мұнда орта ғасырлардағы
өте ыңғайсыз көшелер сақталып қалған.Шулы базарларда египеттіктердің
тұрмыстық заттарын дайындайтын қолөнершілер жұмыс істейді және олар
астананың
қонақтарының сұранысын орындайды.Каир-Египеттің өнеркәсіпті және
мәдени орталығы.Олардың университеттерде Африкамен Азиядан келген жастар
оқиды.Мұсылман университеттер дін адамдарын дайындайды, сонымен қатар мұнда
араб тілді бөлімінде инженерлік және қыздар факультеті бар.Каир маңында
барлық елді шойынмен , болатпен қамтамасыз етіп отыратын Египеттегі ірі
металлургиялық зауыт құрылған және де мұнда метал кескін станоктар ,
вагондар , автокөліктер , цемент және т.б. құрылыс материалдарын ,
маталарды өндіреді.Каирде жыртылмаған жер қалмаған.Нілдің жағалауында түрлі
акациялардың түрі ,
тамарикостар өседі.Нілдің жағалауынан әйгілі папирустар мүлдем
жойылған.Мұндағы қыстауға шағалалар , сұр құтандар , жабайы қаздар және
т.б. көптеген құстар ұшып келеді.
Александрия.Б.д.д. 332-331 жылдары Александр Македонскийдің
бастауымен негізі қаланған индустриялық орталық бойынша Каирден кейінгі
екінші орындағы ел.Қала маңызды тарихқа бай.Александрия б.д.д. 303-330
жылдары Египеттің астанасы болып және сол кездегі дүние жүзіндегі мәдени
орталық болды.Ал VII ғасырда арабтардың үстемдігіне көшті.Архитектуралық
ескерткіштері- мұсылман мешіттері ертедегі өткен шақты еске түсіреді.
Суэц каналы-1869 жылы ашылған.Суэц мойнағы Қызыл және Жерорта
теңізімен байланысады.Суэц каналы бойынша Европа мен Азияға өтетін қысқа су
жолы бар.Каналдың ұзындығы-161 км , ал ені-120-150 м.Сауд Арабиясы мен
Европадан әкелінетін мұнай Африкадан өтуге мәжбүр болды.Суэц каналы арқылы
Атлант және Үнді мұхиттарының порттарына мұнай апарады.Суэц каналының
жағалауында ірі Порд-Саид ,
Суэц , Исмаилия қалалары дамыды.Суэцті мұнай өңдеу зауыты , верфтер , балық
концервілерінің зауыттары жұмыс істейді.Ніл-жер бетіндегі ең ұзын
өзен.Жоғарғы ағыстан солтүстікке қарай 6650 км-ге дейін , ал экватордан
оңтүстікке қарай Жерорта теңізіне дейін созылып жатыр.Ол негізінен
Африканың солтүстік-батысындағы Судамның территориясымен басып өтеді.Ең
шалғайдағы Кагера өзенінің бастауы.Бурундиден бастау алып , содан соң
Виктория көліне құяды.Ніл Виктория көлінен Ақ Ніл болып Суданда Сабат
көліне құйып келіп , қосылып кетеді.Хартунда Ақ Ніл Көк нілмен қосылып
кетеді , ал 333 км-ін кейін солтүстікте Атбарунның саласы болады.Атбарға
қосылғаннан кейін Ніл бассейні өзіне Бурунди , Танзанияны , ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
саяси географиялық жағдайы
Мазмұны
Кіріспе
І 1.1 Африканың географиялық орналасуына жалпы сипаттама.
Табиғат жағдайы мен ресурстары.
1.2 Пайдалы қазбалары.
1.3 Климаты.
1.4 Топырақ пен өсімдік жамылғысы.
1.5 Халқы.
1.6 Шаруашылыққа жалпы сипаттама.
1.7 Каир мен Александрия
1.8 Суэц каналы. Виктория көлі.
Табиғат апаттары
II 2.1 Африканың Араб елдеріне сипаттама.
Алжир Халық Демократиялық Республикасы.
2. Марокко корольдігі
3. Тунис Республикасы
4. Батыс Сахара.
5. Мавритания Ислам Республикасы.
6. Египет Араб Республикасы.
7. Сомали Демократиялық Республикасы.
8. Судан Республикасы.
9. Социалистік Халықтық Ливия Араб Джамаһриясы.
10. Эритерия Республикасы.
11. Джибути Республикасы.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Географиялық орналасуына жалпы сипаттама.Африка-көлемі жағынан
Еврвзиядан кейіңгі екінші материк. Оның көлемі аралдарын қоса есептегенде
30,3 млн км². Аралдарының ең үлкені-Мадагаскар. Ғалымдардың жорамалдауынша,
Африка деген сөз материктің солтүстігіндегі аудандардың бірінде тіршілік
еткен афригия деген бербер тайпасының атынан шыққан. Кейіннен бұл атау
бүкіл материкке таралған.
Кез келген материк секілді, Африка да өзінің қайталанбас табиғат
жағдайлары мен халқы жөнінен айрықша көзге түседі. Бұл жазықтары басым, Жер
шарындағы ең жоғарғы температура мен қарама –қарсы табиғат комплекстері
кездесетін континент. Әлемдегі ең үлкен шөл мен Ылғалды экваторлық
ормандардың ірі алабы да осында орналасқан. Ыстық саванналардың ұшы-қиырсыз
кеңістігінде биік таулардың қарлы шыңдары асқақтап тұрады. Африкада жер
шарындағы ең мол сулы өзен-Ніл және шығыс жарты шардағы Конго өзені ағып
жатады.
Африка-экватор дәл ортасынан дерлік кесіп өтетін бір ғана материк.
Оның солтүстігі және оңтүстігі шеткі нүктелері экватордан шамамен бірдей
қашықтықта орналасқан. Африканың жағасы басқа материктермен салыстырғанда ,
аз тілімденген:мұнда құрлыққа онша енбеген бір ғана үлкен Гвинея шығанағы
және Үнді мұхитына ішкерлеп еніп жатқан бір ірі Сомали түбегі бар . Бұл
жағдай теңіз порттарын салуды қиындатады. ОАР-Африканың оңтүстігінде
орналасқан , Мозамбикамен , Свазилендпен , Ботсванамен , Зимбабвемен ,
Намибиямен шектеседі , ал шекараның оңтүстігінде мұхитпен шектеседі.ОАР-сы
Британ ынтымақтастығынан шыққаннан кейін 1961 жылы мемлекет болып
жарияланды.
Табиғат жағдайлары мен ресурстары.Мемлекеттің көп бөлігін 2000
метр биіктікке көтерілген үстіртті жазықтар алып жатыр.Олар әсіресе
шығысында және оңтүстігінде ойпаттар жағалаулардағы тар алқаптарға
созылған.
Пайдалы қазбалары.Африка алуан түрлі пайдалы қазбаларға бай. Олардың
көпшілігі дүние жүзіндегі аса ірі кен орындары болып табылады. Олардың
орналасуы жер қыртысының құрлысына және оның даму тарихына байланысты.
Магмалық жыныстардың басым блуына байланысты Африка рудалы пайдалы
қазбаларға айрықша бай, олар жердің терең қабатынан шыққан магманың жер
қыртысының қалың қабатына жарық сызығын бойлай енуіне байланысты түзілген .
Олар оңтүстік және шығыс Африкада жер бетіне жақын жатады, өйткені мұнда
ежелгі кристалды жыныстар жер бетіне жақын орналасқан. Жер қойнауы алмазға
, алтынға ,
платинаға, сурьмаға , уранға , темір және марганец рудаларына , хромиттерге
, азбестьке толы.Мұнай мен газдардың жоқтығы минералды шикізаттар базасының
жетіспеушілігіне әкеліп соқты.
Капиталистік дүниеде өндірілетін алмаздың 98%-і африканың үлесіне
тиеді. Алмаз асыл тастарды өңдеу үшін ғана емес, сонымен бірге өте
қаттылығының арқасында өнеркәсіп те пайдаланылды.
Материктің шөгінді жыныстар басым едәуір ойпаң жерлерінде тас көмір,
әртүрлі тұздар, марганец рудалары секілді шөгінді жыныстардың кен орындары
таралған. Материктің солтүстік бөлігі мен Гвинея шығанағының жағалауында
мұнайдың мол қоры табылған. Африкада сондай-ақ фосфориттің мол қоры
кездкседі, одан тыңайтқыштар дайындалады.Олардың негізгі кен орынары
материктің солтүстігінде орналасқан.
Материктің жер қойнауында көптеген байлықтар бар.Дамушы жас
мемлекеттер оларды өздері пайдалануға тырысады. Алайда өндірілетін пайдалы
қазбалардың едәуір бөлігі әлә де Африкадан Европаның капиталистік елдеріне
және АҚШ-қаәкетілуде. Африканың кейбір елдеріндегі шахталар осы күнге
дейін шетел капиталистерінің қолында болып отыр, ал жергілікті тұрғындар
болмашы ақы үшін өте ауыр жағдайларда жұмыс ісиеуде.
Геологиялық аз зертеулердің нәтижесіне қарамастан Африка континенті
аса маңызды минерал өнімдері : платина, алмаз, алтын , марганец, хром,
боксит , фосфорит, мыс т.б. таралған. Ал энергетикалық қазбалардан маңызды
рөлді мұнай алады. Мұнай өндірудің ең басты орталықтары-Ливия (4 млрд. т
), Нигерия (2,8 млрд. т ) , Алжир( 1,3 млрд. т), Көмір ресурстары Африкада
шамалы. Көмірдің өндіру көлемі 72 млрд т. Ірі көмір орталықтары -Витбанк,
Ньюкасл, Уанки,Энугу. Африкада қара металлургия да аға дамыған. Темір
рудалары көбнесе ОАР, Алжир, Зимбабве, Либерия, Гвинеяда, Мавританияда,
Нигерияда кездеседі. Сонымен қатар өте көп мөлшерде түсті металға бай. Олар
әсіресе Орталық Африкада, Заирде, Коппербельд провинциясында (Замбия)
кездеседі.Соныиен қатар бұл аталған жерлер кобальд, цинк, уранға да бай
келеді. Ал рудалы емес фосфориттер Африкадағы Марокко және Тунисте әлемдік
маңызы бар. Ең минералға бай Оңтүстік Африка болып табылады.
Климаты.Мемлекет тропикалық және субтропикалық белдеулерде
орналасқан.Орташа жылдық температурасы 12˚-тан 23˚С-қа дейін.Жауын-шашын
мөлшері өзгермелі:батыс жағалауында 100мм болса , тау беткейінде 2000мм-ге
дейін жетеді.Территорияның көп бөлігінде ылғал жетіспеушіліктер байқалып
құрғақшылық жиі қайталанып тұрады.Тек
оңтүстік және шығыс жағалауында ғана дымқыл ауа бар.
Ішкі сулары жеткіліксіз , сондықтан мұнда су ресурстары толғандыратын
мәселе.
Топырақ пен өсімдік жамылғысы.Топырақ- табиғат зонасындағы
компанентердің бірі. Топырақтың негізгі түрлерінің жер бетінде және әрбір
материкте орналасуы тақырыптық карталарда көрсетілген.
Топырақ түзу көптеген себебтерге : тау жыныстарына, жер бедеріне,
жануарлар дүниесіне , бірақ негізінен алғанда климат пен өсімдіктер
жамылғысына байланысты. Жауын-шашын аз жауатын жерлерде өсімдіктер де
мардымсыз, топырақ қабаты жұқа және қара шірік аз болады. Жылу , жауын-
шашын мөлшері жеткілікті және әсірісе шөптесін өсімдіктер көп өсетін
жерлерде, керісінше өте қалың және құнарлы топырақ түзеді.
Негізгі жыныстарға, қара шіріктің мөлшеріне және басқа себептерге
байланысты топырақтың түсі әртүрлі болып келеді. Топырақтың көптеген
түрлерін олардың түсіне қарай атайды, Елде өсімдіктердің көпшілігі
саванналар , шөбі мол құмдар мен табиғи жайылымдар көп.Елде ормандар
аз.Жерлердің 15-і ғана өңделген.
Халқы. Африканың халқы негізгі үш: европалық, экваторлық, моңғол
тектес нәсілдерге жатады. Материк тұрғындарының негізгі бөлігін байырғы
түпкілікті халық құрайды. Европалық нәсілдің өкілдері негізінен Африканың
солтүстігінде тұрады. Бұлар араб тілінде сөйлейтін араб
халықтары)алжирліктер, иарокколықтар, египеттіктер және басқалары). Сондай-
ақ бербер тілінде сөйлейтін берберлер.Оларға тән белгі-өңдері
қараторы,шаштары мен көздері қара, бас сүйегі сопақ, қыр мұрындыжәне беті
қушықтау.
Материкті Сахарадан оңтүстікте жатқан көп бөлігін негр тектес халықтар
мекендейді. Олар экваторлық нәсілдің африкалық тармағын құрайды. Негр
тектес халықтардың өңдері , бойы, бет әлпеті, басының бітімі жөнінен өзара
айтарлықтай айырмашылықтары болады. Африканың ең бойшаң халықтары(тутси,
хими, және т.б.) материктің солтүстік бөлігіндегі саванналарында
тұрады.Олардың бойының орташа ұзындығы 180-200см , өздері ерекше сымбатты
әрі сәнді болады.Қайсы біреулері (батыс жағында)шымыр денелі болып
келеді.Нілдің бастауында тұратын негр тектестердің өңі мүлдем қара деуге
болады.
Экваторлық ормандардың халықтары-пигмейлердің бойы аласа келеді(150см
аспайды).Басқа негр тектестерге қарағанда,олардың өңдері аса қара емес ,
еріндері жұқа , мұрындары жалпақ , өздері шомбал болады.Пигмейлер-
ормандардың тұрғындары.Олар үшін орман баспана , әрі күн көруге қажетті
атаулының қайнар көзі.Бұл-Африкадағы саны ұдайы
азайып бара жатқан ең шағын халықтардың бірі.
Оңтүстік Африканың шөлдері мен шөлейттерінде бушмендер мен
готтентоттар тұрады.Олардың өңдері қоңыр-сарғыш,беттері жалпақ,жазық
болады,бұл жағынан олар моңғол тектес нәсілдерге ұқсайды.Пигмейлер секілді
бушмендердің де бойлары аласа,сүйектері жіңішке болып келеді.
Кейбір мамандар эфиоптарды аралық нәсілдерге жатқызады.Олардың
өзгешелігі:ақшылдау,бірақ терісінің реңі қызғылттау болады.Сыртқы келбеті
жөнінен эфиоптар европалық нәсілдердің оңтүстік тармағына жақын келеді.
Мадагаскар арлының тұрғындары малагасийліктер моңғол және негр тектес
нәсілдердің араласуынан шыққан.
Европалық тектес келімсек халықтар негізінен климат жағдайлары жақсы
жерлерде тұрады және материк халқының аз ғана бөлігін құрайды.Африканың
солтүстігінде Жерорта теңізінің жағалауын бойлай француздар, ал материктің
қиыр оңтүстігінде-африканерлер(Нидерланд ыдан қоныс аударушылардың
балалары), ағылшындаржәне басқалары тұрады. Африканың Египет, Эфиопия, Гана
секілді көптеген мемлекеттерінің дамыған ең ежелгі мәдениеті болған,
бұларда қолөнер ,сауда, құрылыс ісі өркендеген. Африка халықтары дамудың
ұзақ жолынан өтіп, дүниежүзілік мәдениеттің тарихына айтарлықтай үлес
қосқан. Өнердің тамаша ескерткіштері: ежелгі құрылыс техникасының кереметі-
Египет пирамидалары, піл сүйегінен және ағаштан жасалған ою-өрнектер ,
қоладан жасалған мүсіндер сақталған. Кейбір ғалымдар мәдениетінің
дамуындағы алғашқы табыстары үшін адам баласы негізінен алғанда Африкаға
қарыздар деп есептейді.Халқының этникалық құрамы күрделі.Оны Азиядан шыққан
еуропалықтарға (голландықтардың ұрпағы мен ағылшындықтарға) африкандықтарға
, мулаттарға және метистерге бөліп қарастыруға болады.Халқының көпшілігі-
африкандықтар.80 жылдардың аяғы мен 90 жылдың басында нәсілдік кемсітуге
негізделген елдің халқын күшпен бөлу саясаты тоқтатылды.Бірақ бұған
қарамастан африкандықтар азаттық пен құқық алды.ОАР-да ұлтаралық қатынастар
сол баяғы күрделі күйінше қалды.
Шаруашылыққа жалпы сипаттама.Елдегі индустрия құрылымының
басты саласы-алтын , уран болып табылады.Сонымен қатар марганец , темір
маңызды орын алады.Бұлардың барлығы металлургия
базасының дамуына жағдай жасады.Түсті металл рудаларының ішінен мыс ,
қалайы және сурьманың маңызы зор.ОАР-ң портты аудандары-Кейптаун мен
Дурбанда өнеркәсіп орталықтары салынды.ОАР-ды екі эканомикалы ел деп
атауға болады.Ол экватордың екі жағында симметриялы орналасқан.Бұл материк
Азиядан кейін ауданы және теңіз деңгейінен
биіктігі жөнінен екінші орынды иеленеді, ал халық саны жөнінен төртінші
орынды иеленеді.Онда ежелгі адамның сүйек қалдығы табылған , сондықтан
Африка адамзат баласының бесігідеген түсінік қалыптасқан.Африка
шығысындағы Атлант мұхиты мен шығысындағы Үнді мұхитының екі ортасында
орналасқан.Солтүстігінде Европамен , солтүстік-шығысында Азиямен
шектеседі.Солтүстік Африканы Жерорта теңізі шайып жатыр.Солтүстік Африкалық
елдер ауданы бойынша Европалық елдерді басып озады.Мысалы:Алжир ауданы
бойынша өзінің коллониясы болған Франциядан 4 есе үлкен , Египет-Италиядан
3 есе үлкен болса , Ливия-Грециядан 13 есе үлкен.Ал 2500 мың км²-ты
құрайтын оңтүстікте орналасқан Судан ең үлкен территорияны қамтиды.Бірақ
елдің ішін көлемді шөлдер алып жатыр , сондықтан бұлаодың халқы көп
емес.Африканың халық саны көп ел-Нигерия(60млн-ға жуық адам),бірақ ауданы
боиынша континентте бар-жоғы он үшінші орынды иеленеді.Африкадан 400 км
қашықтықта Мадагаскар аралы орналасқан , әлемде көлемі жөнінен төртінші
орынды алады.Африка материгі ежелде декембрий дәуірінде қалыптасқан.Жер
қыртысында күрделі терең жыралар бар.Шығыс Африкалық таулы үстіртін
қалыптастырған.Африканың солтүстігіндегі мұндай қорымен , оңтүстігіндегі
алтын және алмаз қорымен елге танылған.Африканың табиғатының басты байлығы
басқа ешбір жерде
болмайтын кеңістік-приэкваториалды орман.60-80 м биіктіктегі ағаштары жыл
бойы жасыл жапырақпен көмкерілген.Олардың бұтақтары бір-бірімен шатыр
тәрізді тұтасып кеткен.Ағаштың діңі мен бұтақтары лианамен шырмалып
қалған.Египеттің территориясы әр тұсы 1000км-ге тең келетін өзінің
кескінімен тік төртбұрышты еске түсіреді.Осы территорияны солтүстіктен
оңтүстікке қарай ағып жатқан Африкалық Ніл өзені дерлігімен қамтып
жатыр.Нілдің ұзындығы мен су сағасы-бұл шөлдегі оазис болып табылады.Ондағы
Эфиопия таулы қыратындағы Көк Нілдің басталған жері. Қыста жауын –шашын
тоқтаған кезде Нілдің су деңгейі төмен түседі. Ал жаз кезінде жауын-шашын
нәтижесінде ертеде болған сияқты егер дамбалар болмаған жағдайда Нілдің суы
тасып кеткер еді. Ніл-елдегі шөлді ортаның басты көзі болып табылады.
Құнарлы жерлердегі бірде –бір өсімдіктер
Нілдің суымен суарылуынсыз өспейді. Нілдің құнды сулары Жерорта теңізіне
босқа кетпеу үшін Асуан қаласының маңынан өзеннің жоғарғы ағысынан екі
платиналар:ескі және жаңа биіктегі платиналар салынды. Ал су қоймасына су
қорын жинау мүмкіндігі бар болғандықтан алаңның аумағын ұлғайту барысында
Асуан платинасының биіктігі ... .. Жерінің кейбір бөліктері суға батып
кетті. Суға батқан ауданның бірінде Фараон Рамзет II Құрметіне арналып 3
мың жыл бұрын салынған ежнлгі екі храм болған. Рамзес II-нің мүсінін
алдымен блоктарға бөлшектеп, өзеннің
арнасындағы Құздан өткізеді. Содан соң оны қайтадан жөндеуден өткізуге тура
келді. Асуан қаласының өзі ертеде Судан мен Эфиопия арасындағы сауда
орталығы болған, Египеттің оңтүстігінде орналасқан қала. Қалаға жақын жерде
ежелгі Египеттік мәдениеттің баға жетпес ескерткіштері сақталған ежелгі
мұражай орналысқан. Асуанның оңтүстік бөлігінде
көптеген қант зауыттары орналасқан . Бұнда қанттан басқа қант құрағының
сабағынан қант жасайды. Асуаның солтүстікке қарай Нілмен жүзіп отырсаң
ежелгі Египеттік Фивы қаласында орналасқан Луксар қаласына кездесеміз. Бұл
нағыз жұражай қаласы. Онда храмдар мен фараондар сарайы ,оның ішіндегі ең
атақтысы б.д.д XV-XIIIғасырда салынған Амонаре храмы бар. Египеттің
шекаралас ауданында мақта , жүгері, қант құрағы,бидай алқаптары бар. Грунт
сулары шығатын жерлерде финикиялық пальмалар, банандар, анар, апельсиндер ,
мандариндер және лимондар , сонымен бірге күріш пен арахисөседі. Египет
халқының басым көпшілігі –фелахтар. Олар туған жерлерін тастамайды,себебі
тек жақын қаладағы базарға ғана барады. Барлық елді-мекендер кірпіштен,
тегіс шатырлардан жабылып соғылғандықтан бір-біріне ұқсас. Бөлменің
жартысын тегіс, жалпақ пеш алып жатыр.Қыста пеш міндетті түрде қаңтар
айының күндіз t˚ 30˚С –қа дейін ал түнде 0˚С-қа дейін төмендейді.
Каир мен Александрия-ең үлкен қалалар.Әрдайым сауданың басты орталығы
болып саналады және елдің эканомикалық өмірінің орталығы.Каир елінің
солтүстігінде X ғасырда арабтардың бастауымен 4 мың жыл бұрын құрылған
ертедегі Египет астанасы-Мемфис болған.Каирде шамамен Египет халқының 16-і
өмір сүреді , ал кәсіпорындарда барлық египеттіктердің 13-і ғана жұмыс
істейді. Ніл жағалауындағы аудандарда биік үйлер , фирмалардың коноралары ,
баспана , газеттің редакциялары, мықты дүкендер және қонақүйлер салынған.
Каирдің ескі бөлігінде еңбекқор халық өмір сүреді.Мұнда орта ғасырлардағы
өте ыңғайсыз көшелер сақталып қалған.Шулы базарларда египеттіктердің
тұрмыстық заттарын дайындайтын қолөнершілер жұмыс істейді және олар
астананың
қонақтарының сұранысын орындайды.Каир-Египеттің өнеркәсіпті және
мәдени орталығы.Олардың университеттерде Африкамен Азиядан келген жастар
оқиды.Мұсылман университеттер дін адамдарын дайындайды, сонымен қатар мұнда
араб тілді бөлімінде инженерлік және қыздар факультеті бар.Каир маңында
барлық елді шойынмен , болатпен қамтамасыз етіп отыратын Египеттегі ірі
металлургиялық зауыт құрылған және де мұнда метал кескін станоктар ,
вагондар , автокөліктер , цемент және т.б. құрылыс материалдарын ,
маталарды өндіреді.Каирде жыртылмаған жер қалмаған.Нілдің жағалауында түрлі
акациялардың түрі ,
тамарикостар өседі.Нілдің жағалауынан әйгілі папирустар мүлдем
жойылған.Мұндағы қыстауға шағалалар , сұр құтандар , жабайы қаздар және
т.б. көптеген құстар ұшып келеді.
Александрия.Б.д.д. 332-331 жылдары Александр Македонскийдің
бастауымен негізі қаланған индустриялық орталық бойынша Каирден кейінгі
екінші орындағы ел.Қала маңызды тарихқа бай.Александрия б.д.д. 303-330
жылдары Египеттің астанасы болып және сол кездегі дүние жүзіндегі мәдени
орталық болды.Ал VII ғасырда арабтардың үстемдігіне көшті.Архитектуралық
ескерткіштері- мұсылман мешіттері ертедегі өткен шақты еске түсіреді.
Суэц каналы-1869 жылы ашылған.Суэц мойнағы Қызыл және Жерорта
теңізімен байланысады.Суэц каналы бойынша Европа мен Азияға өтетін қысқа су
жолы бар.Каналдың ұзындығы-161 км , ал ені-120-150 м.Сауд Арабиясы мен
Европадан әкелінетін мұнай Африкадан өтуге мәжбүр болды.Суэц каналы арқылы
Атлант және Үнді мұхиттарының порттарына мұнай апарады.Суэц каналының
жағалауында ірі Порд-Саид ,
Суэц , Исмаилия қалалары дамыды.Суэцті мұнай өңдеу зауыты , верфтер , балық
концервілерінің зауыттары жұмыс істейді.Ніл-жер бетіндегі ең ұзын
өзен.Жоғарғы ағыстан солтүстікке қарай 6650 км-ге дейін , ал экватордан
оңтүстікке қарай Жерорта теңізіне дейін созылып жатыр.Ол негізінен
Африканың солтүстік-батысындағы Судамның территориясымен басып өтеді.Ең
шалғайдағы Кагера өзенінің бастауы.Бурундиден бастау алып , содан соң
Виктория көліне құяды.Ніл Виктория көлінен Ақ Ніл болып Суданда Сабат
көліне құйып келіп , қосылып кетеді.Хартунда Ақ Ніл Көк нілмен қосылып
кетеді , ал 333 км-ін кейін солтүстікте Атбарунның саласы болады.Атбарға
қосылғаннан кейін Ніл бассейні өзіне Бурунди , Танзанияны , ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz