Алматы қаласының жаңа шекараларын бекіту мақсатында жүргізілетін топографо-геодезиялық жұмыстар

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

География және табиғатты пайдалану факультеті

Картография және геоинформатика кафедрасы

ДИПЛОМАЛДЫ ПРАКТИКАНЫҢ ЕСЕБІ

Тақырыбы: АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ЖАҢА ШЕКАРАЛАРЫН БЕКІТУ МАҚСАТЫНДА ЖҮРГІЗІЛЕТІН ТОПОГРАФО-ГЕОДЕЗИЯЛЫҚ ЖҰМЫСТАР

Студент: Әбдібай Күләндә Жансейтқызы

Геодезия және картография 4 курс

Өндірістік тәжірибеден өту орны:

ОҚО Қазығұрт ауданыдық ауыл шаруашылығы және жер қатынастары бөлімі жер қатынастары секторы

Жетекші: Сектор меңгерушісі, бас маман Күзербаев Марат Бүркітбайұлы

19. 01. -23. 02. 2015ж

МАЗМҰНЫ:

1 ЖЕР ТЕЛІМІН МЕЖЕЛЕУ ЖҰМЫСТАРЫ

1. 1 Жер телімін межелеу

Жер телімін межелеу - жер учаскесінің шекараларын бекіту, қалпына келтіру бойынша жұмыстардың кешені, мұндайда бұрылыс нүктелері аралық белгілермен белгіленеді және оның тік бұрышты жазықтықтағы координатасы, сондай-ақ жер учаскесінің ауданы анықталады.

Жер телімінде межелеу жұмыстарын жүргізу үшін негізінен мыналар қызмет ете алады:

• Атқарушы органдардың, Жергілікті өзін-өзі басқару органының межелеу тералы қаулылары (шешімдері) ;
• Межелеуді жүргізу туралы тапсырма;
• Сот шешімі.

Жер телімдерін межелеу барысында жүргізілетін жұмыстарыдың құрамына, әдетте мыналар енеді:

• дайындық жұмыстары;
• техникалық жобаны құру;
• межелеу жұмыстарын жүргізу кезінде құқығына әсер келуі мүмкін тұлғаларды ескеру;
• жергілікті жердегі жер телімдерінің шекараларының жағдайын, олардың келісімін және аралық белгілермен бекітілуін анықтау;
• аралық белгілердің жазық тікбұрышты координаталарын анықтау;
• жергілікті жердің межелеу түсірісі;
• жерге орналастыру нысанының ауданын анықтау;
• жер телімінің планының немесе картасының шекарасын құрастыру;
• жере орналастыру жұмыстарын түзу;
• жерге орналастыру жұмыстары бекіту.

Межелеу кезінде мемлекеттік жер кадастрының мәліметтері, құқық орнатушы құжаттардың, сондай-ақ жерді пайдалануға, қорғау мен анықтуға байланысты басқа да құжаттардың мәліметтері есепке алынуы қажет.

Жер телімін межелеу бойынша жұмыстар тапсырыс беруші тарапынан бекітілген тапсырманың негізінде жүргізіледі:

• жер телімінің орналасқан орны және оның ауданы;
• межелеуді жүргізудің негіздемесі;
• жұмыстардың орындалуын реттейтін нормативті-техникалық құжаттардың тізімі;
• жер телімдерін межелеу мен т. б. техникалше ық жобаларды жасап шығаруға керекті есептік материалдар мен өндіріс жұмыстарына қойылатын ерекше және қосымша талаптар.

Тапсырманы құрастыру бастапқы матералдарды жинау мен талдау бойынша дайындық жұмыстарын жүргізу кезінде алынған нәтижелерге негізделуі керек:

• мемлекеттік жер кадастрының, жерге орналастыру істерінің, жерге орналастырудың сұлбалары мен жобалары және т. б. мәліметтері;
• жерлерді нақтылы пайдалану туралы ақпараттар;
• межелеу территориясында болып отырған жылжымайтын мүлік нысандарын пайдалану мен иелену, меншікке алу құқығын растайтын құжаттар;
• сот органдарының шешімі;
• құрылыс нысандары мен басқа да құала құрылысы құжаттамаларының бас пландары;
• ертеректе орналасқан аралық белгілердің координаталарының каталогтары, тірек межелеу торлары (ТМТ) мен т. б. пункттердің координаталырының каталогтары.

Дайындық кезеңінде жер телімін жеке бөліктерге бөлу жобасы жасалады. Келесі кезеңде - жерге орналастыру нысанының жергілікті жердегі шекаралары анықталады, оларды үйлестіріп, аралық белгілермен бекітеді. Шекаралардың шынайы және жасанды шеттермен (өзендер, бұлақтар, каналдар, орман жолақтары, жолдар және тағы басқа сызықтық ғимараттар) дәл келіп қалу жағдайы болса, онда мұндай шекараны уақытша бұрылыс нүктелрімен бекітеді.

Шекараларды жерглікті жерге бекітіп болғаннан кейін нәтижелерді актпен рәсімдейді, бұл актқа процедураға барлық қатысушылар мен жұмысты орындаушылар қол қояды. Жер телімі шекарасының сәйкестік актысынажұмысты орындаушылар мен құқық иеленушілер немесе олардың өкілдері қол қояды және оған жер телімінің шекарасы салынған сызба нұсқа бекітіледі.

Жерге орналастыру нысандарының шекарасын анықтап және сәйкестендіріп болғаннан кейін жергілікті жердегі жер телімінің бұрылыс нүктелері тапсырыс берушінің талабы бойынша ұзақ уақытты (тұрақты) аралық белгілермен бекітіледі.

2. Аралық белгілердің координатасын межелік белгілермен анықтау. ТС 407 электрондық тахеометрі

Жергілікті жерде жер учаскесінің шекарасының пландық орналасуы аралық белгілердің орталықтарының жазық тікбұрышты координаталарымен сипатталады. Олар үшін әр түрлі әдістер қолданылады:

• геодезиялық,
• картогметриялық,
• сандық карталар мен пландарға негізделген,
• фотограмметриялық.

Геодезиялық әдістердің бірнешеуін қарастырайық. Олар негізгі екі жұмыстың орындалуын қарастырады:

• межелеу аралық белгілерін тұрғызу,
• аралық белгілердің жазық тік бұрышты кооридинатасын анықтау.

Автоматтандырылған құралдарды пайдаланатын жазық тік бұрышты ЖТТ (жергілікті түсіріс торлары) анықтау - автоматтандырылған режимде сәйкес геодезиялық өлшеу жұмыстарын жүргізіп, оларды математикалық өңдеу, мысалы жазық тік бұрышты координаталар мен аралық белгілердің биіктігін және т. с. с. өлшеу нәтижелері бойынша өңдеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік береді.

Алдымен заманауи автоматтандырылған геодеиялық өлшеу құралдарын қарастырайық. Бұл құралдарда горизонталь және вертикаль бұрыштар, сондай-ақ иілу қашықтықтары өлшеніп, сәйкес математикалық өңдеу жұмыстары жүргізіледі. Сурет 3 осынай аспаптардың бірі - электрондық тахеометр ТC407 көрсетілген.

Заманауи электрондық тахеометрлерді шартты түрде төрт топқа бөлуге болады:

• қарапайым,
• әмбебап,
• роботталған.

Бірінші топқа минималды автоматтандырылған және бағдарламалық функциялары шектеулі электронды тахеометрлер жатады. Горизонталь және вертикаль бағыттарда өлшеу дәлдігі 5 . . . 10'', ал қашықтықты өлшеу - 1 км бойынша 5-10 мм құрайды. Тахеометрлердің электрондық жады сандық түрде 500 . . . 1000 сәйкес нүктелерді сақтауға мүмкіндік береді. Мұндайда сәйкес мәлметтердді ауысымды жад картасына жазуға болады.

Екінші топтың электрондық тахеометрлерінде бағдарламалар көп, олар тікелей далалық жағдайларда әр түрлі инженерлік жерге орналастыру және кадастрлық тапсырмаларды шешуге болады. Горизонталь және вертикаль бағыттарда өлшеу дәлдігі 1 . . . 5'', ал қашықтықты өлшеу - 1 км бойынша 2-3 мм құрайды. Тахеометрлердің электрондық жады сандық түрде 2 . . . 50 сәйкес нүктелерді сақтауға мүмкіндік береді.

Тахеометр TC 407 құрылыстық, топографиялық және инженерлік-ізденіс жұмыстарын жүргізуге арналған. Оны пайдалану өте оңай және орнатылған бағдарламалары өте көп. TC 407 тахеометрінің жұмыс істеу тәртібін үйрену үшін өте аз уақыт кетеді.

TC 407 электрондық тахеометрі (сурет 3) лазерлік центрлегіш пен электрондық деңгейлегіш арқылы түсіріс пунктіне жылдам жіне оңай орнатылады.

Барлық аспаптық мүмкіншіліктерге негізгі төрт батырма арқылы қол жетімді болады. үлкен және айқын дисплейде жылыту мен жарытандыру функциялары бар.

Артықшылықтары:

• оңай және жылдам жарықтанады;
• интерактивті мүмкіндіктер;
• үлкен әрі сұйықкристалды (LCD) дисплей;
• кіші габариттер, салмағы аз және жұмыста қарапайым;
• шағылыстырғышсыз өлшеулер;
• бүйір жағында орналасқан қосымша триггер;
• горизонталь және ветртикаль бұрыштарды өлшеуге арналған микрометрлі винттердің «шексіз» жүрісі.

Сурет 1 - ТС 407 электронды тахеометрі

ТС 407 электронды тахеометрінің құрылысы

1. Оптикалық визир
2. Көрсетулер кірістірілген жүйе - EGL-маячок (опция)
3. Биіктік бойынша келтіру винті
4. Аккумуляторлы батарея
5. Аккумуляторлы батареяға арналған GEB111 панелі
6. Аккумуляторлы саңылаудың қақпағы
7. Окуляр; жіптер торын фокустау сақинасы
8. Бейнелерді фокустау сақинасы
9. Бекіту винттері бар түсіріс тұтқасы
10. Реттік порт RS232
11. Көтергіш винт
12. Кірістірілген электрондары бар дальномерлі (EDM) объектив
13. Дисплей
14. Клавиатура
15. Дөңгелек деңгей
16. Қосу батырмасы
17. Триггердің батырмасы
18. Азимут бойынша келтіру винті

Кесте 1 - ТС 407 электронды тахеометрінің техникалық сипатамалары

Бірінші және екінші топтағы электронды тахеометрлердің құраушылары - бақылаушы (контраллер) модулі болып табылады, яғни оларды далалық компьютер ғана емес, сонымен қатар тахеометрдің өзін басқарушы пульті болады. Бақылаушыға тахеометрдің көптеген фунционалдық мүмкіндіктері байланысты болады, олар - өнімділігі, жадтың көлемі, экранның типі, бағдарламалардың саны.

Мұндайда сәйкес мәлметтердді ауысымды жад картасына жазуға болады.

Үшінші топқа роботталған электрондық тахеометрлер жатады, оларда көптеген функционалды винттерді басқаратын серверлік басқарушылар бар. Серверлік басқарушыларды пайдалану өлшеудің өнімділігін шамамен 30%-ға арттырады және өлшеудегі дөррекі қателіктерді күр төмендетеді.

Сурет 2 - Электронды тахеометрмен өлшеу сұлбасы:

1 - туражеткізгіш; 2 - дабыл толқынының ұзындығы; 3 - шағылыстырғыш

Өлшеу құралдары ретінде электронды тахеометрлерді пайдаланудағы жұмыстардың реттілік технологисының өзіндік арнайы ерекшеліктері бар. Аталмыш жағдайлар коструктивтік сұлбада ақпарат тіркеуші және оны есептеуші құрылғылардың болуымен ерекшеленеді.

Электронды тахеометрмен жұмыс жасаған кезде, ережеге сай, өлшеу нәтижелерін жазу үшін журнал жүргізбейді. Алайда, мұндайда сәйкес абристі жасау мен енгізу міндетті болып табылады.

Аралық белгілердің жазық тікбұрышты координаталарын анықтау кезінде жүргізілетін жұмыстардың реттілік технологиясы, алдын ала айтылып кеткендей, екі сатылы геодезиялық тұрғызудан тұрады (сурет 5) .

Сурет 3 - Түсіріс торын салу кезіндегі геодезиялық құрылудың сұлбасы

Бірінші сатыда тірек межелік торлардың пункттерінен межелік түсіру торының пункттерінің жағдайын (координатасын) анықтайды. Екінші сатыда межелік түсіру торларының пункттерін бастапқы геодезиялық негіз ретінде қолдана отырып, әдетте, полярлық әдіспен межелік нүктелердің жағдайын (координатасын) анықтайды, мұндайда электронды тахеометрмен сәйкес полярлық бұрыш β және горизонталь жағдай S өлшенеді (сурет 6) . Мұндай жағдайда орталығына сәйкес межелік белгілер қойылған аспаптан шағылыстырғышқа дейінгі қашықтық жоғары дәлдікті электронды тахеометрлермен өлшеудің арқасында шектелмейді. Бақылау үшін барынша аралас межелік белгілер арасындағы қашықтықты өлшеу керек.

Сурет 4 - Межелік белгілердің координаталарын полярлық әдіспен анықтаудың сұлбасы

2. GPS-навигаторларды қолдану арқылы жер телімдерін межелеудің ерекшеліктері

Қол жетімділігі қиын және түсірістің жоғары дәлдігін талап етпейтін аудандарда орналасқан жер телімдерін межелеу жұмыстары кезінде GPS-навигаторлар (қабылдағыштар) пайдаланылады.

GPS-түсірістердің нақты уақыттағы артықшылығы: жоғары өнімділігі, себебі әрбір пикеттегі түсіріс бірнеше секунд бойына жүргізіледі және орындалған жұмыстарды жоғары сапамен қамтамасыз етеді.

GPS (ағылш. Global Positioning System - жаһандық позициялау жүйесі, Джи Пи Эс деп оқылады) - аралықты, уақытты және орналасу нүктесін анықтауға арналған навигацияның жерсеріктік жүйесі. Жердің кез келген жерінде (полярлық аумақты қоспағанда), кез келген ауа-райында, сонымен қатар ғаламшардың ғарыштық аймағында нысанның орны мен жүру жылдамдығын анықтап бере алады. Жүйені АҚШ Қорғаныс министрлігі жасаған. Системаны қолданудың негізгі принціпі - мекенжайды уақытты өлшеу бағыты мен синхронды қабылдаулар арқылы спутниктік навигациялық антендер арқылы табу.

GPS үш негізгі сегменттерден тұрады:

• ғарыштық,
• жетекші,
• қолданушы.

GPS жерсеріктері дабылды ғарыштан жібереді, және де барлық GPS-қабылдағыштар бұл сигалды өздерінің мекенін үш кескінді координаталы режимде көрсету үшін қолданады.

Ғарыштық сегмент 32 жерсеріктен тұрады, және де Жердің ортағы орбитасында айналады.

Жетекші сегмент өзімен негізі жетекші станция мен бірнеше қосымша станцияларды көрсетеді, сонымен қатар жергілікті антеналар мен мониторинг станцияларын көрсетеді, айтылған бірнеше ресурстар басқа да проектермен ортақ болып табылады.

Қолданушы сегмент мыңдаған GPS-қабылдағыштарды көрсетеді және де АҚШ әскерлерінің қосуымен миллиондаған құрылғыларды таба алады, олардың егелері жай қолданушылар болса да.

Жүйенің негiзін жер бетiнiң кез келген нүктесiнен бақылау кезінде 4 тен 12ге дейінгі аралықта спутниктердің көрiнуі үшiн, бiр-бiрiне 60° бұрышпен орналасқан әртүрлi алты айналма орбитамен қозғалатын, сонымен қатар бiртұтас желiде жұмыс iстейтiн NAVSTAR-24 серiктері құрайды.

Әрбiр орбитада 4 спутниктен орналасқан, орбиталардың биiктiгi шамамен 20200 км тең, әрбiр спутниктің жерді айналу периоды - 12 сағатқа тең. Бұл жүйе толықтай автономды емес, оның жұмысқа қабiлеттiлiгi жердегі бақылау станцияларымен қадағаланады. Бақылау станциялары Гавайяда(Hawaii), аралдарда (Ascension Island ), Диего-Гарсия (Diego Garcia Naval Base ) және Колорадо-Спрингс (Colorado Springs ) территорияларында орналасқан.

Барлық мәлiмет орбиталарға және навигациялық мәлiметтерге қажетті түзетулерді енгізетін, Колорадода Falcon әскери базасында орналасқан бас командалық станцияға жазылып берiледi. 1978 жылдың ақпанында орбитаға спутникті шығару кезінде, заманауи GPS-тің пайда болуына себепкер болған технологияны қолданды. Жүйе толық қуаттылықта тек қана 1993 жылдың желтоқсанында жұмыс iстей бастады. Әрбiр спутниктің салмағы 900 кг-нан астам және ашық күн батареялармен өлшемі 5 м шамасында болады, радиохабарлағыштың қуаты 50 ваттты құрайды.

Жүйенiң әрбiр спутнигінің орташа жұмыс жасау мерзiмдерi шамамен 10 жыл, бұл мерзім аяқталысымен орбитаға жаңа спутник шығарылады.

Жүйенiң жұмысы негiзінде жердегi объектілердiң тұрған орынының координаталарын анықтау табылады. Қашықтық бастауыш мектептiң математика курсынан белгiлi формула бойынша есептеледі. Қашықтық - уақыттың жылдамдыққа көбейтіндісіне тең.

Осы жағдайда жылдамдық-радиотолқындардың таратылу жылдамдығына тең - 3 км/с, және егер бұл сигнал спутниктен нақты қай уақытта жіберілгенін білсек, оған дейiнгi қашықтықты есептеу мүмкiн болар еді.

Көлденең жазықтықтағы объектiнiң тұрған орынын анықтау үшiн, жүйенiң үш спутнигінен алынған сигналдарды есептеу жеткiлiктi. Мысалы, бір жерсерікке дейінгі қашықтық белгілі деп санасақ, оның қоршауындағы сфера радиусын сипаттай аламыз. Ал, екінші жерсерікке дейінгі қашықтық белгілі болған жағдайда, анықталатын орын, екі сфераның қиылысуында орналасады, ал үшінші жерсерік дөңгелектегі екі нүктені анықтайды. Олардың ішінен қайсысы анықтауға қажет орын екенін табу ғана қалды. Сонымен үш жерсерікке дейінгі қашықтықты білу арқылы, анықталатын нүктенің координатасын есептеуге болады.

Сурет 5 - GPS-қабылдағыштар мен жерсерікердің байланысы

20 мың километр биіктіктен жерге дейін (3 км/с жарық жылдамдығымен) сигнал болмашы қысқа уақытта, шамамен 0, 06 секундта жетеді, сондықтан жесеріктің хабарлағышының уақыты мен жердегі қабылдағыштың жұмыс жасау уақытының бір-бірімен келісуі есептеулердің өте күрделі мәселесі болып табылады. Жердегі қабылдағышты жесеріктің уақытына салыстырмалы байлануы арқылы, координаталарды есептеу кезіндегі қателіктерді болдырмау мәселесі шешілді.

Ең маңызды сәт ол GPS-қабылдағыш жесеріктің Жерге қатысты қайда орналасықанын «түсіну» болып табылады.

Спутниктен жіберілген дабылда, осы жесерік орналасқан орбита параметрлері туралы және жүйенің барлық басқа спутниктері туралы мәлімет болады. GPS-қабылдағыш, бұл дабылды қабылдап, ары қарай қолдану үшiн жесеріктен алынған мәлiметтi сақтайды. Бұл мәлiметтер қабылдағыштың сағатының түзетпесі және қойылуы үшiн қолданылады.

Қабылдағыш- координатаны анықтаумен қатар, қозғалыс жылдамдығын, оның бағытын есептеу, нақты пунктке дейін қажет уақытты есептеу және басқа мәліметтерді анықтауда қолданылып, микро-компьютер тәріздес болып келеді.

Ғаламдық позиционирлеу жүйесі GPS арқылы навигациялау технологиясы. Глобальді геодинамикалық процесстерді зерттеу жердің құрылысы мен эволюциясы, оның физикалық өрістері мен геосфера туралы білімді жақсартуға мүмкіндік береді. Жерсеріктік геодезиялық әдістің дамуы геодинамикалық процесстердің зерттелуіне үлкен үлес қосты. Бұл әдістер тек өте шектелген, локальды мастабтарға, жердегі өлшеулер жүргізуге мүмкіндік береді. Бұл торларды тұрғызу және теңестіру процесстері қателіктердің жиналуын жою үшін, ірі масштабтардағы геодинамикалық процесстерді оқытуды қажет етпейді.

Сонымен қатар Жер бетіндегі нүктелердің өзара орналасуын анықтайтын жаңа дәлдікті технологиялар мыңдаған км-ге, бірінен бірі қашық орналасқан нүктелердің өзара қозғалысын, жолдарын анықтауға, оларды салыстыруға мүмкіндік береді.

Қозғалыстар туралы глобальді геодинамикалық торлардың пункттерінің өзара орналасу жағдайларының өзгерісі арқылы айтуға болады. Көпжылдық зерттеулер нәтижесінде, уақыт бойынша әлдеқайда тұрақты болып горизонталь ауысулар, ал вертикаль ауысулар жоғары жиілікті вариациямен сипатталатынын байқадық. Осыған байланысты жақсы нәтижені жесеріктік глобальді навигациялық жүйе СРНС (GPS және Глонасс) бақылаулары береді, олардың горизонталь ауысуларының өлшенген дәлдігі бірнеше мм, ал вертикль см-ге жетеді. 70-90 жж геодезиялық тұрғызылулардың негізгі элементтерінің бірі болып қайталап нивелирлеудің қысқа түзулері болса, қазіргі кезде осындай түзулерді қысқа СРНС өлшеулерінің базалық түзулерін өлшеумен ауыстырылды.

GPS навигаторлардың қызметі. Навигацияда глобальді позиционирлеу жүйесін (GPS) қолдану арқылы технологиялар жоғары қарқынмен дамып, жаңартылуда. Глобальді позиционирлеу жүйесі - бұл, объектінің орналасуын он шақты метрден кем емес дәлдікпен, яғни оның енін, ұзындығын, биіктігін, және бағыты мен қозғалыс жылдамдығын анықтайтын жоғары дәлділік жүйе. GPS- тің құрамына бірқатар ЖЖС және бір жүйеге жинақталған жердегі бақылау станциалары кіреді. Спутниктерден сигнал алып, және алынған ақпараттарды есептеп, қорыту арқылы өзінің орнын анықтайтын жеке GPS қабылдағыштар болады. GPS спутниктік жүйенің құрамына кем дегенде әр түрлі орбиталарда орналасқан 24 ЖЖС кіреді. Бір спутниктің айналу периоды жуықтап алғанда 12 сағатқа тең.

Спутниктер Жерге өзінің дәрежесі туралы, шынайы уақытты, шынайы күнді, барлық спутниктердің орбитальді мәліметтерін, барлық баяндаманың жіберілген ағындағы уақытын тұрақты жіберіп тұрады.

GPS - қабылдағыш спутниктерден алынған ақпараттар арқылы әр спутникке дейінгі аралықты анықтап және өзінің координатасын есептейді.

Қазіргі уақытта GPS жүйесі навигациялық және картографиялық мақсаттарда жиі қолданылады. Алғашқы GPS - қабылдағыштар 1980 жылдың басында пайда болды. Геодезиялық құралдардың дамуының негізгі ерекшелігі, ол өлшеу процесстерін жеңілдетіп, барлығын бір аспапқа жинау болып саналады. GPS жүйесін 2 классқа бөледі: навигациялық қабылдағыштар, және геодезиялық дәлдік жүйелері.

GPS-қабылдағыш модельдерін ерекшеліктері бойынша 4 топқа бөледі:

• жеке GPS қабылдағыштар,
• көліктегі GPS қабылдағыштар,
• теңіздегі GPS қабылдағыштар,
• авиациялық GPS қабылдағыштар.

GPS-навигаторлардың жұмысымен тікелей байланысты негізгі түсініктерді қарастырайық:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс