Қар жамылғысы
Кіріспе 3
Әдебиеттерге шолу 5
Қар жамылғысы экологиялық индикатор ретінде 5
Қар жамылғысы құрамында химиялық элементтер анықтау әдiстерi 16
Алматы қаласының физико.географиялық сипаттамасы 24
Қар жамылғысының химиялық құрамының құрылуы 26
Қар жамылғысының химиялық құрамының көздері 27
Алматы қаласы бойынша ластаушы көздер 35
Қар жамылғысының химиялық құрамы 43
Қар жамылғысының құрамындағы катиондар мен аниондар концентрациясы 43
Қар жамылғысының құрамындағы микроэлементтер концентрациясы 47
pH көрсеткішінің жүрісі 51
Атмосфера ластану индексінің өзгеру ерекшелігі 52
Қорытынды 55
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 57
Әдебиеттерге шолу 5
Қар жамылғысы экологиялық индикатор ретінде 5
Қар жамылғысы құрамында химиялық элементтер анықтау әдiстерi 16
Алматы қаласының физико.географиялық сипаттамасы 24
Қар жамылғысының химиялық құрамының құрылуы 26
Қар жамылғысының химиялық құрамының көздері 27
Алматы қаласы бойынша ластаушы көздер 35
Қар жамылғысының химиялық құрамы 43
Қар жамылғысының құрамындағы катиондар мен аниондар концентрациясы 43
Қар жамылғысының құрамындағы микроэлементтер концентрациясы 47
pH көрсеткішінің жүрісі 51
Атмосфера ластану индексінің өзгеру ерекшелігі 52
Қорытынды 55
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 57
Қар жамылғысы көптеген табиғи процесстерде үлкен роль атқарады. Қоршаған ортаға жасанды әсерлері ғылыми-техникалық төңкеріс дәуiрінде қарқынды және масштабты болып қалыптасуда. Маңызды қауiп-қатерi табиғи орталардың өсiретiн ластануларын ұсынады - атмосфера, биосфера, гидросфера. Осыған байланысты ең үлкен маңыздылық сапаны бақылауды мәселесі және қоршаған ортаның күйiн реттеулер алады.
Жер шарындағы ауаның қорлары өте ұлы, iс жүзiнде шексiз. Оның әр түрлi жердiң бiр бөлiктерiндегi химия құрамы аз-кем бiркелкi. Мұндай азот маңызды компоненттерден басқа, атмосфералық әртүрлi сандардағы атмосфералық ауасы басқа заттардың жиынында болады, көмiрқышқыл газ, оттек. Алғашқысы атмосфера құраушыларына жатады, жатады, ал екіншісі оны ластайды. Ластану (жанар тауларың атылуы, орман өрттері, шаңды дауыл) және антропогенді бола алады өнер кәсіп заводтардан, фабрикалардан шығатын түтін, автомобильді және теміржол транспорты, авиация. Түтiндiк және желдету газдарымен бiрге бағалы заттар және материалдардың мыңдаған тонналарын ұшады. Атмосфералық ауаның құрамындағы әсiресе үлкен өзгерiстер ауаның құрамы ендi қайта бастала алмайтын iрi өнеркәсiптiк орталықтарда болады. Бұл кейбiр қалалардың зауыт аудандары нәтижеде тұру үшiн жарамсыз болады.
Жер шарындағы ауаның қорлары өте ұлы, iс жүзiнде шексiз. Оның әр түрлi жердiң бiр бөлiктерiндегi химия құрамы аз-кем бiркелкi. Мұндай азот маңызды компоненттерден басқа, атмосфералық әртүрлi сандардағы атмосфералық ауасы басқа заттардың жиынында болады, көмiрқышқыл газ, оттек. Алғашқысы атмосфера құраушыларына жатады, жатады, ал екіншісі оны ластайды. Ластану (жанар тауларың атылуы, орман өрттері, шаңды дауыл) және антропогенді бола алады өнер кәсіп заводтардан, фабрикалардан шығатын түтін, автомобильді және теміржол транспорты, авиация. Түтiндiк және желдету газдарымен бiрге бағалы заттар және материалдардың мыңдаған тонналарын ұшады. Атмосфералық ауаның құрамындағы әсiресе үлкен өзгерiстер ауаның құрамы ендi қайта бастала алмайтын iрi өнеркәсiптiк орталықтарда болады. Бұл кейбiр қалалардың зауыт аудандары нәтижеде тұру үшiн жарамсыз болады.
1 Алекин О.А. Основы гидрохимии.- Л.: Гидрометеоиздат,1970.- 442 с.
2 Алекин О.А. Химический анализ вод суши.-Л.: Гидрометеоиздат,1970.-242 с.
3 Химия окружающей среды. Учебник для ВУЗов. Под ред. Цыганкова В.Д. – М.: Химия, 1992г.
4 Э.Ю. Безуглая. Мониторинг состояния и загрязнения атмосферы в городах - Л.: Гидрометеоиздат, 1986г.
5 Вредные химические вещества. Неорганические соединения элементов I-IV группы. Под ред. Филова В.А. Л.: Химия, 1989г.
6 Методические указания по определению химического состава осадков. – Л.: Ртп., ГГО, 1980г.
7 Воздействия на организацию человека опасных и вредных экологических факторов. Том 1. –Л.: Гидрометеоиздат, 1999г.
8 Иванов А.В., Велик В.П., Власов Н.А. О химическом составе снежного покрова на юге Бурятии // Снежный покров и лавинная опасность Юго-Западного Прибайкалья. Чита: Забайк. филиал геогр. о-ва СССР. - 1973. - С. 115-122. 9 Израэль Ю.А., Назаров И.М., Прессман А.Я. – Л.: Гидрометеоиздат, 1989. – 240 с.
10 Агаджанян Н.А. Человек и биосфера.- М.: Знание, 1996.- 256 с.
11 Балацкий О.Ф., Мельник Л.Г., Яковлев А.Ф. Экономика и качество окружающей природной среды.- Л.: Гидрометеоиздат, 1984.- 198 с.
12 Грушко Я.М. Вредные органические соединения в промышленных выбросах в атмосферу – Л.: Гидрометеоиздат, 1991. – 286 с.
13 Меркулов П.И., Ямашкин А.А., Масляев В.Н. Антропогенное воздействие на географическую оболочку. – С.: Мордовский университет, 1994.- 352 с.
14 Глинка Н.Л. Общая химия. - Л.: Химия, 1987.– 718 с.
15 Юнге Х.Е. Химический состав и радиоактивность атмосферы.-М.: Мир, 1965.- 252 с.
16 Дроздова В.М., Петренчук О.П., Селезнева. Е.С. Химический состав атмосферных осадков на ЕТС. – Л.: Гидрометеоиздат, 1964. – 209 с.
17 Бондаренко Т.Г. К вопросу об электропроводности атмосферных осадков // Труды ГГО,1962.- Вып.134.- С.26-30.
18 Жаворонкина Т.К. О химическом составе атмосферных осадков // Метеорология и гидрология: - 1958.- №9.- С.18-23.
2 Алекин О.А. Химический анализ вод суши.-Л.: Гидрометеоиздат,1970.-242 с.
3 Химия окружающей среды. Учебник для ВУЗов. Под ред. Цыганкова В.Д. – М.: Химия, 1992г.
4 Э.Ю. Безуглая. Мониторинг состояния и загрязнения атмосферы в городах - Л.: Гидрометеоиздат, 1986г.
5 Вредные химические вещества. Неорганические соединения элементов I-IV группы. Под ред. Филова В.А. Л.: Химия, 1989г.
6 Методические указания по определению химического состава осадков. – Л.: Ртп., ГГО, 1980г.
7 Воздействия на организацию человека опасных и вредных экологических факторов. Том 1. –Л.: Гидрометеоиздат, 1999г.
8 Иванов А.В., Велик В.П., Власов Н.А. О химическом составе снежного покрова на юге Бурятии // Снежный покров и лавинная опасность Юго-Западного Прибайкалья. Чита: Забайк. филиал геогр. о-ва СССР. - 1973. - С. 115-122. 9 Израэль Ю.А., Назаров И.М., Прессман А.Я. – Л.: Гидрометеоиздат, 1989. – 240 с.
10 Агаджанян Н.А. Человек и биосфера.- М.: Знание, 1996.- 256 с.
11 Балацкий О.Ф., Мельник Л.Г., Яковлев А.Ф. Экономика и качество окружающей природной среды.- Л.: Гидрометеоиздат, 1984.- 198 с.
12 Грушко Я.М. Вредные органические соединения в промышленных выбросах в атмосферу – Л.: Гидрометеоиздат, 1991. – 286 с.
13 Меркулов П.И., Ямашкин А.А., Масляев В.Н. Антропогенное воздействие на географическую оболочку. – С.: Мордовский университет, 1994.- 352 с.
14 Глинка Н.Л. Общая химия. - Л.: Химия, 1987.– 718 с.
15 Юнге Х.Е. Химический состав и радиоактивность атмосферы.-М.: Мир, 1965.- 252 с.
16 Дроздова В.М., Петренчук О.П., Селезнева. Е.С. Химический состав атмосферных осадков на ЕТС. – Л.: Гидрометеоиздат, 1964. – 209 с.
17 Бондаренко Т.Г. К вопросу об электропроводности атмосферных осадков // Труды ГГО,1962.- Вып.134.- С.26-30.
18 Жаворонкина Т.К. О химическом составе атмосферных осадков // Метеорология и гидрология: - 1958.- №9.- С.18-23.
Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
б
Кіріспе
3
1
Әдебиеттерге шолу
5
1.1
Қар жамылғысы экологиялық индикатор ретінде
5
1.2
Қар жамылғысы құрамында химиялық элементтер анықтау әдiстерi
16
2
Алматы қаласының физико-географиялық сипаттамасы
24
3
Қар жамылғысының химиялық құрамының құрылуы
26
3.1
Қар жамылғысының химиялық құрамының көздері
27
3.2
Алматы қаласы бойынша ластаушы көздер
35
4
Қар жамылғысының химиялық құрамы
43
4.1
Қар жамылғысының құрамындағы катиондар мен аниондар концентрациясы
43
4.2
Қар жамылғысының құрамындағы микроэлементтер концентрациясы
47
4.3
pH көрсеткішінің жүрісі
51
4.4
Атмосфера ластану индексінің өзгеру ерекшелігі
52
Қорытынды
55
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
57
Кіріспе
Қар жамылғысы көптеген табиғи процесстерде үлкен роль атқарады. Қоршаған ортаға жасанды әсерлері ғылыми-техникалық төңкеріс дәуiрінде қарқынды және масштабты болып қалыптасуда. Маңызды қауiп-қатерi табиғи орталардың өсiретiн ластануларын ұсынады - атмосфера, биосфера, гидросфера. Осыған байланысты ең үлкен маңыздылық сапаны бақылауды мәселесі және қоршаған ортаның күйiн реттеулер алады.
Жер шарындағы ауаның қорлары өте ұлы, iс жүзiнде шексiз. Оның әр түрлi жердiң бiр бөлiктерiндегi химия құрамы аз-кем бiркелкi. Мұндай азот маңызды компоненттерден басқа, атмосфералық әртүрлi сандардағы атмосфералық ауасы басқа заттардың жиынында болады, көмiрқышқыл газ, оттек. Алғашқысы атмосфера құраушыларына жатады, жатады, ал екіншісі оны ластайды. Ластану (жанар тауларың атылуы, орман өрттері, шаңды дауыл) және антропогенді бола алады өнер кәсіп заводтардан, фабрикалардан шығатын түтін, автомобильді және теміржол транспорты, авиация. Түтiндiк және желдету газдарымен бiрге бағалы заттар және материалдардың мыңдаған тонналарын ұшады. Атмосфералық ауаның құрамындағы әсiресе үлкен өзгерiстер ауаның құрамы ендi қайта бастала алмайтын iрi өнеркәсiптiк орталықтарда болады. Бұл кейбiр қалалардың зауыт аудандары нәтижеде тұру үшiн жарамсыз болады.
Мысалы, заттар бөлiк ойлап-пiшiлген ауада қардың түрiндегi тұнбалықтармен бiргелердi жерде отырады. Қар жамылғының көзі - қар ұшқындары. Олар тозаңдар конденсациясының жанында тропосфераның суық қабаттарындаауа ылғалдылығыныңконденсациясы нітижесінде ауада құрылады, кiшкентай бөлiк атмосфера болатын тағы басқа компоненттер тұздар, даулар және өсiмдiктердiң гүлдiң аталығына соның iшiнде зиянды. Қар жамылғыны талдау сондықтан атмосфераның ластануын дәреженiң анықтауының компоненттердiң бiрлерi болып табылады. Қар жамылғыны бақылаудың жүйесi ластайтын заттардың шекарааралық және алыс тасымалдауын барлауды ортақ жүйе бөлiгi болып табылады. Тұнбалықтар ауадан әр түрлi заттардың шайылуын тиiмдi факторлар болып табылады. Бұл процесстерде дымқыл және қурап қалған түсiп қалу топырақтардың химия құрамының өзгерiсiне келтiре алады, су өзендер және суаттар. Қар жамылғысы - мұндай табиғи экосистемаларға атмосфералық жүктеме маңызды параметр сенiмдi индикатор жеке алғанда болуы мүмкін.
Қар жамылғыны кең жоспардан астам бағалауды түсiну үшiн қажеттi:
1) Атмосфераның өзгеретiн құрамы және ауа райының өзгерiстерiнiң арасындағы өзара байланыстар.
2) Атмосфераның химия құрамына ауа райының өзгерiстерiнiң ықпалы.
3) Өте алыс жерлер және олардың түсiп қалуына атмосферадағы әлеуеттi қауiптi заттарды тасымалдау.
4) Атмосфераға химиялық элементтер және жасанды әсерлердiң табиғи айналымы.
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты болып Алматы қаласының қар жамылғысының химия құрамының зерттеуi табылады. Осы бағалау ауаның қоспаларын анықтау үшiн қажеттi және қар қыс бойы жинақтаған заттар құрамын көруге мүмкіндік береді. Ол үшiн келесi есептер шешу керек:
1) Сынамалар алуды әдiстеменi меңгеру.
2) Сынақты алу.
3) Сынақтардың талдау жүргiзу.
4) Алған мәлiметтерді қорыту.
1 Әдебиеттерге шолу
1.1 Қар жамылғысы экологиялық индикатор ретінде
Судың химиялық құрамына сутегi және оттектiң бiр атомының екi атомдарының қосылуы болып табылады. Табиғи шарттардағы суында алайда, тiптен әр түрлi заттар және элементтер де үнемi болуы мүмкін. Бұл ол айналымның процессiнде, кiр басқан ауамен жанасқан ұғындырылады, әр түрлi тау және тұнба жыныстар және топырақтармен, ашытып тастайды онда химия қосындылардың мөлшері су құрамын ерiтiндiленуге болатын жиi тiптi күрделi құрамдары бар затқа айналдыруы мүмкін. Бұл құрастыру барысында метеор тұнбалары су және қардың кристаллдары тамшы-сұйық тұздардың молекуланың атмосфераларынан қылғып сияқты жуатында олардың түсiп қалуын процессте әлi бастайды, салынды зат және бактерия. Демек, тұнбалардың сапалы құрамы ол арқылы өтетiн ауаның жiктерiнiң ластануды дәрежесiнен тәуелдi болады. Ендiгәрi, жаңбыр және жасанды және табиғи су жiберулерге сулардың Талалары ағып құйылулар шара бойынша, әлi түбегейлi өзгерiстен астам олардың химия және бактериялық көрсеткiштерi атап өтедi. Атмосфераның ластануы ұғымын антропогенді және табиғи қоспалардың түсуі нәтижесінде оның құрамының өзгеруі деп түсінуіміз керек.[1]
Атмосфераны негізгі ластаушыларға көмірқышқыл газы, көміртек оксиді, күкірт және азот диоксидтері, сонымен қатар тропосфераның температуралық режиміне әсер ететін газды құрылымдар: азот диоксиді, галогенкөміртектер (фреондар), метан және тропосфералық озон жатады.
Ауаның ластану деңгейінің жоғары болуына қара және түсті металлургия, химия, мұнай-химия өнеркәсіптері, құрылыс индустриясы, энергетика, целлюлоза-қағазды өнеркәсіп, ал кейбір қалаларда от жағу орындары негізгі үлес қосады.
Ластану көздері - түтінмен бірге ауаға күкіртті және көміртек газдарын тастайтын жылуэлектрстанциялары, металлургиялық өнеркәсіптер, әсіресе ауаға азот қышқылы, күкіртті сутек, хлор, аммиак, фосфор қосындылары, қорғасын мен мышьяк қосындылары және бөліктерін тастайтын түсті металлургия, химиялық және цемент заводтары. Зиянды газдар ауаға тұрғын үйлерді жылыту кезінде, транспорт жұмысы кезінде, тұрмыстық және өндірістік қалдықтарды жағу кезінде, өнеркәсіпке қажетті жанар-жағар майды жағу кезінде түседі.[2]
Атмосфералық ластаушыларды атмосфераға түсетін бірінші реттік және екінші реттік деп бөледі. Осылай, атмосфераға түсетін күкіртті газ су буымен әрекеттесетін және күкіртті қышқыл тамшыларын түзетін күкіртті ангидридке дейін қышқылданады. Күкіртті ангидрид аммиакпен әрекеттескенде аммоний сульфаты кристалдар түзіледі. Осылай, ластаушы заттар мен атмосфера компоненттері арасындағы химиялық, фотохимиялық, физико-химиялық реакциялар нәтижесінде басқа екіншілік қасиеттер түзіледі. Планетадағы пирогенді ластаушылардың негізгі көзі болып жылу электрстанциялары, металлургия және химиялық өнеркәсіп орындары, жыл сайын өндірілетін 170% қатты және сұйық жанар-жағар майды қолданатын тұрғын үйді жылыту орындары табылады.[3]
Пирогенді түзілістердің негізгі зиянды қоспалары келесілер:
1) Көміртекті заттардың толық емес жануы кезінде алынатын көміртек оксиді. Ауаға ол қатты қалдықтарды жағу кезінде және өндірістік орындар тасталымдары жағу нәтижесінде түседі. Жыл сайын атмосфераға бұл газдың 250 млн.т түседі. Көміртек оксиді атмосфераның құрылымды бөліктеріне белсенді әсер ететін және планетада температураның жоғарлауны әкелетін, парниктік эффектке әкелетін қосынды болып табылады.
2) Күкіртті ангидрид күкіртті жанар-жағар майдың жану кезінді және күкіртті руданы өндіру (70 млн. т. жылына) кезінде бөлінеді. Күкірт қосындыларының бір бөлігі органикалық қалдықтардың таулы рудалы аймақтарда жануы кезінде бөлінеді. Химиялық өнеркәсіптің түтінді факелдерінен күкіртті қышқыл аэрозольдерінің түсуі төмен бұлттылық пен ауаның жоғары ылғалдылығы кезінде бақыланады. Қара және түсті металлургияның пирометаллургиялар өнеркәсіптері, сонымен қатар жылу электр станциялары (ЖЭС) жыл сайын атмосфераға ондаған миллион тонна күкіртті ангидрид тастайды.
3) Күкіртті сутек және күкіртті көміртек атмосфераға күкірттің басқа қосындыларымен бірге немесе бөлек түседі. Тасталымның негізгі көздері болып қант, коксохимия, мұнай өңдеу өнеркәсіптері табылады. Атмосферада басқа ластаушылармен әрекеттесу нәтижесінде күкіртті ангидридке дейін қышқылдануы мүмкін.
4) Азот оксидтері, тасталымның негізгі көзі болып азотты тыңайтқыштар, азотты қышқылдар және нитраттар, анилинді бояғыштар, нитроқосындыларын, жібек, целлуоид шығаратын өнеркәсіп орындар табылады. Атмосфераға түсетін азот оксидтерінің саны жылына 20 млн. т. құрайды.
5) Хлор қосындылары атмосфераға тұз қышқылын, хлорлы құрамды пистицидтерді, органикалық бояғыштарды, гидролизді спиртті, хлорлы әкті, соданы өндіретін химиялық өнеркәсіптерден тасталынады. Атмосферада хлор молекулалары қоспалары мен тұз қышқылы буы кездеседі. Хлор токсинділігі қосындылар түрі мен олардың концентрацияларымен анықталады.[4]
Ең алдымен, кальций және саны оның қаттылығын анықтаған магни сонымен бiрге хлоридтарға және сульфаттарға жататын басқа минералды Қосулардың мазмұнының мүмкiндiгiне тұзда көрсету керек суда көрсету керек болатын органикалық емес Қосулардың арасында. Су ортасының тұрақты ингредиенттерiнiң бiрi темiр болып табылады, цинк тағы басқалар сонымен бiрге суда мәлiм бола алады мұсатыр, азотты және бар болуы белокты заттардың суды ластанудың көрсеткiштердiң бiрлерi қызмет көрсететiн азотты қышқылдар тұзда, фтор, стронци, мышьяк қорғасын, селен, молибден, мыс, Маргандық, соның iшiнде берилли, былайша былайша кейбiр микроэлементтер. Ашық су бастауларында болады органикалық байланыстар iстей баста әр түрлi науалармен бiрге қолға түсетiн су организм болатын. Әйтеуiр, ерiтiлген оттектiң бар болуы сулар газды құрам үшiн тән, күкiрт сутек, көмiрқышқыл газ.
Кей мерзiмдерде ластанудан атмосфераның қорғауы бойынша жұмысты ұйымдастыруды жақсарту атап өту керек. Өте маңызды қолайсыз метеорологиялы шарттардың мерзiмдерiнде лақтыруларды реттеу бойынша шаралардың жоспары бөлiм бойынша Пдв том росгидрометтiң бөлiмшелерiнiң келiсуiндегi қатысу болып табылады. Келiсу қауiптi шарттар туралы ескертулердi берiлуге кәсiпорындармен шарт жасасумен байланады.
Кемшiлiктерге қалалардағы ауа алабының күйiн жақсартудың мүмкiндiктерi болжам есебiнен емес толық жүзеге асырылатын және нмға мерзiмдерде ауаның ластануының биiк деңгейлерiнiң сақтап қалу болған жату керек. Нмға мерзiмдерде қауiптi оқиғалар пайда бола алатын ауаның ластануының биiк деңгейi бар қатарда өнеркәсiптiк қалалары жұмыс осыған дейiн жүргiзiлмейдi. Ауаның ластануының маңызды көз болатын көп кәсiпорындар нм мерзiмдерде лақтыруларды реттеу бойынша шаралар өткiзбейдi.
Негiзiнен, түбегейлi қиындықтар неткенмен, жұмыс казгидрометтi желiдегi нмi мерзiмдерде ластанудан ауаның ластануының болжамы және атмосфераның қорғауы бойынша созылады. Бұл жұмыстардың ары қарай сапаны жақсартуы үшiн негiз болып табылады және олардың тиiмдiлiгiнiң жоғарылатуы бойынша, табыс КР қалаларындығы ауа алабының күйiн нақты жақсартуы.[5]
Атмосфера мен қар жамылғысында кездесетін ластаушы химиялық элементтер туралы нақтырақ тоқталатын болсақ, атмосфераға кальцидiң түсуiнiң негiзгi көздерi - цементтердiң табиғи қосулардың өңдеуi, өндiрiсi, сарқынды су (қағаз, химия, шыны, химия-фармацевтикалық, терi, лак бояу) өндiрiстер; кальци көп тұрмыстық науалар кiр жуатын ұй болады.
Кальцидiң маңыздылау сандарының саңылаудық және ауыз суды қаттылық осы үлкеюден қолдануда цемент және бетонды сыйымдылықтар орын алуға сабақтас түсуi, тұрба және қоймалар.[6]
Сульфаттар атмосфералық тозаңның құрамдарында болады, атмосфера қалалар, (металлургиялық, химия, тоқыма, азық-түлiк, терi, шыны) өнеркәсiптiк кәсiпорындардың сарқынды суларындағы, әуе бөлмелердiң әуе өндiрiстiк ортасы. Натрий, аммонидың сульфаттарымен жиiрек кездеседi, кальци.
Сульфаттардың қалалық аймақтың атмосферасындағы орташа шоғырландыруды орташа 1-10 мкгм3 құрайды.[7]
Күкiрттер көбiнесе (VI ) күкiрттiң оксидiнiң түрiндегi қоршаған ортаға түседi. Қаланың атмосферасындағы SO2дiң болуын мерзiм сағатты 3пен 5пен аралығындағы құрайды.
Биiк ылғал тартқыштықтың арқасында (VI) күкiртiнiң оксидi атмосфераның паромын су перiсiмен жылдам сезiнедi және қышқылдың сұрымен тозаңданады. Оның ұзақ уақытын аласа салыстырмалы ылғалдықтың жанында ауада бола алады, жанында биiк - астына төселген беттi отыру.
Аласа бұлттылық және биiк ауа ылғалдылықтың жанында күкiрттiң оксид болатын химия кәсiпорындарының үй әулиесi алауларынан қышқылдың сұрымен аэрозоль түсiп қалу әлденеше атап өттi.
Сульфаттар топырақтар, бөлшектермен дәл осылай атмосфераға желге қақтырудың нәтижесiнде теңiздегi түседi тұзда, автокөлiктердiң газдарының газ шығаруларымен.
Тұнбалықтардағы сульфаттардың мазмұниды мглдi 1мен 10мен аралығындағы құрайды.[8]
Хлор араласқан қышқылдың түрiнде немесе гипохлориттiң ион болмаған хлор еркiн сары жасыл түстi iсiктер деп аталуға қабылдалған. Түрде () хлорамин қазiргi хлор сонымен бiрге үш хлорлы азотты түрде, сары жасыл түстi iсiк сабақтас болып деп атайды. Ортақ хлор - бұл еркiн және сабақтас хлордың сомасы.
Еркiн хлор ауыз суды дезинфекция үшiн жиi қолдану жеткiлiктi. Хлор өнеркәсiптерде қағаз өндiрiсiнде Ақтауда қолданады, инсектицид ерiткiштер, түстi металлдардың кендерiнiң хлорлайтын күйдiруi үшiн тоназытқыш қоюларда арамтамақтардың жоюы, металлургияда үшiн, пластмасса, өндiрiс мақта.
Атмосфераға хлордың түсуiн негiзгi көз - суды тазартудың жанында хлорлы тұздардың электролизы, жаппай лақтырулар, өртеу хлор болатын өнiмдер. Атмосфералық ауадағы хлордың орташа шоғырландырулары 1мен 3пен аралығындағы толқиды, 7 мгкуб.өнеркәсiптiк кәсiпорындарға м сары жасыл түстi iсiктердiң атмосфера өте кiрлеп қалатын химия-фармацевтикалық, металлургиялық, целлюлоза-қағаз жату керек.
Қоршаған ортаға мыстың түсулерi негiзгi көздермен (өнеркәсiптiк лақтырулар, сарқынды су, қалдық) түстi металлургияны кәсiпорындар болып табылады. Атмосфераға мыстың техногендi түсулерiн жылғы көлем 0, 09 мгкуб-шi мыс қаланың атмосферасындағы Орташа шоғырландыру 56 мың өйткенiнi құрайды.[9]
Табиғи да, жасанды да қоршаған ортаға хромның түсуiнiң көздерi бола алады.
Болатын хромды табиғатта үш валенттi күйде, қоршаған ортадағы алты валенттi хром iс жүзiнде әрдайым кездеседi адамның шаруашылық жұмысы толық нәтижесi болып табылады.
Қоршаған ортаға хромның түсулерi бас жасанды көз цементтiң өндiрiсi бойынша кәсiпорындар болып табылады, шыны өндiрiсi, автомобилдiк, тоқыма, терi, азық-түлiк және химия өнеркәсiп металл өңдеушi қара металлургия, отын жағу.
Кәсiпорындардың күлдiң түрiндегi өнеркәсiптiк қалдықтары, шаң көтер, күйiндi, шлам маңыздылау сан хром ластануларын өз құрамдарында болады. үлкен сан өнеркәсiптiк науалары бар су объекттерiнде түседi.[10]
Хромның Қосу қоршаған ортасының ластанулары негiзгi табиғи көздермен өрттер көлемдi Лесноелер болып табылады, өнiм жанар тау қызмет. Хромның туған жерi (хромы бар минералдар тағы басқалар серпентинит) жыныстардан үлкен оның шоғырландырулары шаймалаудың нәтижесiнде бола аладуға бар болатын аудандардағы су.
Хром дәл осылай бiраз организмдар және өсiмдiктердiң жiктеуiн процесстегi суларға түседi.
Бұл табиғи көз, айырмашылықтарда дегенмен бiр емес жасанды, адамның денсаулығы және малдар үшiн қауiп-қатер ұсынар едi хромның осындай мөлшермендерi әкелмейдi. [11]
Cутегiнiң иондары және (рН ) су иондар
Су ерітіндісінің қышқылдылығы оның құрамында Н+ сутектің оң иондарының болуымен анықталады және C(H+) (мольл или гл) ерітіндісі бір литр осы иондардың концентрациясымен сипатталады. Су ерітіндісінің сілтілілігі ОН - гидрооксиль ионндарының болуымен анықталады және C(ОН) олардың концентрациясымен сипатталады.
Тәжірибеде ерітіндінің қышқылдық (немесе сілтілік) дәрежесі рН сутектік көрсеткішпен сипатталады. Ол сутектік иондардың молярлы концентрацияларының теріс ондық логарифмі болып табылады:
рН = - lgC(H+), (1)
Жауын-шашындардың аз минералдануы кезінде олардың жер бетіндегі қышқылдығы ауадағы екі оттекті көміртектің болуымен анықталады. Сондықтан рН мөлшері 5,5 жақын және тең салмақты деп саналады.
рН деңгейіне байланысты жауын-шашындарды бірнеше топтарға бөлінеді:
1) Қатты қышқылды pH-4.
2) Аз қышқылды pH-4,5-5.
3) Нейтральды pH-5,6-5,8.
4) Аз сілтілі pH 6.
Қышқылдылық көрсеткішін анықтау үшін әр түрлі pH - метрлер қолданылады. Ортаның сипатын анықтаудың қарапайым әдісі болып химиялық заттардың индикаторларын қолдану табылады. Олардың түстері pH ортаға байланысты өзгереді. Көп тараған индикаторлар - фенолфталеин, метилоранж, лакмус, сонымен қатар қызыл орамжапырақ пен қара қарақаттан табиғи бояғыштар жатады Негiзiнде сутектi иондардың суындағы мазмұнмен көмiр қышқылының шоғырландырулары және оның иондарының сандық байланысымен анықталады. Көмiр қышқылын суда диссоциациялайды:
H2CO3=H+HCO3 (2)
көмiртектiң ерiтiлген екi тотығының үлкен сан болатын қар сулары сондықтан алады, қышқыл реакциясын. Сонымен бiрге (Нсо3 ) Саның гидрокарбонаттарының диссоциацияларының жанында Нсо3 иондар құрастырады. Олардың шоғырландыруын үлкею гидролиз рНны үлкеюге салдарынан бағытталды:
НCO3=H2O=H2CO3=OH (3)
Сутегiнiң иондарының көздерiмен (күкiрттi, ортофосфор) суға Тала болатын басқа қышқылдар сонымен бiрге болып табылады. Ауыр металлдардың тұздарының гидролизы Медиолар, тағы басқа металлдар атмосфераға бездiң сульфаттарының маңыздылау санын тигiзетiнде жағдайлар сол алюмини мәнi болады. Сутегiнiң иондары гидролиздың нәтижесiнде адыраяды:
(OH) Fe+2H2O=Fe 2+2H (4)
(рН) сутегiнiң иондарының шоғырландыруын шама жауын-шашындардағы 4,6 - 6,1аралығында әдетте толқиды.[12]
Биологиялық әсер
Адам қызмет төңкерiстiң ғылыми-техникалығының дәуiрге геоэкология процесстердiң масштабы алады, жерде табиғи биогеохимиялық циклдердiң өзгерiсiне, биосферада экологиялық тепе-теңдiктiң бұзушылығына алып келедi, өз кезегiнде, өзi адамда бiлiнедi. Адамның денсаулығының деңгейi оның мекендеуiн ортаның сапасынан едәуiр дәрежеде тәуелдi болады. Қоршаған ортаның факторларын көп ғалымдардың ойыншасына 18-20% адам денсаулық жағдайларын анықтайды.
Табиғи қорларға, сонымен бiрге өндiргiш күштердiң дамытуын табиғи ортаны қорғау қызметiндегi кемшiлiктерi, бекiп қалған тұтынушы жолының жиналған он жылдықтарымен экологиялық қауiптi аймақтарды жасауға, адамдардың денсаулығының нашарлауы, (табынғыштықтың деңгейiне, халықтардың көшi-қон, өмiрдi ұзақтық) демографиялық мiнездемелердiң өзгерiстерiне тиiстi экологиялық зардаптардың есепке алуысыз келтiрдi.
Тыныс мүшелерiнiң жүйенiң ауру-сырқауын құрастырудағы атмосфералық ауаның ластануын ықпалдың еншiсiн 20% құрайды, қан айналуды жүйе - 9%.
Қалалық шарттардағы ластануын өте биiк индекс ауыр металлдар және көмiртектiң оксидi бойынша алынған. Ең үлкен еншiнiң лақтыруларын құрылымда күкiрттiң қос тотықтарын құрайды - 35%, (шаң ) қатты зат және көмiртектiң оксидi - 30%, көмiртек - 1, 2%, азотты оксид - 0, 9%.
Дәл қазiр, өндiргiш күштердiң шапшаң дамытуы және тың энергетикалық қуаттардың игеруiнде, биосферадағы биогеохимиялық миграция және заттардың шоғырландыруының процесстерi адам организм ауыз сулардағы химиялық элементтердi мазмұнның жаңа деңгейлерiне орайлануға үлгермейтiнiнi жылдам соншама ағады, азық және ауа.
Тұрғынның денсаулық жағдайы қоршаған ортада құбылыстардың күрделi кешенiнiң шағылысуы болып табылады. Оның құрастыруын процесске биологиялық, жасанды, табиғи-климаттық тағы басқалар факторлардың бiр қатары ықпал етедi[13]
Кальций ең маңызды биогендiк элементпен, оның зиянды әсерi болып табылады керемет үлкен дозалардағы тек қана организмға түсуде болуы мүмкiн. Түрде шаң көтер немесе кальцидiң Қосу аэрозольсi терiге күштi күйдiретiн әсер және шырышты қабықтарда болады. Әсiресе қауiптi, белоктердiң еруi, кездемелердiң түршiгуi дымның сүрiгiнен жұтуы майлардың сабындауында тұратын әсер. Терең тыныс жолдар сонымен бiрге шайқасады және әсiресе жеңiл.
Кальцидiң Қосулары үнемi топырақта және табиғи сулар, сонымен бiрге малдар және өсiмдiк организмдарда болады. Өсiмдiктер кальцидiң топырағынан көп еселi алады, алайда, топырақтардың бұл элементтiң қатынасындағы жүдеу сирек салыстырмалы байқалады.
Карбонаттар қатысуымен болғандықтан, сульфат және кальцидiң басқа аниондарының қатары мықты құрастырады iшiне сыйманан, бойынша қатты талаптар кальцидiң мазмұныды суларға көрсетедi.
Сульфаттар күкiрттiң күрделi айналымдарында белсене қатысады. Бактериялардың олары оттек жоқ болғанда сульфатредуцирующихтың әсерiнен күкiрт сутек және оттектiң табиғи суында сульфаттарға дейiн жаңадан қышқылданатын сульфидтерге дейiн қалпына келедi.
Өсiмдiк және малдар белокты заттың құрастыруы үшiн ерiтiлген сульфаттарды суларда алады.
Сульфаттар аз улағыштық, ушықтыратын эффекттермен ие болады. үлкенi сульфаттардың мазмұниды органолептикалық су қасиеттердi нашарлатады және адам организмдарға физиологиялық әсер етедi. Олары қабылдауында iшiне осмот iш өткiзетiн сияқты жұмыс iстейдi, және де улы эффект салдарынан ақырын сору және тез әсерi әдетте байқалмайды.
Топырақтың бет түскен негiзгi сульфаттардың бiр бөлiктерi (20 смдерге дейiн тереңдiк) топырақ профильнiң жоғарғы бөлiгiнде және мазмұн оларды жығылмай тұрады бастапқы формада жылдың iшiнде болып қалады. Демек, өсiмдiктердi қылғиды топырақтағы сульфаттардың бiр бөлiгiн айғыздаймын сульфаттардың жинақталуын процесс жүредi.
Мыс белсендi микроэлементтер, қатысушы өсiмдiктердiң азотын меңгеру ықпал ететiн фотосинтездердiң процесстерiндегi санына жатады. Кемшiлiк топырақта Медиолардың мазмұниды белоктердiң синтезiне терiс ықпал етедi, май және витамин және өсiмдiк организмдардың бедеулiгiне мүмкiндiк туғызады. Сонымен бiрге, Медиолардың мол шоғырландырулары организмдар өсiмдiкке және малдар қолайсыз әсерлерде болады.
Мыс және оның Қосуы топырақ микрофлора үшiн тiптi улағыштық. Мысты құмдақ топырақтың ластануы нитридтейтiн бактериялардың белсендiлiгiнiң езушiлiгiне келтiре алады. Мыс азотты минерализацияны елеулi баяулатады.
Молдық оны топырағында өсiмдiктерде, кемшiлiктi хлороздың дамытуына бағытталды өнiм және биiктiктi төмендетедi. Медиолардың Қосулары су фаунасы және флораның барлық өкiлдерi үшiн тiптi улағыштық. Тұщы су полиптар және сүлiктерге ең төменгi шоғырландыруларда опат болады.
Мыс адам организмда кешендi органикалық байланыстарды түрде негiзiнен болады және қан жасау процесстерiндегi маңызды рөлдi ойнайды. Туралы адам Медиолардың организмында кемшiлiкте мешелмен жиi кездеседi. Сiрә, шешушi рөл Медиолардың молдығының зиянды әсерiнде SHмен (II ) Сu реакция ойнайды - ферменттердiң топтарымен. Тербелiстермен жоғарғы тыныс бекiтуiрек және iшек-қарын тракттiң шырышты қабығындағы қатты түршiгуiнде Медиолардың мазмұнып, кездемелердiң белоктерi бар реакциясына кiре болады.
Мысты созылмалы интоксикацияның жанында және оның тұздарымен жүйке жүйесiнiң функционалдық бұзылулары болуы мүмкiн, жара басып кету қалқаның Носовасы, функцияларды бұзылыс бүйректер және бауыр.
Хром барлық өсiмдiктердегiге қатысады, бiрақ ол эссенциялық элементтiң олары үшiн болып табылғанын дәлелдемеген. Мүмкiн, үш валенттi хромның бiразы не өсiмдiктердiң өсуi және фотосинтездiң процессiн жағдай жасайды, хлорофилл қаймақшытады. Бет арқылы, түбiрлiк жүйесi арқылы хром, сонымен қатар заттардың көпшiлiгi, өсiмдiктермен, жапырақтар сiңе алады. Бөлiмшелердiң соруларынан хромның бiраздары тасымалданады, дегенмен форма хелатированная барлық өсiмдiк арқылы тасиды.[14]
РН шама - су және топырақтың ең маңызды сапа көрсеткiштерiнiң бiрi.
Сутегiнiң иондарының шоғырландыруы табиғи су болып жататын химия және биологиялық процесстер үшiн үлкен мәндi алады. РН шамалар су өсiмдiктерiнiң дамыту және тiршiлiк әрекетi, элементтердiң миграциясының әр түрлi формаларының орнықтылығы, металл және бетонға суды агрессивтi әсерге тәуелдi болады, улағыштық. Сонымен бiрге суды рН шама биогендiк элементтердiң әр түрлi фораларын айналудың процесстерiне ықпал етедi.
Топырақтағы сутегi иондардың мазмұниды өсiмдiктер тiршiлiк әрекетiне ықпалы тяды. Протондар топырақтың қышқылдығы ескерте топырақ құрамына кiредi - сорып алатын кешен. Өсiмдiктердiң әр түрлi топтары тек қана нақтылы қышқылдығы бар топырақтарда бар бола алады, сондықтан бұл көрсеткiш ауыл шаруашылығында қолданылады.
Хлор түрдегi ауыз суға еркiн түседi, дезинфекция үшiн, немесе өнеркәсiптiк кәсiпорындармен сарқынды суларды лақтыруда. Организмдағы үлкенi шоғырландырудың жанында асқазан секрецияның езушiлiгiне мүмкiндiк туғызады, кiшiрейту диурез, жүрек аурулары бар аурулар және бүйректер үшiн ерекше зиянды көрсететiн тағы басқа бұзушылықтарды артерия қысымының жоғарылатуына. Мына барлық әсер етулер дегенмен тек қана ауыз судағы хлоридтардың шоғырландыруының жанында, олардың дәмдi сезiнуiн артық табалдырық пайда бола алады.
Хлор организмға терiс жұмыс iстейдi. Ол ушықтыратын және күйдiретiн әсерде кездемелердiң некрозы шақыра болады, екiншi инфекция ендiгәрi қосыла алған содан соң алғашқы токсико - химия қабынуы. Ортақ сырқаттану ептеген шоғырландыруларда шақырады. Организмға үлкен дозалардың түсулерiнiң жанында күштi жөтел көрiнiп қалады, қан қақыру, ентiкпе, ауру және кеудедегi қымсынуы.
Жапырақтардағы хлордың жинақталуы қалалар және осы маңай өнеркәсiптiк кәсiпорындардың автомагистральлерi бойлай өсiрiлетiн өсiмдiктердiң сәндiктiң жоғалтуының себептердiң бiрлерi болып табылады. Канадалық, Белайдың қарағанын жылауық, теректi талды хлордың әсерiне өте орнықты, тегiс оппалады.
Экономикасының өзгертiлуi жаңа экономикалық құрылымдарда максимал пайдаларының алуды қағидасының басымдылығы және табиғи қорлардың экстенсивтiк әдiстерiнiң ұзартуына табиғи ортаға қысымның үлкеюiне байланысты келтiрдi. Айналадағы ортаны қорғау және тиiмдi табиғатты пайдаланудың сұрақтары шарттар бұл тұрғын мәселелердiң пайда болуды экономикалық жағдайдың қатты нашарлауы артынан екiншi жоспарға көбiнесе жылжып отырады.[15]
Экологиялық тәуекелдiк қолданылатын технологиялардың кемелiне жетпегенi артынан үнемi өседi, аласа ғимараттардың тазартуды аласа тиiмдiлiгi, тозу жабдық.
Қоғамдық денсаулықтың медицина - демографиялық көрсеткiштерiнiң әлеуметтiк - гигиеналық төлқұжат берудi әдiстiң институт өткiзiлген салыстырмалы бағасы сияқты тұрғындардың денсаулық жағдайы қанағаттанарлықсыз мiнездейдi. Қоғамдық денсаулықтың медицина - демографиялық компонентiнiң бағасы өткендi шолатын соңғы 50 жылдарға оның құрастыруының негативтi тетұрғын демографиялық қарттықтың биiк деңгейiнiң кезеңiне өттi:
1) Оның жас шамасына байланысты құрылымының регрессивтiк түрi құрастырды.
2) Балиғаттық жастардағы ер-әйелдердi санның байланысының көрсеткiштерi дисбаланстарға тенденцияны алады.
3) Ап-аласа балалардың еңбек етуге қабiлеттi жасты тұрғынның жүктемесiнiң деңгейi құрастырды және биiк - қарттармен.
4) Алалық, брутто және нетто табынғыштықтың коэффициенттерiнiң динамикасын көрсететiн халықтың ұдайы өсуiнiң тарылтылған түрi құрастырды - коэффициенттер, тенденцияларын көрсетедi. Тұрғынның табиғи кемуi созылады және депопуляцияның процессi екпiндейдi.
Денсаулық жағдайында және медицина - демографиялық процесстердiң келесi негiзгi тенденциялары соңғы жыл iшiнде ерекшелеуге болады:
1) Дүниеге келуге қарағанда көбiрек өлетiнде халықтың табиғи өсiмiнiң терiс мәнiнiң түбегейлi өсуi;
2) Арақаттардан еңбек етуге қабiлеттi жастағы тұрғынның өлiм-жiтiмiнiң үлкеюi тұрғынның қартаюы, егде адамдардың еншiсiн өсу, қайғылы жағдай және тағы басқалар.
3) Қарқын және табынғыштықтың деңгейлерiнiң төмендетуi.
Табиғатқа ластайтын заттардың биологиялық және химия әсерiнiң ерекшелiктерiне байланысты, ол оның ұзақтығы және қарқын, денсаулыққа ластануды ықпалдың екi түрi адыраяды:
1) Кездiк эффект - барлық өткiр iшек инфекциялары, (төмен сапалы ауыз су, улы тұмандармен арандатады) бронхоаллергизмамидың ауруларды жарқ етуi былайша.
2) Артқа қалдырылған эффект - белгiлi бiр уақыт арқылы айқындалады, ауруларды сипат бойынша екi шағын топта жiктеледi:
1) Ерекше әсер - нақтылы ластағыштармен байланған.
2) Арандататын әсер - таралған (созылмалы ) ауруларды жиiлiктiң үлкеюi; ортақ ауру-сырқауды жоғарылатуда өрнектеледi - созылмалы ауруларды асқынуды өсу, созылмалы аурулардың санының үлкеюi, қарсы түрiнгiштiктiң кiшiрейтуi, дене құрылысының өсiп-жетiлу және қайта жасау функция, бейiмделудi бұзылыс.
Химия канцерогендерiнiң лақтыруларының бүгiн тексерiлетiн атмосфералық ауалардағы мазмұнының деңгейлерi егденi қатерлi жаңа түзiлiмдердiң қосымша ауруды 1, 6 жағдайына дейiн шақыруға қабiлеттi. Зерттелетiн химия канцерогендерiнiң жылдық орта мөлшердегi деңгейлерi сәйкесiнше сәйкесiнше 34 - және әсердiң 70-жазғы экспозициясы жанында 9, 2 қатерлi жаңа түзiлiмдердiң 19 жағдайларына пайда болу шақыру қабiлеттi. Тексерiлетiн заттардың барлауын жүйелерде канцерогендiк тәуекелiнiң құрастыруындағы бастаушы рөлi, (65, 4%) бензолға жатты, алты валенттi (19, 1%) алты валенттi хромға, және (14, 2%) күйеге.[16]
Сынамалар алудың ережелерi
Сынамалар алу қардағы қорды максимал жинақталуын мерзiмге егде бiр рет өндiрiп алады - наурыздың I-II онкүндiгiне.Қарлар таңдау үшiн келесi қосалқы құрылымдар және материалдарды қолданылады: қар өлшегiш, полиэтилен қардың сынақтары үшiн 10-12 текше дм. немесе қақпағы бар полиэтилен шелегi сыйымдылықтың полиэтилен пакеттерi, қар өлшегiш қар өлшегiш тақтайша; полиэтилен қабыршағы - 50 х50-шi өлшемiмен шелектiң қақпағына астарды қара.
Әрбiр бөлiмшедегi қардың сынағы бiрнеше нүктелердегi анықтауы үшiн алған қарлар жеке керндердi бiрлестiредi. Сынақ осы бөлiмшедегi қар жамылғыны орташа биiктiктердi жуық шамамен мiнездейтiндей етiп таңдауды нүкте таңдауға керек. Керндердiң сынағындағы 60iрек санды Жамылғы биiктiгiнiң жанында аз үш болуы керек қара. Қардың әрбiр кернi қар жамылғыны толық тереңдiкке ойып кеседi. Жердiң бөлшектерiнiң қар өлшегiштi басып алуы бой жасыру керек. Полиэтилен шелегi немесе пакетке қарлардың төгудi алдында жер және өсiмдiк қосындылардан қар өлшегiштiң қар аяғы және қар кернi мұқият тазалауға керек. Қолдармен шелек немесе пакеттегi қардың тығыздауы полиэтилен қабыршағы арқылы рұқсат етiледi.
Бөлiмшеде таңдауда келесi мәлiметтердi бекiтедi: (бөлiмшенiң атауы) сынамалар алуды орын, қардың орташа биiктiгi, сан сынамалар алуды орын керндер, бар болу немесе қара сулардың жоқтығы немесе тақырлалған бөлiмшелер осы маңай.
Алдын ала өңдеуге келесi негiзгi талаптардың көрсетедi: ерiту және фильтрлеуге сынақтың барлық көлемiн жатады, орындау фильтрлеудi операция қардың ерiтуi кезде тiкелей өткiзу керек, ыдыс қабырғаларында өйткенi суды Тала сақтауында 4-5 сағат iшiнде, бетте, көмiрсутек Қосулардың ағызылмайтын семiз қабыршағы, көмiрсутек Қосуларға талдау үшiн сынақтың жарамсыздығына алып келген және басқа ингредиенттердiң сынағындағы шын мазмұн бұрмалайтын қатты бөлшектердi майда бөлшектенген фракцияның елiктiргiш бөлiгi құрастырады. Сүзгi шұңқырдың қабырғасына тығыздап тiрелуi, оған фильтрлеу уақытында тиiсуi керек мүмкiн емес. Сүзгi бұзылудан аман болу үшiн оның түйiртпек ерiмеген қардың дәл тигiзуiнен қоруыштау керек.
Сонымен бiрге, қар ерiтулер үшiн олардың iшiнен iскектер стақандарда көтередi бұтақша, жапырақтар, қылқан жапырақтарды таңдап лақтырып тастайды, шөп өсiмдiк қалдықтар тағы басқалар. Олардың сүзгiнiң бетiнен таңдалсын мүмкiн емес. Iрi жеке өсiмдiк қосындылар суды Таладан стақанға алу керек, олар өйткенi жасанды ластануды құрама бөлiктер болып табылмайды. Қардың ерiтуi бөлме температурасының жанында өндiрiп алады. Стақандардағы қардың алғашқы үлесiнiң процессiнiң үдеулерi үшiн 40нен жоғары емес градустардың температурасының жанында су қобдиына сәл жылытуға болады. Фильтрлеудi процесс бөлме температурасының жанында қарды еруге қарағанда әдетте ақырынырақ жүретiндiгiнен, қардың ерiтуiн суды бiрiншi үлестiң бiлiмдерiнен кейiн жылдамдатсын шықпайды.
Ол стақандардағы судың Тала жинақталулары шара бойынша сүзгiлерге қотарады. Сонымен бiрге шұңқыр не аспайтын сумен толтырылу үшiн қадағалауға керек? биiктiктер. Толтыру оны өлкелердiң ретсiз құюларына дейiн. Сулар құйылыста қасықпен немесе шыны шыбықпен стақандағы қар жұмаршағы тiзгiндеу керек.
Сүзiлген суды полиэтилен шөлмектерiнде және дайын талдауға су такомалардың талайдың түрлерiнде құяды.[17]
1.2 Қар жамылғысы құрамында химиялық элементтер анықтау әдiстерi
Әдiс кальцидiң иондарының қабiлеттiлiгiнде негiзделген түрдiң аз диссоциациялалған (рН 12-13 болғанда) орнықты қосылуы трилономмен құрастырар едi. Мурексидтi индикаторы бар кальцидiң иондары қызыл түстiң кешенiн құрастырады. Бұдан әрi еркiн индикатордың түске бояуына дейiн трилономы титрлер едi.
Анықтау барысы суды 100 мл пипеткамен конустық колбаларға өлшеумен басталады, 4 н-шi 2 млдерге толық құйылады. Натридың гидроксидiнiң ерiтiндiсi және мурексидтi қурап қалған индикатордың 10-15 мгi. Сынақты қызылдан күлгiлiне түске бояуды өткелге дейiн трилоном кедергi жасауда титрлер едi. Мгке Са иондардың құрамы формула бойынша табуға болады:
Сх=с*nV1000, (5)
мұндағы:
С - трилоном ерiтiндiнiң қоюлығы,
n - мл болып табыл трилонаның сынақтың титрлеу кеткен ерiтiндiсiнiң көлемi,
V - мл анықтау үшiн алған сынама көлемi.
Анықтаулар үшiн реактивтердi пайдаланады:
1) Мурексид индикатор Б.
2) Трилонасы ерiтiндiсі (аммонидың қызыл бояуы) 0, 2 г мурексид 100 г хлорлы натридан келiде NaCl уқаланады. Қара шыныдан шыны сауытында сақталу керек.
3) NaOH-шы зәрлi натридың ерiтiндiсi. 80г NaOH мембрана колбасында тазартылған суда 1 лге ашып тастайды және таңбаға дейiн көлемдерiн жеткiзедi.
Әдiс барийдың хлориды бар сульфатты иондарының өзара әрекеттесу құрастыратын сульфаттардың BaSO4 тiң түрiнде анықтауда негiзделген:
Ba +SO4 =BaSO4, (6)
BaSO4 - жүзiндiлер түрдегi майда дәндi тұнбасы.
Анықтауда суды сынақтың 50 млi кюветтерде құяды, барийдың хлоридтарына толықсытады, талданатын ерiтiндi туралы араластырып жарық өлшейдi, реактивтердiң қосымшасысыз, (530 нмдi толқын ұзындығының жанында) DR-2000нiң спектр фотометрiнде.
Меркуметрлік анықтау әдiс дифенилкарбазон 2 индикатормен (NO3) Hgнiң азотқышқыл сынабының ерiтiндiсiнiң хлордың иондарының титрлеуiнде негiзделген. Сынабының иондары аз диссоциациялалған HgCl2-ге хлоридтарын титрлеуiнде ұластырады, молдық оларды индикаторы бар реакцияға күлгiл түсiнiң кешенi құрастыра кiредi.
2=HgCl2+2NaNO3-тiң (NO3) 2NaCl+Hg үлкен мән титрлелетiн ерiтiндiнiң рНсi шама алып жүредi. Хлорид емес ион емес, боялған кешеннiң бiлiмi үшiн рНның аласа мәндерiнде сынаптың иондарының үлкен молдығы керек болғанында боялған кешеннiң рНның биiк мәндерiнде ерiтiндiде бар болатында құрастырады.
Анықтауда 50-100 мл көлеммен Clдың кемiнде 0, 2 мг болатын суларды сынақты су қобдиына фарфор Чашкелерiнде құрғағанша қайнатып шығарады. Тұнба HNO3тiң ерiтiндiсiнiң 0, 5 млiне кедергi жасауда шыны шыбықтармен ашып тастайды, этил спиртының 2 млдерiне толықсытады және 3-4 индикаторларды тамшылады. 0, 005 н титрлейдi. сары күлгiлге түске бояулар (NO3 ) Hg 2 өткелге дейiн ерiтiндiсiмен.
Есептеу млл-ға мл және Сх-қа Сэ хлоридтардың мазмұниды формула бойынша табады:
1000V-шi Сэ=Nn (7)
1000*35, 45V-шi Сх=Nn, (8)
мұндағы:
N - 2-шi (NO3 ) Hgнiң ерiтiндiсiнiң валенттілігі,
n - 2 млдiң (NO3 ) Hgнiң сынақтың титрлеу кеткен ерiтiндiсiнiң көлемi,
V - анықтау үшiн алған млдың суды сынама көлемi.
Реактивтер:
1) 2*0, 5H2O 0,005 н-шi (NO3 ) Hg-нiң азотқышқыл сынабының ерiтiндiсi. 0, 834 г азотқышқыл сынап тазартылған суды 100 млдерге ашып тастайды 1, 5-2 млi HNO3 қойылтылған болатын 1 лге дейiн бiр қалыпты колбасында тазартылған сулармен су қосады.
2) Аралас индикатор - дифенилкарбрзон. 0,5 г дифенилкарбазоны 100 млге бiр қалыпты колбадағы 96% этил спиртiнiң 100 млдерiне ашып тастайды. Индикатордың ерiтiндiсi сақтауда қараңғыда айдың iшiнде орнықты.
3) HNO3-тiң азот қышқылының ерiтiндiсi. 0,05 н. HNO3-тiң қойылтылған азот қышқылының 3, 2 млi 1 лге дейiн бiр қалыпты колбасында тазартылған сулармен екi рет су қосады.
4) NaOH-шы күйдiргiш натрдың ерiтiндiсi. 0, 05 н. 2г NaOH тазартылған суларда ашып тастайды және 1 лге дейiн бiр қалыпты колбасындағы ерiтiндiнiң көлемдерiн жеткiзедi.
5) C2H5OH этил спирты. 96%, 18300-72-шi ГОСТ.
6) Хлорлы натридың стандартты ерiтiндiлерi NaCl, 0, 01. Негiзгi ерiтiндi: 0, 5844 г NaCl, алдын ала 500-600 қыздырылған толық ылғалды жоюларға дейiн, тазартылған суларда ашып тастайды және 1 лге дейiн бiр қалыпты колбасындағы ерiтiндiнiң көлемдерiн жеткiзедi.
болып табылады. Жұмыс ерiтiндiсi, 0,005 н. 0,01 н-шi су қосуларымен әзiрлейдi, ал ерiтiндi NaCl екi есе.
Бицинхонинантты әдiс
Медиолардың иондарының реакциясында 2,2 негiзделген - бихинолин - (қышқыл бицинхонинді), 4,4 дикарбоксид қышқылмен. Бұл қышқыл тұзда Cu-мен қан қызыл боялған кешеде анық көрінеді.
Анықтауды жүрiсінде суды сынақтың 50 мл кюветтерде құяды, реактив және тиiстi буферлерге толықсытады, (425 нмдi толқын ұзындығының жанында) DR-2000нiң спектр фотометрiндегi талданатын ерiтiндi туралы құлпырып жарық өлшейдi.
Потенциоөлшегiш әдiс
Анықтау үшiн арналған (0мен 14пен аралығындағы ) рН-ның кең диапазондағы сутегiсi және ( 0мен 100мен аралығындағы) температураға иондардың мазмұниды.
Әдiстiң қағидасы (сутектi функциясы бар арнайы электрод шынысынан аяғындағы қуысты түйiршiгi бар тұрба) шыны электродтарды қолданады. Ретiнде iшкi қосалқы электрод HCl-дың стандартты ерiтiндiсi немесе хлорид буферлiк ерiтiндiсiндегi хлоркүмiс электродтарды қолданады.
Гальваний элементi шыны электрод және хлоркүмiс салыстыру электродынан құралған. (14 рН ) 10 мгтiң сутегiнiң иондарының ең төменгi анықталатын шоғырландыруы. РН өлшемнiң алдында рН дайындауға керек - (құралдың төлқұжатын қара) жұмысқа метр.
Анықтауды жүрiсінде электрод және термометр тазартылған сулармен мұқият шаяды, содан соң зерттелетiн сумен. Зерттелетiн суды стақандарға құяды және рНлар өлшейдi. Арқылы 3 және 5 минi. өлшемдердi қайталайды. Құралдың соңғы екi көрсетулерi бiрдей болуы керек, өйткенi электродтың тазалығының потенциалының анықтауын уақыт 2-3 мин.
Реактивтер
1) Тазартылған су. Борат және фосфат ерiтiндiлерi үшiн Со2 немесе свежепрокипяченую суын тазалалған қолдану керек.
2) КООС-С6Н4-СООН-ның буферлiк 0,5 М фталатты ерiтiндiнi ( 25) рН 4, 01. 10, 211 г құрғатылған 110 қалидың бифталатасымен жанында тазартылған суларда ашып тастайды және 20 енен 1 лге дейiн жанында көлемдерiн жеткiзедi.
3) КН2РО4 фосфат буферлiк ерiтiндiсi және (25) Na2HPO4, рН 6,86. 1, 361 г бiр қалыпты колбада 1 л-ге ашып тастайды және ерiтiндiнiң көлемi таңбаға дейiн жеткiзедi. (25) Na2B4O7*10H2O, рН 9, 18-шi буферлiк ерiтiндiнiң борат 0,01 М. 3, 814 г
4) Натридың тетрабораты, натридың бромидының үстiнде сүр бiрнеше күнi эксикаторда, тазартылған суларда ашып тастайды және 20 Слердiң жанында ерiтiндiнiң көлемi 1 лге дейiн жеткiзедi.
Колориметрлiк әдiс қағидасы
Әдiс зерттелетiн су қосылған индикатордың түске бояуын өзгерiсте негiзделген; зерттелетiн сулар алған түске бояуды рНның белгiлi бiр мән болатын ерiтiндiлерi бар түтiк тұратын шәкiлмен салыстырады. Егер суды түске бояу шәкiлдiң түтiктердiң бiрлерiнiң ерiтiндiсiнiң түске бояуымен дәл келсе, онда шама рН оларды бiрдей. Тиiстi индикаторлары бар буферлiк ерiтiндi болатын дәнекерлелген түтiктердiң қатар тұратын дайын колориметрлiк шәкiлдердi қолданады. Шәкiлдiң даярлаулары үшiн индикаторлардың келесi жиындарын қолданады: бромтимоловый көк - 6мен 7мен аралығындағы, 6 рН; крезол қызылы - 7,6-8,2 рН-ге; тимолды көк - 8,2-9,2 рН-ге. Әдiс суларды рНны анықтауға мүмкiндiк бередi 0,1 рН дейiн дәлдiкпен. РН 6,0-шi өлшелетiн шамалардың интервалы 2.
Анықтауды жүрiсінде түтiктi зерттелетiн суды 2-3 реттер шаяды және таңбаға дейiн толтырады. Содан соңы түтiкке индикатордың ерiтiндiлерiне толықсытады, тығындармен жабады, шәкiлдiң ерiтiндiлерiнiң түске бояуымен араластырып салыстырады. Оның нәтижесi түске бояулар тонның дәл сәйкес келуiн жағдайда рН шама деп есептейдi. Егер зерттелетiн суды түске бояу аралық сәйкес келедi батсам, онда нәтижеге рН орташа мәндер алады.
Қар жамылғысынң күкірт қышқылымен және суммарлы азотпен ластану деңгейін анықтау үшін Еуропаның Ұлттық- Экологиялық Біріккен Комиссиясының келісімімен жүзеге асырылған жүктемелердің критерилері қолданылды.[18]
Критикалық жүктеу деңгейі дегеніміз- ол жыл сайын түскен максималды қауіпті заттарды анықтайтын шама. Сонымен қатар, ол наықтау кезінде қоршаған ортаға, топырақ жамылғсына зиянын тигізбейдіғ яғни негативті әсер етеді.
Қар жамылғысында қалған заттарға қазіргі таңда критикалық жүктеу жүргізілмеген. Және де қар жамылғысының ластану күйіне су беті үшін зиянды заттардың ШМК-сы қолданылды.
Шекті мүмкіндік концентрациясы дегеніміз - құрлықтағы су бетінде болатын заттардың максималды концентрациясы, яғни су арнайы қолданысқа жарамайды. Егер де зат концентрациясы ШМК-ға тең немесе кіші болса, онда су кәдімгі қолданыстағы су секілді еш қауіптіліксіз қолданысқа беріледі (Кесте 1).
Кесте 1
Қар жамылғысында анықталған зиянды заттардың ШМК- сы
Ингредиенттер
Қауіптілік класы
ШМК мгл
фенолдар
3
0,001
мұнайлы азық
4
0,05
жалпы темір
4
0,1
мыс
3
0,001
цинк
3
0,01
марганец
4
0,01
сульфаттар
4
100
нитриттік азот
4
0,02
нитраттық азот
4
9,1
аммоний азоты
4
0,4
рН
4
6,5-8,5
Na+K
-
170
Қар жамылғысының ластануындағы негізгі бір сипаттамалардың бірі ластанудың суммарлы көрсеткіші және жүктеу Zc, онда ластаушы заттардың жиналу дәрежесі табиғи фонмен салытырыла отырыла қаралады. Және келесі формуламен есептелінеді:
Zc= ∑сiсф - (n - 1), (9)
мұндағы:
сi - ластаушы заттың концентрациясы,
сф - фондық нүктедегі ластаушы заттың концентрациясы,
n - Анықталатын жалпы элементтер саны.
Кесте 2
Zp- бойынша қар жамылғысының ластанған ошақтарын бағалау шкаласы
Ластану деңгейі
Қар жамылғысының ластануының көрсеткіштері
мүмкін болатын
ластанудың төменгі деңгейі
zc 64
орташа қауіпті
ластанудың орташа деңгейі
zc = 64 - 128
өте қауіпті
ластанудың жоғарғы деңгейі
zc = 128 - 256
төтенше өте қауіпті
ластанудың өте жоғарғы деңгейі
zc 256
Қар жамылғысына және топыраққа мінездеме геохимиялық көрсеткіштер бойынша жүргізіледі. Олар ластануда бөлек металлдардың таралуын және ластануға әкелетін техногендік ағңындардың химиялық құрамының полиэлименттілігінің ассоциациясын есептеп отырады. Мұндай көрсеткіштерге химиялық элементтердің концентрациясының коэффициенттері және ластанудың суммарлы көрсеткіштері (Zc) жатады. Одан жоғары аналогтық қоршаған ортадағы фондық учаскедегі (Cф) концентрация коэффициенті болып бұл байқау мүмкіндігі (Ci) химиялық элементтерінің жиналуының еселігінің көрсеткіші. Фондық учаскелер ластанбайтын аз ластанған территорияларға таңдалады.
Сонымен қатар, қорғасынның, сынаптың, мыстың сақталған орталарда олардың шектелген деңгейімен теңделеді.
Ластанудың суммарлы көрсеткіші деп, (Zc) аномалиядағы химиялық элементтің концентрациясының коэффициенттерінің шектен тыс асып кетуін айтамыз. Және ол мынаған тең болады:
Zc = SUM niKc - (n - 1), (10)
мұндағы:
(Ci) - ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
б
Кіріспе
3
1
Әдебиеттерге шолу
5
1.1
Қар жамылғысы экологиялық индикатор ретінде
5
1.2
Қар жамылғысы құрамында химиялық элементтер анықтау әдiстерi
16
2
Алматы қаласының физико-географиялық сипаттамасы
24
3
Қар жамылғысының химиялық құрамының құрылуы
26
3.1
Қар жамылғысының химиялық құрамының көздері
27
3.2
Алматы қаласы бойынша ластаушы көздер
35
4
Қар жамылғысының химиялық құрамы
43
4.1
Қар жамылғысының құрамындағы катиондар мен аниондар концентрациясы
43
4.2
Қар жамылғысының құрамындағы микроэлементтер концентрациясы
47
4.3
pH көрсеткішінің жүрісі
51
4.4
Атмосфера ластану индексінің өзгеру ерекшелігі
52
Қорытынды
55
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
57
Кіріспе
Қар жамылғысы көптеген табиғи процесстерде үлкен роль атқарады. Қоршаған ортаға жасанды әсерлері ғылыми-техникалық төңкеріс дәуiрінде қарқынды және масштабты болып қалыптасуда. Маңызды қауiп-қатерi табиғи орталардың өсiретiн ластануларын ұсынады - атмосфера, биосфера, гидросфера. Осыған байланысты ең үлкен маңыздылық сапаны бақылауды мәселесі және қоршаған ортаның күйiн реттеулер алады.
Жер шарындағы ауаның қорлары өте ұлы, iс жүзiнде шексiз. Оның әр түрлi жердiң бiр бөлiктерiндегi химия құрамы аз-кем бiркелкi. Мұндай азот маңызды компоненттерден басқа, атмосфералық әртүрлi сандардағы атмосфералық ауасы басқа заттардың жиынында болады, көмiрқышқыл газ, оттек. Алғашқысы атмосфера құраушыларына жатады, жатады, ал екіншісі оны ластайды. Ластану (жанар тауларың атылуы, орман өрттері, шаңды дауыл) және антропогенді бола алады өнер кәсіп заводтардан, фабрикалардан шығатын түтін, автомобильді және теміржол транспорты, авиация. Түтiндiк және желдету газдарымен бiрге бағалы заттар және материалдардың мыңдаған тонналарын ұшады. Атмосфералық ауаның құрамындағы әсiресе үлкен өзгерiстер ауаның құрамы ендi қайта бастала алмайтын iрi өнеркәсiптiк орталықтарда болады. Бұл кейбiр қалалардың зауыт аудандары нәтижеде тұру үшiн жарамсыз болады.
Мысалы, заттар бөлiк ойлап-пiшiлген ауада қардың түрiндегi тұнбалықтармен бiргелердi жерде отырады. Қар жамылғының көзі - қар ұшқындары. Олар тозаңдар конденсациясының жанында тропосфераның суық қабаттарындаауа ылғалдылығыныңконденсациясы нітижесінде ауада құрылады, кiшкентай бөлiк атмосфера болатын тағы басқа компоненттер тұздар, даулар және өсiмдiктердiң гүлдiң аталығына соның iшiнде зиянды. Қар жамылғыны талдау сондықтан атмосфераның ластануын дәреженiң анықтауының компоненттердiң бiрлерi болып табылады. Қар жамылғыны бақылаудың жүйесi ластайтын заттардың шекарааралық және алыс тасымалдауын барлауды ортақ жүйе бөлiгi болып табылады. Тұнбалықтар ауадан әр түрлi заттардың шайылуын тиiмдi факторлар болып табылады. Бұл процесстерде дымқыл және қурап қалған түсiп қалу топырақтардың химия құрамының өзгерiсiне келтiре алады, су өзендер және суаттар. Қар жамылғысы - мұндай табиғи экосистемаларға атмосфералық жүктеме маңызды параметр сенiмдi индикатор жеке алғанда болуы мүмкін.
Қар жамылғыны кең жоспардан астам бағалауды түсiну үшiн қажеттi:
1) Атмосфераның өзгеретiн құрамы және ауа райының өзгерiстерiнiң арасындағы өзара байланыстар.
2) Атмосфераның химия құрамына ауа райының өзгерiстерiнiң ықпалы.
3) Өте алыс жерлер және олардың түсiп қалуына атмосферадағы әлеуеттi қауiптi заттарды тасымалдау.
4) Атмосфераға химиялық элементтер және жасанды әсерлердiң табиғи айналымы.
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты болып Алматы қаласының қар жамылғысының химия құрамының зерттеуi табылады. Осы бағалау ауаның қоспаларын анықтау үшiн қажеттi және қар қыс бойы жинақтаған заттар құрамын көруге мүмкіндік береді. Ол үшiн келесi есептер шешу керек:
1) Сынамалар алуды әдiстеменi меңгеру.
2) Сынақты алу.
3) Сынақтардың талдау жүргiзу.
4) Алған мәлiметтерді қорыту.
1 Әдебиеттерге шолу
1.1 Қар жамылғысы экологиялық индикатор ретінде
Судың химиялық құрамына сутегi және оттектiң бiр атомының екi атомдарының қосылуы болып табылады. Табиғи шарттардағы суында алайда, тiптен әр түрлi заттар және элементтер де үнемi болуы мүмкін. Бұл ол айналымның процессiнде, кiр басқан ауамен жанасқан ұғындырылады, әр түрлi тау және тұнба жыныстар және топырақтармен, ашытып тастайды онда химия қосындылардың мөлшері су құрамын ерiтiндiленуге болатын жиi тiптi күрделi құрамдары бар затқа айналдыруы мүмкін. Бұл құрастыру барысында метеор тұнбалары су және қардың кристаллдары тамшы-сұйық тұздардың молекуланың атмосфераларынан қылғып сияқты жуатында олардың түсiп қалуын процессте әлi бастайды, салынды зат және бактерия. Демек, тұнбалардың сапалы құрамы ол арқылы өтетiн ауаның жiктерiнiң ластануды дәрежесiнен тәуелдi болады. Ендiгәрi, жаңбыр және жасанды және табиғи су жiберулерге сулардың Талалары ағып құйылулар шара бойынша, әлi түбегейлi өзгерiстен астам олардың химия және бактериялық көрсеткiштерi атап өтедi. Атмосфераның ластануы ұғымын антропогенді және табиғи қоспалардың түсуі нәтижесінде оның құрамының өзгеруі деп түсінуіміз керек.[1]
Атмосфераны негізгі ластаушыларға көмірқышқыл газы, көміртек оксиді, күкірт және азот диоксидтері, сонымен қатар тропосфераның температуралық режиміне әсер ететін газды құрылымдар: азот диоксиді, галогенкөміртектер (фреондар), метан және тропосфералық озон жатады.
Ауаның ластану деңгейінің жоғары болуына қара және түсті металлургия, химия, мұнай-химия өнеркәсіптері, құрылыс индустриясы, энергетика, целлюлоза-қағазды өнеркәсіп, ал кейбір қалаларда от жағу орындары негізгі үлес қосады.
Ластану көздері - түтінмен бірге ауаға күкіртті және көміртек газдарын тастайтын жылуэлектрстанциялары, металлургиялық өнеркәсіптер, әсіресе ауаға азот қышқылы, күкіртті сутек, хлор, аммиак, фосфор қосындылары, қорғасын мен мышьяк қосындылары және бөліктерін тастайтын түсті металлургия, химиялық және цемент заводтары. Зиянды газдар ауаға тұрғын үйлерді жылыту кезінде, транспорт жұмысы кезінде, тұрмыстық және өндірістік қалдықтарды жағу кезінде, өнеркәсіпке қажетті жанар-жағар майды жағу кезінде түседі.[2]
Атмосфералық ластаушыларды атмосфераға түсетін бірінші реттік және екінші реттік деп бөледі. Осылай, атмосфераға түсетін күкіртті газ су буымен әрекеттесетін және күкіртті қышқыл тамшыларын түзетін күкіртті ангидридке дейін қышқылданады. Күкіртті ангидрид аммиакпен әрекеттескенде аммоний сульфаты кристалдар түзіледі. Осылай, ластаушы заттар мен атмосфера компоненттері арасындағы химиялық, фотохимиялық, физико-химиялық реакциялар нәтижесінде басқа екіншілік қасиеттер түзіледі. Планетадағы пирогенді ластаушылардың негізгі көзі болып жылу электрстанциялары, металлургия және химиялық өнеркәсіп орындары, жыл сайын өндірілетін 170% қатты және сұйық жанар-жағар майды қолданатын тұрғын үйді жылыту орындары табылады.[3]
Пирогенді түзілістердің негізгі зиянды қоспалары келесілер:
1) Көміртекті заттардың толық емес жануы кезінде алынатын көміртек оксиді. Ауаға ол қатты қалдықтарды жағу кезінде және өндірістік орындар тасталымдары жағу нәтижесінде түседі. Жыл сайын атмосфераға бұл газдың 250 млн.т түседі. Көміртек оксиді атмосфераның құрылымды бөліктеріне белсенді әсер ететін және планетада температураның жоғарлауны әкелетін, парниктік эффектке әкелетін қосынды болып табылады.
2) Күкіртті ангидрид күкіртті жанар-жағар майдың жану кезінді және күкіртті руданы өндіру (70 млн. т. жылына) кезінде бөлінеді. Күкірт қосындыларының бір бөлігі органикалық қалдықтардың таулы рудалы аймақтарда жануы кезінде бөлінеді. Химиялық өнеркәсіптің түтінді факелдерінен күкіртті қышқыл аэрозольдерінің түсуі төмен бұлттылық пен ауаның жоғары ылғалдылығы кезінде бақыланады. Қара және түсті металлургияның пирометаллургиялар өнеркәсіптері, сонымен қатар жылу электр станциялары (ЖЭС) жыл сайын атмосфераға ондаған миллион тонна күкіртті ангидрид тастайды.
3) Күкіртті сутек және күкіртті көміртек атмосфераға күкірттің басқа қосындыларымен бірге немесе бөлек түседі. Тасталымның негізгі көздері болып қант, коксохимия, мұнай өңдеу өнеркәсіптері табылады. Атмосферада басқа ластаушылармен әрекеттесу нәтижесінде күкіртті ангидридке дейін қышқылдануы мүмкін.
4) Азот оксидтері, тасталымның негізгі көзі болып азотты тыңайтқыштар, азотты қышқылдар және нитраттар, анилинді бояғыштар, нитроқосындыларын, жібек, целлуоид шығаратын өнеркәсіп орындар табылады. Атмосфераға түсетін азот оксидтерінің саны жылына 20 млн. т. құрайды.
5) Хлор қосындылары атмосфераға тұз қышқылын, хлорлы құрамды пистицидтерді, органикалық бояғыштарды, гидролизді спиртті, хлорлы әкті, соданы өндіретін химиялық өнеркәсіптерден тасталынады. Атмосферада хлор молекулалары қоспалары мен тұз қышқылы буы кездеседі. Хлор токсинділігі қосындылар түрі мен олардың концентрацияларымен анықталады.[4]
Ең алдымен, кальций және саны оның қаттылығын анықтаған магни сонымен бiрге хлоридтарға және сульфаттарға жататын басқа минералды Қосулардың мазмұнының мүмкiндiгiне тұзда көрсету керек суда көрсету керек болатын органикалық емес Қосулардың арасында. Су ортасының тұрақты ингредиенттерiнiң бiрi темiр болып табылады, цинк тағы басқалар сонымен бiрге суда мәлiм бола алады мұсатыр, азотты және бар болуы белокты заттардың суды ластанудың көрсеткiштердiң бiрлерi қызмет көрсететiн азотты қышқылдар тұзда, фтор, стронци, мышьяк қорғасын, селен, молибден, мыс, Маргандық, соның iшiнде берилли, былайша былайша кейбiр микроэлементтер. Ашық су бастауларында болады органикалық байланыстар iстей баста әр түрлi науалармен бiрге қолға түсетiн су организм болатын. Әйтеуiр, ерiтiлген оттектiң бар болуы сулар газды құрам үшiн тән, күкiрт сутек, көмiрқышқыл газ.
Кей мерзiмдерде ластанудан атмосфераның қорғауы бойынша жұмысты ұйымдастыруды жақсарту атап өту керек. Өте маңызды қолайсыз метеорологиялы шарттардың мерзiмдерiнде лақтыруларды реттеу бойынша шаралардың жоспары бөлiм бойынша Пдв том росгидрометтiң бөлiмшелерiнiң келiсуiндегi қатысу болып табылады. Келiсу қауiптi шарттар туралы ескертулердi берiлуге кәсiпорындармен шарт жасасумен байланады.
Кемшiлiктерге қалалардағы ауа алабының күйiн жақсартудың мүмкiндiктерi болжам есебiнен емес толық жүзеге асырылатын және нмға мерзiмдерде ауаның ластануының биiк деңгейлерiнiң сақтап қалу болған жату керек. Нмға мерзiмдерде қауiптi оқиғалар пайда бола алатын ауаның ластануының биiк деңгейi бар қатарда өнеркәсiптiк қалалары жұмыс осыған дейiн жүргiзiлмейдi. Ауаның ластануының маңызды көз болатын көп кәсiпорындар нм мерзiмдерде лақтыруларды реттеу бойынша шаралар өткiзбейдi.
Негiзiнен, түбегейлi қиындықтар неткенмен, жұмыс казгидрометтi желiдегi нмi мерзiмдерде ластанудан ауаның ластануының болжамы және атмосфераның қорғауы бойынша созылады. Бұл жұмыстардың ары қарай сапаны жақсартуы үшiн негiз болып табылады және олардың тиiмдiлiгiнiң жоғарылатуы бойынша, табыс КР қалаларындығы ауа алабының күйiн нақты жақсартуы.[5]
Атмосфера мен қар жамылғысында кездесетін ластаушы химиялық элементтер туралы нақтырақ тоқталатын болсақ, атмосфераға кальцидiң түсуiнiң негiзгi көздерi - цементтердiң табиғи қосулардың өңдеуi, өндiрiсi, сарқынды су (қағаз, химия, шыны, химия-фармацевтикалық, терi, лак бояу) өндiрiстер; кальци көп тұрмыстық науалар кiр жуатын ұй болады.
Кальцидiң маңыздылау сандарының саңылаудық және ауыз суды қаттылық осы үлкеюден қолдануда цемент және бетонды сыйымдылықтар орын алуға сабақтас түсуi, тұрба және қоймалар.[6]
Сульфаттар атмосфералық тозаңның құрамдарында болады, атмосфера қалалар, (металлургиялық, химия, тоқыма, азық-түлiк, терi, шыны) өнеркәсiптiк кәсiпорындардың сарқынды суларындағы, әуе бөлмелердiң әуе өндiрiстiк ортасы. Натрий, аммонидың сульфаттарымен жиiрек кездеседi, кальци.
Сульфаттардың қалалық аймақтың атмосферасындағы орташа шоғырландыруды орташа 1-10 мкгм3 құрайды.[7]
Күкiрттер көбiнесе (VI ) күкiрттiң оксидiнiң түрiндегi қоршаған ортаға түседi. Қаланың атмосферасындағы SO2дiң болуын мерзiм сағатты 3пен 5пен аралығындағы құрайды.
Биiк ылғал тартқыштықтың арқасында (VI) күкiртiнiң оксидi атмосфераның паромын су перiсiмен жылдам сезiнедi және қышқылдың сұрымен тозаңданады. Оның ұзақ уақытын аласа салыстырмалы ылғалдықтың жанында ауада бола алады, жанында биiк - астына төселген беттi отыру.
Аласа бұлттылық және биiк ауа ылғалдылықтың жанында күкiрттiң оксид болатын химия кәсiпорындарының үй әулиесi алауларынан қышқылдың сұрымен аэрозоль түсiп қалу әлденеше атап өттi.
Сульфаттар топырақтар, бөлшектермен дәл осылай атмосфераға желге қақтырудың нәтижесiнде теңiздегi түседi тұзда, автокөлiктердiң газдарының газ шығаруларымен.
Тұнбалықтардағы сульфаттардың мазмұниды мглдi 1мен 10мен аралығындағы құрайды.[8]
Хлор араласқан қышқылдың түрiнде немесе гипохлориттiң ион болмаған хлор еркiн сары жасыл түстi iсiктер деп аталуға қабылдалған. Түрде () хлорамин қазiргi хлор сонымен бiрге үш хлорлы азотты түрде, сары жасыл түстi iсiк сабақтас болып деп атайды. Ортақ хлор - бұл еркiн және сабақтас хлордың сомасы.
Еркiн хлор ауыз суды дезинфекция үшiн жиi қолдану жеткiлiктi. Хлор өнеркәсiптерде қағаз өндiрiсiнде Ақтауда қолданады, инсектицид ерiткiштер, түстi металлдардың кендерiнiң хлорлайтын күйдiруi үшiн тоназытқыш қоюларда арамтамақтардың жоюы, металлургияда үшiн, пластмасса, өндiрiс мақта.
Атмосфераға хлордың түсуiн негiзгi көз - суды тазартудың жанында хлорлы тұздардың электролизы, жаппай лақтырулар, өртеу хлор болатын өнiмдер. Атмосфералық ауадағы хлордың орташа шоғырландырулары 1мен 3пен аралығындағы толқиды, 7 мгкуб.өнеркәсiптiк кәсiпорындарға м сары жасыл түстi iсiктердiң атмосфера өте кiрлеп қалатын химия-фармацевтикалық, металлургиялық, целлюлоза-қағаз жату керек.
Қоршаған ортаға мыстың түсулерi негiзгi көздермен (өнеркәсiптiк лақтырулар, сарқынды су, қалдық) түстi металлургияны кәсiпорындар болып табылады. Атмосфераға мыстың техногендi түсулерiн жылғы көлем 0, 09 мгкуб-шi мыс қаланың атмосферасындағы Орташа шоғырландыру 56 мың өйткенiнi құрайды.[9]
Табиғи да, жасанды да қоршаған ортаға хромның түсуiнiң көздерi бола алады.
Болатын хромды табиғатта үш валенттi күйде, қоршаған ортадағы алты валенттi хром iс жүзiнде әрдайым кездеседi адамның шаруашылық жұмысы толық нәтижесi болып табылады.
Қоршаған ортаға хромның түсулерi бас жасанды көз цементтiң өндiрiсi бойынша кәсiпорындар болып табылады, шыны өндiрiсi, автомобилдiк, тоқыма, терi, азық-түлiк және химия өнеркәсiп металл өңдеушi қара металлургия, отын жағу.
Кәсiпорындардың күлдiң түрiндегi өнеркәсiптiк қалдықтары, шаң көтер, күйiндi, шлам маңыздылау сан хром ластануларын өз құрамдарында болады. үлкен сан өнеркәсiптiк науалары бар су объекттерiнде түседi.[10]
Хромның Қосу қоршаған ортасының ластанулары негiзгi табиғи көздермен өрттер көлемдi Лесноелер болып табылады, өнiм жанар тау қызмет. Хромның туған жерi (хромы бар минералдар тағы басқалар серпентинит) жыныстардан үлкен оның шоғырландырулары шаймалаудың нәтижесiнде бола аладуға бар болатын аудандардағы су.
Хром дәл осылай бiраз организмдар және өсiмдiктердiң жiктеуiн процесстегi суларға түседi.
Бұл табиғи көз, айырмашылықтарда дегенмен бiр емес жасанды, адамның денсаулығы және малдар үшiн қауiп-қатер ұсынар едi хромның осындай мөлшермендерi әкелмейдi. [11]
Cутегiнiң иондары және (рН ) су иондар
Су ерітіндісінің қышқылдылығы оның құрамында Н+ сутектің оң иондарының болуымен анықталады және C(H+) (мольл или гл) ерітіндісі бір литр осы иондардың концентрациясымен сипатталады. Су ерітіндісінің сілтілілігі ОН - гидрооксиль ионндарының болуымен анықталады және C(ОН) олардың концентрациясымен сипатталады.
Тәжірибеде ерітіндінің қышқылдық (немесе сілтілік) дәрежесі рН сутектік көрсеткішпен сипатталады. Ол сутектік иондардың молярлы концентрацияларының теріс ондық логарифмі болып табылады:
рН = - lgC(H+), (1)
Жауын-шашындардың аз минералдануы кезінде олардың жер бетіндегі қышқылдығы ауадағы екі оттекті көміртектің болуымен анықталады. Сондықтан рН мөлшері 5,5 жақын және тең салмақты деп саналады.
рН деңгейіне байланысты жауын-шашындарды бірнеше топтарға бөлінеді:
1) Қатты қышқылды pH-4.
2) Аз қышқылды pH-4,5-5.
3) Нейтральды pH-5,6-5,8.
4) Аз сілтілі pH 6.
Қышқылдылық көрсеткішін анықтау үшін әр түрлі pH - метрлер қолданылады. Ортаның сипатын анықтаудың қарапайым әдісі болып химиялық заттардың индикаторларын қолдану табылады. Олардың түстері pH ортаға байланысты өзгереді. Көп тараған индикаторлар - фенолфталеин, метилоранж, лакмус, сонымен қатар қызыл орамжапырақ пен қара қарақаттан табиғи бояғыштар жатады Негiзiнде сутектi иондардың суындағы мазмұнмен көмiр қышқылының шоғырландырулары және оның иондарының сандық байланысымен анықталады. Көмiр қышқылын суда диссоциациялайды:
H2CO3=H+HCO3 (2)
көмiртектiң ерiтiлген екi тотығының үлкен сан болатын қар сулары сондықтан алады, қышқыл реакциясын. Сонымен бiрге (Нсо3 ) Саның гидрокарбонаттарының диссоциацияларының жанында Нсо3 иондар құрастырады. Олардың шоғырландыруын үлкею гидролиз рНны үлкеюге салдарынан бағытталды:
НCO3=H2O=H2CO3=OH (3)
Сутегiнiң иондарының көздерiмен (күкiрттi, ортофосфор) суға Тала болатын басқа қышқылдар сонымен бiрге болып табылады. Ауыр металлдардың тұздарының гидролизы Медиолар, тағы басқа металлдар атмосфераға бездiң сульфаттарының маңыздылау санын тигiзетiнде жағдайлар сол алюмини мәнi болады. Сутегiнiң иондары гидролиздың нәтижесiнде адыраяды:
(OH) Fe+2H2O=Fe 2+2H (4)
(рН) сутегiнiң иондарының шоғырландыруын шама жауын-шашындардағы 4,6 - 6,1аралығында әдетте толқиды.[12]
Биологиялық әсер
Адам қызмет төңкерiстiң ғылыми-техникалығының дәуiрге геоэкология процесстердiң масштабы алады, жерде табиғи биогеохимиялық циклдердiң өзгерiсiне, биосферада экологиялық тепе-теңдiктiң бұзушылығына алып келедi, өз кезегiнде, өзi адамда бiлiнедi. Адамның денсаулығының деңгейi оның мекендеуiн ортаның сапасынан едәуiр дәрежеде тәуелдi болады. Қоршаған ортаның факторларын көп ғалымдардың ойыншасына 18-20% адам денсаулық жағдайларын анықтайды.
Табиғи қорларға, сонымен бiрге өндiргiш күштердiң дамытуын табиғи ортаны қорғау қызметiндегi кемшiлiктерi, бекiп қалған тұтынушы жолының жиналған он жылдықтарымен экологиялық қауiптi аймақтарды жасауға, адамдардың денсаулығының нашарлауы, (табынғыштықтың деңгейiне, халықтардың көшi-қон, өмiрдi ұзақтық) демографиялық мiнездемелердiң өзгерiстерiне тиiстi экологиялық зардаптардың есепке алуысыз келтiрдi.
Тыныс мүшелерiнiң жүйенiң ауру-сырқауын құрастырудағы атмосфералық ауаның ластануын ықпалдың еншiсiн 20% құрайды, қан айналуды жүйе - 9%.
Қалалық шарттардағы ластануын өте биiк индекс ауыр металлдар және көмiртектiң оксидi бойынша алынған. Ең үлкен еншiнiң лақтыруларын құрылымда күкiрттiң қос тотықтарын құрайды - 35%, (шаң ) қатты зат және көмiртектiң оксидi - 30%, көмiртек - 1, 2%, азотты оксид - 0, 9%.
Дәл қазiр, өндiргiш күштердiң шапшаң дамытуы және тың энергетикалық қуаттардың игеруiнде, биосферадағы биогеохимиялық миграция және заттардың шоғырландыруының процесстерi адам организм ауыз сулардағы химиялық элементтердi мазмұнның жаңа деңгейлерiне орайлануға үлгермейтiнiнi жылдам соншама ағады, азық және ауа.
Тұрғынның денсаулық жағдайы қоршаған ортада құбылыстардың күрделi кешенiнiң шағылысуы болып табылады. Оның құрастыруын процесске биологиялық, жасанды, табиғи-климаттық тағы басқалар факторлардың бiр қатары ықпал етедi[13]
Кальций ең маңызды биогендiк элементпен, оның зиянды әсерi болып табылады керемет үлкен дозалардағы тек қана организмға түсуде болуы мүмкiн. Түрде шаң көтер немесе кальцидiң Қосу аэрозольсi терiге күштi күйдiретiн әсер және шырышты қабықтарда болады. Әсiресе қауiптi, белоктердiң еруi, кездемелердiң түршiгуi дымның сүрiгiнен жұтуы майлардың сабындауында тұратын әсер. Терең тыныс жолдар сонымен бiрге шайқасады және әсiресе жеңiл.
Кальцидiң Қосулары үнемi топырақта және табиғи сулар, сонымен бiрге малдар және өсiмдiк организмдарда болады. Өсiмдiктер кальцидiң топырағынан көп еселi алады, алайда, топырақтардың бұл элементтiң қатынасындағы жүдеу сирек салыстырмалы байқалады.
Карбонаттар қатысуымен болғандықтан, сульфат және кальцидiң басқа аниондарының қатары мықты құрастырады iшiне сыйманан, бойынша қатты талаптар кальцидiң мазмұныды суларға көрсетедi.
Сульфаттар күкiрттiң күрделi айналымдарында белсене қатысады. Бактериялардың олары оттек жоқ болғанда сульфатредуцирующихтың әсерiнен күкiрт сутек және оттектiң табиғи суында сульфаттарға дейiн жаңадан қышқылданатын сульфидтерге дейiн қалпына келедi.
Өсiмдiк және малдар белокты заттың құрастыруы үшiн ерiтiлген сульфаттарды суларда алады.
Сульфаттар аз улағыштық, ушықтыратын эффекттермен ие болады. үлкенi сульфаттардың мазмұниды органолептикалық су қасиеттердi нашарлатады және адам организмдарға физиологиялық әсер етедi. Олары қабылдауында iшiне осмот iш өткiзетiн сияқты жұмыс iстейдi, және де улы эффект салдарынан ақырын сору және тез әсерi әдетте байқалмайды.
Топырақтың бет түскен негiзгi сульфаттардың бiр бөлiктерi (20 смдерге дейiн тереңдiк) топырақ профильнiң жоғарғы бөлiгiнде және мазмұн оларды жығылмай тұрады бастапқы формада жылдың iшiнде болып қалады. Демек, өсiмдiктердi қылғиды топырақтағы сульфаттардың бiр бөлiгiн айғыздаймын сульфаттардың жинақталуын процесс жүредi.
Мыс белсендi микроэлементтер, қатысушы өсiмдiктердiң азотын меңгеру ықпал ететiн фотосинтездердiң процесстерiндегi санына жатады. Кемшiлiк топырақта Медиолардың мазмұниды белоктердiң синтезiне терiс ықпал етедi, май және витамин және өсiмдiк организмдардың бедеулiгiне мүмкiндiк туғызады. Сонымен бiрге, Медиолардың мол шоғырландырулары организмдар өсiмдiкке және малдар қолайсыз әсерлерде болады.
Мыс және оның Қосуы топырақ микрофлора үшiн тiптi улағыштық. Мысты құмдақ топырақтың ластануы нитридтейтiн бактериялардың белсендiлiгiнiң езушiлiгiне келтiре алады. Мыс азотты минерализацияны елеулi баяулатады.
Молдық оны топырағында өсiмдiктерде, кемшiлiктi хлороздың дамытуына бағытталды өнiм және биiктiктi төмендетедi. Медиолардың Қосулары су фаунасы және флораның барлық өкiлдерi үшiн тiптi улағыштық. Тұщы су полиптар және сүлiктерге ең төменгi шоғырландыруларда опат болады.
Мыс адам организмда кешендi органикалық байланыстарды түрде негiзiнен болады және қан жасау процесстерiндегi маңызды рөлдi ойнайды. Туралы адам Медиолардың организмында кемшiлiкте мешелмен жиi кездеседi. Сiрә, шешушi рөл Медиолардың молдығының зиянды әсерiнде SHмен (II ) Сu реакция ойнайды - ферменттердiң топтарымен. Тербелiстермен жоғарғы тыныс бекiтуiрек және iшек-қарын тракттiң шырышты қабығындағы қатты түршiгуiнде Медиолардың мазмұнып, кездемелердiң белоктерi бар реакциясына кiре болады.
Мысты созылмалы интоксикацияның жанында және оның тұздарымен жүйке жүйесiнiң функционалдық бұзылулары болуы мүмкiн, жара басып кету қалқаның Носовасы, функцияларды бұзылыс бүйректер және бауыр.
Хром барлық өсiмдiктердегiге қатысады, бiрақ ол эссенциялық элементтiң олары үшiн болып табылғанын дәлелдемеген. Мүмкiн, үш валенттi хромның бiразы не өсiмдiктердiң өсуi және фотосинтездiң процессiн жағдай жасайды, хлорофилл қаймақшытады. Бет арқылы, түбiрлiк жүйесi арқылы хром, сонымен қатар заттардың көпшiлiгi, өсiмдiктермен, жапырақтар сiңе алады. Бөлiмшелердiң соруларынан хромның бiраздары тасымалданады, дегенмен форма хелатированная барлық өсiмдiк арқылы тасиды.[14]
РН шама - су және топырақтың ең маңызды сапа көрсеткiштерiнiң бiрi.
Сутегiнiң иондарының шоғырландыруы табиғи су болып жататын химия және биологиялық процесстер үшiн үлкен мәндi алады. РН шамалар су өсiмдiктерiнiң дамыту және тiршiлiк әрекетi, элементтердiң миграциясының әр түрлi формаларының орнықтылығы, металл және бетонға суды агрессивтi әсерге тәуелдi болады, улағыштық. Сонымен бiрге суды рН шама биогендiк элементтердiң әр түрлi фораларын айналудың процесстерiне ықпал етедi.
Топырақтағы сутегi иондардың мазмұниды өсiмдiктер тiршiлiк әрекетiне ықпалы тяды. Протондар топырақтың қышқылдығы ескерте топырақ құрамына кiредi - сорып алатын кешен. Өсiмдiктердiң әр түрлi топтары тек қана нақтылы қышқылдығы бар топырақтарда бар бола алады, сондықтан бұл көрсеткiш ауыл шаруашылығында қолданылады.
Хлор түрдегi ауыз суға еркiн түседi, дезинфекция үшiн, немесе өнеркәсiптiк кәсiпорындармен сарқынды суларды лақтыруда. Организмдағы үлкенi шоғырландырудың жанында асқазан секрецияның езушiлiгiне мүмкiндiк туғызады, кiшiрейту диурез, жүрек аурулары бар аурулар және бүйректер үшiн ерекше зиянды көрсететiн тағы басқа бұзушылықтарды артерия қысымының жоғарылатуына. Мына барлық әсер етулер дегенмен тек қана ауыз судағы хлоридтардың шоғырландыруының жанында, олардың дәмдi сезiнуiн артық табалдырық пайда бола алады.
Хлор организмға терiс жұмыс iстейдi. Ол ушықтыратын және күйдiретiн әсерде кездемелердiң некрозы шақыра болады, екiншi инфекция ендiгәрi қосыла алған содан соң алғашқы токсико - химия қабынуы. Ортақ сырқаттану ептеген шоғырландыруларда шақырады. Организмға үлкен дозалардың түсулерiнiң жанында күштi жөтел көрiнiп қалады, қан қақыру, ентiкпе, ауру және кеудедегi қымсынуы.
Жапырақтардағы хлордың жинақталуы қалалар және осы маңай өнеркәсiптiк кәсiпорындардың автомагистральлерi бойлай өсiрiлетiн өсiмдiктердiң сәндiктiң жоғалтуының себептердiң бiрлерi болып табылады. Канадалық, Белайдың қарағанын жылауық, теректi талды хлордың әсерiне өте орнықты, тегiс оппалады.
Экономикасының өзгертiлуi жаңа экономикалық құрылымдарда максимал пайдаларының алуды қағидасының басымдылығы және табиғи қорлардың экстенсивтiк әдiстерiнiң ұзартуына табиғи ортаға қысымның үлкеюiне байланысты келтiрдi. Айналадағы ортаны қорғау және тиiмдi табиғатты пайдаланудың сұрақтары шарттар бұл тұрғын мәселелердiң пайда болуды экономикалық жағдайдың қатты нашарлауы артынан екiншi жоспарға көбiнесе жылжып отырады.[15]
Экологиялық тәуекелдiк қолданылатын технологиялардың кемелiне жетпегенi артынан үнемi өседi, аласа ғимараттардың тазартуды аласа тиiмдiлiгi, тозу жабдық.
Қоғамдық денсаулықтың медицина - демографиялық көрсеткiштерiнiң әлеуметтiк - гигиеналық төлқұжат берудi әдiстiң институт өткiзiлген салыстырмалы бағасы сияқты тұрғындардың денсаулық жағдайы қанағаттанарлықсыз мiнездейдi. Қоғамдық денсаулықтың медицина - демографиялық компонентiнiң бағасы өткендi шолатын соңғы 50 жылдарға оның құрастыруының негативтi тетұрғын демографиялық қарттықтың биiк деңгейiнiң кезеңiне өттi:
1) Оның жас шамасына байланысты құрылымының регрессивтiк түрi құрастырды.
2) Балиғаттық жастардағы ер-әйелдердi санның байланысының көрсеткiштерi дисбаланстарға тенденцияны алады.
3) Ап-аласа балалардың еңбек етуге қабiлеттi жасты тұрғынның жүктемесiнiң деңгейi құрастырды және биiк - қарттармен.
4) Алалық, брутто және нетто табынғыштықтың коэффициенттерiнiң динамикасын көрсететiн халықтың ұдайы өсуiнiң тарылтылған түрi құрастырды - коэффициенттер, тенденцияларын көрсетедi. Тұрғынның табиғи кемуi созылады және депопуляцияның процессi екпiндейдi.
Денсаулық жағдайында және медицина - демографиялық процесстердiң келесi негiзгi тенденциялары соңғы жыл iшiнде ерекшелеуге болады:
1) Дүниеге келуге қарағанда көбiрек өлетiнде халықтың табиғи өсiмiнiң терiс мәнiнiң түбегейлi өсуi;
2) Арақаттардан еңбек етуге қабiлеттi жастағы тұрғынның өлiм-жiтiмiнiң үлкеюi тұрғынның қартаюы, егде адамдардың еншiсiн өсу, қайғылы жағдай және тағы басқалар.
3) Қарқын және табынғыштықтың деңгейлерiнiң төмендетуi.
Табиғатқа ластайтын заттардың биологиялық және химия әсерiнiң ерекшелiктерiне байланысты, ол оның ұзақтығы және қарқын, денсаулыққа ластануды ықпалдың екi түрi адыраяды:
1) Кездiк эффект - барлық өткiр iшек инфекциялары, (төмен сапалы ауыз су, улы тұмандармен арандатады) бронхоаллергизмамидың ауруларды жарқ етуi былайша.
2) Артқа қалдырылған эффект - белгiлi бiр уақыт арқылы айқындалады, ауруларды сипат бойынша екi шағын топта жiктеледi:
1) Ерекше әсер - нақтылы ластағыштармен байланған.
2) Арандататын әсер - таралған (созылмалы ) ауруларды жиiлiктiң үлкеюi; ортақ ауру-сырқауды жоғарылатуда өрнектеледi - созылмалы ауруларды асқынуды өсу, созылмалы аурулардың санының үлкеюi, қарсы түрiнгiштiктiң кiшiрейтуi, дене құрылысының өсiп-жетiлу және қайта жасау функция, бейiмделудi бұзылыс.
Химия канцерогендерiнiң лақтыруларының бүгiн тексерiлетiн атмосфералық ауалардағы мазмұнының деңгейлерi егденi қатерлi жаңа түзiлiмдердiң қосымша ауруды 1, 6 жағдайына дейiн шақыруға қабiлеттi. Зерттелетiн химия канцерогендерiнiң жылдық орта мөлшердегi деңгейлерi сәйкесiнше сәйкесiнше 34 - және әсердiң 70-жазғы экспозициясы жанында 9, 2 қатерлi жаңа түзiлiмдердiң 19 жағдайларына пайда болу шақыру қабiлеттi. Тексерiлетiн заттардың барлауын жүйелерде канцерогендiк тәуекелiнiң құрастыруындағы бастаушы рөлi, (65, 4%) бензолға жатты, алты валенттi (19, 1%) алты валенттi хромға, және (14, 2%) күйеге.[16]
Сынамалар алудың ережелерi
Сынамалар алу қардағы қорды максимал жинақталуын мерзiмге егде бiр рет өндiрiп алады - наурыздың I-II онкүндiгiне.Қарлар таңдау үшiн келесi қосалқы құрылымдар және материалдарды қолданылады: қар өлшегiш, полиэтилен қардың сынақтары үшiн 10-12 текше дм. немесе қақпағы бар полиэтилен шелегi сыйымдылықтың полиэтилен пакеттерi, қар өлшегiш қар өлшегiш тақтайша; полиэтилен қабыршағы - 50 х50-шi өлшемiмен шелектiң қақпағына астарды қара.
Әрбiр бөлiмшедегi қардың сынағы бiрнеше нүктелердегi анықтауы үшiн алған қарлар жеке керндердi бiрлестiредi. Сынақ осы бөлiмшедегi қар жамылғыны орташа биiктiктердi жуық шамамен мiнездейтiндей етiп таңдауды нүкте таңдауға керек. Керндердiң сынағындағы 60iрек санды Жамылғы биiктiгiнiң жанында аз үш болуы керек қара. Қардың әрбiр кернi қар жамылғыны толық тереңдiкке ойып кеседi. Жердiң бөлшектерiнiң қар өлшегiштi басып алуы бой жасыру керек. Полиэтилен шелегi немесе пакетке қарлардың төгудi алдында жер және өсiмдiк қосындылардан қар өлшегiштiң қар аяғы және қар кернi мұқият тазалауға керек. Қолдармен шелек немесе пакеттегi қардың тығыздауы полиэтилен қабыршағы арқылы рұқсат етiледi.
Бөлiмшеде таңдауда келесi мәлiметтердi бекiтедi: (бөлiмшенiң атауы) сынамалар алуды орын, қардың орташа биiктiгi, сан сынамалар алуды орын керндер, бар болу немесе қара сулардың жоқтығы немесе тақырлалған бөлiмшелер осы маңай.
Алдын ала өңдеуге келесi негiзгi талаптардың көрсетедi: ерiту және фильтрлеуге сынақтың барлық көлемiн жатады, орындау фильтрлеудi операция қардың ерiтуi кезде тiкелей өткiзу керек, ыдыс қабырғаларында өйткенi суды Тала сақтауында 4-5 сағат iшiнде, бетте, көмiрсутек Қосулардың ағызылмайтын семiз қабыршағы, көмiрсутек Қосуларға талдау үшiн сынақтың жарамсыздығына алып келген және басқа ингредиенттердiң сынағындағы шын мазмұн бұрмалайтын қатты бөлшектердi майда бөлшектенген фракцияның елiктiргiш бөлiгi құрастырады. Сүзгi шұңқырдың қабырғасына тығыздап тiрелуi, оған фильтрлеу уақытында тиiсуi керек мүмкiн емес. Сүзгi бұзылудан аман болу үшiн оның түйiртпек ерiмеген қардың дәл тигiзуiнен қоруыштау керек.
Сонымен бiрге, қар ерiтулер үшiн олардың iшiнен iскектер стақандарда көтередi бұтақша, жапырақтар, қылқан жапырақтарды таңдап лақтырып тастайды, шөп өсiмдiк қалдықтар тағы басқалар. Олардың сүзгiнiң бетiнен таңдалсын мүмкiн емес. Iрi жеке өсiмдiк қосындылар суды Таладан стақанға алу керек, олар өйткенi жасанды ластануды құрама бөлiктер болып табылмайды. Қардың ерiтуi бөлме температурасының жанында өндiрiп алады. Стақандардағы қардың алғашқы үлесiнiң процессiнiң үдеулерi үшiн 40нен жоғары емес градустардың температурасының жанында су қобдиына сәл жылытуға болады. Фильтрлеудi процесс бөлме температурасының жанында қарды еруге қарағанда әдетте ақырынырақ жүретiндiгiнен, қардың ерiтуiн суды бiрiншi үлестiң бiлiмдерiнен кейiн жылдамдатсын шықпайды.
Ол стақандардағы судың Тала жинақталулары шара бойынша сүзгiлерге қотарады. Сонымен бiрге шұңқыр не аспайтын сумен толтырылу үшiн қадағалауға керек? биiктiктер. Толтыру оны өлкелердiң ретсiз құюларына дейiн. Сулар құйылыста қасықпен немесе шыны шыбықпен стақандағы қар жұмаршағы тiзгiндеу керек.
Сүзiлген суды полиэтилен шөлмектерiнде және дайын талдауға су такомалардың талайдың түрлерiнде құяды.[17]
1.2 Қар жамылғысы құрамында химиялық элементтер анықтау әдiстерi
Әдiс кальцидiң иондарының қабiлеттiлiгiнде негiзделген түрдiң аз диссоциациялалған (рН 12-13 болғанда) орнықты қосылуы трилономмен құрастырар едi. Мурексидтi индикаторы бар кальцидiң иондары қызыл түстiң кешенiн құрастырады. Бұдан әрi еркiн индикатордың түске бояуына дейiн трилономы титрлер едi.
Анықтау барысы суды 100 мл пипеткамен конустық колбаларға өлшеумен басталады, 4 н-шi 2 млдерге толық құйылады. Натридың гидроксидiнiң ерiтiндiсi және мурексидтi қурап қалған индикатордың 10-15 мгi. Сынақты қызылдан күлгiлiне түске бояуды өткелге дейiн трилоном кедергi жасауда титрлер едi. Мгке Са иондардың құрамы формула бойынша табуға болады:
Сх=с*nV1000, (5)
мұндағы:
С - трилоном ерiтiндiнiң қоюлығы,
n - мл болып табыл трилонаның сынақтың титрлеу кеткен ерiтiндiсiнiң көлемi,
V - мл анықтау үшiн алған сынама көлемi.
Анықтаулар үшiн реактивтердi пайдаланады:
1) Мурексид индикатор Б.
2) Трилонасы ерiтiндiсі (аммонидың қызыл бояуы) 0, 2 г мурексид 100 г хлорлы натридан келiде NaCl уқаланады. Қара шыныдан шыны сауытында сақталу керек.
3) NaOH-шы зәрлi натридың ерiтiндiсi. 80г NaOH мембрана колбасында тазартылған суда 1 лге ашып тастайды және таңбаға дейiн көлемдерiн жеткiзедi.
Әдiс барийдың хлориды бар сульфатты иондарының өзара әрекеттесу құрастыратын сульфаттардың BaSO4 тiң түрiнде анықтауда негiзделген:
Ba +SO4 =BaSO4, (6)
BaSO4 - жүзiндiлер түрдегi майда дәндi тұнбасы.
Анықтауда суды сынақтың 50 млi кюветтерде құяды, барийдың хлоридтарына толықсытады, талданатын ерiтiндi туралы араластырып жарық өлшейдi, реактивтердiң қосымшасысыз, (530 нмдi толқын ұзындығының жанында) DR-2000нiң спектр фотометрiнде.
Меркуметрлік анықтау әдiс дифенилкарбазон 2 индикатормен (NO3) Hgнiң азотқышқыл сынабының ерiтiндiсiнiң хлордың иондарының титрлеуiнде негiзделген. Сынабының иондары аз диссоциациялалған HgCl2-ге хлоридтарын титрлеуiнде ұластырады, молдық оларды индикаторы бар реакцияға күлгiл түсiнiң кешенi құрастыра кiредi.
2=HgCl2+2NaNO3-тiң (NO3) 2NaCl+Hg үлкен мән титрлелетiн ерiтiндiнiң рНсi шама алып жүредi. Хлорид емес ион емес, боялған кешеннiң бiлiмi үшiн рНның аласа мәндерiнде сынаптың иондарының үлкен молдығы керек болғанында боялған кешеннiң рНның биiк мәндерiнде ерiтiндiде бар болатында құрастырады.
Анықтауда 50-100 мл көлеммен Clдың кемiнде 0, 2 мг болатын суларды сынақты су қобдиына фарфор Чашкелерiнде құрғағанша қайнатып шығарады. Тұнба HNO3тiң ерiтiндiсiнiң 0, 5 млiне кедергi жасауда шыны шыбықтармен ашып тастайды, этил спиртының 2 млдерiне толықсытады және 3-4 индикаторларды тамшылады. 0, 005 н титрлейдi. сары күлгiлге түске бояулар (NO3 ) Hg 2 өткелге дейiн ерiтiндiсiмен.
Есептеу млл-ға мл және Сх-қа Сэ хлоридтардың мазмұниды формула бойынша табады:
1000V-шi Сэ=Nn (7)
1000*35, 45V-шi Сх=Nn, (8)
мұндағы:
N - 2-шi (NO3 ) Hgнiң ерiтiндiсiнiң валенттілігі,
n - 2 млдiң (NO3 ) Hgнiң сынақтың титрлеу кеткен ерiтiндiсiнiң көлемi,
V - анықтау үшiн алған млдың суды сынама көлемi.
Реактивтер:
1) 2*0, 5H2O 0,005 н-шi (NO3 ) Hg-нiң азотқышқыл сынабының ерiтiндiсi. 0, 834 г азотқышқыл сынап тазартылған суды 100 млдерге ашып тастайды 1, 5-2 млi HNO3 қойылтылған болатын 1 лге дейiн бiр қалыпты колбасында тазартылған сулармен су қосады.
2) Аралас индикатор - дифенилкарбрзон. 0,5 г дифенилкарбазоны 100 млге бiр қалыпты колбадағы 96% этил спиртiнiң 100 млдерiне ашып тастайды. Индикатордың ерiтiндiсi сақтауда қараңғыда айдың iшiнде орнықты.
3) HNO3-тiң азот қышқылының ерiтiндiсi. 0,05 н. HNO3-тiң қойылтылған азот қышқылының 3, 2 млi 1 лге дейiн бiр қалыпты колбасында тазартылған сулармен екi рет су қосады.
4) NaOH-шы күйдiргiш натрдың ерiтiндiсi. 0, 05 н. 2г NaOH тазартылған суларда ашып тастайды және 1 лге дейiн бiр қалыпты колбасындағы ерiтiндiнiң көлемдерiн жеткiзедi.
5) C2H5OH этил спирты. 96%, 18300-72-шi ГОСТ.
6) Хлорлы натридың стандартты ерiтiндiлерi NaCl, 0, 01. Негiзгi ерiтiндi: 0, 5844 г NaCl, алдын ала 500-600 қыздырылған толық ылғалды жоюларға дейiн, тазартылған суларда ашып тастайды және 1 лге дейiн бiр қалыпты колбасындағы ерiтiндiнiң көлемдерiн жеткiзедi.
болып табылады. Жұмыс ерiтiндiсi, 0,005 н. 0,01 н-шi су қосуларымен әзiрлейдi, ал ерiтiндi NaCl екi есе.
Бицинхонинантты әдiс
Медиолардың иондарының реакциясында 2,2 негiзделген - бихинолин - (қышқыл бицинхонинді), 4,4 дикарбоксид қышқылмен. Бұл қышқыл тұзда Cu-мен қан қызыл боялған кешеде анық көрінеді.
Анықтауды жүрiсінде суды сынақтың 50 мл кюветтерде құяды, реактив және тиiстi буферлерге толықсытады, (425 нмдi толқын ұзындығының жанында) DR-2000нiң спектр фотометрiндегi талданатын ерiтiндi туралы құлпырып жарық өлшейдi.
Потенциоөлшегiш әдiс
Анықтау үшiн арналған (0мен 14пен аралығындағы ) рН-ның кең диапазондағы сутегiсi және ( 0мен 100мен аралығындағы) температураға иондардың мазмұниды.
Әдiстiң қағидасы (сутектi функциясы бар арнайы электрод шынысынан аяғындағы қуысты түйiршiгi бар тұрба) шыны электродтарды қолданады. Ретiнде iшкi қосалқы электрод HCl-дың стандартты ерiтiндiсi немесе хлорид буферлiк ерiтiндiсiндегi хлоркүмiс электродтарды қолданады.
Гальваний элементi шыны электрод және хлоркүмiс салыстыру электродынан құралған. (14 рН ) 10 мгтiң сутегiнiң иондарының ең төменгi анықталатын шоғырландыруы. РН өлшемнiң алдында рН дайындауға керек - (құралдың төлқұжатын қара) жұмысқа метр.
Анықтауды жүрiсінде электрод және термометр тазартылған сулармен мұқият шаяды, содан соң зерттелетiн сумен. Зерттелетiн суды стақандарға құяды және рНлар өлшейдi. Арқылы 3 және 5 минi. өлшемдердi қайталайды. Құралдың соңғы екi көрсетулерi бiрдей болуы керек, өйткенi электродтың тазалығының потенциалының анықтауын уақыт 2-3 мин.
Реактивтер
1) Тазартылған су. Борат және фосфат ерiтiндiлерi үшiн Со2 немесе свежепрокипяченую суын тазалалған қолдану керек.
2) КООС-С6Н4-СООН-ның буферлiк 0,5 М фталатты ерiтiндiнi ( 25) рН 4, 01. 10, 211 г құрғатылған 110 қалидың бифталатасымен жанында тазартылған суларда ашып тастайды және 20 енен 1 лге дейiн жанында көлемдерiн жеткiзедi.
3) КН2РО4 фосфат буферлiк ерiтiндiсi және (25) Na2HPO4, рН 6,86. 1, 361 г бiр қалыпты колбада 1 л-ге ашып тастайды және ерiтiндiнiң көлемi таңбаға дейiн жеткiзедi. (25) Na2B4O7*10H2O, рН 9, 18-шi буферлiк ерiтiндiнiң борат 0,01 М. 3, 814 г
4) Натридың тетрабораты, натридың бромидының үстiнде сүр бiрнеше күнi эксикаторда, тазартылған суларда ашып тастайды және 20 Слердiң жанында ерiтiндiнiң көлемi 1 лге дейiн жеткiзедi.
Колориметрлiк әдiс қағидасы
Әдiс зерттелетiн су қосылған индикатордың түске бояуын өзгерiсте негiзделген; зерттелетiн сулар алған түске бояуды рНның белгiлi бiр мән болатын ерiтiндiлерi бар түтiк тұратын шәкiлмен салыстырады. Егер суды түске бояу шәкiлдiң түтiктердiң бiрлерiнiң ерiтiндiсiнiң түске бояуымен дәл келсе, онда шама рН оларды бiрдей. Тиiстi индикаторлары бар буферлiк ерiтiндi болатын дәнекерлелген түтiктердiң қатар тұратын дайын колориметрлiк шәкiлдердi қолданады. Шәкiлдiң даярлаулары үшiн индикаторлардың келесi жиындарын қолданады: бромтимоловый көк - 6мен 7мен аралығындағы, 6 рН; крезол қызылы - 7,6-8,2 рН-ге; тимолды көк - 8,2-9,2 рН-ге. Әдiс суларды рНны анықтауға мүмкiндiк бередi 0,1 рН дейiн дәлдiкпен. РН 6,0-шi өлшелетiн шамалардың интервалы 2.
Анықтауды жүрiсінде түтiктi зерттелетiн суды 2-3 реттер шаяды және таңбаға дейiн толтырады. Содан соңы түтiкке индикатордың ерiтiндiлерiне толықсытады, тығындармен жабады, шәкiлдiң ерiтiндiлерiнiң түске бояуымен араластырып салыстырады. Оның нәтижесi түске бояулар тонның дәл сәйкес келуiн жағдайда рН шама деп есептейдi. Егер зерттелетiн суды түске бояу аралық сәйкес келедi батсам, онда нәтижеге рН орташа мәндер алады.
Қар жамылғысынң күкірт қышқылымен және суммарлы азотпен ластану деңгейін анықтау үшін Еуропаның Ұлттық- Экологиялық Біріккен Комиссиясының келісімімен жүзеге асырылған жүктемелердің критерилері қолданылды.[18]
Критикалық жүктеу деңгейі дегеніміз- ол жыл сайын түскен максималды қауіпті заттарды анықтайтын шама. Сонымен қатар, ол наықтау кезінде қоршаған ортаға, топырақ жамылғсына зиянын тигізбейдіғ яғни негативті әсер етеді.
Қар жамылғысында қалған заттарға қазіргі таңда критикалық жүктеу жүргізілмеген. Және де қар жамылғысының ластану күйіне су беті үшін зиянды заттардың ШМК-сы қолданылды.
Шекті мүмкіндік концентрациясы дегеніміз - құрлықтағы су бетінде болатын заттардың максималды концентрациясы, яғни су арнайы қолданысқа жарамайды. Егер де зат концентрациясы ШМК-ға тең немесе кіші болса, онда су кәдімгі қолданыстағы су секілді еш қауіптіліксіз қолданысқа беріледі (Кесте 1).
Кесте 1
Қар жамылғысында анықталған зиянды заттардың ШМК- сы
Ингредиенттер
Қауіптілік класы
ШМК мгл
фенолдар
3
0,001
мұнайлы азық
4
0,05
жалпы темір
4
0,1
мыс
3
0,001
цинк
3
0,01
марганец
4
0,01
сульфаттар
4
100
нитриттік азот
4
0,02
нитраттық азот
4
9,1
аммоний азоты
4
0,4
рН
4
6,5-8,5
Na+K
-
170
Қар жамылғысының ластануындағы негізгі бір сипаттамалардың бірі ластанудың суммарлы көрсеткіші және жүктеу Zc, онда ластаушы заттардың жиналу дәрежесі табиғи фонмен салытырыла отырыла қаралады. Және келесі формуламен есептелінеді:
Zc= ∑сiсф - (n - 1), (9)
мұндағы:
сi - ластаушы заттың концентрациясы,
сф - фондық нүктедегі ластаушы заттың концентрациясы,
n - Анықталатын жалпы элементтер саны.
Кесте 2
Zp- бойынша қар жамылғысының ластанған ошақтарын бағалау шкаласы
Ластану деңгейі
Қар жамылғысының ластануының көрсеткіштері
мүмкін болатын
ластанудың төменгі деңгейі
zc 64
орташа қауіпті
ластанудың орташа деңгейі
zc = 64 - 128
өте қауіпті
ластанудың жоғарғы деңгейі
zc = 128 - 256
төтенше өте қауіпті
ластанудың өте жоғарғы деңгейі
zc 256
Қар жамылғысына және топыраққа мінездеме геохимиялық көрсеткіштер бойынша жүргізіледі. Олар ластануда бөлек металлдардың таралуын және ластануға әкелетін техногендік ағңындардың химиялық құрамының полиэлименттілігінің ассоциациясын есептеп отырады. Мұндай көрсеткіштерге химиялық элементтердің концентрациясының коэффициенттері және ластанудың суммарлы көрсеткіштері (Zc) жатады. Одан жоғары аналогтық қоршаған ортадағы фондық учаскедегі (Cф) концентрация коэффициенті болып бұл байқау мүмкіндігі (Ci) химиялық элементтерінің жиналуының еселігінің көрсеткіші. Фондық учаскелер ластанбайтын аз ластанған территорияларға таңдалады.
Сонымен қатар, қорғасынның, сынаптың, мыстың сақталған орталарда олардың шектелген деңгейімен теңделеді.
Ластанудың суммарлы көрсеткіші деп, (Zc) аномалиядағы химиялық элементтің концентрациясының коэффициенттерінің шектен тыс асып кетуін айтамыз. Және ол мынаған тең болады:
Zc = SUM niKc - (n - 1), (10)
мұндағы:
(Ci) - ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz