Ақпараттық жүйе құру арқылы білім беру процесінің тиімділігін арттыру
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1 Білім беру сапасын бағалау әдістерінің теориялық аспектілері 12
1.1 Білім беру сапасы туралы ұсыныстар, анықтамалар және оның мәні 12
1.2 «Білім беру сапасының мониторингі» категориясындағы түсінік мәні мен айырмашылығы 18
1.3 Қазақстан Республикасының ағымдағы білім беру жүйесіне талдау 22
2 Білім беру процесін ақпараттандыруды ұйымдастыру 26
2.1Білім беру жүйесін ақпараттандыру ісінің өзектілігі 26
2.2 ҚР білім беру жүйесін ақпараттандыру тұжырымдамасы және оқу жүйесін дамытудың негізгі бағыттары 28
2.3Web.технологиялар арқылы ақпараттандыру ісін ұйымдастыру 31
2.4 Электрондық басылымдар және олардың кәдімгі оқытутехнологияларынан артықшылығы 33
3 Электрондық оқулық білім беру сапасын арттырудың тиімді құралы ретінде 35
3.1 Электрондық оқу.әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы 37
3.2Электрондық оқу.әдістемелік кешенге қойылатын талаптар 42
3.3 Электрондық оқу құралдарының ерекшеліктері 43
3.4Электрондық оқу әдістемелік кешенді жобалау және құру 46
3.5 Электрондық оқулықтарды жобалау, құру және қолданысқа жіберу бойынша экономикалық есептеулер 58
4 Ақпараттық жүйенің құрылымын жасау 67
4.1 Ақпараттық жүйе құрылымы туралы жалпы түсінік 67
4.2 Білім беру процесі үшін ақпараттық жүйе құру 70
Қорытынды 77
Қолданылған әдебиеттер тізімі 78
Қосымша А 82
Қосымша Ә 85
Қосымша Б 103
ҚосымшаВ 104
1 Білім беру сапасын бағалау әдістерінің теориялық аспектілері 12
1.1 Білім беру сапасы туралы ұсыныстар, анықтамалар және оның мәні 12
1.2 «Білім беру сапасының мониторингі» категориясындағы түсінік мәні мен айырмашылығы 18
1.3 Қазақстан Республикасының ағымдағы білім беру жүйесіне талдау 22
2 Білім беру процесін ақпараттандыруды ұйымдастыру 26
2.1Білім беру жүйесін ақпараттандыру ісінің өзектілігі 26
2.2 ҚР білім беру жүйесін ақпараттандыру тұжырымдамасы және оқу жүйесін дамытудың негізгі бағыттары 28
2.3Web.технологиялар арқылы ақпараттандыру ісін ұйымдастыру 31
2.4 Электрондық басылымдар және олардың кәдімгі оқытутехнологияларынан артықшылығы 33
3 Электрондық оқулық білім беру сапасын арттырудың тиімді құралы ретінде 35
3.1 Электрондық оқу.әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы 37
3.2Электрондық оқу.әдістемелік кешенге қойылатын талаптар 42
3.3 Электрондық оқу құралдарының ерекшеліктері 43
3.4Электрондық оқу әдістемелік кешенді жобалау және құру 46
3.5 Электрондық оқулықтарды жобалау, құру және қолданысқа жіберу бойынша экономикалық есептеулер 58
4 Ақпараттық жүйенің құрылымын жасау 67
4.1 Ақпараттық жүйе құрылымы туралы жалпы түсінік 67
4.2 Білім беру процесі үшін ақпараттық жүйе құру 70
Қорытынды 77
Қолданылған әдебиеттер тізімі 78
Қосымша А 82
Қосымша Ә 85
Қосымша Б 103
ҚосымшаВ 104
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. ХХI ғасыр көптеген ғалымдар үшін қазіргі қоғамдағы білім беру саласының рөлі туралы көзқарастарымызға түбегейлі өзгерістер енгізген инновациялық дәуірдің тууымен байланыстырылады. Индустриалдықтан ақпараттық өркениетке көшу жағдайында мемлекеттің саяси, экономикалық, әлеуметтік аспектілеріне әсер ететін ақпараттық-коммуникациялық сала қоғамның жүйе құраушы факторларына айналғанда, экономикалық және қоғамдық қатынастардың жаһандану үдерісін анықтайды.
Бүгінде мемлекеттің ақпараттық-технологиялық дамуына және даму темпіне экономика жағдайы ғана емес, халықтың өмір сүру деңгейі, ұлт қауіпсіздігі, мемлекеттің әлемдік қауымдастық алдындағы ролі де тәуелді. 2020жылға дейінгі қазақстандық білім берудің жаңаруы білім беру саясатының жүзеге асырылуын көздейді, ол өз кезегінде үздіксіз кәсіби білім берудің қазіргі жүйесінің дамуын, білім беру сапасын арттыруды, жалпы білім берудің қол жетімділігін қамтамасыз етуді, білім беру саласының инвестициялық тартымдылығын арттыруды көздейді. Бұл міндеттерді жүзеге асыру еліміздің ақпараттық қоғамға толық енуін қамтамасыз етеді, Қазақстанның әлемдік кеңістіктегі беталысын бекіте түседі[1, 10 б.].
Білім беру диверсификациясы, ұлтаралылығы, даралануы, алдын ала және үздіксіз білім берудің дамуы, оның қарқындануы мен компьютерлендірілуі ҚР білім берудің дамуының оң тенденцияларына жатады.
Білім беру интеграциясы мен ұлтаралылығы білім беру қызметтерінің әлемдік нарығының қалыптасуына ықпал етеді. Бүгін-ақ арақашықтық пен мемлекеттік шекараға қарамастан беріліп жатқан білім қызметтері ашығырақ технологиялық білім беру жүйелері пайда болып, әрекет етуді. Дәстүрлі (классикалық) білім берумен қатар, қазіргі білім беру және ақпараттық технологияларға негізделген дәстүрлі емес оқыту амал-тәсілдері кеңінен қолданыла бастады. Бұл Интернет-технологиялар немесе электронды білім беруге негізделген ашық және қашықтан оқыту жүйелері.
Бүгінде білім берудің жаңа принципі болып білім беруді басқару тұрады, ал жаңа технологиялар болып білім құру формализациясы, білімді беру (тарату) (білімге қол жетімділігі) және білімді бақылау болады.
Ақпараттық технологиялар білім беру жүйесіне шынайы перспективалар ашады, нақтылы: ақпараттық технология құралдарын кеңінен енгізу оқу ақпараттарын көрнекті, динамикалық ұсыну бейнесуреттерді, дыбыс пен ақпараттық ресурстарға жойылған қол жету; білім берудің барлық деңгейлерінде – мектепке дейінгі деңгейден жоғары оқудан кейінгі деңгейлерде компютерлік оқудың үздіксіздігі мен сабақтастығы – оқу үдерісіндегі барлық пәндерді компьютерлік қолдау есебінен; оқушылардың шығармашылық жеке дара қабілеттіліктерін ашу мен дамыту үшін оқыту әдістемесін, стилі мен құралдарын таңдау еркіндігін қамтамасыз ету; жаңа ақпараттық технологиялар негізінде ғылыми және әдістемелік негізделген базалық білім беру жүйесін құру[2, 45 б.].
Бүгінде мемлекеттің ақпараттық-технологиялық дамуына және даму темпіне экономика жағдайы ғана емес, халықтың өмір сүру деңгейі, ұлт қауіпсіздігі, мемлекеттің әлемдік қауымдастық алдындағы ролі де тәуелді. 2020жылға дейінгі қазақстандық білім берудің жаңаруы білім беру саясатының жүзеге асырылуын көздейді, ол өз кезегінде үздіксіз кәсіби білім берудің қазіргі жүйесінің дамуын, білім беру сапасын арттыруды, жалпы білім берудің қол жетімділігін қамтамасыз етуді, білім беру саласының инвестициялық тартымдылығын арттыруды көздейді. Бұл міндеттерді жүзеге асыру еліміздің ақпараттық қоғамға толық енуін қамтамасыз етеді, Қазақстанның әлемдік кеңістіктегі беталысын бекіте түседі[1, 10 б.].
Білім беру диверсификациясы, ұлтаралылығы, даралануы, алдын ала және үздіксіз білім берудің дамуы, оның қарқындануы мен компьютерлендірілуі ҚР білім берудің дамуының оң тенденцияларына жатады.
Білім беру интеграциясы мен ұлтаралылығы білім беру қызметтерінің әлемдік нарығының қалыптасуына ықпал етеді. Бүгін-ақ арақашықтық пен мемлекеттік шекараға қарамастан беріліп жатқан білім қызметтері ашығырақ технологиялық білім беру жүйелері пайда болып, әрекет етуді. Дәстүрлі (классикалық) білім берумен қатар, қазіргі білім беру және ақпараттық технологияларға негізделген дәстүрлі емес оқыту амал-тәсілдері кеңінен қолданыла бастады. Бұл Интернет-технологиялар немесе электронды білім беруге негізделген ашық және қашықтан оқыту жүйелері.
Бүгінде білім берудің жаңа принципі болып білім беруді басқару тұрады, ал жаңа технологиялар болып білім құру формализациясы, білімді беру (тарату) (білімге қол жетімділігі) және білімді бақылау болады.
Ақпараттық технологиялар білім беру жүйесіне шынайы перспективалар ашады, нақтылы: ақпараттық технология құралдарын кеңінен енгізу оқу ақпараттарын көрнекті, динамикалық ұсыну бейнесуреттерді, дыбыс пен ақпараттық ресурстарға жойылған қол жету; білім берудің барлық деңгейлерінде – мектепке дейінгі деңгейден жоғары оқудан кейінгі деңгейлерде компютерлік оқудың үздіксіздігі мен сабақтастығы – оқу үдерісіндегі барлық пәндерді компьютерлік қолдау есебінен; оқушылардың шығармашылық жеке дара қабілеттіліктерін ашу мен дамыту үшін оқыту әдістемесін, стилі мен құралдарын таңдау еркіндігін қамтамасыз ету; жаңа ақпараттық технологиялар негізінде ғылыми және әдістемелік негізделген базалық білім беру жүйесін құру[2, 45 б.].
1 Назарбаев Н.Ә. Болашақтың іргесін бірге қалаймыз // Республика Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. –Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. -60 б.
2 Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Дәулетқұлов А.Б. Жаңа ақпараттық технологиялар. -Ал¬мବты: ЖТИ, 2009. -412 б.
3 Бөрібаев Б. Ақпараттық-педагогикалық технологиялар негізінде оқу процесін авто¬мат¬тандыру // «Информатика негiздерi», Респуб¬лика¬лық екі айда бір шығатын ғылыми-әдіс¬темелік журнал, №2, 2009. 14-17 б.
4 Компьютерная технология обучения: Сло¬варь-справочник / Под редакцией В.Ю. Гри¬ценко, А.М. Довгялло, А.Я. Савельева - Киев: "Наукова думка", 1992.-652б.
5 Байденко В. И. Болонский процесс: структурная реформа высшего образования Европы. — М.: Исследовательский центр проблем ка¬чества подготовки специалистов, 2002.-409б.
6 Виштынецкий Е. И., Кривошеев А. О. Вопро¬сы применения информационных технологий в сфере образования и обучения // Информа¬ционные технологии. 1998. - № 2. - С. 32-36.
7 Бөрiбаев Б. Программалау тілдеріне кіріспе: Жоғары оқу орындарына арналған оқулық. -Алматы: АЭСА, 2008.
8 Демеубаева Л.К. Электрондық оқулық білім беру сапасын арттырудың тиімді құралы ретінде// Әлемдік ақпараттық білім беру кеңістігі бәсекеге қабілетті ұстаз қолында: Жас ғалымдар және студенттердің Республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдарының жинағы. –Алматы: ҚазМемҚызПУ, 2012. –147-149б.
9 Демеубаева Л.К. Білім беру процесін ақпараттандырудың маңыздылығы//Международная научная конференция студентов и молодых ученых «МИР НАУКИ» приуроченная 20-тилетию государственных символов Республики Казахстан. –Алматы: ҚазҰУ, 2012.
10 Демеубаева Л.К., Бөрібаев Б. Оқытудың жаңа инновациялық технологияларын енгізу – білім беру үрдісін ақпараттандыру негізі // Материалы XI междунар.научн.прак.конференции студентов, магистрантов и молодых ученых «Индустриально-инновационное развитие и интеграция в экономике и образовании». –Алматы: АЭСА, 18-19 апрель, 2012г.
11 Л. Г. Гагарина, Е. В. Кокорева, Б. Д. Виснадул. Технология разработки программного обеспечения. — М.: ИД «ФОРУМ»; ИНФРА-М, 2008. – 400 с.
12 Основы автоматизированных информационных систем. Обеспечение автоматизированных информационных систем: учеб. пособ. для вузов / разраб. В.Н.Кузубовым. – М: Совр. Гум. Ун-т, 2001.-102б.
13 Авдеев Р. Ф. Философия информационной цивилизации. М.: ВЛАДОС, 1994. -288б.
14 Бардовский Г. А., Извозчиков В. А. Новые технологии обучения. Вопросы терминологии //Педагогика. 1993. № 3. –С.12-13
15 Ильин Г. Педагогическая технологияи педагогическое мастерство//Новые знания.1999. № 4.–С.19-30
16 Аристов О.В. Управление качеством – М.: Инфра-М, 2006. – 240с.
17 Басовский Л.Е., Протасьев В.Б. Управление качеством: Учебник - М.: Инфра-М, 2006. – 212с.
18 Ильенкова С.Д. Управление качеством. - М.: Юнити, 2006. – 334с.
19 Мазур И.И., Шапиро В.Д. Управление качеством: Учебник. – М.: Омега-Л, 2005. – 400с.
20 Никитин В.А., Филончева В.В. Управление качеством на базе стандартов ИСО 9000:2000 – СПб.: Питер, 2004. - 128с.
21 Никифоров А.Д. Управление качеством: учебное пособие. – М.: Дрофа, 2004. – 720с.
22 Семенова Е.И., Коротнев В.Д., Пошатаев А.В. Управление качеством: Учебник для вузов. - М.: КолосС, 2004. – 184c.
23 Каланова Ш. М. Информационные технологии в системе высшего профессионального образования//дис. д-ра пед. наук. Республика Казахстан, Тараз, 1999.
24 Д.Ш.Матрос, Д.М. Полев, Н.Н.Мельникова. Управление качеством образования на основе новых информационных технологий; М.;2001;30-33б.
25 Лобачев С. Л., Солдаткин В. И. Дистанционные образовательные технологии: информа¬ционный аспект. М.: МЭСИ, 1998. -249б.
26 Селевко Г. К. Современные образовательные технологии: Учебное пособие. -М.:Народное образование, 1998.
27 Советский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия, 1989.
28 Б. Досыбаев. Интернет көшінен кеш қалмайық //Егемен Қазақстан, 2002 жыл. – 27 шілде /170/
29 Жұмағұлов Б.Т. Білім саласына ақпараттық технологияны енгізу – елдің кемелденуіне жасалар маңызды қадам //Дала мен қала, 2006. – 27 қазан (№ 41). – 6-бет.
30 Байшоланова Қ.С. Білімді коммерциализациялау – оқу үрдісіндегі инновациялық технология ретінде //В кн.: Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть 1. –С.277-278.
31 В.А. Красильникова. Білімді ақпараттандыру ісінің түсініктемелік аппараты //«Информатика негіздері» ғылыми-әдістемелік журналы, 2005. – № 2. – С.2-5.
32 Ширшов Е.В. Организация учебной деятельности на основе информационно-коммуникационных технологий. – М.: Лотос, 2006. – С.29-93.
33 Усков И.В. Информационно-коммуникационные технологии как средство развития мотивации учебной деятельности студентов. /Автореферат – Рязань, 2006. – 22с.
34 Технологии использования электронных обучающих средств в дистанционном образовании /Яворский В.В., Сагинов К.А., Яворская Г.М. – Караганда: КарГТУ, 2007. – С.14-27.
35 Перегуда Г.И. Из опыта создания учебно-методических комплексов по специальным дисциплинам //В кн.: Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть 1. – С.¬139-143.
36 Антонов В.А., Данилова Г.А., Швец О.Я. Электронный учебник: требования, проблемы, достижения //В кн.: Современные тенденции совершенствования учебников в системе непрерывного образования. – Алматы: Мектеп, 2004. – С.582-587.
37 Бидайбеков Е.Ы., Григорьев С.Г., Гриншкун В.В. Информационное интегрирование и анализ образовательной области в разработке электронных средств обучения. // Монография. / Алма-Ата: Министерство образования и науки Республики Казахстан, АГУ им. Абая. – 2002 – 100 с.
38 Жамашева Ж. Қашықтан оқыту – ақпаратты тиімді таратудың жаңа нысандарының бірі // Қазақ тілі мен әдебиеті, 2007. – № 9. – 118-120 бет.
39 Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы – 27 шілде 2007 ж. №319-III ҚРЗ // http://www.edu.gov.kz/
40 Шуваев Д.Н. Принципы дидактики и их реализация при разработке электронных учебных пособий для вузов. – Труды Всеросс. научно-метод. конф. «Телематика 02» (СПб, 3-6.06.02.) – СПб: СПбГИТМО, 2002. – с.216.
41 Е. Аленичева, Н. Монастырев. Электронный учебник (Проблемы создания и оценки качества //Высшее образование в России, 2001. – № 1. – С.121-123.
42 Абаева А.А. Човременная модель дистанционного образования и ее роль в устойчивом развитии экономики страны //Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Материалы II Республиканской конференции. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть-1. – С.272-277.
43 Джусубалиева Д.М. Дистанционное образование. – Алматы: Ротапринт КазГосЖенПИ, 1997. – С.45-68.
44 Медеуов Е.Ө., Наурызова Н.Қ. Қашықтан оқытуды ұйымдастыру //ҚазҰПУ хабаршысы. – Физика-математика ғылымдар сериясы. – 2007. – № 2. – 172-174 бет.
45 Десятов Д. И др. К проблеме внедрения дистанционных форм обучения // Alma-mater, 2003. – № 4. – С.13-16.
46 Тастандиева Н.Б. Алыс қашықтан оқытудың тиімді және тиімсіз тұстары // Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Материалы II Республиканской конференции. – Алматы, 2008. – Часть-2. – С.327-333
47 Любжин А. Дистанционное обучение: технологии и перспективы // Народное образование, 2003. – № 6. – С.89-92.
48 Әмірғалиев Е. Қашықтан оқытудың сапасын басқарудың әдістемелік жақтары // «Информатика негіздері» ғылыми-әдістемелік журналы, 2003. – № 1. – 3-6 бет.
49 Дистанционное обучение в современном мире: Сб. обзоров /под ред. Зарецкой С.Л. / М.: ИНИОН РАН, 2002. – 136 с.
50 Животовская И.Г. Дистанционное обучение в мире: история, теория и практика // Экономика образования, 2002. – № 4. – С.37-51.
51 Телешова Н.Ф. Повышение эффективности профессионального образования студентов-заочников в условиях дистанционного обучения: дис. канд. Пед. Наук: 13.00.01; 13.00.08. – Красноярск, 2003. – С.69.
52 Интернет-обучение: технологии педагогического дизайна / под ред. М.В. Моисеевой. – М.: Издательский дом «Камерон», 2004. – С.135-136.
53 Новиков С. В. Принципы разработки интернет-учебников /Информатика и образование, 2001. – № 10. – С.61-65.
54 Бидайбеков Е.Ы., Гриншкун В.В. Теоретико-технологический подход к разработке электронных средств обучения. // Вестник АГУ им. Абая. Физико-математическая серия. – Алма-Ата, 2001. – № 2(4). – С.32 - 37.
55 Электронные учебники в подготовке бакалавров специальности “Стандартизация, метеорология и сертификация” /Ильина Л.П., Краснова О.Н., Шакирова Г.М. / Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Материалы II Республиканской конференции. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть-1. – С.283-286.
2 Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Дәулетқұлов А.Б. Жаңа ақпараттық технологиялар. -Ал¬мବты: ЖТИ, 2009. -412 б.
3 Бөрібаев Б. Ақпараттық-педагогикалық технологиялар негізінде оқу процесін авто¬мат¬тандыру // «Информатика негiздерi», Респуб¬лика¬лық екі айда бір шығатын ғылыми-әдіс¬темелік журнал, №2, 2009. 14-17 б.
4 Компьютерная технология обучения: Сло¬варь-справочник / Под редакцией В.Ю. Гри¬ценко, А.М. Довгялло, А.Я. Савельева - Киев: "Наукова думка", 1992.-652б.
5 Байденко В. И. Болонский процесс: структурная реформа высшего образования Европы. — М.: Исследовательский центр проблем ка¬чества подготовки специалистов, 2002.-409б.
6 Виштынецкий Е. И., Кривошеев А. О. Вопро¬сы применения информационных технологий в сфере образования и обучения // Информа¬ционные технологии. 1998. - № 2. - С. 32-36.
7 Бөрiбаев Б. Программалау тілдеріне кіріспе: Жоғары оқу орындарына арналған оқулық. -Алматы: АЭСА, 2008.
8 Демеубаева Л.К. Электрондық оқулық білім беру сапасын арттырудың тиімді құралы ретінде// Әлемдік ақпараттық білім беру кеңістігі бәсекеге қабілетті ұстаз қолында: Жас ғалымдар және студенттердің Республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдарының жинағы. –Алматы: ҚазМемҚызПУ, 2012. –147-149б.
9 Демеубаева Л.К. Білім беру процесін ақпараттандырудың маңыздылығы//Международная научная конференция студентов и молодых ученых «МИР НАУКИ» приуроченная 20-тилетию государственных символов Республики Казахстан. –Алматы: ҚазҰУ, 2012.
10 Демеубаева Л.К., Бөрібаев Б. Оқытудың жаңа инновациялық технологияларын енгізу – білім беру үрдісін ақпараттандыру негізі // Материалы XI междунар.научн.прак.конференции студентов, магистрантов и молодых ученых «Индустриально-инновационное развитие и интеграция в экономике и образовании». –Алматы: АЭСА, 18-19 апрель, 2012г.
11 Л. Г. Гагарина, Е. В. Кокорева, Б. Д. Виснадул. Технология разработки программного обеспечения. — М.: ИД «ФОРУМ»; ИНФРА-М, 2008. – 400 с.
12 Основы автоматизированных информационных систем. Обеспечение автоматизированных информационных систем: учеб. пособ. для вузов / разраб. В.Н.Кузубовым. – М: Совр. Гум. Ун-т, 2001.-102б.
13 Авдеев Р. Ф. Философия информационной цивилизации. М.: ВЛАДОС, 1994. -288б.
14 Бардовский Г. А., Извозчиков В. А. Новые технологии обучения. Вопросы терминологии //Педагогика. 1993. № 3. –С.12-13
15 Ильин Г. Педагогическая технологияи педагогическое мастерство//Новые знания.1999. № 4.–С.19-30
16 Аристов О.В. Управление качеством – М.: Инфра-М, 2006. – 240с.
17 Басовский Л.Е., Протасьев В.Б. Управление качеством: Учебник - М.: Инфра-М, 2006. – 212с.
18 Ильенкова С.Д. Управление качеством. - М.: Юнити, 2006. – 334с.
19 Мазур И.И., Шапиро В.Д. Управление качеством: Учебник. – М.: Омега-Л, 2005. – 400с.
20 Никитин В.А., Филончева В.В. Управление качеством на базе стандартов ИСО 9000:2000 – СПб.: Питер, 2004. - 128с.
21 Никифоров А.Д. Управление качеством: учебное пособие. – М.: Дрофа, 2004. – 720с.
22 Семенова Е.И., Коротнев В.Д., Пошатаев А.В. Управление качеством: Учебник для вузов. - М.: КолосС, 2004. – 184c.
23 Каланова Ш. М. Информационные технологии в системе высшего профессионального образования//дис. д-ра пед. наук. Республика Казахстан, Тараз, 1999.
24 Д.Ш.Матрос, Д.М. Полев, Н.Н.Мельникова. Управление качеством образования на основе новых информационных технологий; М.;2001;30-33б.
25 Лобачев С. Л., Солдаткин В. И. Дистанционные образовательные технологии: информа¬ционный аспект. М.: МЭСИ, 1998. -249б.
26 Селевко Г. К. Современные образовательные технологии: Учебное пособие. -М.:Народное образование, 1998.
27 Советский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия, 1989.
28 Б. Досыбаев. Интернет көшінен кеш қалмайық //Егемен Қазақстан, 2002 жыл. – 27 шілде /170/
29 Жұмағұлов Б.Т. Білім саласына ақпараттық технологияны енгізу – елдің кемелденуіне жасалар маңызды қадам //Дала мен қала, 2006. – 27 қазан (№ 41). – 6-бет.
30 Байшоланова Қ.С. Білімді коммерциализациялау – оқу үрдісіндегі инновациялық технология ретінде //В кн.: Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть 1. –С.277-278.
31 В.А. Красильникова. Білімді ақпараттандыру ісінің түсініктемелік аппараты //«Информатика негіздері» ғылыми-әдістемелік журналы, 2005. – № 2. – С.2-5.
32 Ширшов Е.В. Организация учебной деятельности на основе информационно-коммуникационных технологий. – М.: Лотос, 2006. – С.29-93.
33 Усков И.В. Информационно-коммуникационные технологии как средство развития мотивации учебной деятельности студентов. /Автореферат – Рязань, 2006. – 22с.
34 Технологии использования электронных обучающих средств в дистанционном образовании /Яворский В.В., Сагинов К.А., Яворская Г.М. – Караганда: КарГТУ, 2007. – С.14-27.
35 Перегуда Г.И. Из опыта создания учебно-методических комплексов по специальным дисциплинам //В кн.: Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть 1. – С.¬139-143.
36 Антонов В.А., Данилова Г.А., Швец О.Я. Электронный учебник: требования, проблемы, достижения //В кн.: Современные тенденции совершенствования учебников в системе непрерывного образования. – Алматы: Мектеп, 2004. – С.582-587.
37 Бидайбеков Е.Ы., Григорьев С.Г., Гриншкун В.В. Информационное интегрирование и анализ образовательной области в разработке электронных средств обучения. // Монография. / Алма-Ата: Министерство образования и науки Республики Казахстан, АГУ им. Абая. – 2002 – 100 с.
38 Жамашева Ж. Қашықтан оқыту – ақпаратты тиімді таратудың жаңа нысандарының бірі // Қазақ тілі мен әдебиеті, 2007. – № 9. – 118-120 бет.
39 Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы – 27 шілде 2007 ж. №319-III ҚРЗ // http://www.edu.gov.kz/
40 Шуваев Д.Н. Принципы дидактики и их реализация при разработке электронных учебных пособий для вузов. – Труды Всеросс. научно-метод. конф. «Телематика 02» (СПб, 3-6.06.02.) – СПб: СПбГИТМО, 2002. – с.216.
41 Е. Аленичева, Н. Монастырев. Электронный учебник (Проблемы создания и оценки качества //Высшее образование в России, 2001. – № 1. – С.121-123.
42 Абаева А.А. Човременная модель дистанционного образования и ее роль в устойчивом развитии экономики страны //Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Материалы II Республиканской конференции. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть-1. – С.272-277.
43 Джусубалиева Д.М. Дистанционное образование. – Алматы: Ротапринт КазГосЖенПИ, 1997. – С.45-68.
44 Медеуов Е.Ө., Наурызова Н.Қ. Қашықтан оқытуды ұйымдастыру //ҚазҰПУ хабаршысы. – Физика-математика ғылымдар сериясы. – 2007. – № 2. – 172-174 бет.
45 Десятов Д. И др. К проблеме внедрения дистанционных форм обучения // Alma-mater, 2003. – № 4. – С.13-16.
46 Тастандиева Н.Б. Алыс қашықтан оқытудың тиімді және тиімсіз тұстары // Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Материалы II Республиканской конференции. – Алматы, 2008. – Часть-2. – С.327-333
47 Любжин А. Дистанционное обучение: технологии и перспективы // Народное образование, 2003. – № 6. – С.89-92.
48 Әмірғалиев Е. Қашықтан оқытудың сапасын басқарудың әдістемелік жақтары // «Информатика негіздері» ғылыми-әдістемелік журналы, 2003. – № 1. – 3-6 бет.
49 Дистанционное обучение в современном мире: Сб. обзоров /под ред. Зарецкой С.Л. / М.: ИНИОН РАН, 2002. – 136 с.
50 Животовская И.Г. Дистанционное обучение в мире: история, теория и практика // Экономика образования, 2002. – № 4. – С.37-51.
51 Телешова Н.Ф. Повышение эффективности профессионального образования студентов-заочников в условиях дистанционного обучения: дис. канд. Пед. Наук: 13.00.01; 13.00.08. – Красноярск, 2003. – С.69.
52 Интернет-обучение: технологии педагогического дизайна / под ред. М.В. Моисеевой. – М.: Издательский дом «Камерон», 2004. – С.135-136.
53 Новиков С. В. Принципы разработки интернет-учебников /Информатика и образование, 2001. – № 10. – С.61-65.
54 Бидайбеков Е.Ы., Гриншкун В.В. Теоретико-технологический подход к разработке электронных средств обучения. // Вестник АГУ им. Абая. Физико-математическая серия. – Алма-Ата, 2001. – № 2(4). – С.32 - 37.
55 Электронные учебники в подготовке бакалавров специальности “Стандартизация, метеорология и сертификация” /Ильина Л.П., Краснова О.Н., Шакирова Г.М. / Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Материалы II Республиканской конференции. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть-1. – С.283-286.
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 102 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 102 бет
Таңдаулыға:
әл-фараби атындағы қазақ ұлттық университеті
Механика-математика факультеті
Ақпараттық жүйелер кафедрасы
МАГИСТРЛІК диссертация
АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ҚҰРУ АРҚЫЛЫ БІЛІМ БЕРУ ПРОЦЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ
Орындаған ___________________ Махамбетова М.Ж." - ___"___ - _2013 ж.
(қолы)
Ғылыми жетекші
к.ф.-м.н, доцент ___________________ Бөрібаев Б.Б." - ___"_____2013 ж.
(қолы)
Кафедра меңгерушісі
PhD докторы______________Бакибаев Т.И. " - ___"_____2013 ж.
(қолы)
рұқсатымен қорғауға жіберілді
Норма бақылаушы ___________________ Жуманов Ж.М.
(қолы)
Алматы 2013
РЕЗЮМЕ
Диссертациялық жұмыс кіріспеден, негізгі төрт бөлімнен, қорытын - дыдан, қолданылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады. Жалпы көлемі 81 бет. Жұмыста 8 кесте, 19 сурет бар, қолданылған әдебиеттер саны 55.
Диссертациялық жұмыстың мақсаты білікті мамандар дайындайтын жоғары оқу орнының жұмысын қадағалап, білім беру процесін бақылауға және соларды зерттеу университеттері талаптарына сәйкес жетілдіруге мүмкіндік беретін ақпараттық жүйе құру.
Диссертациялық жұмысты зерттеу барысында келесі маңызды нәтижелер алынды:
1. Білім беру тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін ақпараттық жүйе құрылды.
2. Қазақ тіліндегі қазіргі программалау технологиялары пәнінен электрондық оқу-әдістемелік кешені жасалды.
3. Жұмыста жүйенің өнімділігін арттыратын және трафикті азайтуға мүмкіндік беретін ақпараттық жүйені құру технологиясы ұсынылды.
РЕЗЮМЕ
Диссертационная работа состоит из введения, основных четырех глав, заключения, списка использованных источников и приложении. Общий объем 81 страниц. В работе 8 таблиц, 19 рисунка и 55 использованных источников.
Цель диссертационной работы наблюдая за работой высшего учебного заведения по подготовке высококвалифицированных специалистов, разработать информационную систему дающую возможность развить в соответствие с требованиями исследовательского университета и оценить процесс предоставляемого знания.
Наиболее существенные результаты, полученные в ходе исследования диссертационной работы, заключаются в следующем:
1. Разработана информационная система, позволяющая повысить эффективность образовательного процесса, в основе которой лежат новые формы представления результатов обучения.
2. Разработаны электронные книги по современным технологиям программирование на казахском языке.
3. В работе предложена технология построения информационной системы и ее компонентов, позволяющая уменьшить трафик и повысить производительность информационной системы.
RESUME
The dissertation consists of an introduction, four main chapters, conclusion, list of references and an application. The total volume of 81 pages. In 8 tables, 19 figures and 55 sources used.
The aim of the thesis observing the work of a higher educational institution of excellence, to develop an information system which gives the opportunity to develop in line with the requirements of a research university and provides the knowledge to evaluate the process.
The most important results from the research of the dissertation are the following:
1. Computing system is designed to enhance the educational process, which is based on new forms of presentation of the results of training.
2. Developed electronic books on modern programming technologies in the Kazakh language.
3. The paper presents the technology of the information system and its components, which allows to reduce the traffic and improve the performance of the information system.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1 Білім беру сапасын бағалау әдістерінің теориялық аспектілері 12
1.1 Білім беру сапасы туралы ұсыныстар, анықтамалар және оның мәні 12
1.2 Білім беру сапасының мониторингі категориясындағы түсінік мәні мен айырмашылығы 18
1.3 Қазақстан Республикасының ағымдағы білім беру жүйесіне талдау 22
2 Білім беру процесін ақпараттандыруды ұйымдастыру 26
2.1Білім беру жүйесін ақпараттандыру ісінің өзектілігі 26
2.2 ҚР білім беру жүйесін ақпараттандыру тұжырымдамасы және оқу жүйесін дамытудың негізгі бағыттары 28
2.3Web-технологиялар арқылы ақпараттандыру ісін ұйымдастыру 31
2.4 Электрондық басылымдар және олардың кәдімгі оқытутехнологияларынан артықшылығы 33
3 Электрондық оқулық білім беру сапасын арттырудың тиімді құралы ретінде 35
3.1 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы 37
3.2Электрондық оқу-әдістемелік кешенге қойылатын талаптар 42
3.3 Электрондық оқу құралдарының ерекшеліктері 43
3.4Электрондық оқу әдістемелік кешенді жобалау және құру 46
3.5 Электрондық оқулықтарды жобалау, құру және қолданысқа жіберу бойынша экономикалық есептеулер 58
4 Ақпараттық жүйенің құрылымын жасау 67
4.1 Ақпараттық жүйе құрылымы туралы жалпы түсінік 67
4.2 Білім беру процесі үшін ақпараттық жүйе құру 70
Қорытынды 77
Қолданылған әдебиеттер тізімі 78
Қосымша А 82
Қосымша Ә 85
Қосымша Б 103
ҚосымшаВ 104
Нормативтік сілтемелер
Осы диссертацияда келесі стандарттарға жасалған сілтемелер пайдаланылды:
1. ҚР МЖМБС 5.03.009-2006 ҚР білім беру жүйесі. Жоғары оқу орындарының оқу материалдың активтері. Негізгі ережелер;
2. ҚР МЖМБС 5.03.011-2006 Жоғары оқу орындарында ғылыми-зерттеу жұмыстары;
3. ҚР МЖМБС 5.03.010-2006 Ақпараттық ресурстар және кітапханалық қор;
4. ҚР МЖМБС 5.03.014-2006 Жоғары кәсіптік білім. Жоғары оқу
орындарының оқу-ғылыми лабораториялары.
5. ҚР МЖМБС 5.03.006-2006 Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары. Кәсіптік жоғары білім. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі. Жоғары оқу орындарындағы білімді бақылау және бағалау. Негізгі ережелер.
6. Кәсіптік-білім беру бағдарламалары ҚР МЖМБС 5.03.007 - 2006;
7. 27 шілде 2007 Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңы;
8. 2008 ж. 18 наурыздағы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің №125 бұйрығымен бекітілген. Жоғары оқу орындарында білім алушылардың үлгеріміне ағамдық бақылау, аралық және қорытынды аттестаттау өткізудің үлгі ережесі.
9. ҚР МЖМБС 5.04.019-2008 Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Жоғары кәсіптік білім. Бакалавриат. Негізгі ережелері., Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 23 қаңтардағы № 26 бұйрығымен бекітілген;
10. ҚР МЖМБС 5.04.033-2008 Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Жоғары оқу орнынан кейінгі білім. Магистратура. Негізгі ережелері., Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 6 мамырдағы № 259 бұйрығымен бекітілген;
11. ҚР МЖМБС 5.03.015-2009 Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі. Педагогикалық жүктеме және оқыту жұмыстары. Негізгі ережелердің;
12. Білім алушылардың контингенті ҚР МЖМБС 5.03.008 - 2009;
13. Қазақстандағы жоғары білімді реформалау және Болондық үрдіс: тәжірибелік жұмыстар үшін ақпараттық материалдар. Алматы, 2009 ж.
14. Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жобасын) орындау ережесі. ҚР МЖМБС Негізгі ережелер. 5.03.016 - 2009;
15. 2011ж. 20 сәуірінде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің №152 бұйрығымен бекітілген Кредиттік оқыту технологиясы бойынша оқу үдерісін ұйымдастырудың ережесі.
Анықтамалар, белгілеулер мен қысқартулар
Бұл магистрлік диссертацияда келесі терминдер сәйкес анықтамаларымен пайдаланылған:
1. Ақпараттандыру - әр түрлі ақпаратттық қорларды (ресурстарды) қалып - тас - - тыру мен пайдалану негізінде азаматтардың, мемлекеттік өкімет органдары мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, ұйымдардың, қоғамдық бірлестіктердің құқықтарын жүзеге асырып, олардың ақпараттық талаптарын қанағаттандыру үшін тиімді жағдай жасау жолында ұйымдастырылған әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс.
2. Аудиоконференция - конференцияларға қатысушылардың дауыстық коммутациялардан өту кезіндегі телеконференциялардың әртүрлілігі.
3. Бейнеконференция - бұл коммуникациялар және компьютерлік техноло - гия - лардың жүйесін пайдалану арқылы түрлі географиялық нүктелердегі бірнеше тұлғалар арасындағы аудио-визуалды ақпаратпен алмасу туындау кезіндегі телеконференциялардың әртүрлілігі.
4. Білімді ақпараттандыру - оқыту мен тәрбиелеу ісінің психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге асыру бағытында білім беру саласын қазіргі кездегі жаңа ақпараттық технологияларды жасау және пайдалану жұмыстарының теориясы мен практикасымен қамтамасыз ету үрдісі.
5. Жаңа ақпараттық технологиялар - қазіргі компьютерлік техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және тасымалдау істерін қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі техникалық құралдар жиыны.
6. Интерактивті режим - командалар мен жауаптар алмасу арқылы атқарылатын тұтынушы мен жүйенің жұмыс істеу режимі.
7. Кредиттік оқыту технологиясы - білім алушының және оқытушының оқу жұмысының көлемін өлшеудің сәйкестендірілген бірлігі ретінде кредитті пайдалана отырып, білім алушылардың пәндерді оқып зерделеу дәйектілігін таңдауы және дербес жоспарлауы негізіндегі оқыту.
8. Қашықтықтан білім беру технологиялары жүйесінің әкімшісі - серверде сервердің дұрыс қызмет көрсетуіне және бағдарламалық қамтамасыз етуді орнатуға жауап беретін тұлға.
9. Мультимедиялық технологиялар - бейнелік және аудиоэффектілік, әр түрлі мультипрограммалық мүмкіндіктерді интерактивті программалық жабдықтың басқаруымен орындата алатын электрондық құжаттарды дайындау тәсілдері.
10. Оқу бағдарламасы - әрбір оқу пәні бойынша меңгерілуге тиісті білімнің, шеберлік пен дағдылардың мазмұны мен көлемін айқындайтын бағдарлама.
11. Оқу жоспары - білім берудің тиісті деңгейіндегі оқу пәндерінің (предметтерінің) тізбесі мен көлемін, оларды зерделеу тәртібі мен бақылау нысандарын регламенттейтін құжат.
12. Оқытудың компьютерлік технологиялары - ақпаратты бейнелеу, тасымалдау және жинақтау, оқушының танымдық әрекетін бақылау және басқару сияқты педагогтың кейбір функцияларын модельдейтін техника, телекоммуникациялық байланыс құралдары және интерактивті программалық өнім негізінде жұмыстың педагогикалық шарттарын жасау тәсілдері, әдістері, құралдарының жиыны.
13. on-line режимі - нақты уақытта жүзеге асырылатын оқудағы өзара әрекет ету процесі.
14. Телеконференциялар - on-line режимінде қатысушылардың екі және одан да көп топтардың арасындағы қатынасты ұйымдастыру үшін байланыстардың телекоммуникациялық арналарын пайдалану процесі.
15. ТВ-технологиялар - бұл білім алушыларға оқу-әдістемелік материалдарды жеткізу, білім алушылардың оқытушылармен және өзара іс-әрекетін және білім алушылардың ақпараттық білім беру ресурстарына қол жеткізуін қамтамасыз ету үшін теледидардың, ғаламдық, локальдық желілерді пайдалануға негізделген жүйе.
16. Электрондық оқу-әдістемелік кешен (ЭОӘК) - оқытуда, оқу процесін ұйымдастыру және білім беру қызметін реттейтін құралдардың жиынтығы.
17. АКТ - ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
18. ЖОО - жоғары оқу орны
19. ҚО - қашықтан оқыту
20. ҚР - Қазақстан Республикасы
21. ҚРҒБМ - Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім министрлігі
22. ҚОЖ - қашықтан оқыту жүйесі
23. ОӘК - оқу-әдістемелік кешен
24. ОӘМ - оқу-әдістемелік модуль
25. ОӘЖ - оқу-әдістемелік жинақ
26. ППҚ - программалық-педагогикалық құралдар
27. ПӘК - пәндік әдістемелік кешен
28. СОӨЖ - студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмысы
29. ЭОӘК - электрондық оқу-әдістемелік кешен
30. ЭО - электрондық оқулық
31. ЭОБ - электрондық оқу басылымы
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. ХХI ғасыр көптеген ғалымдар үшін қазіргі қоғамдағы білім беру саласының рөлі туралы көзқарастарымызға түбегейлі өзгерістер енгізген инновациялық дәуірдің тууымен байланыстырылады. Индустриалдықтан ақпараттық өркениетке көшу жағдайында мемлекеттің саяси, экономикалық, әлеуметтік аспектілеріне әсер ететін ақпараттық-коммуникациялық сала қоғамның жүйе құраушы факторларына айналғанда, экономикалық және қоғамдық қатынастардың жаһандану үдерісін анықтайды.
Бүгінде мемлекеттің ақпараттық-технологиялық дамуына және даму темпіне экономика жағдайы ғана емес, халықтың өмір сүру деңгейі, ұлт қауіпсіздігі, мемлекеттің әлемдік қауымдастық алдындағы ролі де тәуелді. 2020жылға дейінгі қазақстандық білім берудің жаңаруы білім беру саясатының жүзеге асырылуын көздейді, ол өз кезегінде үздіксіз кәсіби білім берудің қазіргі жүйесінің дамуын, білім беру сапасын арттыруды, жалпы білім берудің қол жетімділігін қамтамасыз етуді, білім беру саласының инвестициялық тартымдылығын арттыруды көздейді. Бұл міндеттерді жүзеге асыру еліміздің ақпараттық қоғамға толық енуін қамтамасыз етеді, Қазақстанның әлемдік кеңістіктегі беталысын бекіте түседі[1, 10 б.].
Білім беру диверсификациясы, ұлтаралылығы, даралануы, алдын ала және үздіксіз білім берудің дамуы, оның қарқындануы мен компьютерлендірілуі ҚР білім берудің дамуының оң тенденцияларына жатады.
Білім беру интеграциясы мен ұлтаралылығы білім беру қызметтерінің әлемдік нарығының қалыптасуына ықпал етеді. Бүгін-ақ арақашықтық пен мемлекеттік шекараға қарамастан беріліп жатқан білім қызметтері ашығырақ технологиялық білім беру жүйелері пайда болып, әрекет етуді. Дәстүрлі (классикалық) білім берумен қатар, қазіргі білім беру және ақпараттық технологияларға негізделген дәстүрлі емес оқыту амал-тәсілдері кеңінен қолданыла бастады. Бұл Интернет-технологиялар немесе электронды білім беруге негізделген ашық және қашықтан оқыту жүйелері.
Бүгінде білім берудің жаңа принципі болып білім беруді басқару тұрады, ал жаңа технологиялар болып білім құру формализациясы, білімді беру (тарату) (білімге қол жетімділігі) және білімді бақылау болады.
Ақпараттық технологиялар білім беру жүйесіне шынайы перспективалар ашады, нақтылы: ақпараттық технология құралдарын кеңінен енгізу оқу ақпараттарын көрнекті, динамикалық ұсыну бейнесуреттерді, дыбыс пен ақпараттық ресурстарға жойылған қол жету; білім берудің барлық деңгейлерінде - мектепке дейінгі деңгейден жоғары оқудан кейінгі деңгейлерде компютерлік оқудың үздіксіздігі мен сабақтастығы - оқу үдерісіндегі барлық пәндерді компьютерлік қолдау есебінен; оқушылардың шығармашылық жеке дара қабілеттіліктерін ашу мен дамыту үшін оқыту әдістемесін, стилі мен құралдарын таңдау еркіндігін қамтамасыз ету; жаңа ақпараттық технологиялар негізінде ғылыми және әдістемелік негізделген базалық білім беру жүйесін құру[2, 45 б.].
Білім берудің ақпараттануы объективті түрде: оқу-әдістемелік жұмысты қайта ұйымдастыруды; оқытушыға талаптың күшеюі және оның рөлінің өзгеруін; оқушылардың тұлғасының ролі мен оның жеке ерекшеліктерінің; оқу мекемесінің ролі мен оның орналасқан жерінің оқушылар құрамына әсерін; қол жетімді ақпараттық ресурстардың көлемінің күрт ұлғаюын тудырады.
Ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар өз кезегінде мүмкіндік береді: білімді дамыту, білім алу мен тарату сипатының жаңаруы; оқыту мазмұны мен әдістерінің жаңаруына мүмкіндіктер ашу; жалпы және кәсіптік білімге қол жетімділігін кеңейту; оқытушыларға қажеттілікті аямастан олардың оқу үдерісіндегі ролін өзгерту (ақпараттың білім мен ұғынуға айналуын басқару)[3, 14б.].
Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін ақпараттандырудың басты мақсаты ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану негізінде қазақстандық білім беру сапасын арттыруға мүмкіндік беретін ортақ ақпараттық білім беру ортасын құру, азаматтардың барлық сатылар мен барлық деңгейлерде білім алуына тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету, сондай-ақ Қазақстан Республикасының әлемдік білім кеңістігіндегі ақпараттық кеңістігін интеграциялау.
Білім берудің жаңа мазмұнына көшу, мемлекеттік білім беру стандарттарының жасақталуы Қазахстан Республикасының білім беруді ақпараттандыру жүйесі бағытында жүргізіліп отырған мемлекет саясаты. Оқу үрдісін жаңа ақпараттық - коммуникациялық технологияларға негізделген қазіргі заманғы техникамен қамтамасыз етілуін талап етуде.
Білім беруді ақпараттандыру - жаңа технологияны пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асырады. "Қазіргі заманда жастарға ақпаратттық технологиялармен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет" деп, Ел басы атап көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында жаңа ақпараттық технологияны яғни компьютерді оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор.
Оқу үрдісінің ақпаратттандырудың мақсаты мен міндеттеріне тоқталатын болсақ: ақпараттық коммуникациялық технологияны қолданып білім беру жүйесін ақпаратандырудың мақсаты еліміздің барлық территорияарында білім беру үрдісінің бірлігі мен білім беру сапасының деңгейін арттыруды қамтамасыз ететін бірыңғай ақпараттық білім беру ортасын құру және дамыту болып саналады. Басқаша айтқанда, білім беруді ақпараттандыру процесі мұғалімнің дайындық деңгейі мен мамандық сапасына үлкен талап қояды. Ол мұғалімнің өзін - өзі дамуына, өзіндік білім алуына және шығармашылық түрде өздігінен қызметтерін іске асыруға мүмкіндік береді.
Зерттеу мақсаты мен мәселелері. Диссертациялық жұмыстың мақсаты білікті мамандар дайындайтын жоғары оқу орнының жұмысын қадағалап, білім беру процесін бақылауға және соларды зерттеу университеттері талаптарына сәйкес жетілдіруге мүмкіндік беретін ақпараттық жүйе құру.
Жұмысқа қойылған мақсат келесі мәселелерді шешуді талап етеді:
жоғары оқу орындары жұмысының нормативтік-құқықтық базасын талдау;
зерттеу университеттеріне қойылатын талаптарға сәйкес жоғары білім беру жүйесін қалыптастыру мен дамытудың дүниежүзілік тәжірибелерін талдау;
еліміздегі жоғары білім беру ісінің қазіргі жағдайын зерттеу;
білім беру процесін автоматтандыруға арналған қазіргі программалық құралдарды игеру.
Зерттеу объектісі кредиттік жүйе негізінде жұмыс атқарып, зерттеу университеттері талабына сай білім беруге бет бұрған жоғары оқу орындары мен колледждері болып табылады.
Зерттеу пәні - жоғары оқу орындарында мамандарды дайындау процесіндегі білім беру, ғылыми, халықаралық және ұйымдастырушылық экономикалық қатынастар болып табылады.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңашылдығы жоғары білім жүйесінің дамуы менқызмет атқаруының кешенді қарастырылуынан, ЖОО қызметін басқарумеханизмін жетілдіруге және бәсекеге қабілеттілігін жоғарлатуға бағытталғанжүйесін әзірлеумен тұжырымдалады.
Зерттеу барысында келесі маңызды нәтижелер алынды:
1. Білім беру тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін ақпараттық жүйе құрылды.
2. Қазақ тіліндегі қазіргі программалау технологиялар пәнінен электрондық оқу-әдістемелік кешені жасалды.
3. Жұмыста жүйенің өнімділігін арттыратын және трафикті азайтуға мүмкіндік беретін ақпараттық жүйені құру технологиясы ұсынылды.
Зерттеудің теориялық құндылығы. Диссертациялық жұмыстың теориялық құндылығы келесі нәтижелер болуы тиіс:
зерттеу университеттері талабына сай жоғары білім беретін оқу орны қызметінің тиімділігін ғылыми түрде негіздеу;
тиімді білім беру ісі жеткілікті түрде жүріп жатқан елдердегі жоғары оқу орны қызметінің бағыт-бағдарын талдау;
зерттеу университеті жағдайында қажет етілетін жоғары оқу орны жұмысының бағытын анықтау;
еліміздегі жоғары оқу орындарының білім беру жүйесін дамыту үшін ақпараттық жүйеден алынған нәтижелерді қолдану.
Зерттеудің практикалық құндылығы. Диссертациялық жұмыстың практикалық құндылығы деп мыналарды айтуға болады:
білім беру процесінің оқу, ғылыми-зерттеу, ұйымдастырушылық және басқару жүйесін жетілдіру;
жоғары оқу орындары жұмысы көрсеткіштері дамуының басты бағыттарын анықтау;
студенттерді оқыту процесін толық ақпараттандыруға ұмтылу.
1 Білім беру сапасын бағалау әдістерінің теориялық аспектілері
1.1 Білім беру сапасы туралы ұсыныстар, анықтамалар және оның мәні
Бүгінгі күнде адам өмірінде, тура және ауыспалы мағынада да, адамның мемлекетте, әлемде өмір қабілеттілігін қамтамасыз ететін іскерлік аймағы өте көп. Кез-келген іскерлік аймағында сала субъектілері сол іскерлікте мак - си - малды мүмкін сапаға жетуге тырысады. Мемлекет пен қоғамның әлеу - метті-мәдени-тұрмыстық ортасында болатын кез-келген процесс тәрізді өлшеуге болады. Білім сапасы - студенттердің білім алуындағы негізгі көрсет - кіштердің бірі болып анықталады. Білім сапасы мен мамандарды дайындау проблемасы кез-келген жоғары білім жүйесіндегі басты мәселе болатын және бола бермек[22, 89 б.].
Жалпы сапа дегеніміз не, соның ішінде білім беру сапасы. Сапа түсінігі біртексіз және оның анықтамасы түрліше болуы мүмкін. Мысалға [17, 13 б.]:
Сапа - бұл күтілген сәйкестік деңгейі. Күткен нәтиже әртүрлі болуы мүмкін және мақсат, қажеттілік, норма, стандарттармен байланысты.
Сапа - бұл қойылған мақсаттың сәйкестік өлшемі.
Сапа - бұл өнім, жүйе, процестердің жеке сипаттамалары жиынтығымен талапты орындау деңгейі.
Сапа - бұл тұтынушының қанағаттануы.
Егер өнім тұтынушылардың талабына сәйкес болса, ол сапалы болады. Сонымен, сапа анықтамасы тұтынушы, қолданушы түсініктерімен байланысты [17, 14 б.].
Сапа - объектінің белгіленген немесе болжамалы қажеттілікті қамта - ма - сыз етуге сәйкес көрсеткіштер жиынтығы. Сапа деген ұғым үш элементті қам - ти - ды: объект, қажеттілік және көрсеткіштер. Осыған байланысты сапаның мәнін толық түсіну үшін осы элементтерді талдау керек.
Объект ретінде іс-қимылдар немесе процесс, өнім, қызмет көрсету, мекеме, жүйе мен жеке тұлға немесе осылардың сан қилы қиыстырулары болуы мүмкін. Осындай қиыстырулардың мысалы ретінде өмір сапасын алуға болады. Шетелдерде, ал соңғы кезде біздің елімізде де, тұтынушылар - дың мүддесі мен құқығын қорғау мәселесін осы өмір сапасы тұрғысынан қарастырады. Бұл ұғым адамның қажеттілігін қамтамасыз етудің көптеген жағдайларын қамтиды: тауар мен қызмет көрсету сапасын, қоршаған ортаны қорғау, адамның денсаулығын сақтау, білім беру сапасын және басқалар. Оқулық та сапа коммерцияға, оның негізгі объектілері - өнімге (тауарға), процеске және қызмет көрсетуге қатысты қарастырылады.
Өнім - процестің немесе көрсетілген қызметтің нәтижесі.
Процесс - өнімнің өмірлік циклінің процестерін қоса алғанда, қандай да бір тапсырылған нәтижеге жету жөніндегі өзара байланысты және дәйекті іс-қимылдар (жұмыстар) жиынтығы. Көрсетілетін қызмет - беруші мен тұтынушының тікелей өзара іс-қимылының және берушінің тұтынушы қажеттіліктерін қанағаттандыру жөніндегі ішкі қызметінің қорытындылары.
Тауар - ерікті иесіздендірілетін, бір тұлғадан екінші тұлғаға сатып алу - сату келісімі бойынша өтетін кез келген зат.
Сапаның екінші элементі - қажеттілік. Қажеттілік сатылы түрде болады. Оның төменгі сатысында тамақ өнімдерінің көмегімен қамтамасыз етілетін қауіпсіздікке қажеттілік . Сатының жоғары деңгейінде эстетикалық қажеттілік, шығармашылықтағы қажеттілік орналасады. Бүгінгі күнде ішкі, әсіресе сыртқы рынокта бәсекеге түсу үшін тұтынушылардың бағалауларындағы өзгерістерді уақытылы болжап, келешектегі қажеттілікті біліп отыру керек. Доктор Э.Демингтің (сапаны жан-жақты басқарудың теориясы мен әдістемелері саласындағы ірі ғалым, Жапон ғажайыбының авторы) сөзімен айтқанда, тұтынушы өзіне керегін алуы керек, қай уақытта керек болса сол уақытта және қандай түрде қаласа, сондай түрде алуы керек[22,11б.].
Сапаның үшінші элементі- көрсеткіштер. Көрсеткіштер сапа - лық және сандық болып екіге бөлінеді. Сапалық көрсеткіштер - материал - дың түсі, бұйымның түрі, т.б. Сандық көрсеткіштер (параметрлер) тауарды қол - да - ну шеңбері мен жағдайын анықтау және сапаны бағалау үшін қолданылады. Сапа көрсеткіші - тауар сапасына жататын бір немесе бірнеше қасиеттерінің сандық сипаттамасы. Сапа көрсеткіші тауардың қажеттілікті қамтамасыз ету мүмкіндігін сандық көрсеткіштермен сипаттайды. Көрсеткіштер әр түрлі өлшемдермен келтіріледі немесе өлшемсіз болады. Көрсеткіштерді қарастырғанда олардың атауы мен мәні анықталады.
Білім беру процесі мен нәтижесіне көптеген жақтар - мемлекет, қоғам, тұлға қызығушылық танытуда. Бірақ қызығушылықтары әртүрлі. Қоғам үшін - білімді адамдар көп болған сайын, жұмысшылардың квалификациясы жоғары болған сайын сапа, барлық салалардың даму деңгейі, әлемдік аренадағы мемлекет деңгейі жоғарылайды. Тұлға үшін - индивидуалды даму деңгейі, интеллектуалды еңбек рыногындағы бәсекелестік қабілеті жоғары болған сайын сапа да артады [18, 58 б.].
Менеджмент тарихында практикалық стратегия ретінде қаралатын сапаның төрт интерпретациясы ажыратылады (сонымен қатар, сапа сәйкестік арқылы интерпретацияланады) [18, 78 б.]:
1. Сапа стандарттың сәйкестігі ретінде.
2. Сапа қолданыстың сәйкестігі ретінде.
3. Сапа құнның сәйкестігі ретінде.
4. Сапа тұтынушының жасырын талабы сәйкестігі ретінде (кейде өзі де аңғармайтын талаптар).
Деминг жасаған және ұсынған сапаны тоталды басқару бағдарламасы (TQM, Total Quality Management) тұтынушының жасырын талаптарына сәйкес бағытты приоритет сапасында бекітеді және үш бөлімнен тұрады: сапа анықтамасы, сапа философиясы, сапаны тоталды басқару. Заманауи аналитиктер корпоративті мәдениетке сәйкестік тұрақтылыққа бағыттауды, ал қоршаған ортаның қоғамдық және глобалды сәйкестігі - дамуға бағыттауды білдіреді деген парадигма щеңберінде талқылауға тырысады.
Мемлекеттік қызметкерлер, жұмыс беруші-кәсіпкерлер, студенттер, оқытушылар және т.б. кәсіп иелерінде білім беру сапасы түсінігінің әртүрлі аспектілері бар. Сәйкесінше, жалпы сапа және білім беру сапасы - көпқырлы мағыналы. Сапаны болмыс ретінде айтуға болмайды. Сапаның әртүрлі аспектілерін айтуға болады.
Табиғатта абсолютті сапа жоқ. Сапа талаптарының келісімі бойынша барлық қызығушылық танытушы тараптардың консенсусымен анықталады.
Жоғары білім беру сапасы - бұл тұлға, қоғам және мемлекеттің әртүрлі талаптарында, процесс және нәтиже ретінде білім мен маман дайындауда балансталған сәйкестік. Сапа - әрқашан да эффективтілік болып табылмайды. Сапалы болу - керемет болу дегенді білдірмейді. Деңгей, стандарт және сапа деген ұғымдарды бір деп қабылдауға болмайды[15, 14 б.].
Мысалға, дүкендегі, базардағы және фирмалық дүкендегі көрсетілетін қызмет сапасын бірдей критериялар бойынша бағалауға болмайды. Әрбір сапа деңгейінің өз құны бар. Жалғыз жалпы сұрақ: Күткен және ойлаған сапаны аламыз ба [20, 15 б.]
Білім беру сапасына оралайық. Мысалы, магистрдің оқу бағдарламасы деңгейі бакалавр бағдарламасы деңгейінен жоғары. Бірақ бұл осы бағдар - ламаның сапасының да жоғары екенін білдірмейді. Дипломды маман - бакалаврды дайындауға бағытталған білімдік стандарт практикалы өндірістік іскерлікке көбірек бағытталған, ал магистрді дайындауға бағытталған бі - лімдік стандарт ғылыми-зерттеу іскерлікке көбірек бағытталған. Алайда, бұл дипломды маман мен магистрді дайындау сапасы әртүрлі дегенді білдірмейді.
Сапа - бұл білім беру деңгейі мен маман дайындаудың сол бағдарламаны меңгеруге байланысты талаптардың келісілген деңгейімен сәйкестену дәрежесі, сол немесе басқа да білім стандартына сәйкес дәреже [20, 53 б.].
Сапа - бұл пайызбен есептелетін абсолютті емес, қатысты, өлшемсіз шама[20, 17 б.].
СССР жоғары білім беру жүйесінде 1980 және 1988 жылдарда жасалған, сәйкесінше, солар арқылы мамандарды дайындау сапасы бағаланған жоғары оқу орыны түлектеріне қойылатын екі квалификацияланған талаптар болған.
Қазақстан Республикасының жоғары білім беру жүйесінде кредиттік білім жүйесіне негізделген Мемлекеттік білімдік стандарттардың 2004, 2006, 2008, 2009 жылдардағы 4 буыны жасалған.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевпен қойылған тапсырма: Қазақстанның жоғары профессионалды білім беру жүйесі әлемдік білім кеңістігінде интегрирленуі қажет. Жоғары оқу орындары білім жабдықтаушы ретінде ақырындап интернационалды ұйымдарға айналуда. Глобализациялау мен интернационализациялау - бір медальдің екі беті.
Білімдік сапаның жоғарылауын арттыруды қамтамасыз етудегі бәсекелестіктің артуынан білімдік орта радикалды өзгеруде. Оқытудың сызықтық жүйесінде білім университет қабырғасында қалатын және профессорлардан студенттерге беріліп отыратын. Оқытудың кредиттік жүйесінде білім алудың әртүрлі және көптеген көздері бар. Нәтижесінде, оқытушы да, студент те өз университетіне жалғыз білім көзі ретінде байланып қалмаған.
Заман талабына сай университеттер білім өндіруші және жеткізуші ретінде өнім шығаруға көбірек бағытталулары қажет. Мұндай тұжырым коммерциялық компанияларға тән және ол, әлбетте, коммерциялық емес ұйымдарға, әсіресе, жоғары оқу орындарына адаптациялануы қажет. Дегенмен, қазіргі таңда әлемдегі университеттер алдында коммерциялық компаниялардікі тәрізді сұрақ тұр - университет қалай эффективті, экономды жұмыс жасай ала - ды және қалай жоғары сапалы қызмет көрсетуге болады.
Бүкіл әлемдегі жоғары оқу орындары олардың білім беру бағдарламасы, материалдық ресурстары, ғылыми-методикалық қамтуы, кадрлары және қоғам, тұлға, мемлекеттен қойылатын белгілі талаптарды басқару жүйесін сәйкес - тен - діруге негізделген білім сапасына өз кепілдік жүйелеріне жасауда.
Кез-келген іскерлік аймағында сол жұмыстың максималды мүмкін сапасына қол жеткізуге тырысады.
Білім беру сапасының басты приоритеті білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесінде өз анықтамасын тапты. Білімді модернизациялаудағы тапсыр - ма - лар - дың бірі: жаңа, заманауи білім сапасына қол жеткізу.
Білім беру сапасы түсінігіне үндеу аймағы оның педагогикалық ғылым мен жалпы практиканың феномені ретінде ғана емес, сонымен қатар олардың құраушы бөлшектері ретінде де анықтамалар береді. Мысалға, білім беру түсінігінің сөздік мағынасы мен талдау практикасына сүйенетін болсақ, оның қолдану контекстіне байланысты: қоғамдық құбылыс; әлеуметтік және индивидуалды құндылық; қоғам функциясы; күрделі құрылым; әлеуметтік өмірлік іс-әрекет аймағы; процесс; білімдік процесс нәтижесі; тұлға, қоғам талаптары мағынасын білдіруі мүмкін [24, 20 б.].
Білім беру
нәтиже
тұлға, қоғам талаптары
әлеуметтік жәнеиндивидуалды құндылық
қоғам функциясы
күрделі жүйе
қоғамдық құбылыс
Процестүзуші процесс
әлеуметтік өмірлік іс-әрекет аймағы
1.1cурет - Білім түсінігінің түрліше талқыламасы
Ескертпе - [24, 20 б.] әдебиетке негізделіп құралған.
Дегенмен, білім беру түсінігінің келтірілген аспектілері көптеген жағ - дай - ларда инвариантты болады - дамуға бағыттылық, тұлғаның қалыптасуы, яғни тұлғаның, қоғамның, жалпы мемлекеттің әлеуметтік, мәдени, эконо - мика - лық және басқа да талаптарын қанағаттандыруға бағытталған (1.1 сурет).
Білім беру сапасын басқарудың теориясы мен практикасының заманауи дамудағы басты идеясы білім беру процесін басқару соңғы нәтиже бойынша жүргізілетін дәстүрлі тұжырымдамадан бас тарту болып табылады. Заманауи тұжырым процесті оның барлық компоненттері үшін, сонымен қатар соңғы нәтижеге әсер ететін факторларды арнайы белгіленген критерилер бойынша күйін бағалауға негізделген процесті бақылауын қарастыратын білім беру сапасын басқарушы жалпылама жүйе жасауға бағытталған. Бұл принципиалды жаңа тұжырымдама болып табылады.
Білім беру сапасы күйін анықтаушы критерилерді табу үшін әртүрлі зерттеу тұжырымдары мен оның негізделуін анализден өткізген жөн. Сонымен қатар, білім беру сапасы түсінігіндегі негізгі сипаттамалардың көптеген спектрлеріне және білім беру сапасы феномені анықтамасының шашыраңқылығына көңіл бөлгеніміз дұрыс [24, 42 б.].
1.1кесте - Білім беру сапасы анықтамасына тұжырым талдау
Білім беру сапасы анықтамасы
Білім беру сапасы параметрлері
Білім беру сапасы анықтамасы
Тұлға мен қоғам талаптарынан күткен сәйкестік
Білім беру процесі күйінің және нәтижелік көрсеткішінің жиынтығы (білім беру кұрылымы, білім беру әдісі мен формалары, материалды-техникалық база, кадрлық құрам және т.б.)
Әлеуметтік-педагогикалық сипаттамалар (мақсаты, технологиясы, жағдайлары, жеке дамуы)
Тұлғаның қалыптасқан білім, ептілік, қабілет деңгейі және маңызды сапасы
Процесс, нәтиже және жүйенің интегралды сипаттамасы
Білім беру процесі қасиеттері және оның стандарт талаптарына, қоғам мен тұлғаның әлеуметтік нормаларының сәйкестік жиынтығы
Бітіруші білімі сипаттамасының жиынтығы
Нәтиженің тұлғаның потенциалды даму зонасына жоспарланған білім беру мақсатына сәйкестігі
Білім беру мекемесінің (ББМ) белгіленген және жоспарланған талаптарын қанағаттандыру қабілеті
Әртүрлі деңгейдегі тұтынушы талаптарын қанағаттандыратын ББМ қабілетін негіздеуші қасиет
Ескертпе - зерттеулер негізінде автормен құрастырылған
Білім беру сапасы анықтамасына келтірілген анализдер олардың систематизация негіздерін, сонымен қатар тар және кең мағынада білім беру сапасы сөзінің әртүрлі акценттерін табуға мүмкіндік береді (Субетто А.И. бойынша). Бұл жүйедегі ерекше орынды квалиметрикалық тұжырым алуда.
Білім беру сапасы анықтамасына әртүрлі тұжырымдамалар [24, 2 бөлім, 50б.]
Интуитивті-эмпирикалық - адам интуициясы мен тәжірибесіне негіз - дел - ген.
Формалды-есеп беруші - білім алушылардың үлгерім деңгейін анық - тау - шы (4 және 5 оқушылардың пайызы).
Психологиялық - тұлғаның психологиялық көрінісі және танымдық процестердегі даму деңгейі.
Педагогикалық - тәрбиелік және білімдік деңгейін көрсетуші.
Процессуалдық - білім беру процесі күйін бағалауға негізделуші.
Нәтижелеуші - білім беруші мекеменің педагогикалық жұмыс нәтижесінің бағалауын көрсетуші.
Кешенді - сыртқы экспертиза ретінде келуші (базалық-кадрлық құрылым, бағдарламалар, жұмыс формасы мен әдістері және басқа да көрсеткіштер).
Көппараметрлі - ішкі жүйелік параметрлерге негізделген білім беру мекемесінің жұмыс жасау бағасы.
Әдістік - нәтиже мен интерационалды берілген мақсаттың ара-қатынас көрсеткіші.
Интегрирленген - интегрирленген сипатта болатын категорияға кіріспе жасауға мүмкіндік беруші (әдептілік, сауаттылық, білімділік).
Тұлғалық бағытталушы - білім алушының жеке дамуын қарастырушы.
Әлеуметтік - индивидуалды және қоғамдық тұтынушыны қанағаттан - дыру - шы деңгейді ескеруші.
Квалиметрикалық - көрсеткіштердің параметрлер бойынша өзгеруі.
Заманауи тұжырымдарда білім беру сапасының мәні ретінде тұлға мен қоғам талаптарын қанағаттандыру деңгейі, тұлға, қоғам талаптарының сәйкестігі болып отыр. Мұндай тұжырым білім беру сапасы анықтамасын тұтынушы мен білім беру процесі субъектілерін қанағаттандыру қабілеті ретінде қарастыруға сүйенеді.
Білім беру сапасының сипаттамалары [18, 2 бөлім, 52 б.]:
Сапаның көпаспектілігі мен көпқырлылығы (білім беру нәтижесінің соңғы сапасы және осы сапаға жетуді қамтамасыз ететін білім беру жүйесі потенциалының сапасы); тәрбие мен білім беру нәтижесінің сапасы; шығармашылық және репродуктивті, білімділік және іскерлік компоненттер;
Сапа соңғы нәтижесінің көпдеңгейлігі (ЖОО, колледж, жалпы білім беру мектептерін бітірушіледің сапасы);
Білім беру сапасының көпсубъектілігі (білім беру сапасы көптеген субъектілер арқылы жүзеге асады; негізгі субъектілер: білім алушылар мен студенттер, ЖОО мен ЖОО-кейінгі білім бітірушілері, әртүрлі қосымша білім беруші бағдарламалар, ата-аналары, жұмыс берушілер, жалпы қоғам мен мемлекеттік органдар, білім беру жүйесінің өзі);
Білім беру жүйесі деңгейі мен дәрежесінің әртүрлі мүшелері; білім беру жүйесінің зертеушілері; осы субъектілер аудан, ел бойынша (ұлтаралық білім беру жүйесінде, оның түрлі деңгейлерінде);
Көпкритерилілік - білім берк сапасы критерилер жиынтығымен бағаланады;
Полихрондылық - білім беру сапасындағы ағымдағы, тактикалық, стратегиялық аспектілердің сәйкестігі, яғни әртүрлі уақытта бірдей субъектілердің түрліше қабылдауы(бітірушілер өмірде, жұмыс кезеңінде уақыт өте келе өз білімінің сапасын, жеке пән құндылығын және оқытушыны басқаша бағалай бастайды; қоғам мен мемлекет өз жағдайына байланысты білім берудегі сапа мен құрылымға приоритеттер анықтайды және т.б.);
Білім беру мен білім беру жүйесі сапасындағы әртүрлі субъектілердің білім беру сапасын субъективті бағалауының арта түсуінен болатын неопределенность;
Инварианттылық пен варианттылық - білім беру жүйесі, оқыту мекемелерінің көптеген сапасы, олардың бітірушілері арасынан инвариантты, яғни әрбір білім алған бітіруші, әрбір мемандық немесе ЖОО бітірушілердің дайындық бағыты үшін жалпы және спецификалық қасиеттер бөлінуде (дәл осы бітірушілер мен білім беру жүйесі үшін).
Барлық атап өтілген білім беру сапасының қырлары кез-келген ел үшін инвариантты болатын білім беру сапасы категориясы күрделілігінің объективті көрсеткіші болып табылады. Жоғарыды айтылғандардан осы білім беру аспектілерінің барлығын зерттеуге, объективті (көпаспектілі және көпкритерилі, полихронды) және субъективті (көптеген субъектілілермен байланысты) компромистердің әртүрлі аспектілерін іздеуге деген үлкен қажеттілік туындайды.
Берілген тұжырымдарды қарап және түсіне отырып қорытынды жасауға болады:
Білім беру сапасын көпөлшемді түсінік ретінде қарастыруға болады. Бұл түсінікті ашуда сапа менеджменті жүйесін жасаудағы тұтынушы қанағатын олардың талаптарын орындау арқылы арттыру мақсатында қабылданған процестік позициямен жақындаған дұрыс болар.
7.2 Білім беру сапасының мониторингі категориясындағы түсінік мәні мен айырмашылығы
Білім беру сапасына деген талаптарды арттыру шарттарында мектеп, колледж, ЖОО-да болып жатқан өзгерістерді үздіксіз бақылауды қамтамасыз ететін оқу-тәрбиелік процесс күйіндегі информацияны тарату, сақтау, жинау проблемалары өте актуалды болып отыр.
Бақылау жұмысы, экзамен, инспекторлық тексеру түрінде жүргізілетін дәстүрлі мониторинг біршама кемшіліктерген ие [23, 215 б.]:
1) эпизодтық сипат;
2) оқу нәтижесін тек бақылау бойынша бағалау;
3) бақылау мен бағалаудың субъективті әдістерінің артуы;
4) оқушылардың қателері мен қиындық туындау себептерін анықтаудың мүмкін еместігі;
5) тиімді басқару шешімдерін қабылдауға мәліметтің жеткіліксіздігі және т.б.
Сонымен қатар, халықаралық білім беру процесінің мониторингі педагогикалық реалдылықты зерттеу әдісі және уақытылы, сапалы информацияны басқару аумағын қамту ретінде практикада кеңінен және сәтті қолданылуда. Мониторинг нақты нәтижелердің күтідгенімен сәйкестігі жайлы информация беріп қана қоймай, сонымен қатар осы сәйкестікті бағалауға да мүмкіндік береді.
Мониторингті енгізу барлық білім беру процесіне қатысушылар - администрация, оқытушылық құрам, оқушылардың өздерінің іскерлігіне айтарлықтай әсер етеді.
Мониторинг технологиясындағы маңызды сұрақтардың бірі оның құралы мен әдістері,ал мониторингтің эффективтілігі жоғары құралы тесттер болып табылады. Нақтырық айтқанда, бұл объективті және жайылған ашық жауаптары бар тесттер жайлы.
Әлеуметтік басқару теориясында мониторинг басқарма цикліндегі маңызды түйіннің бірі ретінде қаралады. Педагогикалық мониторинг төңірегінде педагогикалық іс-әрекет пен педагогикалық жүйе функциялануының эффективтілігін анықтау және бағалау жүргізіледі. Білім беру сапасы мониторингі Қазақстан Республикасы білім беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесінде барлық жүйе ісінің маңызды түйіні ретінде қарастырылады. Осыған қатар білім беру жүйесінің нақты нәтижелері мен тапсырма сәйкестігі жайлы мәлімет юеруші кері байланыс қамтылады.
Сонымен қатар, қол жеткізілген мақсаттардың жоспарға сәйкессіз болып келуі практикадан белгілі. Осыған байланысты, мониторингтің маңызды тапсырмасы жоспарланған мақсаттардан ауытқудың себебін, мақсатын, деңгейін бағалау болып табылады. Бұл ауытқулар сыртқы және ішкі факторлармен түсіндірілуі мүмкін. Мысалы, білім беретін мекеме мақсатының өзінде, білім беру және оқыту бағдарламаларында, жоспарларда өзгерістер болуы мүмкін, жаңа білім беру технологиясына ауысуы, педагогтар мен оқушылардың құрамы өзгеруі және т.б. мүмкін.
Білім беру сапасының мониторингі түсінігін анықтау - қиын тапсырмалардың бірі. Негізгі түсінік ретінде мониторинг ұғымы қолданылатындықтан берілген ұғым мәні мен мазмұнын анықтау мақсатында кейбір анықтамаларды келтірейік.
Мониторинг түсінігі көптен бері ғылым мен практика саласында қолданылуда. Соңғы кезде бұл ұғымның қолданыс аумағы артуда.
Алғаш мониторинг түсінігі топырақтануда, сосын экологияда және басқа аралас ғылымдарда пайда болды. Қазіргі уақытта бұл түсінік экологияда толық зерттелген, теориялық тұсымен қатар практикалық деңгейде де. Мұнда метадологиялық құрал терең қалыптасқан, өлшеу құралдары жасалған және апробирленген, мониторингті реализациялау жүйелері: мониторинг нәтижесінде алынатын информацияны өңдеу, тарату, жинау, сақтау жұмыстары бар және активті қолданылуда. Мониторинг статусы экологияда жүйе ретінде бекітілген және заңды деңгейде.
Төменде көрсетілген Үлкен Совет Энциклопедиясы сөздігіндегі [27, 838б.] мониторинг анықтамасы көрнекі.
Мониторинг - адамның шаруашылық іс-әрекетіне байланысты қоршаған орта күйінің бақылануы, бағасы,болжамы.
Сөйтіп, ғылыми және практикалық ортада 20 жыл бойы мониторинг ұғымы тек экология саласында қолданылып келді. Қазір жағдай біршама өзгерді. Мониторинг ұғымының қолданыс аясын қазіргі күнде биология, медицина, әлеуметтану,педагогика, экономика, психология және басқа да ғылым салаларында кездестіруге болады.
Әрине, мониторинг түсінігі қолданысының бұлай дамуы белгілі бір переосмысление жасап, жоғарыда айтылған анықтаманы кеңейтуді талап етті.
Мониторинг - зерттеуші жүйе, оның жеке элементтері (подсистемалар, объектілер) немесе берілген жүйеде болып жатқан процестер жайлы мәліметтерді, зерттелуші жүйені басқару, кез-келген уақытта және оның даму болжамына анализ бен баға беру мақсатындағы, жинау, өңдеу, сақтау мен таратуға негізделген ғылыми зерттеу әдісі және практикалық жүйе.
Мұндай мониторинг анықтамасы толық және шашыранқы. Қысқартылған, жинақы анықтама да болады [5, 63б.]:
Мониторинг - белгілі бір объектіні қалаған нәтиже мен даму болжамындағы оның сәйкестігін анықтау мақсатындағы үнемі бақылау жүйесі.
Педагогикалық мониторинг - педагогикалық жүйелер жайлы мәліметті олардың жағдайын қамтамасыз ету, сонымен қатар педагогикалық жүйенің дамуын болжауға мүмкіндік беру үшін ұйымдастыру, жинау, сақтау, өңдеу және тарату формасы [5, 70 б.].
Білім беру сапасы - бұл білім беру процесінің күйі мен нәтижелігін сипаттаушы әлеуметтік категория және оның талаптарының сәйкестігі - тұлғаның азаматтық, тұрмыстық және профессионалдық компетенцияларының құрылуы мен дамуындағы ішкі (қызмеркерлер) және сыртқы (тұлға, қоғам және мемлекет) тұтынушылар қажеттіліктері мен үміт дәрежесімен сипатталады.
Мониторинг және білім беру сапасы түсініктеріне келтірілген анықтамаларды ескере отырып білім беру сапасының мониторингі ұғымын тұжырымдауға болады - бұл білім беру процесінің жағдайы мен нәтижелілігін систематикалық бақылау және оның тұтынушылардың талаптары мен күткеніне сәйкестік дәрежесін тұлғаның азаматтық, тұрмыстық және профессионалдық компетенцияларының құрылуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Механика-математика факультеті
Ақпараттық жүйелер кафедрасы
МАГИСТРЛІК диссертация
АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ҚҰРУ АРҚЫЛЫ БІЛІМ БЕРУ ПРОЦЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ
Орындаған ___________________ Махамбетова М.Ж." - ___"___ - _2013 ж.
(қолы)
Ғылыми жетекші
к.ф.-м.н, доцент ___________________ Бөрібаев Б.Б." - ___"_____2013 ж.
(қолы)
Кафедра меңгерушісі
PhD докторы______________Бакибаев Т.И. " - ___"_____2013 ж.
(қолы)
рұқсатымен қорғауға жіберілді
Норма бақылаушы ___________________ Жуманов Ж.М.
(қолы)
Алматы 2013
РЕЗЮМЕ
Диссертациялық жұмыс кіріспеден, негізгі төрт бөлімнен, қорытын - дыдан, қолданылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады. Жалпы көлемі 81 бет. Жұмыста 8 кесте, 19 сурет бар, қолданылған әдебиеттер саны 55.
Диссертациялық жұмыстың мақсаты білікті мамандар дайындайтын жоғары оқу орнының жұмысын қадағалап, білім беру процесін бақылауға және соларды зерттеу университеттері талаптарына сәйкес жетілдіруге мүмкіндік беретін ақпараттық жүйе құру.
Диссертациялық жұмысты зерттеу барысында келесі маңызды нәтижелер алынды:
1. Білім беру тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін ақпараттық жүйе құрылды.
2. Қазақ тіліндегі қазіргі программалау технологиялары пәнінен электрондық оқу-әдістемелік кешені жасалды.
3. Жұмыста жүйенің өнімділігін арттыратын және трафикті азайтуға мүмкіндік беретін ақпараттық жүйені құру технологиясы ұсынылды.
РЕЗЮМЕ
Диссертационная работа состоит из введения, основных четырех глав, заключения, списка использованных источников и приложении. Общий объем 81 страниц. В работе 8 таблиц, 19 рисунка и 55 использованных источников.
Цель диссертационной работы наблюдая за работой высшего учебного заведения по подготовке высококвалифицированных специалистов, разработать информационную систему дающую возможность развить в соответствие с требованиями исследовательского университета и оценить процесс предоставляемого знания.
Наиболее существенные результаты, полученные в ходе исследования диссертационной работы, заключаются в следующем:
1. Разработана информационная система, позволяющая повысить эффективность образовательного процесса, в основе которой лежат новые формы представления результатов обучения.
2. Разработаны электронные книги по современным технологиям программирование на казахском языке.
3. В работе предложена технология построения информационной системы и ее компонентов, позволяющая уменьшить трафик и повысить производительность информационной системы.
RESUME
The dissertation consists of an introduction, four main chapters, conclusion, list of references and an application. The total volume of 81 pages. In 8 tables, 19 figures and 55 sources used.
The aim of the thesis observing the work of a higher educational institution of excellence, to develop an information system which gives the opportunity to develop in line with the requirements of a research university and provides the knowledge to evaluate the process.
The most important results from the research of the dissertation are the following:
1. Computing system is designed to enhance the educational process, which is based on new forms of presentation of the results of training.
2. Developed electronic books on modern programming technologies in the Kazakh language.
3. The paper presents the technology of the information system and its components, which allows to reduce the traffic and improve the performance of the information system.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1 Білім беру сапасын бағалау әдістерінің теориялық аспектілері 12
1.1 Білім беру сапасы туралы ұсыныстар, анықтамалар және оның мәні 12
1.2 Білім беру сапасының мониторингі категориясындағы түсінік мәні мен айырмашылығы 18
1.3 Қазақстан Республикасының ағымдағы білім беру жүйесіне талдау 22
2 Білім беру процесін ақпараттандыруды ұйымдастыру 26
2.1Білім беру жүйесін ақпараттандыру ісінің өзектілігі 26
2.2 ҚР білім беру жүйесін ақпараттандыру тұжырымдамасы және оқу жүйесін дамытудың негізгі бағыттары 28
2.3Web-технологиялар арқылы ақпараттандыру ісін ұйымдастыру 31
2.4 Электрондық басылымдар және олардың кәдімгі оқытутехнологияларынан артықшылығы 33
3 Электрондық оқулық білім беру сапасын арттырудың тиімді құралы ретінде 35
3.1 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы 37
3.2Электрондық оқу-әдістемелік кешенге қойылатын талаптар 42
3.3 Электрондық оқу құралдарының ерекшеліктері 43
3.4Электрондық оқу әдістемелік кешенді жобалау және құру 46
3.5 Электрондық оқулықтарды жобалау, құру және қолданысқа жіберу бойынша экономикалық есептеулер 58
4 Ақпараттық жүйенің құрылымын жасау 67
4.1 Ақпараттық жүйе құрылымы туралы жалпы түсінік 67
4.2 Білім беру процесі үшін ақпараттық жүйе құру 70
Қорытынды 77
Қолданылған әдебиеттер тізімі 78
Қосымша А 82
Қосымша Ә 85
Қосымша Б 103
ҚосымшаВ 104
Нормативтік сілтемелер
Осы диссертацияда келесі стандарттарға жасалған сілтемелер пайдаланылды:
1. ҚР МЖМБС 5.03.009-2006 ҚР білім беру жүйесі. Жоғары оқу орындарының оқу материалдың активтері. Негізгі ережелер;
2. ҚР МЖМБС 5.03.011-2006 Жоғары оқу орындарында ғылыми-зерттеу жұмыстары;
3. ҚР МЖМБС 5.03.010-2006 Ақпараттық ресурстар және кітапханалық қор;
4. ҚР МЖМБС 5.03.014-2006 Жоғары кәсіптік білім. Жоғары оқу
орындарының оқу-ғылыми лабораториялары.
5. ҚР МЖМБС 5.03.006-2006 Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары. Кәсіптік жоғары білім. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі. Жоғары оқу орындарындағы білімді бақылау және бағалау. Негізгі ережелер.
6. Кәсіптік-білім беру бағдарламалары ҚР МЖМБС 5.03.007 - 2006;
7. 27 шілде 2007 Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңы;
8. 2008 ж. 18 наурыздағы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің №125 бұйрығымен бекітілген. Жоғары оқу орындарында білім алушылардың үлгеріміне ағамдық бақылау, аралық және қорытынды аттестаттау өткізудің үлгі ережесі.
9. ҚР МЖМБС 5.04.019-2008 Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Жоғары кәсіптік білім. Бакалавриат. Негізгі ережелері., Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 23 қаңтардағы № 26 бұйрығымен бекітілген;
10. ҚР МЖМБС 5.04.033-2008 Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Жоғары оқу орнынан кейінгі білім. Магистратура. Негізгі ережелері., Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 6 мамырдағы № 259 бұйрығымен бекітілген;
11. ҚР МЖМБС 5.03.015-2009 Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі. Педагогикалық жүктеме және оқыту жұмыстары. Негізгі ережелердің;
12. Білім алушылардың контингенті ҚР МЖМБС 5.03.008 - 2009;
13. Қазақстандағы жоғары білімді реформалау және Болондық үрдіс: тәжірибелік жұмыстар үшін ақпараттық материалдар. Алматы, 2009 ж.
14. Жоғары оқу орындарында диплом жұмысын (жобасын) орындау ережесі. ҚР МЖМБС Негізгі ережелер. 5.03.016 - 2009;
15. 2011ж. 20 сәуірінде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің №152 бұйрығымен бекітілген Кредиттік оқыту технологиясы бойынша оқу үдерісін ұйымдастырудың ережесі.
Анықтамалар, белгілеулер мен қысқартулар
Бұл магистрлік диссертацияда келесі терминдер сәйкес анықтамаларымен пайдаланылған:
1. Ақпараттандыру - әр түрлі ақпаратттық қорларды (ресурстарды) қалып - тас - - тыру мен пайдалану негізінде азаматтардың, мемлекеттік өкімет органдары мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, ұйымдардың, қоғамдық бірлестіктердің құқықтарын жүзеге асырып, олардың ақпараттық талаптарын қанағаттандыру үшін тиімді жағдай жасау жолында ұйымдастырылған әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс.
2. Аудиоконференция - конференцияларға қатысушылардың дауыстық коммутациялардан өту кезіндегі телеконференциялардың әртүрлілігі.
3. Бейнеконференция - бұл коммуникациялар және компьютерлік техноло - гия - лардың жүйесін пайдалану арқылы түрлі географиялық нүктелердегі бірнеше тұлғалар арасындағы аудио-визуалды ақпаратпен алмасу туындау кезіндегі телеконференциялардың әртүрлілігі.
4. Білімді ақпараттандыру - оқыту мен тәрбиелеу ісінің психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге асыру бағытында білім беру саласын қазіргі кездегі жаңа ақпараттық технологияларды жасау және пайдалану жұмыстарының теориясы мен практикасымен қамтамасыз ету үрдісі.
5. Жаңа ақпараттық технологиялар - қазіргі компьютерлік техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және тасымалдау істерін қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі техникалық құралдар жиыны.
6. Интерактивті режим - командалар мен жауаптар алмасу арқылы атқарылатын тұтынушы мен жүйенің жұмыс істеу режимі.
7. Кредиттік оқыту технологиясы - білім алушының және оқытушының оқу жұмысының көлемін өлшеудің сәйкестендірілген бірлігі ретінде кредитті пайдалана отырып, білім алушылардың пәндерді оқып зерделеу дәйектілігін таңдауы және дербес жоспарлауы негізіндегі оқыту.
8. Қашықтықтан білім беру технологиялары жүйесінің әкімшісі - серверде сервердің дұрыс қызмет көрсетуіне және бағдарламалық қамтамасыз етуді орнатуға жауап беретін тұлға.
9. Мультимедиялық технологиялар - бейнелік және аудиоэффектілік, әр түрлі мультипрограммалық мүмкіндіктерді интерактивті программалық жабдықтың басқаруымен орындата алатын электрондық құжаттарды дайындау тәсілдері.
10. Оқу бағдарламасы - әрбір оқу пәні бойынша меңгерілуге тиісті білімнің, шеберлік пен дағдылардың мазмұны мен көлемін айқындайтын бағдарлама.
11. Оқу жоспары - білім берудің тиісті деңгейіндегі оқу пәндерінің (предметтерінің) тізбесі мен көлемін, оларды зерделеу тәртібі мен бақылау нысандарын регламенттейтін құжат.
12. Оқытудың компьютерлік технологиялары - ақпаратты бейнелеу, тасымалдау және жинақтау, оқушының танымдық әрекетін бақылау және басқару сияқты педагогтың кейбір функцияларын модельдейтін техника, телекоммуникациялық байланыс құралдары және интерактивті программалық өнім негізінде жұмыстың педагогикалық шарттарын жасау тәсілдері, әдістері, құралдарының жиыны.
13. on-line режимі - нақты уақытта жүзеге асырылатын оқудағы өзара әрекет ету процесі.
14. Телеконференциялар - on-line режимінде қатысушылардың екі және одан да көп топтардың арасындағы қатынасты ұйымдастыру үшін байланыстардың телекоммуникациялық арналарын пайдалану процесі.
15. ТВ-технологиялар - бұл білім алушыларға оқу-әдістемелік материалдарды жеткізу, білім алушылардың оқытушылармен және өзара іс-әрекетін және білім алушылардың ақпараттық білім беру ресурстарына қол жеткізуін қамтамасыз ету үшін теледидардың, ғаламдық, локальдық желілерді пайдалануға негізделген жүйе.
16. Электрондық оқу-әдістемелік кешен (ЭОӘК) - оқытуда, оқу процесін ұйымдастыру және білім беру қызметін реттейтін құралдардың жиынтығы.
17. АКТ - ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
18. ЖОО - жоғары оқу орны
19. ҚО - қашықтан оқыту
20. ҚР - Қазақстан Республикасы
21. ҚРҒБМ - Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім министрлігі
22. ҚОЖ - қашықтан оқыту жүйесі
23. ОӘК - оқу-әдістемелік кешен
24. ОӘМ - оқу-әдістемелік модуль
25. ОӘЖ - оқу-әдістемелік жинақ
26. ППҚ - программалық-педагогикалық құралдар
27. ПӘК - пәндік әдістемелік кешен
28. СОӨЖ - студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмысы
29. ЭОӘК - электрондық оқу-әдістемелік кешен
30. ЭО - электрондық оқулық
31. ЭОБ - электрондық оқу басылымы
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. ХХI ғасыр көптеген ғалымдар үшін қазіргі қоғамдағы білім беру саласының рөлі туралы көзқарастарымызға түбегейлі өзгерістер енгізген инновациялық дәуірдің тууымен байланыстырылады. Индустриалдықтан ақпараттық өркениетке көшу жағдайында мемлекеттің саяси, экономикалық, әлеуметтік аспектілеріне әсер ететін ақпараттық-коммуникациялық сала қоғамның жүйе құраушы факторларына айналғанда, экономикалық және қоғамдық қатынастардың жаһандану үдерісін анықтайды.
Бүгінде мемлекеттің ақпараттық-технологиялық дамуына және даму темпіне экономика жағдайы ғана емес, халықтың өмір сүру деңгейі, ұлт қауіпсіздігі, мемлекеттің әлемдік қауымдастық алдындағы ролі де тәуелді. 2020жылға дейінгі қазақстандық білім берудің жаңаруы білім беру саясатының жүзеге асырылуын көздейді, ол өз кезегінде үздіксіз кәсіби білім берудің қазіргі жүйесінің дамуын, білім беру сапасын арттыруды, жалпы білім берудің қол жетімділігін қамтамасыз етуді, білім беру саласының инвестициялық тартымдылығын арттыруды көздейді. Бұл міндеттерді жүзеге асыру еліміздің ақпараттық қоғамға толық енуін қамтамасыз етеді, Қазақстанның әлемдік кеңістіктегі беталысын бекіте түседі[1, 10 б.].
Білім беру диверсификациясы, ұлтаралылығы, даралануы, алдын ала және үздіксіз білім берудің дамуы, оның қарқындануы мен компьютерлендірілуі ҚР білім берудің дамуының оң тенденцияларына жатады.
Білім беру интеграциясы мен ұлтаралылығы білім беру қызметтерінің әлемдік нарығының қалыптасуына ықпал етеді. Бүгін-ақ арақашықтық пен мемлекеттік шекараға қарамастан беріліп жатқан білім қызметтері ашығырақ технологиялық білім беру жүйелері пайда болып, әрекет етуді. Дәстүрлі (классикалық) білім берумен қатар, қазіргі білім беру және ақпараттық технологияларға негізделген дәстүрлі емес оқыту амал-тәсілдері кеңінен қолданыла бастады. Бұл Интернет-технологиялар немесе электронды білім беруге негізделген ашық және қашықтан оқыту жүйелері.
Бүгінде білім берудің жаңа принципі болып білім беруді басқару тұрады, ал жаңа технологиялар болып білім құру формализациясы, білімді беру (тарату) (білімге қол жетімділігі) және білімді бақылау болады.
Ақпараттық технологиялар білім беру жүйесіне шынайы перспективалар ашады, нақтылы: ақпараттық технология құралдарын кеңінен енгізу оқу ақпараттарын көрнекті, динамикалық ұсыну бейнесуреттерді, дыбыс пен ақпараттық ресурстарға жойылған қол жету; білім берудің барлық деңгейлерінде - мектепке дейінгі деңгейден жоғары оқудан кейінгі деңгейлерде компютерлік оқудың үздіксіздігі мен сабақтастығы - оқу үдерісіндегі барлық пәндерді компьютерлік қолдау есебінен; оқушылардың шығармашылық жеке дара қабілеттіліктерін ашу мен дамыту үшін оқыту әдістемесін, стилі мен құралдарын таңдау еркіндігін қамтамасыз ету; жаңа ақпараттық технологиялар негізінде ғылыми және әдістемелік негізделген базалық білім беру жүйесін құру[2, 45 б.].
Білім берудің ақпараттануы объективті түрде: оқу-әдістемелік жұмысты қайта ұйымдастыруды; оқытушыға талаптың күшеюі және оның рөлінің өзгеруін; оқушылардың тұлғасының ролі мен оның жеке ерекшеліктерінің; оқу мекемесінің ролі мен оның орналасқан жерінің оқушылар құрамына әсерін; қол жетімді ақпараттық ресурстардың көлемінің күрт ұлғаюын тудырады.
Ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар өз кезегінде мүмкіндік береді: білімді дамыту, білім алу мен тарату сипатының жаңаруы; оқыту мазмұны мен әдістерінің жаңаруына мүмкіндіктер ашу; жалпы және кәсіптік білімге қол жетімділігін кеңейту; оқытушыларға қажеттілікті аямастан олардың оқу үдерісіндегі ролін өзгерту (ақпараттың білім мен ұғынуға айналуын басқару)[3, 14б.].
Қазақстан Республикасында білім беру жүйесін ақпараттандырудың басты мақсаты ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану негізінде қазақстандық білім беру сапасын арттыруға мүмкіндік беретін ортақ ақпараттық білім беру ортасын құру, азаматтардың барлық сатылар мен барлық деңгейлерде білім алуына тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету, сондай-ақ Қазақстан Республикасының әлемдік білім кеңістігіндегі ақпараттық кеңістігін интеграциялау.
Білім берудің жаңа мазмұнына көшу, мемлекеттік білім беру стандарттарының жасақталуы Қазахстан Республикасының білім беруді ақпараттандыру жүйесі бағытында жүргізіліп отырған мемлекет саясаты. Оқу үрдісін жаңа ақпараттық - коммуникациялық технологияларға негізделген қазіргі заманғы техникамен қамтамасыз етілуін талап етуде.
Білім беруді ақпараттандыру - жаңа технологияны пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асырады. "Қазіргі заманда жастарға ақпаратттық технологиялармен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет" деп, Ел басы атап көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында жаңа ақпараттық технологияны яғни компьютерді оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор.
Оқу үрдісінің ақпаратттандырудың мақсаты мен міндеттеріне тоқталатын болсақ: ақпараттық коммуникациялық технологияны қолданып білім беру жүйесін ақпаратандырудың мақсаты еліміздің барлық территорияарында білім беру үрдісінің бірлігі мен білім беру сапасының деңгейін арттыруды қамтамасыз ететін бірыңғай ақпараттық білім беру ортасын құру және дамыту болып саналады. Басқаша айтқанда, білім беруді ақпараттандыру процесі мұғалімнің дайындық деңгейі мен мамандық сапасына үлкен талап қояды. Ол мұғалімнің өзін - өзі дамуына, өзіндік білім алуына және шығармашылық түрде өздігінен қызметтерін іске асыруға мүмкіндік береді.
Зерттеу мақсаты мен мәселелері. Диссертациялық жұмыстың мақсаты білікті мамандар дайындайтын жоғары оқу орнының жұмысын қадағалап, білім беру процесін бақылауға және соларды зерттеу университеттері талаптарына сәйкес жетілдіруге мүмкіндік беретін ақпараттық жүйе құру.
Жұмысқа қойылған мақсат келесі мәселелерді шешуді талап етеді:
жоғары оқу орындары жұмысының нормативтік-құқықтық базасын талдау;
зерттеу университеттеріне қойылатын талаптарға сәйкес жоғары білім беру жүйесін қалыптастыру мен дамытудың дүниежүзілік тәжірибелерін талдау;
еліміздегі жоғары білім беру ісінің қазіргі жағдайын зерттеу;
білім беру процесін автоматтандыруға арналған қазіргі программалық құралдарды игеру.
Зерттеу объектісі кредиттік жүйе негізінде жұмыс атқарып, зерттеу университеттері талабына сай білім беруге бет бұрған жоғары оқу орындары мен колледждері болып табылады.
Зерттеу пәні - жоғары оқу орындарында мамандарды дайындау процесіндегі білім беру, ғылыми, халықаралық және ұйымдастырушылық экономикалық қатынастар болып табылады.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңашылдығы жоғары білім жүйесінің дамуы менқызмет атқаруының кешенді қарастырылуынан, ЖОО қызметін басқарумеханизмін жетілдіруге және бәсекеге қабілеттілігін жоғарлатуға бағытталғанжүйесін әзірлеумен тұжырымдалады.
Зерттеу барысында келесі маңызды нәтижелер алынды:
1. Білім беру тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін ақпараттық жүйе құрылды.
2. Қазақ тіліндегі қазіргі программалау технологиялар пәнінен электрондық оқу-әдістемелік кешені жасалды.
3. Жұмыста жүйенің өнімділігін арттыратын және трафикті азайтуға мүмкіндік беретін ақпараттық жүйені құру технологиясы ұсынылды.
Зерттеудің теориялық құндылығы. Диссертациялық жұмыстың теориялық құндылығы келесі нәтижелер болуы тиіс:
зерттеу университеттері талабына сай жоғары білім беретін оқу орны қызметінің тиімділігін ғылыми түрде негіздеу;
тиімді білім беру ісі жеткілікті түрде жүріп жатқан елдердегі жоғары оқу орны қызметінің бағыт-бағдарын талдау;
зерттеу университеті жағдайында қажет етілетін жоғары оқу орны жұмысының бағытын анықтау;
еліміздегі жоғары оқу орындарының білім беру жүйесін дамыту үшін ақпараттық жүйеден алынған нәтижелерді қолдану.
Зерттеудің практикалық құндылығы. Диссертациялық жұмыстың практикалық құндылығы деп мыналарды айтуға болады:
білім беру процесінің оқу, ғылыми-зерттеу, ұйымдастырушылық және басқару жүйесін жетілдіру;
жоғары оқу орындары жұмысы көрсеткіштері дамуының басты бағыттарын анықтау;
студенттерді оқыту процесін толық ақпараттандыруға ұмтылу.
1 Білім беру сапасын бағалау әдістерінің теориялық аспектілері
1.1 Білім беру сапасы туралы ұсыныстар, анықтамалар және оның мәні
Бүгінгі күнде адам өмірінде, тура және ауыспалы мағынада да, адамның мемлекетте, әлемде өмір қабілеттілігін қамтамасыз ететін іскерлік аймағы өте көп. Кез-келген іскерлік аймағында сала субъектілері сол іскерлікте мак - си - малды мүмкін сапаға жетуге тырысады. Мемлекет пен қоғамның әлеу - метті-мәдени-тұрмыстық ортасында болатын кез-келген процесс тәрізді өлшеуге болады. Білім сапасы - студенттердің білім алуындағы негізгі көрсет - кіштердің бірі болып анықталады. Білім сапасы мен мамандарды дайындау проблемасы кез-келген жоғары білім жүйесіндегі басты мәселе болатын және бола бермек[22, 89 б.].
Жалпы сапа дегеніміз не, соның ішінде білім беру сапасы. Сапа түсінігі біртексіз және оның анықтамасы түрліше болуы мүмкін. Мысалға [17, 13 б.]:
Сапа - бұл күтілген сәйкестік деңгейі. Күткен нәтиже әртүрлі болуы мүмкін және мақсат, қажеттілік, норма, стандарттармен байланысты.
Сапа - бұл қойылған мақсаттың сәйкестік өлшемі.
Сапа - бұл өнім, жүйе, процестердің жеке сипаттамалары жиынтығымен талапты орындау деңгейі.
Сапа - бұл тұтынушының қанағаттануы.
Егер өнім тұтынушылардың талабына сәйкес болса, ол сапалы болады. Сонымен, сапа анықтамасы тұтынушы, қолданушы түсініктерімен байланысты [17, 14 б.].
Сапа - объектінің белгіленген немесе болжамалы қажеттілікті қамта - ма - сыз етуге сәйкес көрсеткіштер жиынтығы. Сапа деген ұғым үш элементті қам - ти - ды: объект, қажеттілік және көрсеткіштер. Осыған байланысты сапаның мәнін толық түсіну үшін осы элементтерді талдау керек.
Объект ретінде іс-қимылдар немесе процесс, өнім, қызмет көрсету, мекеме, жүйе мен жеке тұлға немесе осылардың сан қилы қиыстырулары болуы мүмкін. Осындай қиыстырулардың мысалы ретінде өмір сапасын алуға болады. Шетелдерде, ал соңғы кезде біздің елімізде де, тұтынушылар - дың мүддесі мен құқығын қорғау мәселесін осы өмір сапасы тұрғысынан қарастырады. Бұл ұғым адамның қажеттілігін қамтамасыз етудің көптеген жағдайларын қамтиды: тауар мен қызмет көрсету сапасын, қоршаған ортаны қорғау, адамның денсаулығын сақтау, білім беру сапасын және басқалар. Оқулық та сапа коммерцияға, оның негізгі объектілері - өнімге (тауарға), процеске және қызмет көрсетуге қатысты қарастырылады.
Өнім - процестің немесе көрсетілген қызметтің нәтижесі.
Процесс - өнімнің өмірлік циклінің процестерін қоса алғанда, қандай да бір тапсырылған нәтижеге жету жөніндегі өзара байланысты және дәйекті іс-қимылдар (жұмыстар) жиынтығы. Көрсетілетін қызмет - беруші мен тұтынушының тікелей өзара іс-қимылының және берушінің тұтынушы қажеттіліктерін қанағаттандыру жөніндегі ішкі қызметінің қорытындылары.
Тауар - ерікті иесіздендірілетін, бір тұлғадан екінші тұлғаға сатып алу - сату келісімі бойынша өтетін кез келген зат.
Сапаның екінші элементі - қажеттілік. Қажеттілік сатылы түрде болады. Оның төменгі сатысында тамақ өнімдерінің көмегімен қамтамасыз етілетін қауіпсіздікке қажеттілік . Сатының жоғары деңгейінде эстетикалық қажеттілік, шығармашылықтағы қажеттілік орналасады. Бүгінгі күнде ішкі, әсіресе сыртқы рынокта бәсекеге түсу үшін тұтынушылардың бағалауларындағы өзгерістерді уақытылы болжап, келешектегі қажеттілікті біліп отыру керек. Доктор Э.Демингтің (сапаны жан-жақты басқарудың теориясы мен әдістемелері саласындағы ірі ғалым, Жапон ғажайыбының авторы) сөзімен айтқанда, тұтынушы өзіне керегін алуы керек, қай уақытта керек болса сол уақытта және қандай түрде қаласа, сондай түрде алуы керек[22,11б.].
Сапаның үшінші элементі- көрсеткіштер. Көрсеткіштер сапа - лық және сандық болып екіге бөлінеді. Сапалық көрсеткіштер - материал - дың түсі, бұйымның түрі, т.б. Сандық көрсеткіштер (параметрлер) тауарды қол - да - ну шеңбері мен жағдайын анықтау және сапаны бағалау үшін қолданылады. Сапа көрсеткіші - тауар сапасына жататын бір немесе бірнеше қасиеттерінің сандық сипаттамасы. Сапа көрсеткіші тауардың қажеттілікті қамтамасыз ету мүмкіндігін сандық көрсеткіштермен сипаттайды. Көрсеткіштер әр түрлі өлшемдермен келтіріледі немесе өлшемсіз болады. Көрсеткіштерді қарастырғанда олардың атауы мен мәні анықталады.
Білім беру процесі мен нәтижесіне көптеген жақтар - мемлекет, қоғам, тұлға қызығушылық танытуда. Бірақ қызығушылықтары әртүрлі. Қоғам үшін - білімді адамдар көп болған сайын, жұмысшылардың квалификациясы жоғары болған сайын сапа, барлық салалардың даму деңгейі, әлемдік аренадағы мемлекет деңгейі жоғарылайды. Тұлға үшін - индивидуалды даму деңгейі, интеллектуалды еңбек рыногындағы бәсекелестік қабілеті жоғары болған сайын сапа да артады [18, 58 б.].
Менеджмент тарихында практикалық стратегия ретінде қаралатын сапаның төрт интерпретациясы ажыратылады (сонымен қатар, сапа сәйкестік арқылы интерпретацияланады) [18, 78 б.]:
1. Сапа стандарттың сәйкестігі ретінде.
2. Сапа қолданыстың сәйкестігі ретінде.
3. Сапа құнның сәйкестігі ретінде.
4. Сапа тұтынушының жасырын талабы сәйкестігі ретінде (кейде өзі де аңғармайтын талаптар).
Деминг жасаған және ұсынған сапаны тоталды басқару бағдарламасы (TQM, Total Quality Management) тұтынушының жасырын талаптарына сәйкес бағытты приоритет сапасында бекітеді және үш бөлімнен тұрады: сапа анықтамасы, сапа философиясы, сапаны тоталды басқару. Заманауи аналитиктер корпоративті мәдениетке сәйкестік тұрақтылыққа бағыттауды, ал қоршаған ортаның қоғамдық және глобалды сәйкестігі - дамуға бағыттауды білдіреді деген парадигма щеңберінде талқылауға тырысады.
Мемлекеттік қызметкерлер, жұмыс беруші-кәсіпкерлер, студенттер, оқытушылар және т.б. кәсіп иелерінде білім беру сапасы түсінігінің әртүрлі аспектілері бар. Сәйкесінше, жалпы сапа және білім беру сапасы - көпқырлы мағыналы. Сапаны болмыс ретінде айтуға болмайды. Сапаның әртүрлі аспектілерін айтуға болады.
Табиғатта абсолютті сапа жоқ. Сапа талаптарының келісімі бойынша барлық қызығушылық танытушы тараптардың консенсусымен анықталады.
Жоғары білім беру сапасы - бұл тұлға, қоғам және мемлекеттің әртүрлі талаптарында, процесс және нәтиже ретінде білім мен маман дайындауда балансталған сәйкестік. Сапа - әрқашан да эффективтілік болып табылмайды. Сапалы болу - керемет болу дегенді білдірмейді. Деңгей, стандарт және сапа деген ұғымдарды бір деп қабылдауға болмайды[15, 14 б.].
Мысалға, дүкендегі, базардағы және фирмалық дүкендегі көрсетілетін қызмет сапасын бірдей критериялар бойынша бағалауға болмайды. Әрбір сапа деңгейінің өз құны бар. Жалғыз жалпы сұрақ: Күткен және ойлаған сапаны аламыз ба [20, 15 б.]
Білім беру сапасына оралайық. Мысалы, магистрдің оқу бағдарламасы деңгейі бакалавр бағдарламасы деңгейінен жоғары. Бірақ бұл осы бағдар - ламаның сапасының да жоғары екенін білдірмейді. Дипломды маман - бакалаврды дайындауға бағытталған білімдік стандарт практикалы өндірістік іскерлікке көбірек бағытталған, ал магистрді дайындауға бағытталған бі - лімдік стандарт ғылыми-зерттеу іскерлікке көбірек бағытталған. Алайда, бұл дипломды маман мен магистрді дайындау сапасы әртүрлі дегенді білдірмейді.
Сапа - бұл білім беру деңгейі мен маман дайындаудың сол бағдарламаны меңгеруге байланысты талаптардың келісілген деңгейімен сәйкестену дәрежесі, сол немесе басқа да білім стандартына сәйкес дәреже [20, 53 б.].
Сапа - бұл пайызбен есептелетін абсолютті емес, қатысты, өлшемсіз шама[20, 17 б.].
СССР жоғары білім беру жүйесінде 1980 және 1988 жылдарда жасалған, сәйкесінше, солар арқылы мамандарды дайындау сапасы бағаланған жоғары оқу орыны түлектеріне қойылатын екі квалификацияланған талаптар болған.
Қазақстан Республикасының жоғары білім беру жүйесінде кредиттік білім жүйесіне негізделген Мемлекеттік білімдік стандарттардың 2004, 2006, 2008, 2009 жылдардағы 4 буыны жасалған.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевпен қойылған тапсырма: Қазақстанның жоғары профессионалды білім беру жүйесі әлемдік білім кеңістігінде интегрирленуі қажет. Жоғары оқу орындары білім жабдықтаушы ретінде ақырындап интернационалды ұйымдарға айналуда. Глобализациялау мен интернационализациялау - бір медальдің екі беті.
Білімдік сапаның жоғарылауын арттыруды қамтамасыз етудегі бәсекелестіктің артуынан білімдік орта радикалды өзгеруде. Оқытудың сызықтық жүйесінде білім университет қабырғасында қалатын және профессорлардан студенттерге беріліп отыратын. Оқытудың кредиттік жүйесінде білім алудың әртүрлі және көптеген көздері бар. Нәтижесінде, оқытушы да, студент те өз университетіне жалғыз білім көзі ретінде байланып қалмаған.
Заман талабына сай университеттер білім өндіруші және жеткізуші ретінде өнім шығаруға көбірек бағытталулары қажет. Мұндай тұжырым коммерциялық компанияларға тән және ол, әлбетте, коммерциялық емес ұйымдарға, әсіресе, жоғары оқу орындарына адаптациялануы қажет. Дегенмен, қазіргі таңда әлемдегі университеттер алдында коммерциялық компаниялардікі тәрізді сұрақ тұр - университет қалай эффективті, экономды жұмыс жасай ала - ды және қалай жоғары сапалы қызмет көрсетуге болады.
Бүкіл әлемдегі жоғары оқу орындары олардың білім беру бағдарламасы, материалдық ресурстары, ғылыми-методикалық қамтуы, кадрлары және қоғам, тұлға, мемлекеттен қойылатын белгілі талаптарды басқару жүйесін сәйкес - тен - діруге негізделген білім сапасына өз кепілдік жүйелеріне жасауда.
Кез-келген іскерлік аймағында сол жұмыстың максималды мүмкін сапасына қол жеткізуге тырысады.
Білім беру сапасының басты приоритеті білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесінде өз анықтамасын тапты. Білімді модернизациялаудағы тапсыр - ма - лар - дың бірі: жаңа, заманауи білім сапасына қол жеткізу.
Білім беру сапасы түсінігіне үндеу аймағы оның педагогикалық ғылым мен жалпы практиканың феномені ретінде ғана емес, сонымен қатар олардың құраушы бөлшектері ретінде де анықтамалар береді. Мысалға, білім беру түсінігінің сөздік мағынасы мен талдау практикасына сүйенетін болсақ, оның қолдану контекстіне байланысты: қоғамдық құбылыс; әлеуметтік және индивидуалды құндылық; қоғам функциясы; күрделі құрылым; әлеуметтік өмірлік іс-әрекет аймағы; процесс; білімдік процесс нәтижесі; тұлға, қоғам талаптары мағынасын білдіруі мүмкін [24, 20 б.].
Білім беру
нәтиже
тұлға, қоғам талаптары
әлеуметтік жәнеиндивидуалды құндылық
қоғам функциясы
күрделі жүйе
қоғамдық құбылыс
Процестүзуші процесс
әлеуметтік өмірлік іс-әрекет аймағы
1.1cурет - Білім түсінігінің түрліше талқыламасы
Ескертпе - [24, 20 б.] әдебиетке негізделіп құралған.
Дегенмен, білім беру түсінігінің келтірілген аспектілері көптеген жағ - дай - ларда инвариантты болады - дамуға бағыттылық, тұлғаның қалыптасуы, яғни тұлғаның, қоғамның, жалпы мемлекеттің әлеуметтік, мәдени, эконо - мика - лық және басқа да талаптарын қанағаттандыруға бағытталған (1.1 сурет).
Білім беру сапасын басқарудың теориясы мен практикасының заманауи дамудағы басты идеясы білім беру процесін басқару соңғы нәтиже бойынша жүргізілетін дәстүрлі тұжырымдамадан бас тарту болып табылады. Заманауи тұжырым процесті оның барлық компоненттері үшін, сонымен қатар соңғы нәтижеге әсер ететін факторларды арнайы белгіленген критерилер бойынша күйін бағалауға негізделген процесті бақылауын қарастыратын білім беру сапасын басқарушы жалпылама жүйе жасауға бағытталған. Бұл принципиалды жаңа тұжырымдама болып табылады.
Білім беру сапасы күйін анықтаушы критерилерді табу үшін әртүрлі зерттеу тұжырымдары мен оның негізделуін анализден өткізген жөн. Сонымен қатар, білім беру сапасы түсінігіндегі негізгі сипаттамалардың көптеген спектрлеріне және білім беру сапасы феномені анықтамасының шашыраңқылығына көңіл бөлгеніміз дұрыс [24, 42 б.].
1.1кесте - Білім беру сапасы анықтамасына тұжырым талдау
Білім беру сапасы анықтамасы
Білім беру сапасы параметрлері
Білім беру сапасы анықтамасы
Тұлға мен қоғам талаптарынан күткен сәйкестік
Білім беру процесі күйінің және нәтижелік көрсеткішінің жиынтығы (білім беру кұрылымы, білім беру әдісі мен формалары, материалды-техникалық база, кадрлық құрам және т.б.)
Әлеуметтік-педагогикалық сипаттамалар (мақсаты, технологиясы, жағдайлары, жеке дамуы)
Тұлғаның қалыптасқан білім, ептілік, қабілет деңгейі және маңызды сапасы
Процесс, нәтиже және жүйенің интегралды сипаттамасы
Білім беру процесі қасиеттері және оның стандарт талаптарына, қоғам мен тұлғаның әлеуметтік нормаларының сәйкестік жиынтығы
Бітіруші білімі сипаттамасының жиынтығы
Нәтиженің тұлғаның потенциалды даму зонасына жоспарланған білім беру мақсатына сәйкестігі
Білім беру мекемесінің (ББМ) белгіленген және жоспарланған талаптарын қанағаттандыру қабілеті
Әртүрлі деңгейдегі тұтынушы талаптарын қанағаттандыратын ББМ қабілетін негіздеуші қасиет
Ескертпе - зерттеулер негізінде автормен құрастырылған
Білім беру сапасы анықтамасына келтірілген анализдер олардың систематизация негіздерін, сонымен қатар тар және кең мағынада білім беру сапасы сөзінің әртүрлі акценттерін табуға мүмкіндік береді (Субетто А.И. бойынша). Бұл жүйедегі ерекше орынды квалиметрикалық тұжырым алуда.
Білім беру сапасы анықтамасына әртүрлі тұжырымдамалар [24, 2 бөлім, 50б.]
Интуитивті-эмпирикалық - адам интуициясы мен тәжірибесіне негіз - дел - ген.
Формалды-есеп беруші - білім алушылардың үлгерім деңгейін анық - тау - шы (4 және 5 оқушылардың пайызы).
Психологиялық - тұлғаның психологиялық көрінісі және танымдық процестердегі даму деңгейі.
Педагогикалық - тәрбиелік және білімдік деңгейін көрсетуші.
Процессуалдық - білім беру процесі күйін бағалауға негізделуші.
Нәтижелеуші - білім беруші мекеменің педагогикалық жұмыс нәтижесінің бағалауын көрсетуші.
Кешенді - сыртқы экспертиза ретінде келуші (базалық-кадрлық құрылым, бағдарламалар, жұмыс формасы мен әдістері және басқа да көрсеткіштер).
Көппараметрлі - ішкі жүйелік параметрлерге негізделген білім беру мекемесінің жұмыс жасау бағасы.
Әдістік - нәтиже мен интерационалды берілген мақсаттың ара-қатынас көрсеткіші.
Интегрирленген - интегрирленген сипатта болатын категорияға кіріспе жасауға мүмкіндік беруші (әдептілік, сауаттылық, білімділік).
Тұлғалық бағытталушы - білім алушының жеке дамуын қарастырушы.
Әлеуметтік - индивидуалды және қоғамдық тұтынушыны қанағаттан - дыру - шы деңгейді ескеруші.
Квалиметрикалық - көрсеткіштердің параметрлер бойынша өзгеруі.
Заманауи тұжырымдарда білім беру сапасының мәні ретінде тұлға мен қоғам талаптарын қанағаттандыру деңгейі, тұлға, қоғам талаптарының сәйкестігі болып отыр. Мұндай тұжырым білім беру сапасы анықтамасын тұтынушы мен білім беру процесі субъектілерін қанағаттандыру қабілеті ретінде қарастыруға сүйенеді.
Білім беру сапасының сипаттамалары [18, 2 бөлім, 52 б.]:
Сапаның көпаспектілігі мен көпқырлылығы (білім беру нәтижесінің соңғы сапасы және осы сапаға жетуді қамтамасыз ететін білім беру жүйесі потенциалының сапасы); тәрбие мен білім беру нәтижесінің сапасы; шығармашылық және репродуктивті, білімділік және іскерлік компоненттер;
Сапа соңғы нәтижесінің көпдеңгейлігі (ЖОО, колледж, жалпы білім беру мектептерін бітірушіледің сапасы);
Білім беру сапасының көпсубъектілігі (білім беру сапасы көптеген субъектілер арқылы жүзеге асады; негізгі субъектілер: білім алушылар мен студенттер, ЖОО мен ЖОО-кейінгі білім бітірушілері, әртүрлі қосымша білім беруші бағдарламалар, ата-аналары, жұмыс берушілер, жалпы қоғам мен мемлекеттік органдар, білім беру жүйесінің өзі);
Білім беру жүйесі деңгейі мен дәрежесінің әртүрлі мүшелері; білім беру жүйесінің зертеушілері; осы субъектілер аудан, ел бойынша (ұлтаралық білім беру жүйесінде, оның түрлі деңгейлерінде);
Көпкритерилілік - білім берк сапасы критерилер жиынтығымен бағаланады;
Полихрондылық - білім беру сапасындағы ағымдағы, тактикалық, стратегиялық аспектілердің сәйкестігі, яғни әртүрлі уақытта бірдей субъектілердің түрліше қабылдауы(бітірушілер өмірде, жұмыс кезеңінде уақыт өте келе өз білімінің сапасын, жеке пән құндылығын және оқытушыны басқаша бағалай бастайды; қоғам мен мемлекет өз жағдайына байланысты білім берудегі сапа мен құрылымға приоритеттер анықтайды және т.б.);
Білім беру мен білім беру жүйесі сапасындағы әртүрлі субъектілердің білім беру сапасын субъективті бағалауының арта түсуінен болатын неопределенность;
Инварианттылық пен варианттылық - білім беру жүйесі, оқыту мекемелерінің көптеген сапасы, олардың бітірушілері арасынан инвариантты, яғни әрбір білім алған бітіруші, әрбір мемандық немесе ЖОО бітірушілердің дайындық бағыты үшін жалпы және спецификалық қасиеттер бөлінуде (дәл осы бітірушілер мен білім беру жүйесі үшін).
Барлық атап өтілген білім беру сапасының қырлары кез-келген ел үшін инвариантты болатын білім беру сапасы категориясы күрделілігінің объективті көрсеткіші болып табылады. Жоғарыды айтылғандардан осы білім беру аспектілерінің барлығын зерттеуге, объективті (көпаспектілі және көпкритерилі, полихронды) және субъективті (көптеген субъектілілермен байланысты) компромистердің әртүрлі аспектілерін іздеуге деген үлкен қажеттілік туындайды.
Берілген тұжырымдарды қарап және түсіне отырып қорытынды жасауға болады:
Білім беру сапасын көпөлшемді түсінік ретінде қарастыруға болады. Бұл түсінікті ашуда сапа менеджменті жүйесін жасаудағы тұтынушы қанағатын олардың талаптарын орындау арқылы арттыру мақсатында қабылданған процестік позициямен жақындаған дұрыс болар.
7.2 Білім беру сапасының мониторингі категориясындағы түсінік мәні мен айырмашылығы
Білім беру сапасына деген талаптарды арттыру шарттарында мектеп, колледж, ЖОО-да болып жатқан өзгерістерді үздіксіз бақылауды қамтамасыз ететін оқу-тәрбиелік процесс күйіндегі информацияны тарату, сақтау, жинау проблемалары өте актуалды болып отыр.
Бақылау жұмысы, экзамен, инспекторлық тексеру түрінде жүргізілетін дәстүрлі мониторинг біршама кемшіліктерген ие [23, 215 б.]:
1) эпизодтық сипат;
2) оқу нәтижесін тек бақылау бойынша бағалау;
3) бақылау мен бағалаудың субъективті әдістерінің артуы;
4) оқушылардың қателері мен қиындық туындау себептерін анықтаудың мүмкін еместігі;
5) тиімді басқару шешімдерін қабылдауға мәліметтің жеткіліксіздігі және т.б.
Сонымен қатар, халықаралық білім беру процесінің мониторингі педагогикалық реалдылықты зерттеу әдісі және уақытылы, сапалы информацияны басқару аумағын қамту ретінде практикада кеңінен және сәтті қолданылуда. Мониторинг нақты нәтижелердің күтідгенімен сәйкестігі жайлы информация беріп қана қоймай, сонымен қатар осы сәйкестікті бағалауға да мүмкіндік береді.
Мониторингті енгізу барлық білім беру процесіне қатысушылар - администрация, оқытушылық құрам, оқушылардың өздерінің іскерлігіне айтарлықтай әсер етеді.
Мониторинг технологиясындағы маңызды сұрақтардың бірі оның құралы мен әдістері,ал мониторингтің эффективтілігі жоғары құралы тесттер болып табылады. Нақтырық айтқанда, бұл объективті және жайылған ашық жауаптары бар тесттер жайлы.
Әлеуметтік басқару теориясында мониторинг басқарма цикліндегі маңызды түйіннің бірі ретінде қаралады. Педагогикалық мониторинг төңірегінде педагогикалық іс-әрекет пен педагогикалық жүйе функциялануының эффективтілігін анықтау және бағалау жүргізіледі. Білім беру сапасы мониторингі Қазақстан Республикасы білім беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесінде барлық жүйе ісінің маңызды түйіні ретінде қарастырылады. Осыған қатар білім беру жүйесінің нақты нәтижелері мен тапсырма сәйкестігі жайлы мәлімет юеруші кері байланыс қамтылады.
Сонымен қатар, қол жеткізілген мақсаттардың жоспарға сәйкессіз болып келуі практикадан белгілі. Осыған байланысты, мониторингтің маңызды тапсырмасы жоспарланған мақсаттардан ауытқудың себебін, мақсатын, деңгейін бағалау болып табылады. Бұл ауытқулар сыртқы және ішкі факторлармен түсіндірілуі мүмкін. Мысалы, білім беретін мекеме мақсатының өзінде, білім беру және оқыту бағдарламаларында, жоспарларда өзгерістер болуы мүмкін, жаңа білім беру технологиясына ауысуы, педагогтар мен оқушылардың құрамы өзгеруі және т.б. мүмкін.
Білім беру сапасының мониторингі түсінігін анықтау - қиын тапсырмалардың бірі. Негізгі түсінік ретінде мониторинг ұғымы қолданылатындықтан берілген ұғым мәні мен мазмұнын анықтау мақсатында кейбір анықтамаларды келтірейік.
Мониторинг түсінігі көптен бері ғылым мен практика саласында қолданылуда. Соңғы кезде бұл ұғымның қолданыс аумағы артуда.
Алғаш мониторинг түсінігі топырақтануда, сосын экологияда және басқа аралас ғылымдарда пайда болды. Қазіргі уақытта бұл түсінік экологияда толық зерттелген, теориялық тұсымен қатар практикалық деңгейде де. Мұнда метадологиялық құрал терең қалыптасқан, өлшеу құралдары жасалған және апробирленген, мониторингті реализациялау жүйелері: мониторинг нәтижесінде алынатын информацияны өңдеу, тарату, жинау, сақтау жұмыстары бар және активті қолданылуда. Мониторинг статусы экологияда жүйе ретінде бекітілген және заңды деңгейде.
Төменде көрсетілген Үлкен Совет Энциклопедиясы сөздігіндегі [27, 838б.] мониторинг анықтамасы көрнекі.
Мониторинг - адамның шаруашылық іс-әрекетіне байланысты қоршаған орта күйінің бақылануы, бағасы,болжамы.
Сөйтіп, ғылыми және практикалық ортада 20 жыл бойы мониторинг ұғымы тек экология саласында қолданылып келді. Қазір жағдай біршама өзгерді. Мониторинг ұғымының қолданыс аясын қазіргі күнде биология, медицина, әлеуметтану,педагогика, экономика, психология және басқа да ғылым салаларында кездестіруге болады.
Әрине, мониторинг түсінігі қолданысының бұлай дамуы белгілі бір переосмысление жасап, жоғарыда айтылған анықтаманы кеңейтуді талап етті.
Мониторинг - зерттеуші жүйе, оның жеке элементтері (подсистемалар, объектілер) немесе берілген жүйеде болып жатқан процестер жайлы мәліметтерді, зерттелуші жүйені басқару, кез-келген уақытта және оның даму болжамына анализ бен баға беру мақсатындағы, жинау, өңдеу, сақтау мен таратуға негізделген ғылыми зерттеу әдісі және практикалық жүйе.
Мұндай мониторинг анықтамасы толық және шашыранқы. Қысқартылған, жинақы анықтама да болады [5, 63б.]:
Мониторинг - белгілі бір объектіні қалаған нәтиже мен даму болжамындағы оның сәйкестігін анықтау мақсатындағы үнемі бақылау жүйесі.
Педагогикалық мониторинг - педагогикалық жүйелер жайлы мәліметті олардың жағдайын қамтамасыз ету, сонымен қатар педагогикалық жүйенің дамуын болжауға мүмкіндік беру үшін ұйымдастыру, жинау, сақтау, өңдеу және тарату формасы [5, 70 б.].
Білім беру сапасы - бұл білім беру процесінің күйі мен нәтижелігін сипаттаушы әлеуметтік категория және оның талаптарының сәйкестігі - тұлғаның азаматтық, тұрмыстық және профессионалдық компетенцияларының құрылуы мен дамуындағы ішкі (қызмеркерлер) және сыртқы (тұлға, қоғам және мемлекет) тұтынушылар қажеттіліктері мен үміт дәрежесімен сипатталады.
Мониторинг және білім беру сапасы түсініктеріне келтірілген анықтамаларды ескере отырып білім беру сапасының мониторингі ұғымын тұжырымдауға болады - бұл білім беру процесінің жағдайы мен нәтижелілігін систематикалық бақылау және оның тұтынушылардың талаптары мен күткеніне сәйкестік дәрежесін тұлғаның азаматтық, тұрмыстық және профессионалдық компетенцияларының құрылуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz