Кітап – халық тәрбиешісі

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазақ қоғамында баспа ісінің қалыптсқанына ғасырдан астам уақыт болды. Осы аралықта кітап басып шығарудың кезең-кезеңін басынан өткерген қазақ баспагерлері көптеген жетістіктерге де қол жеткізді. Соның ішінде, өнер тақырыбына арналған кітаптардың шығу ерекшеліктерін атап өтуге болады. Ұлттық мәдениетіміз бен руханиятымызға ұштасып жатқан өнердің - кітап болып шығуының кең насихаттық рөлі бар. Сондықтан, «Өнер тақырыбына арналған кітап шығарудың отандық тәжірибелерін» зерттеп, зерделеп, ғылыми айналымда сараптап көрудің де реті келген сыңайлы. Сол үшін, осы тақырып аясында, қазақ баспагерлік өнерінің пайда болуын, оның ішнде өнер туралы кітаптардың шығу ерекшеліктерін, шетелдік баспа ісінің озық технологияларының отандық кітап басу ісіне тигізген әсерлері жайлы зерттеу жасалады.

Тақырыптың өзектілігі. Кітап - халық тәрбиешісі. Сондықтан, қазақ баспагерлерінің шығарып отырған өнімдерінің сапа мәселесі, қоғамдық ортадағы сұранысқа лайықты немесе лайықты еместігі турасында пікір таластарда жоқ емес. Оның ішінде өнер тақырыбындағы кітаптардың саны мен сапасы да өзекті мәселе болып отыр.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Жалпы баспасөз жайында Қ. Бекқожин («Қазақ баспасөзінің даму жолдары», (1860-1930 жылдар), Алматы, 1964), Б. Кенжебаев («Қазақ баспасөзінің тарихынан мәліметтер», Алматы, 1956), Т. Қожакеев («Қазақ совет баспасөзі тарихынан»), Алматы, 1962), Қозыбаев С., Рамазанова А., Аллаберген Қ. («Әлем баспасөзі тарихынан», Алматы, 1998), Айгүл Рамазан («Шетел журналистикасының тарихы», Мәженқызы Р. Қайрамбекова. Қ. («Қазақстан баспагерлері мен полиграфистері»), Алматы. «Білім» баспасы) . Сүбханбердина. Ү. («Кітап тарихы-адамзат тарихы» Алматы. «Білім» баспасы) .

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Жұмыстың мақсаты - Өнер тақырыбына арналған кітап шығарудың отандық тәжірибелерін анықтау. Осы тақырып аясында, өнер жайлы шығып жатқан кітаптардың мазмұндық ерекшеліктері мен беттелу, дайындалу жұмыстарындағы артықшылықтар мен кемшіліктерді қарастыру. Осы негізде мынадай мақсаттар қойып отырмыз.

Қазақ даласындағы баспа ісінің қалыптасуы мен дамуы;
Қазақ кітаптарының ерекшеліктері;
Өнер тақырыбында жарық көрген кітаптарды талдау;
Қазақ баспа ісінің бүгіні мен келешегін саралау;

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Отандық кітап шығару ісіндегі өнер тақырыбына арналған кітаптардың өзіндік ерекшеліктері қарастырылды.

Жұмыстың теориялық және әдіснамалық негізі. Бітіру жұмысының тақырыбына қатысты бірқатар еңбектер пайдаланылды. Сонымен бірге Т. Амандосов, Қ. Бекхожин, Б. Кенжебаев, Н. Омашев, Б. Жақып, Д. Баймолда сынды журналистика теориясын зерттеген ғалымдардың ғылыми теориялық еңбектері қолданылды.

Бітіру жұмысының құрылымы. Жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, дерек көздері мен қосымшадан тұрады.

Егемендік алғанымызға жиырма жылдың жүзі болыпты. Сол жиырма жылдың ішінде Қазақстанда қайта құрулар мен жаңартулар, өндірістік-технологиялық, әдеби-мәдени салалардың барлығы жаңа бағытта жұмыс істей бастады. Оның ішінде қазақ кітап шығару ісі де, жалпақ тілмен айтқанда баспалар мен баспаханалар да бар еді. Тәулсіздіктің алғашқы жылдары кітап шығару ісі тоқырап, бұрынғы кеңес кезіндегі сарынмен жұмыс жасап жатты. Бірақ кітап өндірісі тоқтамады. Оған мемлекеттік тұрғыда мән беріліп отырды. Біздегі баспалар 1998 жылға дейін мемлекет қарамағында қызмет жасап, Қазақстанның ұлттық бет-бейнесін қалыптастыратын, тереңнен сыр шертетін, қатпары көп тарихын зерттеген, өткеніне көз жіберіп, келешегіне көрегендік танытатын кітаптар, қазақ тілінің сөздіктері, энциклопедиялар басып шығарды. Қазақтың төл теңгесі шыққан іспетті -төл кітаптардың да қадірі жоғары. Төл кітап деп әспеттеп отырғаным -таза қазаққа қатысты, жетпіс жылдық идеялогиядан арылған қазақ тілді кітаптар. Жариялаған тәуелсіздігіміздің іргесін бекітіп, жер бетінде дербес мемлекет болып қалуы үшін, енді бізге, барлық қазақстандықтарға санамызға ескі түсінік-пайымдардан және жалған түсініктерден шұғыл арылу керек болды. Себебі, халықаралық ықпалдастықтан аман қалу мен дамудың басты шартына айналған заманда тәуелсіздік алған кез-келген ел адамзат өркениетінің көшіне ілесу үшін, міндетті түрде, шекарасын қымтамай, әлемдік саясат пен экономикадан өзіне лайықты орын алуға тиіс. Бұған қоса халықаралық ақпарат пен қаржы жүйелерінің мүмкіндігін өз мүддесі жолында барынша тиімді пайдаланған мемлекет қана дербес дамуының алғашқы сатысындағы өтпелі кезеңді жылдам артқа тастап, қиындықтар құрсауынан құтыла алады. Осы ретте елімізде «ұлттық сананы» қалыптастыру басты мақсатқа айналды. Ұлттық сананы сіңірудің тиімді жолы халыққа оқырман ретінде қарап, ұлттық құндылықтарды уағыздайтын кітаптар шығару керек болды. Ондай кітаптар шығарыла бастады да. Елбасымыз бастап, қайраткерлеріміз қостап, ғалымдарымыз бен қаламгерлеріміз жерге қондырмай іліп әкетіп отырды. Мысалы: Н. Ә. Назарбаев «Тәуелсіздік тұғыры», Ә. Нысанбаев «Адам және қоғам». Дәстүрлі ұлттық дүниетанымымызды саралап, жас ұрпақты өз-халқының әдет-ғұрыптары рухына тәрбиелеуді мақсат тұтқан еңбектер: «Ғ. Ақпанбек «Қазақ халқының дүние танымы», Қ. Жарықбаева «Ұлттық психология»т. б.

Ұлттық сананы бұрынғы кеңестік қоғамнан қалған түсініктерден тазартып, дәстүрлі дүниетаным мен шынайы ақиқатқа негізделген ғылыми-танымдық ұғымдарымызға жүйелеу, ұлттық тарихымызды қайта түгендеу, тарихи және мәдени мұраларымызды қастерлеп, кейінгі буынға жеткізу, өзге әлемге, адамзат тарихында болған оқиғаларға ұлттық мүдде тұрғысынан айқындалған өз көзқарасымызды орнықтыруда «Қазақстан» ұлттық энциклопедиясының 6 томдығының үлесі қомақты болды. Қазақ кітап шығару ісіндегі үлкен ерекшелік, жеткен жетістік осы энциклопедиялық кітаптар шығару, оны даярлау болды. Энциклопедия - кітап атаулының ең күрделі түрі, кітаптардың кітабы. Адамзат қоғамы неғұрлым ілгері басып дамыған сайын, соғұрлым көбейіп, жаңа мағлұматтар, ұғымдар мен терминдер пайда бола бастады. Келе-келе адам осы жаңа деректер мен ақпараттар тасқынына ие болу үшін, санадан өшірмеуге бәрін жинақтап бір жерге біріктіру үшін осы энциклопедия кітабын ойлап тапты. Энциклопедия шығару тарихы біз үшін 1968ж. 1-қаңтарда Қазақстан КПОК мен Қазақ КСР министрлер кеңесінің 1967ж. 13-қыркүйектегі қаулысымен сәйкес “Қазақ Совет энциклопедиясы” бас редакциясы құрылды. Қазіргі “Қазақ энц-иклопедиясы” баспасы осыдан бастау алады [1] .

Ұлттық сананы қалыптастыруда тарихшыларымызда тарихымыздың арғы-бергі қатпарларына барынша тың үрдіспен қайта қарауды бастады. Ескіше ойдан арылып, жаңаша қабылдауға тән көзқарассыз тарихымызды санаға шынайы да иланымды жеткізуіміз екі талай еді. Өзіндік позициясыз, жеке көзқарассыз ертеңге бастайтын баспалдаққа аяқ басу қиын. Ұлтық сананың қайнар көзі де осы жерде. Сол қайнарлардың көзін ашу халқымыздың рухани түрлеуіне мүмкіндік берді. Міне, осы арада академик Манаш Қозыбаевтың «История и современность», «Ақтаңдақтар ақиқаты», «Тарих зердесі», К. Нүрпейісовтің «Алаш және Алашорда», М. Мағауиннің «Қазақ тарихының әліппесі» т. б.

Тілдің тұғырын көтеруге негіз салған кітаптарда жарияланды. Шын мәнінде тіл-егемен мемлекеттің жүрегі. Тілдің тағдыры - қазақ ұлттының тағдыры. Қазір бізде шүлдірлеген шала қазақтар тілмен ойнап, орысша ойлап жүргендерге тәуелсіздіктің алғашқы жылдары «сана» беру саясаты дұрыс жүргізілмегендер-ау, шамасы! Міне, бұл тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдардағы жарық көрген кітаптардың бір парасы. Көркем әдеби прозалық, поэзиялық кітаптар нөпірінде шек жоқ болатын.

Бұдан кейін нарықтан өтіп, өз-өзімізге келіп, оң - солымызды таныған соң баспаларды жекешелендіріп, бизнестік жолға қойдық. Қазақ кітап шығару ісінің сан түрлі ерекшеліктері осыдан басталады. Баспалар «Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігі» болып жұмыс істей бастады. Былайша айтқанда, өзін-өзі қаржыландыру, пайда көру-жаңа заман ағымына ілесу. Кітап шығаруда баспалар арасында бәсекелестік пайда бола бастады. Жеке кітабын шығарғысы келген жандарды іздеу, оқырман сұранысын анықтап, соған сай тақырыпта шығармалары бар авторларды табу, оларға өз баспасының ерекшелігін көрсетіп, бағасы арзан, сапасы жоғары кітап дайындау т. б. күрделі әрі қызықты жаңа жұмыстар легі пайда бола бастады. Біз мұны қазір маркетинг, менеджмент деп жүрміз ғой. Алайда, біздің Үкіметте кітап шығару ісіне бейжай қарамады. Жылына бір рет «Тендер» өткізіп қоғамға аса қажет деген кітаптарға бюджеттен ақша бөлді. Баспалар сол тендерден өзінің еңбегі арқылы ұтып-бюджет ақшасына кітап шығаруда. Өз күнін көріп қана қоймай, біраз жандарға қызмет тауып беруде.

Кітап шығару оңай шаруа емес. Оқырман қолына тигенше қаншама адамның көз майын тауысып, қаншама техникалық апараттардан сұрыпталып шығады. Баспаға түскен қолжазбаны бірінші терілімге жібереді, одан кейін бірінші редакторлық оқуға жіберіледі. Редактор қолынан шығып қайтадан түзетуге жіберіледі. Түзетуден кейін қалыптау жұмысы жүргізіледі. Қалыптап алған соң екінші редакторлық оқудан өтеді. Сосын қайта түзетуге жіберіліп, түзелген мәтінге безендіру, көркемдеу, суретті таңдау, тазалау жұмысы іске асады. Безендіріліп болған соң қайтадан үшінші редакторлық оқудан өтіп, қайтадан түзетуге жіберіліп толық макеті жасалады. Макеті дайын болған соң соңғы тексеруден өтіп баспаханаға жіберіледі. Ал баспахана дегеніміз өзі бір әлем. Бізде қазір негізгі «Дәуір» газет-журнал баспаханасы, «Атамұра» полиграфкомбинаты, «Жедел басу баспаханасы», «Полигравсервис»ЖШС тағы басқа ұсақ-түйек баспалар жұмыс істейді. Кейінгілердің көпшілігі кітапша, открытка, хабарлама, т. б. шығарады.

Қазіргі кітап шығарудың негізгі ерекшеліктері жаңа тех-нологиялар. Жай ғана компьютерді алайық. Қолжазбаны баспаға дейін осы жалғыз технологиямен жөнге келтіріп жатырмыз қазірде. Әрі жылдам, әрі сапалы. Уақытқа да үнемді, оқырманға да сыйлы. Ал баспаханалар ше? Иә, олар да әлемдегі үздік жаңа техникалармен жабдықталған. Мысалы, “Атамұра” баспаханасы әлемдік ең үздік техникалармен жарақтандырылған іргелі кәсіпорынның бірі. Мысалы, басу цехында көп түспен басу жұмысы төрт бояулы KBA RAPIDA-104, бес бояулы KBA RAPIDA-105 маш-иналарының көмегімен гибридті бояулар және УФ аталатын лак арқылы жүзеге асырылады. Түптеу цехы да жоғары өнімді жабдықтармен жарақтандырылған. Кітап блоктарын дайындау жұмысы Sig - Loch - Stahl жүйесі арқылы, мұқаба дайындау BDM - 60 және “Kolbus” машиналары арқылы алтындап басу, “Kolbus” және “AMIKO” тігіссіз түптеу машиналары арқылы жүзеге асады. “Дәуір” газет-журнал баспаханасында да техникалар жоғары деңгейде. Өнімдері европалық, тіпті әлемдік стандартқа пара-пар. Техникалық базасы тек сапалы өнім шығарып қоймай, сонымен қатар баспаханада жылдар бойы шешімі табылмай келе жатқан экология мәселесін де түпкілікті шешті. Мұның өзі жұмысшылар қауіпсіздігін қамтамасыз етіп отыр.

Материалды теру мен қаптау, ақ-қара және түрлі түсті түпнұсқаларды өңдеу процестері қазіргі бағдарламаларды пайдалана отырып, компьютермен аткарылады. Баспада роликтік Coss Communiti Rockwell Heidenberg және KBA-Planeta сияқты жетілген басу машиналары бар. Журнал және кітап өнімдерін әзірлеу ағылшындық Salbi қондырғысы арқылы жүзеге асырылады. Германиядан шыққан тігу-кесу желісі де жұмысты жеңілдетіп отыр.

“Полиграфсервис” ЖШС баспахана әлемге белгілі “Heidenberg”, “Kolbus” т. б. фирмалардың машиналарымен жарақтанған. Соның арқасында әсем безендірілген кітаптар, журналдар шығаруда.

Кітап түптейтін “Kolbus - DA36” машинасы, “RB”, “HL”, “EMP-36”, “XA-350” сынды машиналар көп мәселенің түйінін шешіп отыр. Кітап таралымын әзірлейтін ПОГ-60 және екі бояумен жұмыс істейтін М-ОФСЕТ машиналары мен “Heidenberg speedmaster-72 FPP” машинасы бес түрлі бояумен жұмыс істеуде. Бүгінде баспахана 40, 0 млн. шартты бояулар беттаңбалық қуаты бар кәсіпорынға айналды [1] .

Кітап-рухани қазына. «Артық білім кітапта»-деп айтқан Абай бабамыз еш қателеспеген. Адам кітап арқылы, басқышпен жоғары көтерілген сияқты өзінің қазіргі биігіне жетіп отыр. Сондықтан өркениет іргетасының тірегі деп қазіргі әлемнің ғажайып материалдық бөлігін емес, тіпті өнердің қасиетті ордаларын емес, адамның барлық саладағы сан алуан жетістігін біртұтас мәдениетке біріктірген кітап деп айтуымызға болады. Кітап жайында айта берсек түбіне жете алмаспыз. Алайда, кітап екен деп сырты жылтыр, іші тықыр дүниелердің бәрін оқи бер деп тұрғаным жоқ. Не нәрсенің керегі бар, керексізі бар. Оқырман өзіне керегін оқыса деген ниеттемін.

Кітаптың қазіргі таңда қазақстанда шығарылу деңгейі қандай? Осы сұрақ төңірегінде біраз ақпарат іздестірдім. Тіпті баспалардың табалдырығын тоздырып, тікелей қазанда қайнап жүрген азаматтардан сұрастырдым. Алайда тұщымды жауап ала алмадым. Әлде бәсекелестік пе әр баспа өзін мақтап, өзгелерді даттап жатты. Жыл сайын өткізілетін «Тендер» жайын жыр қылып отыр. Тамыр-таныс арқылы тендерден ұтады. Ана баспаның директорының «связі» көп. Көкелері көкте отыр деген күңку сөзді жиі естіп қайттым. «Ал кітап шығаруда қандай ерекшелік бар?» -деген сауалға, «Алаш» баспасының директоры Дидахмет Әшімханұлы ағамыз: «Біздің баспаларда ешқандай ерекшелік жоқ, сол баяғы бір үрдіспен кітаптың толық макетін жасап баспаханаға өткіземіз» -деп жауап берді. Бір қарасаң ағамыздың айтқаны қазіргі баспалардың сыртқы көрінісі. Ал ішкі дүниесіне үңілсек көп ерекшеліктерді байқаймыз. Әр баспаның белгілі оқырмандарға арналған шеңбері бар. Мысалы, «Өнер»баспасы - қоғам қайраткерлері, өнер адамдары, түрлі басылымдар шығаруда. Тіпті бұл баспаның тұрақты сериялық топтамалары бар. Сөзіміз дәлелді болу үшін тұздықтай кетейін. Мысалы: «Мәдениет және өнер жөніндегі әдебиет» сериясы бойынша Б. Момышұлының «Ұшқан ұя», «А. Қыраубайқызының «Бес томдық шығармалар жинағы». «Фотоальбомдар» сериясы бойынша К. Әзірбаев фотоальбомы, Н. Аманат «Қазіргі заман суретшілерінің шығармалары» альбом жинағы т. б. «Музыка және музыкалық-әдеби шығармалары»сериясы бойынша К. Әзірбаев «Аңыздар сыры», «Шырқа даусым», Ж. Тұрсынбаев «Өміріміз - ән дастан», Е. Иманбаева «Ақмола өңірінің сал-серілері» т. б.

Менің дипломдық жұмысымның тақырыбы ауқымды, бір қарағанда «не жазам» деп ойланып қалуыңыз мүмкін. Әйтседе кітап шығару ісі жайлы мағлұмат жинай отырып, оның әр жылдары жаңа сатыға көтеріліп отырғанын байқаймыз. Осыдан келіп, кітап шығару ісіндегі ерекшеліктерді байқаймыз. Білікті мамандардың көбеюі, жаңа технологиялардың сатып алынып іске қосылуы кітап шығару ісінің бірден бір ерекшелігі. Қазір кез-келген адам жеке қаражатымен кітап шығара алады, еркіндік берілген. Оны шығаратын баспа мен баспахана да көп. Әсіресе қаланың бұрыш - бұрышында «типография, полиграфия» деген жазуды жиі ұшырастырамыз. Типография жеңіл өнеркәсіптің бір түрі іспетті жұмысын жақсы атқаруда. Өйткені, қазір жарнамалық дүниелер, жылтырақ басылымдар көптеп шығарылуда. Осы батыстан келген үрдіске аздап шектеу қойса деп ойлаймын. Себебі, бүгінгі жастар сол сырты жылтыр дүниені оқуға құмар. Шет елдік танымал әнші-актерлардың жеке өмірі жайлы жазудан саржағал басылымдар да жалықпайды, оқудан біздің оқырмандар да жалықпайды. Екіншіден адамдарды, біздің болашағымызды рухани аздыруда. Рухани байлығымыз кітаптың құнын көп төмендетуде. Әкем: «ертегі оқымаған адамның ертеңі бұлыңғыр» деп кішкене кезімнен қазақ ертегілерін жиі оқытатын еді. Бала қиялым ертегідегідей тез есейіп еді. Қазіргі балалардың біреуі бір ертегіні толығымен білмейді. Осы салада басапалардың алдында балалардан бастайтын біраз міндеттер мен парыздары бар. Бәрмізге белгілі бүгінігі балалар бәленің өзі. Алдай алмайсың. Солардың өресіне сай, өзекті қызықтыратын замануи, әрі ұлттық нақышта кітап шығару керек. Қазіргі қазақ кітап шығару ісінің дамуы оқырман сұранысын қанықтап, соған сай дүние шығарумен ғана қанағаттанады.

І ТАРАУ. ҚАЗАҚ ДАЛАСЫНДА КІТАП ШЫҒАРУ ІСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ

Казақ кітап шығару ісі және өнер тақырыбы

Қазақсатныдық кітап шығару ісінің өзіндік тарихы бар. Оның ішінде өнер тақырыбындағы кітаптардың да шығу барысы арыдан бастау алады. Әдебиет саласындағы жарық қөрген кітаптар сөз өнерінің бір жемісі болып саналады. Біз төменде алдымен кітап шығарудың арғы-бергі тарихына тоқталамыз. Әзірге әлем археологтары тапқан ең ежелгі жазу үлгілері біздің заманымыздан үш мың жыл бұрын таңбаланыпты. Үндістаннан табылған Хараппа мөрі де, Қосөзен бойынан табылған шумер тіліндегі қыш кестеде адамзат баласы сол заманның өзінде бір-біріне айтқысы келген ақпаратын жазу тілімен таңбалауды меңгергенін аңғартады. Және бұл жазулардың бәрі өзге құрлықтан емес, Азиядан табылып отыр.

Жалпы адамзат өркениетінің қайнар бастаулары Шығыста, оның ішінде Азияда жатқаны әлем ғұламалары тарапынан мойындалған шындық. Бұл тұжырым жазу мен кітап шығару ісінің тарихын да қамтиды. Басқасын айтпағанда, VII ғасырда тасқа қашап жазылған "Күлтегін" мен "Тоныкөк" жырларының күні бүгінге дейін сақталуы біздің - түркі халқының да бүкіл-адамзаттық жазба мәдениет тарихында өзіндік орны бар екенін көрсететін заттай айғақ іспетті. Кітап қазақ даласында ежелден қастерленген. Және біздің сайын даламыз кітапты еуропалықтардан әлде-қайда бұрын көрген деуге әбден негіз бар. Сірә, әлемдегі ең ежелгі Александрия кітапханасы тәрізді Отырарда да үлкен кітапхана болған деген сөз бекерден шықпаса керек. Себебі, Қытайдан көліктеріне жүк артатын мың түрлі керуен " Ұлы Жібек жолының" бойындағы қазақ шаһарларына сан рет қонып-түстенген соң ғана Парсы еліне, Мысырға, Еуропаға жол тартатын. Ал, Қытай тек ежелгі жібек матаның ғана отаны емес-ті. Ең алғаш ғұламалар қолжазбаларын көбейту кәсібі де, қағаз жасау өнері де Қытайда пайда болғаны көпшілікке белгілі. Әсіресе, қағаздың пайда болуы бұрынғы пергамент тері мен папирус ағашы қабығының тапшылығын жойып, қолжазба кітаптар тарату ісін жандандырды. Алайда, қолжазба кітаптың аты - қолжазба. Оны тек таңдаулылар ғана оқи алатын. Тіпті, Қытайда VI ғасырдан бастап қолға алынған арнаулы ағаш тақталарға қолжазбаны ойып жазып, одан беттаңба (қазіргі баспагерлер тілінде "оттиск") шығару әдісі де қолжазба кітаптар қатарын көбейте алмады. Сондықтан, біздің ұлы бабаларымыз Әбу Насыр әл-Фараби мен Махмұт Қашғаридің, Жүсіп Баласағұн мен Қожа Ахмет Йассауидің еңбектері тек жанына ерген шәкірттері мен ізін қуған, арнаулы кітапханалардан қолжазбасын таба алған таңдаулы ұрпақтары ғана оқи алатын қол жетпес асыл дүниелер болып қалды.

Кітап - әлем халықтарыньң ұлттық азаттығы мен саяси бостандығы жолындағы күресінің, даналық пен ізгіліктің, жалпы адамзат өркениетінің негізгі қозғаушы күші болып қала берді. Өкініштісі сол, бастауын шығыстан алатын кітап басу өнері батыстан кері қарай ұзақ әрі ақырын таралды. Мәселен, "Гутенберг кереметі" қол созым жердегі Германиядан Ресейге жеткенше бір ғасыр өтіпті. Тіпті орыс кітап басу ісінің атасы саналатын Иван Федоров жаңа кәсіптің қыр-сырына Еуропада қанығып өскен діндар-миссионер еді деген де сөз бар. Ал, қорғасын әріптермен басылған ең алғашқы қазақ кітабы - "Сейфүлмәлік" 1807 жылы Қазан гимназиясы баспаханасынан жарыққа шығыпты [2] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.