АҚШ –тағы «жаңа солшылдар» қозғалысы ( xx ғасырдың 50-60 жж.)
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I тарау. 1950.60 жылдардағы АҚШ.тың әлеуметтік.экономикалық
дамуы және конформизмі.
Радикалдық «жаңа солшылдар» қозғалысының пайда болуы ... ... ... ... ... .8
II тарау. «Жаңа солшылдардың» идеологиясы мен көнцепциялары ... ...10
1. Г. Маркузенің «индустриалдық қозғалыс» теориясы ... ... ... ... ... ... ... 12
2. Бір бағыттағы қоғам ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
3. Еркіндік тусінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
4. «Инстинктердің бүлігі» ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
5. «Жаңа солшылдардың» мәдениет және өнердегі идеологиясы ... ... ... 18
III тарау. Б.э.д 60 жылдардың басында «жаңа солшылдар» қозғалысының дамуы. АҚШ.та коммунистердің «жаңа солшылдарға» қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
Сілтемелер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I тарау. 1950.60 жылдардағы АҚШ.тың әлеуметтік.экономикалық
дамуы және конформизмі.
Радикалдық «жаңа солшылдар» қозғалысының пайда болуы ... ... ... ... ... .8
II тарау. «Жаңа солшылдардың» идеологиясы мен көнцепциялары ... ...10
1. Г. Маркузенің «индустриалдық қозғалыс» теориясы ... ... ... ... ... ... ... 12
2. Бір бағыттағы қоғам ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
3. Еркіндік тусінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
4. «Инстинктердің бүлігі» ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
5. «Жаңа солшылдардың» мәдениет және өнердегі идеологиясы ... ... ... 18
III тарау. Б.э.д 60 жылдардың басында «жаңа солшылдар» қозғалысының дамуы. АҚШ.та коммунистердің «жаңа солшылдарға» қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
Сілтемелер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
Жұмыстың өзектілігі: Жалпы жұмыстың өзектілігі ХХ ғасырдың 50-60 жылдарындағы АҚШ халықтарының жағдайын зерттеу болып табылады. ХХ ғасырдың екінші жартысында АҚШ-та болған «жаңа солшылдар» қозғалысын айтамыз. Жаңа солшылдар қозғалысы капиталистік әлемге дұшпан ретінде танылды. Жалпы 60 жылдары елде күйзеліс пен аласапыраннан басқа ештеңе болған жоқ. Осы кезеңдерде АҚШ-та қоғамнан кету жағдайлары жиі кездеседі, соның ішінде ең көп кездесетіні ерекшк коммуналар болып табылады.
Осы қозғалыс кезінде Г.Маркузе тоталитарлық революцияны шындықтың болашаққа барар жолы ретінде санады.
Жастар «Жаңа солшыл» радикализмнің дамуына өте маңызды рөль атқарады. АҚШ-тағы идиологиялық күрес тарихына сапалы жаңа этапты дамытты.
Диплом жұмысының деректемесі мен тарихнамасы:
Бұл жұмыстың хронологиялық шеңбер анықталмаған. Бір жағынан алып қарағанда «Жаңа солшыл радикалдың» дамуы 50-ші жылдардан басталған, ал өзіндік қозғалысты дамуы 60-шы жылдардан басталды. Басқа жағынан алып қарасақ. Жастардың көпшілігнің дамуы 60шы жылдардың соңына келеді және де біртіндеп қазіргі күнде аумақты сапалы бола бастады.
Жастар «Жаңа солшылдар радикализмнің» дамуына өте маңызды, АҚШ та идеологиялық күрес тарихына сапалы жаңа этап дамытты. 50- жылдардың соңында бұл ығысудың 1ші көрінісі пайда болғанда-көптеген америкалық әлеуметтанушылар әлеуметтік шектеу деп қабылдады. Бұл америкалық «истебилент»-ке қарсы күрестің ауқымды көрініс беруі, конформизмнен кейінгі толық он жылдықта дамуы шамадан тыс көрініс деп қабылдады.Бірақта ,жақын арада қозғалыс ауқымдалды,толғандығы сондай оны «Елдегі шытынау» деп мінездеме берді.
С.Мокначунаның «идиология», «жаңа солшылдарды және өнерді зертеді» онда автор «жаңа солшылдардың эклетикалық тізімі ретінде қабылдады» 1953 жылы белгілі американ социологы Ч.Р.Миллс өз еңбегін жазды. В.Ф. Стратановичтің «АҚШ-тағы ауқымды қозғалыстың көтерілуі» деген еңбегі бар. АҚШ-тағы соғыстан кейінгі жылдардағы әлеуметтік экономикалық, мәдеинеттік саясаттың даму сұрақтарын біртіндеп зерттеушілер Г.Б.Хромушкина, В.Перло, Э.Я.Баталова,Л.Н.Николакина Землянова және тағы басқалар анықтады./1/
АҚШ-тың басты есепшісі мырза Гас Хол «жаңа солшылдарың» қозғлысы туралы өзінің көптеген статьяларында және анализдерінде айтылған.
Жастар ,әсіресе студенттер,балалар, сондай-ақ ата-аналар «орташа қабаттағы »-әлеуметтік экономикалық жүйенің маңызын теріске шығарды. Басында қарсы тұру мәдениеті болды, 60-жылдардың екінші жартысынан «Жаңа солшылдар»пайда болып, олар «ескі»сол(әлеуметтанушылар және коммунистерден айырмашылығы, саясаттық күреске белсене араласты.Бұл әсіресе Вьетнамдық соғыс нәтижесінде күшейді.
Қазіргі таңда «Жаңа солшылдар» бірінші қатарда антиимпералистік және демократиялық талапқа қарсы күресті. Бұл елдегі ең ауқымдылардың бірі, Бірақ қозғалыс әлсіз қарастырылған. Бұл жағдай конформизм жолында жастардың санасын өңдеуге жаңа жолдар іздестіруді, «Жаңа солшылдар »жасырын қадағалауға міндеттеді. Мұны олар идеологияның әсер ету жолымен «жаңа солшыл»идеологтарының әлі де қалыптасу сатысында екенін ескеріп, жастардың және ғылыми жылжуы тәрбиесінің жоқтығы ,буржуаздық сапасының бағасы жастардың берілгіш болуына әкелді,буржуазиялық идеологияның радикалдық дамуына кері әсер етті.
«Жаңа солшылдар» олар өздерін ұсақ-буржуазиялық идеология деп санайды, өздерінің барлық төңкерісіне қарамастан.Бірақ олар хандық идеологияны шегінен шығуға тырысады және де АҚШ коммистерінің қызметін дұрыс жолға түсуге бағыттайды. АҚШ- тың көтерілгіш жастарының позитивті көтерілістік заряды бар, ол өте белсенді жүргізіледі. Сондықтан «жаңа солшылдар» жұмысшы тобымен қарым-қатнасқа жету, монополияға және милитаризмге қарсы, жалпы демократиялық талап етуі күресін кеңейтіп және күшейтеді. Және де тағы басқа перспективасы: «жаңа солшылдар» тек қана жұмыс тобымен және буржуазиямен ғана араласпайды. Соның нәтижесінде оның бір бөлігі АҚШ-тың қазіргі таңдағы жұмыс тобына кетеді немесе оларға жақындайды./2/ Бұл елдегі бюрократизацияның ғылыми-техникалық прогрестің шарты жұмыс тобының қиындығымен және кеңеюімен сипатталады.
АҚШ- тағы «жаңа солшылдар» қозғалысын және оның идеологиясының дамуына оқу өте маңызды. Бұл АҚШ-та ғана маңызды емес,көптеген капиталистік елдерде әртүрлі дәрежеде «көтерілген жастар» көрінісінде көрінеді.
«Жаңа солшылдар радикализмді» оқу тәжірибелік мақсаатта өте тиімді.Мысаалы:ол жерде тек капитализмнің ғылыми базисінің тұрақсыздығын тергеу «жаңа солшылдар» қозғалыс тәжірибесінде анархизмді ұсақ буржуазиялық идеология деп соңғы реакциялық мінездеме беріп көрсетеді. Мысалыға «жаңа солшылдар» күрестің кез-келген түрінде жұмыс тоқтарын игназиялап, тығыврыққа тіреп, және де ең жақсы реакциялық ұмтылуды маңызсыз етті.
«Жаңа солшылдар» тарихынан «әскери ескерту» әсерлесу жағдайын шашу керек ,қаруландыру жарысы, жас америикандықтардың әлемді тануы, бір-біріне сәйкессіздігі капиталистік ортада айқын білінеді.
«Жаңа солшылдар» қозғалыстың жаңа сапалы тенденциясын бөліп алу қажет, бұлар қазіргі уақытқа сай көрініс беруде. АҚШ-тағы буржуазиялық өнер және мәдениетте қазіргі уақытта терең қисықты уайымдайды. Сондай-ақ мәдениет идеологиялық және тану функциясы АҚШ-тағы хандық идеологияның жағдайымен байланысты. «Жаңа солшылдар» қозғалысының қарым-қатынасы және олардың идеологтарының өнері көрсеткіш болып, оқуды талап етеді.
«Жаңа солшылдар» қозғалысы буржуазиялық және де советтік оқымыстылармен: тарихшылар, философтар және әлеуметтанушылармен оқытылады. Табиғатта студенттік уайымдау себебі-негізгі мәселелердің бірі және әртүрлі позициядан түсіндіріледі. Буржуазиялық зертеушілер – америкалық имперализм терең сәйкессіздігін ұқтырып , қозғалысты қарап немесе позициясы - ескі ұрпаққа ескі көрсеткішін көрсетеді.
Сондай-ақ олар әлеуметтік сөз сәйкестігін өсуіне ауыстыруға тырысады немесе «адекватты емес синдромы» туралы мағлұмат,өмір сүру әлем тану техникалық цивилизацияның тез ауыспалылығына әкелді.
Технократикалық концепцияның авторы З.Гжезинский, К.Кокистон және тағы басқалар. Белгілі бір елдегі әлем деңгейінде қалыпты материалдың базасы жақсы дамыған елдермен салыстырғанда бұл уақытша сөзге қарсы процесті өршітеді.Олардың концепциясы студенттерді жабайы ,варворлар деп санайды.Ал студенттер тек «Ленинге қарсы» ғана емес, сондай-ақ капитализмнің әлеуметтік-экономикалық қарым-қатнасына да қарсы шыға алады.Кейбір авторлар «жаңа солшылдарды» XIX ғасырдың әлеуметтік утопиялық халықтың адамдарымен салыстырады. Бірақта «жаңа солшылдар» соңғылардан ерекшеленеді. Бұл жерде тағы да әлеуметтік-экономикалық сөзге қарсы итермелеу пайда болды.
Осы қозғалыс кезінде Г.Маркузе тоталитарлық революцияны шындықтың болашаққа барар жолы ретінде санады.
Жастар «Жаңа солшыл» радикализмнің дамуына өте маңызды рөль атқарады. АҚШ-тағы идиологиялық күрес тарихына сапалы жаңа этапты дамытты.
Диплом жұмысының деректемесі мен тарихнамасы:
Бұл жұмыстың хронологиялық шеңбер анықталмаған. Бір жағынан алып қарағанда «Жаңа солшыл радикалдың» дамуы 50-ші жылдардан басталған, ал өзіндік қозғалысты дамуы 60-шы жылдардан басталды. Басқа жағынан алып қарасақ. Жастардың көпшілігнің дамуы 60шы жылдардың соңына келеді және де біртіндеп қазіргі күнде аумақты сапалы бола бастады.
Жастар «Жаңа солшылдар радикализмнің» дамуына өте маңызды, АҚШ та идеологиялық күрес тарихына сапалы жаңа этап дамытты. 50- жылдардың соңында бұл ығысудың 1ші көрінісі пайда болғанда-көптеген америкалық әлеуметтанушылар әлеуметтік шектеу деп қабылдады. Бұл америкалық «истебилент»-ке қарсы күрестің ауқымды көрініс беруі, конформизмнен кейінгі толық он жылдықта дамуы шамадан тыс көрініс деп қабылдады.Бірақта ,жақын арада қозғалыс ауқымдалды,толғандығы сондай оны «Елдегі шытынау» деп мінездеме берді.
С.Мокначунаның «идиология», «жаңа солшылдарды және өнерді зертеді» онда автор «жаңа солшылдардың эклетикалық тізімі ретінде қабылдады» 1953 жылы белгілі американ социологы Ч.Р.Миллс өз еңбегін жазды. В.Ф. Стратановичтің «АҚШ-тағы ауқымды қозғалыстың көтерілуі» деген еңбегі бар. АҚШ-тағы соғыстан кейінгі жылдардағы әлеуметтік экономикалық, мәдеинеттік саясаттың даму сұрақтарын біртіндеп зерттеушілер Г.Б.Хромушкина, В.Перло, Э.Я.Баталова,Л.Н.Николакина Землянова және тағы басқалар анықтады./1/
АҚШ-тың басты есепшісі мырза Гас Хол «жаңа солшылдарың» қозғлысы туралы өзінің көптеген статьяларында және анализдерінде айтылған.
Жастар ,әсіресе студенттер,балалар, сондай-ақ ата-аналар «орташа қабаттағы »-әлеуметтік экономикалық жүйенің маңызын теріске шығарды. Басында қарсы тұру мәдениеті болды, 60-жылдардың екінші жартысынан «Жаңа солшылдар»пайда болып, олар «ескі»сол(әлеуметтанушылар және коммунистерден айырмашылығы, саясаттық күреске белсене араласты.Бұл әсіресе Вьетнамдық соғыс нәтижесінде күшейді.
Қазіргі таңда «Жаңа солшылдар» бірінші қатарда антиимпералистік және демократиялық талапқа қарсы күресті. Бұл елдегі ең ауқымдылардың бірі, Бірақ қозғалыс әлсіз қарастырылған. Бұл жағдай конформизм жолында жастардың санасын өңдеуге жаңа жолдар іздестіруді, «Жаңа солшылдар »жасырын қадағалауға міндеттеді. Мұны олар идеологияның әсер ету жолымен «жаңа солшыл»идеологтарының әлі де қалыптасу сатысында екенін ескеріп, жастардың және ғылыми жылжуы тәрбиесінің жоқтығы ,буржуаздық сапасының бағасы жастардың берілгіш болуына әкелді,буржуазиялық идеологияның радикалдық дамуына кері әсер етті.
«Жаңа солшылдар» олар өздерін ұсақ-буржуазиялық идеология деп санайды, өздерінің барлық төңкерісіне қарамастан.Бірақ олар хандық идеологияны шегінен шығуға тырысады және де АҚШ коммистерінің қызметін дұрыс жолға түсуге бағыттайды. АҚШ- тың көтерілгіш жастарының позитивті көтерілістік заряды бар, ол өте белсенді жүргізіледі. Сондықтан «жаңа солшылдар» жұмысшы тобымен қарым-қатнасқа жету, монополияға және милитаризмге қарсы, жалпы демократиялық талап етуі күресін кеңейтіп және күшейтеді. Және де тағы басқа перспективасы: «жаңа солшылдар» тек қана жұмыс тобымен және буржуазиямен ғана араласпайды. Соның нәтижесінде оның бір бөлігі АҚШ-тың қазіргі таңдағы жұмыс тобына кетеді немесе оларға жақындайды./2/ Бұл елдегі бюрократизацияның ғылыми-техникалық прогрестің шарты жұмыс тобының қиындығымен және кеңеюімен сипатталады.
АҚШ- тағы «жаңа солшылдар» қозғалысын және оның идеологиясының дамуына оқу өте маңызды. Бұл АҚШ-та ғана маңызды емес,көптеген капиталистік елдерде әртүрлі дәрежеде «көтерілген жастар» көрінісінде көрінеді.
«Жаңа солшылдар радикализмді» оқу тәжірибелік мақсаатта өте тиімді.Мысаалы:ол жерде тек капитализмнің ғылыми базисінің тұрақсыздығын тергеу «жаңа солшылдар» қозғалыс тәжірибесінде анархизмді ұсақ буржуазиялық идеология деп соңғы реакциялық мінездеме беріп көрсетеді. Мысалыға «жаңа солшылдар» күрестің кез-келген түрінде жұмыс тоқтарын игназиялап, тығыврыққа тіреп, және де ең жақсы реакциялық ұмтылуды маңызсыз етті.
«Жаңа солшылдар» тарихынан «әскери ескерту» әсерлесу жағдайын шашу керек ,қаруландыру жарысы, жас америикандықтардың әлемді тануы, бір-біріне сәйкессіздігі капиталистік ортада айқын білінеді.
«Жаңа солшылдар» қозғалыстың жаңа сапалы тенденциясын бөліп алу қажет, бұлар қазіргі уақытқа сай көрініс беруде. АҚШ-тағы буржуазиялық өнер және мәдениетте қазіргі уақытта терең қисықты уайымдайды. Сондай-ақ мәдениет идеологиялық және тану функциясы АҚШ-тағы хандық идеологияның жағдайымен байланысты. «Жаңа солшылдар» қозғалысының қарым-қатынасы және олардың идеологтарының өнері көрсеткіш болып, оқуды талап етеді.
«Жаңа солшылдар» қозғалысы буржуазиялық және де советтік оқымыстылармен: тарихшылар, философтар және әлеуметтанушылармен оқытылады. Табиғатта студенттік уайымдау себебі-негізгі мәселелердің бірі және әртүрлі позициядан түсіндіріледі. Буржуазиялық зертеушілер – америкалық имперализм терең сәйкессіздігін ұқтырып , қозғалысты қарап немесе позициясы - ескі ұрпаққа ескі көрсеткішін көрсетеді.
Сондай-ақ олар әлеуметтік сөз сәйкестігін өсуіне ауыстыруға тырысады немесе «адекватты емес синдромы» туралы мағлұмат,өмір сүру әлем тану техникалық цивилизацияның тез ауыспалылығына әкелді.
Технократикалық концепцияның авторы З.Гжезинский, К.Кокистон және тағы басқалар. Белгілі бір елдегі әлем деңгейінде қалыпты материалдың базасы жақсы дамыған елдермен салыстырғанда бұл уақытша сөзге қарсы процесті өршітеді.Олардың концепциясы студенттерді жабайы ,варворлар деп санайды.Ал студенттер тек «Ленинге қарсы» ғана емес, сондай-ақ капитализмнің әлеуметтік-экономикалық қарым-қатнасына да қарсы шыға алады.Кейбір авторлар «жаңа солшылдарды» XIX ғасырдың әлеуметтік утопиялық халықтың адамдарымен салыстырады. Бірақта «жаңа солшылдар» соңғылардан ерекшеленеді. Бұл жерде тағы да әлеуметтік-экономикалық сөзге қарсы итермелеу пайда болды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. Л.И.Зубок, Н.Н.Яковлев. «Новейшая история США» М. 1972.
2. Геннадий Васильев «Америка меняющаяся и неизменная». М.1984.
3. Ю.П.Аверкиева, Л.Н.Карпов, Ю.А.Кулышев. «Страны и народы Америка общий обзор северная Америка» М.1980.
4. В.И.Ленина. «Отсталая Европа и передевая Азия»п.с.с.23.
5. В.И.Ленин «Доклад о партийной программе 19 марта»,ПСС.т.38.
6. В.И.Ленин «Детская болезнь «левизны»в коммунизмо», ПСС. Т. 41.
7. «Задачи борьбы против имперализме не современном этапе и единство коммунистических и рабочих партий, всех антииимпералистических сил».см. «Документы междунароново совещания коммунистических и рабочих партий »М.1969г.
8. Э.Беталов «Новые левые» и Герберт Маркузе. М. 1970.
9. П. Симуш «Современный мир: человек, идеология, искусство»- «Искусство и идеология». М. 1973.
10. А. Никулюкин « Антикультура: массовая литература в США».М. 1973.
11. В.Установ « Идеологические функции искусства».Л. 1972.
12. Шептулин «Философиямарксзме - ленинизме». М.,1970
13. Л.Землянова. «Борьба направлений в современном американском литературоведении». М.,1971
14. С. Можнячуи «Идеологи «новых левых» и искусство» в кп. «Искусство и идеология», М.,1973
15. В.Перло «Наступление монополий» в ж. Проблемы мира и социолизма. В І. 1970
16. Г.Б.Хромушин «Развеянные мифи». М., 1969
17. Баталов Э.Я. «Философия бунта» М. 1973.
18. Неомарксизм и проблемы социологии културы М. 1980.
19. В.Ф.Стратонович «Подъем массовогодвижения в США» в сб. «Идиологические битвы в странах капитала». М., 1971
20. И.В.Сивачев, Б.Ф.Язьков «Новейшая история США». М., 1972
21. И.С.Кон «Студенческие волнения и теория «конфликты паколений» - в ж. «США – экономика, политика, идиология» В 3, 1971
22. Штейгервальд Третий путь Герберта Маркузе. М. 1971.
23. Н.С.Юлина «Буржуазные идиологические движения в США». М.,1971
24. Н.С.Юлина «Религия и идиология американского образа жизни», в кн. «Современная буржуазная идиология США». М., 1967
25. Гэс Холл «На верном пути» к. «Коммунист», № 15.,1970
26. Гэс Холл «Меняющийся образ жизни» в к. «США – экономика, политика, идиология». №1., 1970
27. «Новая программа КП США». в к. «США – экономика, политика, идиология», №2, 1971
28. «Известия» 1971, 8 июля
29. «За рубежом» № 24, 1969
30. Г.Б.Хромушин. «Развеянные мифы» М. 1969.
31. Инностранная литература М. 1992
1. Л.И.Зубок, Н.Н.Яковлев. «Новейшая история США» М. 1972.
2. Геннадий Васильев «Америка меняющаяся и неизменная». М.1984.
3. Ю.П.Аверкиева, Л.Н.Карпов, Ю.А.Кулышев. «Страны и народы Америка общий обзор северная Америка» М.1980.
4. В.И.Ленина. «Отсталая Европа и передевая Азия»п.с.с.23.
5. В.И.Ленин «Доклад о партийной программе 19 марта»,ПСС.т.38.
6. В.И.Ленин «Детская болезнь «левизны»в коммунизмо», ПСС. Т. 41.
7. «Задачи борьбы против имперализме не современном этапе и единство коммунистических и рабочих партий, всех антииимпералистических сил».см. «Документы междунароново совещания коммунистических и рабочих партий »М.1969г.
8. Э.Беталов «Новые левые» и Герберт Маркузе. М. 1970.
9. П. Симуш «Современный мир: человек, идеология, искусство»- «Искусство и идеология». М. 1973.
10. А. Никулюкин « Антикультура: массовая литература в США».М. 1973.
11. В.Установ « Идеологические функции искусства».Л. 1972.
12. Шептулин «Философиямарксзме - ленинизме». М.,1970
13. Л.Землянова. «Борьба направлений в современном американском литературоведении». М.,1971
14. С. Можнячуи «Идеологи «новых левых» и искусство» в кп. «Искусство и идеология», М.,1973
15. В.Перло «Наступление монополий» в ж. Проблемы мира и социолизма. В І. 1970
16. Г.Б.Хромушин «Развеянные мифи». М., 1969
17. Баталов Э.Я. «Философия бунта» М. 1973.
18. Неомарксизм и проблемы социологии културы М. 1980.
19. В.Ф.Стратонович «Подъем массовогодвижения в США» в сб. «Идиологические битвы в странах капитала». М., 1971
20. И.В.Сивачев, Б.Ф.Язьков «Новейшая история США». М., 1972
21. И.С.Кон «Студенческие волнения и теория «конфликты паколений» - в ж. «США – экономика, политика, идиология» В 3, 1971
22. Штейгервальд Третий путь Герберта Маркузе. М. 1971.
23. Н.С.Юлина «Буржуазные идиологические движения в США». М.,1971
24. Н.С.Юлина «Религия и идиология американского образа жизни», в кн. «Современная буржуазная идиология США». М., 1967
25. Гэс Холл «На верном пути» к. «Коммунист», № 15.,1970
26. Гэс Холл «Меняющийся образ жизни» в к. «США – экономика, политика, идиология». №1., 1970
27. «Новая программа КП США». в к. «США – экономика, политика, идиология», №2, 1971
28. «Известия» 1971, 8 июля
29. «За рубежом» № 24, 1969
30. Г.Б.Хромушин. «Развеянные мифы» М. 1969.
31. Инностранная литература М. 1992
Студенттің дипломдық жұмысына ғылыми жетекшінің
Пікірі
Бітірушінің АҚШ –тағы жаңа солшылдар қозғалысы ( xx ғасырдың
50-60 жж.) деп аталатын дипломдық жұмысы АҚШ – тағы xx ғасырдың 50-60
жылдарында болған жаңа солшылдар көтерілісінің пайда болуы және 1950-60
жылдардағы АҚШ –тың әлеуметтік – экономикалық дамуы және де жаңа
солшылдардың идеологиясы мен концепцияларын зерттеуге арналған. Жұмыс
негізі екі тараудан тұрады. Бірінші тарауда, студент радикалдық жаңа
солшылдар қозғалысының пайда болуы және сол жылдардағы АҚШ –тың әлеуметтік
– экономикалық дамуы және конформизмі жайында сипаттауға тырысқан. Ал
екінші тарауда жаңа солшылдардың идеологиясы мен концепциялары:
Г.Маркузенің индустриялдық қозғалыс теориясы ,бір бағыттағы қоғам,
еркіндік түсінігі, инстинктердің бүлігіжәне жаңа солшылдардың
мәдениеті және өмірдегі идеологиясы жайында айтылады.
Сондай-ақ бұл тарауда АҚШ –тағы комунистердің жаңа солшылдарға
қатынасы жайында сипаттама берген. Студент жұмысты жазу барысында құжаттық
деректерді кеңінен қолданумен қатар соңғы кезде ғылыми айналымға түсе
бастаған жаңа материалдарды ұтымды пайдалана білген.
Жалпы жұмыс өз мақсатына жеткен және алдына қойған міндеттерді толық
орындай алған.
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I тарау. 1950-60 жылдардағы АҚШ-тың әлеуметтік-экономикалық
дамуы және конформизмі.
Радикалдық жаңа солшылдар қозғалысының пайда
болуы ... ... ... ... ... .8
II тарау. Жаңа солшылдардың идеологиясы мен көнцепциялары ... ...10
1. Г. Маркузенің индустриалдық қозғалыс
теориясы ... ... ... ... ... ... ... .12
2. Бір бағыттағы
қоғам ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .13
3. Еркіндік
тусінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..14
4. Инстинктердің
бүлігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .15
5. Жаңа солшылдардың мәдениет және өнердегі идеологиясы ... ... ... 18
III тарау. Б.э.д 60 жылдардың басында жаңа солшылдар қозғалысының дамуы.
АҚШ-та коммунистердің жаңа солшылдарға
қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
Сілтемелер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..35
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...37
Жұмыстың өзектілігі: Жалпы жұмыстың өзектілігі ХХ ғасырдың 50-60
жылдарындағы АҚШ халықтарының жағдайын зерттеу болып табылады. ХХ ғасырдың
екінші жартысында АҚШ-та болған жаңа солшылдар қозғалысын айтамыз. Жаңа
солшылдар қозғалысы капиталистік әлемге дұшпан ретінде танылды. Жалпы 60
жылдары елде күйзеліс пен аласапыраннан басқа ештеңе болған жоқ. Осы
кезеңдерде АҚШ-та қоғамнан кету жағдайлары жиі кездеседі, соның ішінде ең
көп кездесетіні ерекшк коммуналар болып табылады.
Осы қозғалыс кезінде Г.Маркузе тоталитарлық революцияны шындықтың
болашаққа барар жолы ретінде санады.
Жастар Жаңа солшыл радикализмнің дамуына өте маңызды рөль атқарады.
АҚШ-тағы идиологиялық күрес тарихына сапалы жаңа этапты дамытты.
Диплом жұмысының деректемесі мен тарихнамасы:
Бұл жұмыстың хронологиялық шеңбер анықталмаған. Бір жағынан алып
қарағанда Жаңа солшыл радикалдың дамуы 50-ші жылдардан басталған, ал
өзіндік қозғалысты дамуы 60-шы жылдардан басталды. Басқа жағынан алып
қарасақ. Жастардың көпшілігнің дамуы 60шы жылдардың соңына келеді және де
біртіндеп қазіргі күнде аумақты сапалы бола бастады.
Жастар Жаңа солшылдар радикализмнің дамуына өте маңызды, АҚШ та
идеологиялық күрес тарихына сапалы жаңа этап дамытты. 50- жылдардың соңында
бұл ығысудың 1ші көрінісі пайда болғанда-көптеген америкалық
әлеуметтанушылар әлеуметтік шектеу деп қабылдады. Бұл америкалық
истебилент-ке қарсы күрестің ауқымды көрініс беруі, конформизмнен кейінгі
толық он жылдықта дамуы шамадан тыс көрініс деп қабылдады.Бірақта ,жақын
арада қозғалыс ауқымдалды,толғандығы сондай оны Елдегі шытынау деп
мінездеме берді.
С.Мокначунаның идиология, жаңа солшылдарды және өнерді зертеді
онда автор жаңа солшылдардың эклетикалық тізімі ретінде қабылдады 1953
жылы белгілі американ социологы Ч.Р.Миллс өз еңбегін жазды. В.Ф.
Стратановичтің АҚШ-тағы ауқымды қозғалыстың көтерілуі деген еңбегі бар.
АҚШ-тағы соғыстан кейінгі жылдардағы әлеуметтік экономикалық, мәдеинеттік
саясаттың даму сұрақтарын біртіндеп зерттеушілер Г.Б.Хромушкина, В.Перло,
Э.Я.Баталова,Л.Н.Николакина Землянова және тағы басқалар анықтады.1
АҚШ-тың басты есепшісі мырза Гас Хол жаңа солшылдарың қозғлысы туралы
өзінің көптеген статьяларында және анализдерінде айтылған.
Жастар ,әсіресе студенттер,балалар, сондай-ақ ата-аналар орташа
қабаттағы -әлеуметтік экономикалық жүйенің маңызын теріске шығарды.
Басында қарсы тұру мәдениеті болды, 60-жылдардың екінші жартысынан Жаңа
солшылдарпайда болып, олар ескісол(әлеуметтанушылар және коммунистерден
айырмашылығы, саясаттық күреске белсене араласты.Бұл әсіресе Вьетнамдық
соғыс нәтижесінде күшейді.
Қазіргі таңда Жаңа солшылдар бірінші қатарда антиимпералистік және
демократиялық талапқа қарсы күресті. Бұл елдегі ең ауқымдылардың бірі,
Бірақ қозғалыс әлсіз қарастырылған. Бұл жағдай конформизм жолында жастардың
санасын өңдеуге жаңа жолдар іздестіруді, Жаңа солшылдар жасырын
қадағалауға міндеттеді. Мұны олар идеологияның әсер ету жолымен жаңа
солшылидеологтарының әлі де қалыптасу сатысында екенін ескеріп, жастардың
және ғылыми жылжуы тәрбиесінің жоқтығы ,буржуаздық сапасының бағасы
жастардың берілгіш болуына әкелді,буржуазиялық идеологияның радикалдық
дамуына кері әсер етті.
Жаңа солшылдар олар өздерін ұсақ-буржуазиялық идеология деп
санайды, өздерінің барлық төңкерісіне қарамастан.Бірақ олар хандық
идеологияны шегінен шығуға тырысады және де АҚШ коммистерінің қызметін
дұрыс жолға түсуге бағыттайды. АҚШ- тың көтерілгіш жастарының позитивті
көтерілістік заряды бар, ол өте белсенді жүргізіледі. Сондықтан жаңа
солшылдар жұмысшы тобымен қарым-қатнасқа жету, монополияға және
милитаризмге қарсы, жалпы демократиялық талап етуі күресін кеңейтіп және
күшейтеді. Және де тағы басқа перспективасы: жаңа солшылдар тек қана
жұмыс тобымен және буржуазиямен ғана араласпайды. Соның нәтижесінде оның
бір бөлігі АҚШ-тың қазіргі таңдағы жұмыс тобына кетеді немесе оларға
жақындайды.2 Бұл елдегі бюрократизацияның ғылыми-техникалық прогрестің
шарты жұмыс тобының қиындығымен және кеңеюімен сипатталады.
АҚШ- тағы жаңа солшылдар қозғалысын және оның идеологиясының дамуына
оқу өте маңызды. Бұл АҚШ-та ғана маңызды емес,көптеген капиталистік
елдерде әртүрлі дәрежеде көтерілген жастар көрінісінде көрінеді.
Жаңа солшылдар радикализмді оқу тәжірибелік мақсаатта өте
тиімді.Мысаалы:ол жерде тек капитализмнің ғылыми базисінің тұрақсыздығын
тергеу жаңа солшылдар қозғалыс тәжірибесінде анархизмді ұсақ буржуазиялық
идеология деп соңғы реакциялық мінездеме беріп көрсетеді. Мысалыға жаңа
солшылдар күрестің кез-келген түрінде жұмыс тоқтарын игназиялап,
тығыврыққа тіреп, және де ең жақсы реакциялық ұмтылуды маңызсыз етті.
Жаңа солшылдар тарихынан әскери ескерту әсерлесу жағдайын шашу керек
,қаруландыру жарысы, жас америикандықтардың әлемді тануы, бір-біріне
сәйкессіздігі капиталистік ортада айқын білінеді.
Жаңа солшылдар қозғалыстың жаңа сапалы тенденциясын бөліп алу қажет,
бұлар қазіргі уақытқа сай көрініс беруде. АҚШ-тағы буржуазиялық өнер және
мәдениетте қазіргі уақытта терең қисықты уайымдайды. Сондай-ақ мәдениет
идеологиялық және тану функциясы АҚШ-тағы хандық идеологияның жағдайымен
байланысты. Жаңа солшылдар қозғалысының қарым-қатынасы және олардың
идеологтарының өнері көрсеткіш болып, оқуды талап етеді.
Жаңа солшылдар қозғалысы буржуазиялық және де советтік оқымыстылармен:
тарихшылар, философтар және әлеуметтанушылармен оқытылады. Табиғатта
студенттік уайымдау себебі-негізгі мәселелердің бірі және әртүрлі
позициядан түсіндіріледі. Буржуазиялық зертеушілер – америкалық имперализм
терең сәйкессіздігін ұқтырып , қозғалысты қарап немесе позициясы - ескі
ұрпаққа ескі көрсеткішін көрсетеді.
Сондай-ақ олар әлеуметтік сөз сәйкестігін өсуіне ауыстыруға тырысады
немесе адекватты емес синдромы туралы мағлұмат,өмір сүру әлем тану
техникалық цивилизацияның тез ауыспалылығына әкелді.
Технократикалық концепцияның авторы З.Гжезинский, К.Кокистон және тағы
басқалар. Белгілі бір елдегі әлем деңгейінде қалыпты материалдың базасы
жақсы дамыған елдермен салыстырғанда бұл уақытша сөзге қарсы процесті
өршітеді.Олардың концепциясы студенттерді жабайы ,варворлар деп санайды.Ал
студенттер тек Ленинге қарсы ғана емес, сондай-ақ капитализмнің
әлеуметтік-экономикалық қарым-қатнасына да қарсы шыға алады.Кейбір авторлар
жаңа солшылдарды XIX ғасырдың әлеуметтік утопиялық халықтың адамдарымен
салыстырады. Бірақта жаңа солшылдар соңғылардан ерекшеленеді. Бұл жерде
тағы да әлеуметтік-экономикалық сөзге қарсы итермелеу пайда болды.
Маркстік-Лениндік қозғалыстың дұрыс анализі католик-марксисті береді.
Жұмысты жазу кезінде советтік философтың жұмысы Н.С. Юнина моногрфиясы
АҚШ-тағы буржуазиялық идеоголиялық ағымы. Буржуазиялық идеологияның
америкалық имперализмнің сөзіне қарсы тереңдікпен қарым-қатнасы, ГОМК және
НТР жаңа тенденциясымен байланысты .Олар жаңа солшылдарды әлеуметтік топ
ретінде жұмысшылармен және буржуазиялық арасында орналасқан деп санайды.
Қарама-қарсы бағытта Н.В.Сивачев және Е.Д.Язьков. АҚШ-тағы жаңа
тарихтар авторы жаңа солшылдар күресі-ол тек ішкі қабаттағылар деп
санайды.
Жаңа уақыттың сол жақты қозғалыс мәселесі АҚШ –тағы жалпы демократиялық
қозғалыспен ғаа байланысты, мен біздің көз қарасымызда маонографияның
жеткіліксіздігі, қысқартылуы қарастырылады.
Буржуазиялық идеологтарды концепциясының нақты анализі, көтеріліс
орнында солар себеп болады. С.Мокнячунаның идеология, жаңа солшылдар
және өнер зерттеуі аталды, онда автор жаңа солшылдар эклетиканың
түзілімі ретінде идеологияны оқуды көздеді. Даму себебін қарастырмай-ақ
және дамуы кезінде анықтады.3
Қызықты тексерулер В.Ф.Стратановичтің АҚШ-тағы ауқымды қозғалыстың
көтерілуі АҚШ-тағы соғыстан кейінгі жылдардағы әлеуметтік-экономикалық,
мәдениеттік, саясаттықдаму сұрақтарын біртіндеп зерттеушілер-
Г.Б.Хронушина, В.Перло,Балалова,Л.Н.Николокина, Землянова және тағы
басқаларанықтады.АҚШ-тың бас есепшісі Гас Хоел жаңа солшылдар қозғалысы
туралы өзінің көптеген статьяларында және анализдерінде айтылған.
Жастардың көтерілуі коммунистердің қарым-қатнасын айқындайды. Одан басқа,
газеттік статьялар,журналдар қолданылған. Жаңа солшылдар қозғалыс
идеологиясын оқуы әдістік негізі Маркстік-Лениндік шығарма болып табылады.
Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері:
Жұмыстың мақсаты – ХХ ғасырдың 50-60 жылдары АҚШ тарихында болған жаңа
солшылдар көтерілісі жайылда мәлімет жинау және де ХХ ғасырдағы АҚШ тың
әлеуметтік – экономикалық жағдайлары жайында материалдар жинау болып
табылады. Соғыстан кейінгі АҚШ-тың әлеуметтік-экономикалық дамуын және
осыған негіздей келе жастардың конформизм артқа жылжуына әкелді.Содан
жаңа солшылдар қозғалысы анықталды, жаңа солшылдар идеологиясын және
идеологтар концепция көтерілісшілер негізгі әлемдік көз қарасын анықтады.
Бұлардың буржуазиялық идеологияның құрамдар екенін идеологияның тұрақтануы
және жастардың тәжірибелік норманың дамуына қара күресін қадағалау, сөзіне
қарсы шығу және саясаттың тұрағының әлсіздігін және жаңа солшылдар
радикалға АҚШ коммунистерінің әсері қандай екенін,бұл қозғалыстың
перспективасының қандай екенін дәлелдеу қажет.
Ленерадикалды жастардың қозғалысының пайда болуы- АҚШ-тың жалпы
өмірінде маңызды этап, елдегі халықтың официалды идеологиялық қозғалыс
астынан үлкен бөлігінің шығуымен сипатталады. Бұл мырза Гас Холмен
негізделген. Американдықтардың санасының ауқымды дамуы жаңа радикализмдік
қиылыс пункті болып саналады. Жас американдықтар ескі концепцияны
қабылдамайды, пайда болған көріністерді күдікпен қарайды, әдетғұрыптарды да
шектейді. Олар ойлауды қарапайым әдісінен бас тартып буржуазиялық
саясаткерлердің демогогиялық сөз беруіне сенбейді.
Міндеттері.
- Тақырыпты толық көлемде мазмұнын ашу.
- Тақырыптың деректерін талдау.
- Сол кездегі болған қозғалыстармен салыстыру.
- Қозғалыс жайында жалпылама сипаттама беру.
- Жаңа тақырыпты жаңа көзқараспен талдау.
Жұмыстың зерттелу облысы: ХХ ғасырдың 50-70 жылдарды қамтиды.
Жмысты зерттеуде қолданылған әдістер: Жұмысты зерттеу барысында
салыстырмалы, обьективті (шынайы) зерттеу әдістері қолданылды.
Жұмыстың құрылымы: Жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды бөлімдерден,
сілтемелер тізімі мен пайдаланылған әдебиеттерден және қосымшадан тұрады.
I. 1950-60 жылдары АҚШ-тың әлеуметтік-экономикалық дамуы және
конформизмі. Радикалдық жаңа солшылдар қозғалысының пайда болуы.Жастар
қозғалысы бунтаре, сондай-ақ оларды АҚШ–та жалпы американың әлеміндегі
қозғалыс, демократия, демократиялық бостандық дискриминацияға қарсы деп
атайды.4 Содан пайда болған топтар онда радикалды шатыр құрды, қазіргі
уақытта ол елдегі демократиялық қозғалыста маңызды орын алады. АҚШ–та
бірінші рет кішкентай ұрпақ әкелерінен қалған жан және әлеуметтік туындыны
жылдам критикалық түрде қолданды. Радикализм- 30 жылдарда атақты және 50 ші
жылдардың кезінде екіншілік тыныс болды.
Ловорадикалды жастар қозғалысы пайда болуы 50-60жылдарға сәйкес келеді.
Және де осы үшін АҚШ әлеуметтіку және экономикалық жағдайда түсіну үшін оны
анықтау қажет: 50-60 жылдары елде қандай жағдай болды. Идеологиялық
қозғалыстың жаңа тенденциясын көрсету 60жылдарда 50 –ші жылдарға қарағанда
жақсарды.
60 жылдардың соңы мен 70 жылдардың басында Батыс Европа мен Америкада кең
етек алды және Марксизімнің емес Жаңа солшылдар идеялогиясы деп аталады.
Бұл көрініс біздің әдебиетімізде соған қатысты көп айқындық алды және
белгілі барлық мақалаға өзінің мақсатын қойып бұл әдебиеттен біріншілікке
озу, осы идиялогияға жалпы сипаттама беру.
Жаңа солшылдар капиталистік әлемге дұшпан ретінде танылды, буржуазиялық
өмір үлгісі буржуазия қандай болса солай болды. Бұл жай ғана сын емес таза
солшыл қоғамы тарапынан жасалған ашық қарсы бүлік болып табылады.
Егер бұрын Левацкидің көңіл күйінің кең етек жаюы және соған байланысты
капитализімге жасалған сындар экономикалық дағдарыс кезеңінде баяндалып
сипаттама берілген. Соның ішінде әсіресе еңбекшілер мен жұмысшылардың
материялдық жағдайы өте қиын болды. Ал бұл жағдай бірінші дүние жүзілік
соғыстан кейінгі жағдайға өте ұқсас болды.
Күйзеліс жылдарын және экономикалық аласапыраннан басқа 60 жылдары ештеңе
болмады. Және де бұл жылдары экономикалық өркендеу (осы жылдары неміс
ғажайыбы жайында айтылған) болды. Бұл жылдары қоғамдағы молшылық.
ризашылық және тұтынушылар қоғамы теория жолымен халық капитализімі
өркендеді.
Сол жылдары жұмысшылардың өмірінің деңгейі бұрын ешқашан болмаған жоғары
деңгейге жетті, бірақ экономикалық өркендеу қоғамды саяси - әлеуметтік
ауыртпалықтан, психалогиялық рухын қанағаттандыруға шамасы жетпеді. 60
жылдардағы әлеуметтік психалогиялық климат жоғары дамыған елдерге соғыс
арқылы Вьетнамға және АҚШ-тағы негрлердің азаматтық құқығын қорғау
соғысында таралды және Ұлт – азаттық қозғалысының етек жаюы болды.
Жаңа солшылдардың идеологиясы мен концепциялары. АҚШ – та қоғамнан кету
жағдайлары жиі кездеседі, әсіресе соның ішінде ерекше комуналарды жиі
кездеседі. 1971 жылы олардың саны елде 2000-ға, оның құрамына 20 мыңдай
адам кірді мұның барлығы қоғамның терең рухани дағдарысына куәгер болып
табылады. Дағдарыстың құрамына не кірмеді? Жастардың дағдарысы, театр
дағдарысы, кино, университет, мораль, мәдениет, философия, ауыл шаруашылығы
және тағы басқа.
Бірақ дағдарыс түсінігі бойынша келешекте бұл жағдайды тепе-теңдікті
сақтайды дейді. Ал жаңа көз қараспен айтқанда бұл жағдайды дағдарыс деп
атаудан гөрі катастрофа деп айтқан тура келеді, өйткені бұрынғы қоғамның
құрамы жоғалды, бұрынғы құндылық жоғалды, бірақ мемлекеттік биліктің
барлығы сақталады.
Қоғамның Батыс бөлігі дамудың жаңа алаңына шықты. Кеш капиталистік даму
өзіндік спецификалық сызығы болады. Барлығы анықталып тұрақталды, бірақ
техникалық прогрес адам бостандығын ұлғайту деген емес, жаңа өмір
үлгісінің құрылуы, өмірдің жаңа қырлары болып табылады.5 60 жылдардағы
барлық экономикалық дағдарыстың шығуына өз әсерін тигізді соның ішінде ең
алдымен рухани ортасына мәдениетіне әсер етті. Жаңа солшылдар идеялогиясы
мен қозғалысын экономикалық емес, әлеуметтік психалогиялық себеп емес, жаңа
дәуірді енгізді. Индустриялдық қоғамының дәуірі және ескі дәуірдегі
дағдарысқа ұқсас келеді.
1953 жылы белгілі американ социологы Ч.Р. Миллс былай деп жазды: Біз
жаңа кезеңнің аяқталу аясында тұрмыз, сонымен қатар варварлық ғасырдың
бірнеше түрлері кірді, бағдарлаушы әлгі батыс провинциялары Қаранғы ғасыр
деп атаған ғасыр және де оны төртінші дәуір деп те атауға болады.
Тарихи даму кезеңінің ауысуы батыс мәдениетінің негізгілеріне дағдарыстан
шығу жолдарын, прогрестің негізгі идеясының дағдарысы, саналы жолмен жеткен
сенім мен ғылымды жақсылық жолымен іске асырып, барлық білімдерін және өз
күшіне сенімін және саяси дәрежесін демократияға жұмсады.6 Сонымен қатар
Миллстің ойынша АҚШ тың қоғамдық қатары қарулы капитализімнің жеке
корпоратциясына сүйенеді.
Капитализмнің 60-шы жылдардаға сыны қоғам тетнде сипатталады, ал соған
айналған адам жүйеден айрылды, ал мұны гумандалмаған бюрократия басқарды.
Мұнда ақыл-ойсыз ұтымдылық жүрді. Бұл қоғамның құрамындағы адамдар жұмыс
құрамына айналды және оларды сыр басқарылады (жансыз адамдар). Мұнда
бостандыққа орын жоқ, спонтандық, шығармашылық, бостандық ал формализм және
ескілік жерлеу өзімен бірге алып кетті.
Дәл осы жағдайда Маркузе тоталитарлық революцияны шындықтың болашаққа
барар жолы ретінде санайды.Осыкезде тек қана альтернативтік бұл жағдайда
барлығынан бас тартып шықты. Ұлы бас тарту.
Мұнымен жаңа солшылдардың субьектілік өзгерісі аутсойдер ғана шықты және
қоғамды аластатты.
Кеш қалған капиталистік қоғамның рамкасында антагонистік қаралудың кері
жақтары капиталистік пролетария болып табылады.интегриривалық жүйеде
пролетариат тарихта локомотив болып шығуды тоқтатты. Өмірдің биік
шыңдарына жетіп, оларды сақтауға тырысты, өндіріс әдістерін бұзу емес.
Сонымен қатар тұтынушылардың көлемінің жоғары деңгейге жеткізді. Бұл
жағдайдың барлық қасіреті Маркузенің ойы бойынша жұмысшылар енді өздерін
құл ретінде сезінуден арылды. Олар енді өздерін азат адамзат ретінде
сезінді.
Егер де сол уақыттағы қайыршылықты айтсақ, сонда жұмысшылар тек қна бір
ғана автомобиль емес, екі автомобильден міндң, әрқайсысында бір емес үш
телевизордан болды. Бірақ радикалдық ой мен радикалдық әрекет бірдей
болмады.
Радикал құрамына қарсы шығуды тоқтатты, жұмысшылар жаңа солшылдардың
барлық жүйесіне сүйенді және өмір үлгісіне айналды. Дәл осы жайында ұлт-
азаттық қозғалыстың идеологы Ф.Фанонның айтуы бойынша буржуазиялық
пролетариат имперализмнің мызғымас қамалын ойсыратуға шамасы жетпеді.7 Ал
бұған тек ғана үшінші әлемнің еңбекшілері ғана қабілетті және бұл жүйеге
қатысы бар.
Г.Марузенің индустриалдық қозғалыс теориясы. Бір бетті адамға
Маркузенің айтуы бойынша техникалық прогресс өмірдің осындай формасынан
жасалады деп айтады,және де қарсы күштерді жобалап көреді. Индустриалдық
қоғамның көптеген жетістіктеріне өзінің өзгертулері мен қабілеті арқасында
жетті. Сонымен қатар еңбек пен бизнестің ақасында серіктестік қатынасын
енгізді. Мұнымен бужуазия да, пролетариат да бір бағытта жүріп жатыр. Екеуі
де бір мақсатты көздеп, бір саяси идеалды қолдады. Интегрировалық
пролетариат тотальдық сипатта тауды және қоғамның барлық сферасын қамтыды.
Оның жазуы бойынша жұмысшы да қабылдаушы да бірдей кино, бідей тел
қойылымдарды көрді, бірдей газеттер оқыды және бірдей радио
тыңдады.Сондықтан оларды біріктіретін нәрселердің көбіне таңданудың қажеті
жоқ.8 Жаңа әлемде Маркузенің ойы бойынша ең алдымен екі негізгі класс
есептелінеді: жұмысшы және буржуа жалдамалы еңбек және капитал, алайда бұл
әлемде структуралық және функционалдық өзгерістің нәтижесінде тарихи
өзгерістің жеткізушісі болды.Осы жайында өзінің жаңа солшылдарға хатында
(1960ж) тарихи дамудың қозғаушы күштері күйреуге шыдады. Капиталистік
структураға өзгеріс енгізуге тырысқан еді. Сартр 1968 жылғы франциялық
жастардың шығуын қуана қабылдады. Сонымен қатар Хабермас кем дамықан
капиталистік қоғамның арасында көптеген қарама-қайшылықтар туындады – деп
жазды.
60 жылдардың аяғы мен 70 жылдардың басында пролетарлық сипатта қарсы
болды деген факт бар.8
Өлең алдымен жастар көтерілісімен , маргиналдық қатармен және топпен,
көптеген бөліктері рсихологиялық наразылықты оқшаулануға қарсы деп сезнді,
рухани құлдану, қара жүзділікке қарсы және екіжүзділік, қоғамдағы
құдайшылық, барлық адамды калкульяцияға қарсы рационализацияға,
бюрократизацияға, спонтаннносқа орын қалмағанда,
иррациональномифическалық.9 Бұл қанағаттанбаушылықтың көбісімаргиналдық
қабаттарда көптеп кездесіп тұрады. Мықты салттың құрамына кірмесе де
тұрақты өмір образына айналуда.
Бір бағыттағы қоғам. Жаңа солшылдар көтерілісі ең алдымен
кешкапиталистік истебилизацияға қарсы шықты.
Саяси радикализм Маркузенің ойы бойынша шарасыз енгізу және моральдық
радикализм болып табылады. Сондықтан социалдық және сексулдық революцияның
беталысуының бірігуі кездейсоқ болған іс емес, ол буржуазиялық өмір образын
теріске шығару ретінде болды. Батыс қоғамының сынының болжауы және қоғамның
сын шынайы социализм болды.
Жаңа солшылдар үшін бұл ұйым антогонистік капиталистік қоғам ретінде
шықпады. Бұл да, басқасы да тоталитарлық репрессиялық қоғам бюрократияның
отыруымен байланысты.
Бұлардың көз алдында совет одағы көрінді, батыс елдері сияқты жоғары
рационализацияланған, индустриялық қоғамда болды.10 Бұл екеуінің
арасында жүйелі принципиалды айырмашылық жоқ. Мұнда жекеменшік дамыды,
өндіріс көлемі, деңгейі өсті. Бұл СССР-дің тәжірибеден кейін көрсетті.
Осы жердеде басқа жердеде ол жеке адамның қолына көшті. Оның автономиясы
регламентацияға әкелді. Орталықтандыру, экономикалық қожалық және саяси
бюрократияға ауысып отырды.
Сын деп аталатын социолизм капитализмнің барлық жағымсыз жақтарын сол
жақтан басқарды және ол жаңа солшылдар сияқты жасады. Жаңа солшылдардың
теоретикасы, индустриялық цивилизацияның кезеңдері қозғалыстан шығу
дағдарысы сияқты болды. Және бұл 70 жылдардың екінші жартысында өзі жайында
айта бастады.
ХХ ғасырға сипаттама.
Тоталитаризм, глобальдық оқшаулану адамды бұл әлемде ХХ ғасырдың
сипаттамасы, көрінісі ретінде шықты. Кеш капиталистикалық ойлау кезеңі осы
заманғы цивилизацияның негізгі көріністері болып табылады. Кеңес авторы
А.Якимович бұл пікірді дұрыс деп бағдарлама жасады. Кішкентай адам
жабайылыққа айналып жатты. Ол табынушылар ортасын адастырды. Бұлар дамыған
әлемге өте қауіпті болып келеді. Бұл жаңа солшылдар бүлігі адамды бір
көлемді мәнге айналуына қарсы тұрды және бұл көрініс жеке адамның
бостандығының дамуын қажет етті. Шығармашылық процесті оқшаулануға алып
келді және де бұл көтеріліс сол уақыттағы кең жайылған иллюзияны
шағылыстырды.11 Қоғамның сана сезімі бұған жеткілікті болды және де бұған
қарсы пікірлер, көз қарастар және кемшіліктер болды.
Еркіндік түсінігі. Жаңа өмір салты мен жаңа өмір сапасын қалыптастыру
үшін тоталитарлық қабылдамаудың атымен болды. Ә. Баталов құрамындағы
зерттеушілердің айтуы бойынша әлеуметтік ақиқат жаңа солшылдардың
трактатында ең алдында тұр.
Бұл манипуляция тарапынан жіберілген барлық саналылықты іскерлік
субъектісінің маңында берілушілер көп болды. Жаңа солшылдар әлеуметтік
материяның әлемдік тұрақтанудан шығуы да мүмкін болды. Сондықтан оған 20
жылдардағы екі революциондық миссианство жақын болып табылады. Қазіргі
бізді біріктіріп отырған ешқандайда тарихи теорияның дерексізденгені емес,
қоғамға деген экзистенционалдық жеркеніш, бостандық жайында айту болып
табылады. Бірақ алыстау адамдардың мұқтаждықтарын зұлымдықпен басып
жаншыды. Адамдарға бостандық керек болды. Халық өздерінің саяси әлеуметтік
бостандығы үшін күресті. Бұл қарсылық ең алдымен негізгі рухани
психологиялық және мәдени – эстетиклық ортасында белең алды. Үміттің
барлығы жаңа түсініктің басқаруына байланысты болды.
Жаңа мәдениеттің және контр мәдениеттің санасына жаңа ақыл-ой
материалдың жаңа ізгілікті жаратпай бар институтқа және мекемеге
сенбеушіілік танытты. Бюрократизацияланғаны үшін тоталитарлық қоғам өзінің
қалауы бойынша қоғамның ашық ақыл-ойын, санасын басқа ақыл-оймен қарсы қою
керек болды. Мысал, қоғамды - контр қоғаммен, мәдениетті – контр
мәдениетпен, конформизмді – нонконформизммен қарсы қойды. Басқару
тәжірибесін тоқтату керек болды. Сонымен қатар бұқаралық ақыл-ой
манипуляциясын да тоқтату керек болды.
Бұл пробематика франфркттық мектептің өкілінен бұрын айқандықпен көрініс
тапты. Алғашқы қабылдаудың өзіндік түсінігі бойынша бұқаралық мәдениет
болып табылады. Олар үшін фашизм, ұлттық-әлеуметтік аоғыс, концентрационды
лагерь білімділік рухы буржуазиялық рухына негізгі күйреудің барлығына
куәгер болып табылады. Бұл әлемнің барлығы агрессияшылдығымен бірге ғылым
мен техникада төмендеп әрең қызмет етеді. Ал европалық мәдениеттің дамуына,
баюына куәгерлер бар.Дәстүрлі рационализм өз-өзін ақтамады, ал оған үлгі
ретінде шектелген буржуазиялық сана қызмет жасады.
Класикалық рационализм әлемге рационалдық бюрократияны алып келді.
Сонымен қатар адамдар өзін - өзі жөндеуге тырысты және ашық бұқаралық
манипуляциялық сананы қалыптастырады. Бұл құжатта М. Вебера, Маркузенің 100
жылдығына орай арналған құжатта адамдардың алдында жаңа қоғамда
манипуляциялық қоғамның санасының арқасына дамыды. Бірақ бұл анық
байқалмады, өйткені еркіндік бостандық сырттан келді. Ол адамдардың
санасына өз еркімен, өзінің қлауымен іштен шыққандай болды.
Техникалық рационализмге билік жүргізу адамға таза функционалдықты
жақындатты.
Инстинктердің бүлігі.50 жылдары АҚШ-тың саясаты суық соғыс
әлеуметтік лагерге қарсы құрды, АҚШ саясаты әлсіреді, өзіндік дамыған
прогрессивті елдерден, халықтан көмек сұрауға мәжбүр болды. Саясат
күшікәрістің соғысының басталуымен деп Н.С.Юнина санайды, бұл процесс
мұздатылған жалпы күшке әсер етті. Идеологиялық қозғалыстың қарсы шығуы
аумақты бұл уақытта АҚШ-та булау кең көлемде буржуазия, либерильді ой
корформисті мінездемеде өзгертілді. Арнайы басқару кредосы коммунизм
тезисі аталды.Айтылып өткендей конституцияда бекітілгендей.Кез-келген
прогресс антиамериканды тексерудің коммиссиясының күшімен бақылауымен
өтті және мемлекетті бөлуінен айтып, Қызыл күш төніп тұрды.12
Маккартизм көптеген топтарды оппозициялық күштен бас тартуға кұштеп
көндірді. 50жылдары анти жұмысқа қарсы заңдар күнделікке күреске қарсы
қарудың қолданылуы қозғалысты шектеді.
АҚШ-тағы коммунистік партияның Легальдыға қарсы күресі болды. Сол жақты
либеральді интелегенция одан да жоғары пассивтеле басталды. Бірақ та
тұрақтылық оң жақты және консервативті болды .
Идеологиялық алаңның жағдайы муырлады,оны демократиялық конканзусом,
идеологияның басталуы деп атады.
Бұл жағдай уақытша және жасанды болды. Елде интенсивті түрде ғылыми-
техникалық төңкеріс өтті, ол индустрияның қайта қалыптасуына шақырды
, экономикада ЭВМ жүгізуді ендірді. 1960 жылы АҚШ-та 4300 ЭВМ, 1969
жылы 5000ға жоғарылады бұлар барлығы 4,2 млрд долларды құрады.
Қорытындысында АҚШ-тың әлеуметтік құрылымы өте аз мерзімде құрылды. Сол
кездегі әлемеут зерттеушілер ( Д.Размен, Х.Уайт( американдық жеке
адамның крезисі жайлы айтатындай ,американдықтардан барлық уақытта
қорқынышты, үрейді, апатияны айтып отырды. Өмірлерінің барлық аумағында
саяси комплекстің әскери салалар әсер етіп отырды.
Әскери-өнеркәсіптік саласы мемлекеттік және монополияның тұрақты
спецификалық формасы ретінде жүрді.
Елдегі конгресс билігі барған сайын форомальды, яғни қағаз жүзінде
жүріп жатты, ал шын немесе ақиқат билік көрінбейтін билік
басындағылардың қолында болды. Олар қысым топтары деп аталынып, мынадай
топтарға бөлінді: әскери-өнеркәсіптік комплекс, ФБР, Пентагон , және тағы
басқа мекемелер деп бөлінді.
Д.Бейа көрінбейтін билік - бұл демократияны шектеу, және т.с.с
конституциялық бақылаудан, тексеруден шектелінген – деп өз жұмысына түртіп
жазады.
Экономика белсенді түрде дамыды. 1951-1960 жылдары өндіріс 45 пайызға
көтерілді, 1961-68 жылдары 52 пайызға жоғарылады.
Онымен қоса әскери темпі көтеріп тұрды. Г.Б.Хромуман мынадай салдарды
келтіреді: 1945-1946жылдары 1967-1966 жылдары АҚШ-тыңтура әскери шығыны
1050 млрд долларды құрады, бұл 2 кезеңде стратегиялық мақсаттағы шығындарды
1945 жылға дейінгі көтереді.
Оборондық гүлдеу кезеңіндегі 50-ші жылдардағы ұрпақтары қызыл қанау
жүйесімен қатты үрейленіп қалған еді.
Д.Рисмэн: миллиондаған американдықтарды тапқанда, соғыс депрессияны
емдейді, соныменқоса әскери экономика бұны істеуге қабілетті екен, сосын
біз койнсизмдармен соғысқа дайындала бердік және әскери тәртіптегі гүлдеу
үшін де дайындалдық деп жазды.
Әскери-өнеркәсіптік комплекс немесе жүйе федералдық бюджеттің үлкен
бөлігін жеп жатыр, 8 млн-ға американдықтарға жұмыс береді, ғалымдардың
қымбат тұратын зерттеулеріне төлейді және университеттерндіқаржы жағымен
қамтамассыз етіп отырады. Экономиканың милитиризазиясы және
жоспарлаудағы бөлшектік қатынасы консиалдық идеялардың ойы бойынша
1953-1957, 1957-1958, 1960-1961 жылдардағы крезистік жағдайлардыөршітіп
жіберді. Бұдан басқа мемлекеттік-монологиялық капиталдың дамуына күшті
бәсекелестік туды, социолистік лагерьлермен күгрес және империяның
державалардың бәсекелестігі туды.XX ғасырдың ортасына таман мемлекет
обьективті түрде экономикалық және әлеуметтік реттелуге мұқтаж
болды.Ол экономика тұрақтылығы үшін , жекеменшік мүліктерді тіркеу үшін
, әлеуметтік қақтығыстарды болдырмау және еңбек , капитал арасындағы
қарым-қатнасты орнына келтіру үшін қажет болды.
Бұл реттелу федералды резервті жүйедегі сияқты арнайы мекемелер және
федералды, жергілікті ұйымдардың қатысуымен жүзеге асты. Шындығында
бюрократтық институттар – администраттық революция тез өсті.
Жаңадан арнайы топтар пайда бола бастады. Олар административті элита
, әскери шенеуніктер, кеңесшілер, эксперттер және тағы сол сияқты топтар
еді. Бұл адамдарға америкалық индивидуалдықтан бас тарту талап етіліп
, ұжымдық тәртіпте жұмыс істелуін қажет етті. Монополия процесі
сондай сатыға жеткені соншалық жоғары монополия формасы болып
кангломераттар болды.13 Американдық экономист Ф.Перло ірі фирмалардың
өнеркәсіпте 1954 жылдан 1964жылға дейін өсті, ал олардың капиталдары
1,4-тен 31,6 млрд долларға дейінгі қатынасөқа ие болды. Концентрация
барған сайын халықаралық жүйеге түсті.
Сол кездері ұсақ жіне орташа капитал білімі тез жоғарылады. 1966жылы
индивидуалды жекеменшік мекемелер саны 9087-ге жэетті, ал компаниялар
923-ке жетті.Өндірістік емес сферадағы жұмысшылар ара салмағы 1965 жылы
– 57%-ке, 1970жылы-80%-ке жетті.Ал 70-80 жылдары американдық
экономистердің болжауы бойынша барлық жаңа жұмысшылар орны әзірлеу
сферасында пайда болады. Ұсақ буржуазиялық идеология және психологияға
экономикалық база осындай болды.Қызмет көрсету сферасының жұмысшылары
аз ғана ұйымдастырылған өндірістегі жұмысшыларға қарағанда оның әсер
ету сатысы жоғары. 1955-1965 жылдары ғылыми тексеру жұмысын 1000млрд
долларға – 2,5 рет жоғары, алдынғы 17болған жылға қарағанда. 1966-1967
жылдары ғылыми техникалық төңкерістің расходы 6,2 ден 2,37млрд
долларға өсті. НТР өндірістік жұмыстың өсуі және рациональді түрде
өнімнің өсуі жоғарылады.Жоғары клавшининсцияланған жұмысшылардың ақысы
материалдың алу мүмкіндігін орта класс деңгейіне жоғарылады. Бірақ та,
Гүлденуі жұмысшы кластың салыстырмасы болды: прибыл тез өсті, айлыққа
қарағанда.
НТР интелегенция қабаттарын кеңейтті жәнеинтелегенцияның техникалық
жэұмысшыларын дайындады. Мамандық словар 1965 жылғы министрлік
жұмыстың еңбегі, 1949 жылмен салыстырғанда пайымдакуымызша 6,5 мың жаңа
мамандық қосылды. Инженерлі-техникалық жұмысшылардыкі 25,26%-ті құрады.
Мысалы қазір АҚШ-та 7млн студент және 5,5млн фермерлер бар.14 АҚШта
классикалық имперализм елдеріндегі секілді ғылымның өндірістік күшке
ауысуы өте нашар болды. НТР экономиканың даму процессін қысқартты ,
хандық монополия шарттарында әлеуметтік антогонизмнің өндірістенуіне
тағы да одан да аумақты масштабқа және жедел үкен көлемде дамыды.
Тек қана алдынғы сөзге келу капитализмнің өршімей жаңа пайда
болғандары да өршіді. Интеллегенция жұмысы массивті стандартизацияланған
және регламентке сәйкес келмеді.Өндірістің өсуі жұмыссыздықты
төмендетпейді: жұмыс жасамайтындардың саны барлық өзіндік тұрғындардың
арасында 3-5-7% 3-5 млн құрайды 1966 жылы арнайы тұратындар
арасында минимум 28,6 млнадамды құрады. Қазіргі таңдағы өндірістік
мінездемесі жұмысшыларды тұрақты перекиваликацияға көндірді,жедел
қарсылықты зақымдайды.Соған қосымша ауыл шаруашылықта әлеуметтік
салыстыру паралельді жүрді.
1960-1966 жылдары формадан 5 млн адам кетті, бірақ та НТР
экономикалық кризді дамуын жоймады. Егер де 1966 жылы өндірісте
орташа деңгейде 9% ке жоғарылады. Бірақ 1967 жылы өндіріс 2,5% ке
қысқарды. 1966 жылмен 1977 жылдар арасындағы орташа өсуі 1,8 % ке
жоғарылады. 1970 жылдың қараша айында 7,6 % ке түсті,ал 1971 жылы
оның көлемі 1970 жылға қарағанда 6,1 % ке азайды. Бұның барлығы
циклді кризді НТР –дің өзі регуляциялық милитаризмдіжоя алмады.
Мұндағы барлық америкалықығысулар жалпы сананың қалыптасуын талап
етті.Сонда да технология және адамдардың санасы аз ғана
қозғалды.Бұл барлық қалыптасулар ұзақ және қиналдырумен жүрді,
техникалық базаның өзгеруіне қарағанда.
Қазіргі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Пікірі
Бітірушінің АҚШ –тағы жаңа солшылдар қозғалысы ( xx ғасырдың
50-60 жж.) деп аталатын дипломдық жұмысы АҚШ – тағы xx ғасырдың 50-60
жылдарында болған жаңа солшылдар көтерілісінің пайда болуы және 1950-60
жылдардағы АҚШ –тың әлеуметтік – экономикалық дамуы және де жаңа
солшылдардың идеологиясы мен концепцияларын зерттеуге арналған. Жұмыс
негізі екі тараудан тұрады. Бірінші тарауда, студент радикалдық жаңа
солшылдар қозғалысының пайда болуы және сол жылдардағы АҚШ –тың әлеуметтік
– экономикалық дамуы және конформизмі жайында сипаттауға тырысқан. Ал
екінші тарауда жаңа солшылдардың идеологиясы мен концепциялары:
Г.Маркузенің индустриялдық қозғалыс теориясы ,бір бағыттағы қоғам,
еркіндік түсінігі, инстинктердің бүлігіжәне жаңа солшылдардың
мәдениеті және өмірдегі идеологиясы жайында айтылады.
Сондай-ақ бұл тарауда АҚШ –тағы комунистердің жаңа солшылдарға
қатынасы жайында сипаттама берген. Студент жұмысты жазу барысында құжаттық
деректерді кеңінен қолданумен қатар соңғы кезде ғылыми айналымға түсе
бастаған жаңа материалдарды ұтымды пайдалана білген.
Жалпы жұмыс өз мақсатына жеткен және алдына қойған міндеттерді толық
орындай алған.
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I тарау. 1950-60 жылдардағы АҚШ-тың әлеуметтік-экономикалық
дамуы және конформизмі.
Радикалдық жаңа солшылдар қозғалысының пайда
болуы ... ... ... ... ... .8
II тарау. Жаңа солшылдардың идеологиясы мен көнцепциялары ... ...10
1. Г. Маркузенің индустриалдық қозғалыс
теориясы ... ... ... ... ... ... ... .12
2. Бір бағыттағы
қоғам ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .13
3. Еркіндік
тусінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..14
4. Инстинктердің
бүлігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .15
5. Жаңа солшылдардың мәдениет және өнердегі идеологиясы ... ... ... 18
III тарау. Б.э.д 60 жылдардың басында жаңа солшылдар қозғалысының дамуы.
АҚШ-та коммунистердің жаңа солшылдарға
қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34
Сілтемелер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..35
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...37
Жұмыстың өзектілігі: Жалпы жұмыстың өзектілігі ХХ ғасырдың 50-60
жылдарындағы АҚШ халықтарының жағдайын зерттеу болып табылады. ХХ ғасырдың
екінші жартысында АҚШ-та болған жаңа солшылдар қозғалысын айтамыз. Жаңа
солшылдар қозғалысы капиталистік әлемге дұшпан ретінде танылды. Жалпы 60
жылдары елде күйзеліс пен аласапыраннан басқа ештеңе болған жоқ. Осы
кезеңдерде АҚШ-та қоғамнан кету жағдайлары жиі кездеседі, соның ішінде ең
көп кездесетіні ерекшк коммуналар болып табылады.
Осы қозғалыс кезінде Г.Маркузе тоталитарлық революцияны шындықтың
болашаққа барар жолы ретінде санады.
Жастар Жаңа солшыл радикализмнің дамуына өте маңызды рөль атқарады.
АҚШ-тағы идиологиялық күрес тарихына сапалы жаңа этапты дамытты.
Диплом жұмысының деректемесі мен тарихнамасы:
Бұл жұмыстың хронологиялық шеңбер анықталмаған. Бір жағынан алып
қарағанда Жаңа солшыл радикалдың дамуы 50-ші жылдардан басталған, ал
өзіндік қозғалысты дамуы 60-шы жылдардан басталды. Басқа жағынан алып
қарасақ. Жастардың көпшілігнің дамуы 60шы жылдардың соңына келеді және де
біртіндеп қазіргі күнде аумақты сапалы бола бастады.
Жастар Жаңа солшылдар радикализмнің дамуына өте маңызды, АҚШ та
идеологиялық күрес тарихына сапалы жаңа этап дамытты. 50- жылдардың соңында
бұл ығысудың 1ші көрінісі пайда болғанда-көптеген америкалық
әлеуметтанушылар әлеуметтік шектеу деп қабылдады. Бұл америкалық
истебилент-ке қарсы күрестің ауқымды көрініс беруі, конформизмнен кейінгі
толық он жылдықта дамуы шамадан тыс көрініс деп қабылдады.Бірақта ,жақын
арада қозғалыс ауқымдалды,толғандығы сондай оны Елдегі шытынау деп
мінездеме берді.
С.Мокначунаның идиология, жаңа солшылдарды және өнерді зертеді
онда автор жаңа солшылдардың эклетикалық тізімі ретінде қабылдады 1953
жылы белгілі американ социологы Ч.Р.Миллс өз еңбегін жазды. В.Ф.
Стратановичтің АҚШ-тағы ауқымды қозғалыстың көтерілуі деген еңбегі бар.
АҚШ-тағы соғыстан кейінгі жылдардағы әлеуметтік экономикалық, мәдеинеттік
саясаттың даму сұрақтарын біртіндеп зерттеушілер Г.Б.Хромушкина, В.Перло,
Э.Я.Баталова,Л.Н.Николакина Землянова және тағы басқалар анықтады.1
АҚШ-тың басты есепшісі мырза Гас Хол жаңа солшылдарың қозғлысы туралы
өзінің көптеген статьяларында және анализдерінде айтылған.
Жастар ,әсіресе студенттер,балалар, сондай-ақ ата-аналар орташа
қабаттағы -әлеуметтік экономикалық жүйенің маңызын теріске шығарды.
Басында қарсы тұру мәдениеті болды, 60-жылдардың екінші жартысынан Жаңа
солшылдарпайда болып, олар ескісол(әлеуметтанушылар және коммунистерден
айырмашылығы, саясаттық күреске белсене араласты.Бұл әсіресе Вьетнамдық
соғыс нәтижесінде күшейді.
Қазіргі таңда Жаңа солшылдар бірінші қатарда антиимпералистік және
демократиялық талапқа қарсы күресті. Бұл елдегі ең ауқымдылардың бірі,
Бірақ қозғалыс әлсіз қарастырылған. Бұл жағдай конформизм жолында жастардың
санасын өңдеуге жаңа жолдар іздестіруді, Жаңа солшылдар жасырын
қадағалауға міндеттеді. Мұны олар идеологияның әсер ету жолымен жаңа
солшылидеологтарының әлі де қалыптасу сатысында екенін ескеріп, жастардың
және ғылыми жылжуы тәрбиесінің жоқтығы ,буржуаздық сапасының бағасы
жастардың берілгіш болуына әкелді,буржуазиялық идеологияның радикалдық
дамуына кері әсер етті.
Жаңа солшылдар олар өздерін ұсақ-буржуазиялық идеология деп
санайды, өздерінің барлық төңкерісіне қарамастан.Бірақ олар хандық
идеологияны шегінен шығуға тырысады және де АҚШ коммистерінің қызметін
дұрыс жолға түсуге бағыттайды. АҚШ- тың көтерілгіш жастарының позитивті
көтерілістік заряды бар, ол өте белсенді жүргізіледі. Сондықтан жаңа
солшылдар жұмысшы тобымен қарым-қатнасқа жету, монополияға және
милитаризмге қарсы, жалпы демократиялық талап етуі күресін кеңейтіп және
күшейтеді. Және де тағы басқа перспективасы: жаңа солшылдар тек қана
жұмыс тобымен және буржуазиямен ғана араласпайды. Соның нәтижесінде оның
бір бөлігі АҚШ-тың қазіргі таңдағы жұмыс тобына кетеді немесе оларға
жақындайды.2 Бұл елдегі бюрократизацияның ғылыми-техникалық прогрестің
шарты жұмыс тобының қиындығымен және кеңеюімен сипатталады.
АҚШ- тағы жаңа солшылдар қозғалысын және оның идеологиясының дамуына
оқу өте маңызды. Бұл АҚШ-та ғана маңызды емес,көптеген капиталистік
елдерде әртүрлі дәрежеде көтерілген жастар көрінісінде көрінеді.
Жаңа солшылдар радикализмді оқу тәжірибелік мақсаатта өте
тиімді.Мысаалы:ол жерде тек капитализмнің ғылыми базисінің тұрақсыздығын
тергеу жаңа солшылдар қозғалыс тәжірибесінде анархизмді ұсақ буржуазиялық
идеология деп соңғы реакциялық мінездеме беріп көрсетеді. Мысалыға жаңа
солшылдар күрестің кез-келген түрінде жұмыс тоқтарын игназиялап,
тығыврыққа тіреп, және де ең жақсы реакциялық ұмтылуды маңызсыз етті.
Жаңа солшылдар тарихынан әскери ескерту әсерлесу жағдайын шашу керек
,қаруландыру жарысы, жас америикандықтардың әлемді тануы, бір-біріне
сәйкессіздігі капиталистік ортада айқын білінеді.
Жаңа солшылдар қозғалыстың жаңа сапалы тенденциясын бөліп алу қажет,
бұлар қазіргі уақытқа сай көрініс беруде. АҚШ-тағы буржуазиялық өнер және
мәдениетте қазіргі уақытта терең қисықты уайымдайды. Сондай-ақ мәдениет
идеологиялық және тану функциясы АҚШ-тағы хандық идеологияның жағдайымен
байланысты. Жаңа солшылдар қозғалысының қарым-қатынасы және олардың
идеологтарының өнері көрсеткіш болып, оқуды талап етеді.
Жаңа солшылдар қозғалысы буржуазиялық және де советтік оқымыстылармен:
тарихшылар, философтар және әлеуметтанушылармен оқытылады. Табиғатта
студенттік уайымдау себебі-негізгі мәселелердің бірі және әртүрлі
позициядан түсіндіріледі. Буржуазиялық зертеушілер – америкалық имперализм
терең сәйкессіздігін ұқтырып , қозғалысты қарап немесе позициясы - ескі
ұрпаққа ескі көрсеткішін көрсетеді.
Сондай-ақ олар әлеуметтік сөз сәйкестігін өсуіне ауыстыруға тырысады
немесе адекватты емес синдромы туралы мағлұмат,өмір сүру әлем тану
техникалық цивилизацияның тез ауыспалылығына әкелді.
Технократикалық концепцияның авторы З.Гжезинский, К.Кокистон және тағы
басқалар. Белгілі бір елдегі әлем деңгейінде қалыпты материалдың базасы
жақсы дамыған елдермен салыстырғанда бұл уақытша сөзге қарсы процесті
өршітеді.Олардың концепциясы студенттерді жабайы ,варворлар деп санайды.Ал
студенттер тек Ленинге қарсы ғана емес, сондай-ақ капитализмнің
әлеуметтік-экономикалық қарым-қатнасына да қарсы шыға алады.Кейбір авторлар
жаңа солшылдарды XIX ғасырдың әлеуметтік утопиялық халықтың адамдарымен
салыстырады. Бірақта жаңа солшылдар соңғылардан ерекшеленеді. Бұл жерде
тағы да әлеуметтік-экономикалық сөзге қарсы итермелеу пайда болды.
Маркстік-Лениндік қозғалыстың дұрыс анализі католик-марксисті береді.
Жұмысты жазу кезінде советтік философтың жұмысы Н.С. Юнина моногрфиясы
АҚШ-тағы буржуазиялық идеоголиялық ағымы. Буржуазиялық идеологияның
америкалық имперализмнің сөзіне қарсы тереңдікпен қарым-қатнасы, ГОМК және
НТР жаңа тенденциясымен байланысты .Олар жаңа солшылдарды әлеуметтік топ
ретінде жұмысшылармен және буржуазиялық арасында орналасқан деп санайды.
Қарама-қарсы бағытта Н.В.Сивачев және Е.Д.Язьков. АҚШ-тағы жаңа
тарихтар авторы жаңа солшылдар күресі-ол тек ішкі қабаттағылар деп
санайды.
Жаңа уақыттың сол жақты қозғалыс мәселесі АҚШ –тағы жалпы демократиялық
қозғалыспен ғаа байланысты, мен біздің көз қарасымызда маонографияның
жеткіліксіздігі, қысқартылуы қарастырылады.
Буржуазиялық идеологтарды концепциясының нақты анализі, көтеріліс
орнында солар себеп болады. С.Мокнячунаның идеология, жаңа солшылдар
және өнер зерттеуі аталды, онда автор жаңа солшылдар эклетиканың
түзілімі ретінде идеологияны оқуды көздеді. Даму себебін қарастырмай-ақ
және дамуы кезінде анықтады.3
Қызықты тексерулер В.Ф.Стратановичтің АҚШ-тағы ауқымды қозғалыстың
көтерілуі АҚШ-тағы соғыстан кейінгі жылдардағы әлеуметтік-экономикалық,
мәдениеттік, саясаттықдаму сұрақтарын біртіндеп зерттеушілер-
Г.Б.Хронушина, В.Перло,Балалова,Л.Н.Николокина, Землянова және тағы
басқаларанықтады.АҚШ-тың бас есепшісі Гас Хоел жаңа солшылдар қозғалысы
туралы өзінің көптеген статьяларында және анализдерінде айтылған.
Жастардың көтерілуі коммунистердің қарым-қатнасын айқындайды. Одан басқа,
газеттік статьялар,журналдар қолданылған. Жаңа солшылдар қозғалыс
идеологиясын оқуы әдістік негізі Маркстік-Лениндік шығарма болып табылады.
Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері:
Жұмыстың мақсаты – ХХ ғасырдың 50-60 жылдары АҚШ тарихында болған жаңа
солшылдар көтерілісі жайылда мәлімет жинау және де ХХ ғасырдағы АҚШ тың
әлеуметтік – экономикалық жағдайлары жайында материалдар жинау болып
табылады. Соғыстан кейінгі АҚШ-тың әлеуметтік-экономикалық дамуын және
осыған негіздей келе жастардың конформизм артқа жылжуына әкелді.Содан
жаңа солшылдар қозғалысы анықталды, жаңа солшылдар идеологиясын және
идеологтар концепция көтерілісшілер негізгі әлемдік көз қарасын анықтады.
Бұлардың буржуазиялық идеологияның құрамдар екенін идеологияның тұрақтануы
және жастардың тәжірибелік норманың дамуына қара күресін қадағалау, сөзіне
қарсы шығу және саясаттың тұрағының әлсіздігін және жаңа солшылдар
радикалға АҚШ коммунистерінің әсері қандай екенін,бұл қозғалыстың
перспективасының қандай екенін дәлелдеу қажет.
Ленерадикалды жастардың қозғалысының пайда болуы- АҚШ-тың жалпы
өмірінде маңызды этап, елдегі халықтың официалды идеологиялық қозғалыс
астынан үлкен бөлігінің шығуымен сипатталады. Бұл мырза Гас Холмен
негізделген. Американдықтардың санасының ауқымды дамуы жаңа радикализмдік
қиылыс пункті болып саналады. Жас американдықтар ескі концепцияны
қабылдамайды, пайда болған көріністерді күдікпен қарайды, әдетғұрыптарды да
шектейді. Олар ойлауды қарапайым әдісінен бас тартып буржуазиялық
саясаткерлердің демогогиялық сөз беруіне сенбейді.
Міндеттері.
- Тақырыпты толық көлемде мазмұнын ашу.
- Тақырыптың деректерін талдау.
- Сол кездегі болған қозғалыстармен салыстыру.
- Қозғалыс жайында жалпылама сипаттама беру.
- Жаңа тақырыпты жаңа көзқараспен талдау.
Жұмыстың зерттелу облысы: ХХ ғасырдың 50-70 жылдарды қамтиды.
Жмысты зерттеуде қолданылған әдістер: Жұмысты зерттеу барысында
салыстырмалы, обьективті (шынайы) зерттеу әдістері қолданылды.
Жұмыстың құрылымы: Жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды бөлімдерден,
сілтемелер тізімі мен пайдаланылған әдебиеттерден және қосымшадан тұрады.
I. 1950-60 жылдары АҚШ-тың әлеуметтік-экономикалық дамуы және
конформизмі. Радикалдық жаңа солшылдар қозғалысының пайда болуы.Жастар
қозғалысы бунтаре, сондай-ақ оларды АҚШ–та жалпы американың әлеміндегі
қозғалыс, демократия, демократиялық бостандық дискриминацияға қарсы деп
атайды.4 Содан пайда болған топтар онда радикалды шатыр құрды, қазіргі
уақытта ол елдегі демократиялық қозғалыста маңызды орын алады. АҚШ–та
бірінші рет кішкентай ұрпақ әкелерінен қалған жан және әлеуметтік туындыны
жылдам критикалық түрде қолданды. Радикализм- 30 жылдарда атақты және 50 ші
жылдардың кезінде екіншілік тыныс болды.
Ловорадикалды жастар қозғалысы пайда болуы 50-60жылдарға сәйкес келеді.
Және де осы үшін АҚШ әлеуметтіку және экономикалық жағдайда түсіну үшін оны
анықтау қажет: 50-60 жылдары елде қандай жағдай болды. Идеологиялық
қозғалыстың жаңа тенденциясын көрсету 60жылдарда 50 –ші жылдарға қарағанда
жақсарды.
60 жылдардың соңы мен 70 жылдардың басында Батыс Европа мен Америкада кең
етек алды және Марксизімнің емес Жаңа солшылдар идеялогиясы деп аталады.
Бұл көрініс біздің әдебиетімізде соған қатысты көп айқындық алды және
белгілі барлық мақалаға өзінің мақсатын қойып бұл әдебиеттен біріншілікке
озу, осы идиялогияға жалпы сипаттама беру.
Жаңа солшылдар капиталистік әлемге дұшпан ретінде танылды, буржуазиялық
өмір үлгісі буржуазия қандай болса солай болды. Бұл жай ғана сын емес таза
солшыл қоғамы тарапынан жасалған ашық қарсы бүлік болып табылады.
Егер бұрын Левацкидің көңіл күйінің кең етек жаюы және соған байланысты
капитализімге жасалған сындар экономикалық дағдарыс кезеңінде баяндалып
сипаттама берілген. Соның ішінде әсіресе еңбекшілер мен жұмысшылардың
материялдық жағдайы өте қиын болды. Ал бұл жағдай бірінші дүние жүзілік
соғыстан кейінгі жағдайға өте ұқсас болды.
Күйзеліс жылдарын және экономикалық аласапыраннан басқа 60 жылдары ештеңе
болмады. Және де бұл жылдары экономикалық өркендеу (осы жылдары неміс
ғажайыбы жайында айтылған) болды. Бұл жылдары қоғамдағы молшылық.
ризашылық және тұтынушылар қоғамы теория жолымен халық капитализімі
өркендеді.
Сол жылдары жұмысшылардың өмірінің деңгейі бұрын ешқашан болмаған жоғары
деңгейге жетті, бірақ экономикалық өркендеу қоғамды саяси - әлеуметтік
ауыртпалықтан, психалогиялық рухын қанағаттандыруға шамасы жетпеді. 60
жылдардағы әлеуметтік психалогиялық климат жоғары дамыған елдерге соғыс
арқылы Вьетнамға және АҚШ-тағы негрлердің азаматтық құқығын қорғау
соғысында таралды және Ұлт – азаттық қозғалысының етек жаюы болды.
Жаңа солшылдардың идеологиясы мен концепциялары. АҚШ – та қоғамнан кету
жағдайлары жиі кездеседі, әсіресе соның ішінде ерекше комуналарды жиі
кездеседі. 1971 жылы олардың саны елде 2000-ға, оның құрамына 20 мыңдай
адам кірді мұның барлығы қоғамның терең рухани дағдарысына куәгер болып
табылады. Дағдарыстың құрамына не кірмеді? Жастардың дағдарысы, театр
дағдарысы, кино, университет, мораль, мәдениет, философия, ауыл шаруашылығы
және тағы басқа.
Бірақ дағдарыс түсінігі бойынша келешекте бұл жағдайды тепе-теңдікті
сақтайды дейді. Ал жаңа көз қараспен айтқанда бұл жағдайды дағдарыс деп
атаудан гөрі катастрофа деп айтқан тура келеді, өйткені бұрынғы қоғамның
құрамы жоғалды, бұрынғы құндылық жоғалды, бірақ мемлекеттік биліктің
барлығы сақталады.
Қоғамның Батыс бөлігі дамудың жаңа алаңына шықты. Кеш капиталистік даму
өзіндік спецификалық сызығы болады. Барлығы анықталып тұрақталды, бірақ
техникалық прогрес адам бостандығын ұлғайту деген емес, жаңа өмір
үлгісінің құрылуы, өмірдің жаңа қырлары болып табылады.5 60 жылдардағы
барлық экономикалық дағдарыстың шығуына өз әсерін тигізді соның ішінде ең
алдымен рухани ортасына мәдениетіне әсер етті. Жаңа солшылдар идеялогиясы
мен қозғалысын экономикалық емес, әлеуметтік психалогиялық себеп емес, жаңа
дәуірді енгізді. Индустриялдық қоғамының дәуірі және ескі дәуірдегі
дағдарысқа ұқсас келеді.
1953 жылы белгілі американ социологы Ч.Р. Миллс былай деп жазды: Біз
жаңа кезеңнің аяқталу аясында тұрмыз, сонымен қатар варварлық ғасырдың
бірнеше түрлері кірді, бағдарлаушы әлгі батыс провинциялары Қаранғы ғасыр
деп атаған ғасыр және де оны төртінші дәуір деп те атауға болады.
Тарихи даму кезеңінің ауысуы батыс мәдениетінің негізгілеріне дағдарыстан
шығу жолдарын, прогрестің негізгі идеясының дағдарысы, саналы жолмен жеткен
сенім мен ғылымды жақсылық жолымен іске асырып, барлық білімдерін және өз
күшіне сенімін және саяси дәрежесін демократияға жұмсады.6 Сонымен қатар
Миллстің ойынша АҚШ тың қоғамдық қатары қарулы капитализімнің жеке
корпоратциясына сүйенеді.
Капитализмнің 60-шы жылдардаға сыны қоғам тетнде сипатталады, ал соған
айналған адам жүйеден айрылды, ал мұны гумандалмаған бюрократия басқарды.
Мұнда ақыл-ойсыз ұтымдылық жүрді. Бұл қоғамның құрамындағы адамдар жұмыс
құрамына айналды және оларды сыр басқарылады (жансыз адамдар). Мұнда
бостандыққа орын жоқ, спонтандық, шығармашылық, бостандық ал формализм және
ескілік жерлеу өзімен бірге алып кетті.
Дәл осы жағдайда Маркузе тоталитарлық революцияны шындықтың болашаққа
барар жолы ретінде санайды.Осыкезде тек қана альтернативтік бұл жағдайда
барлығынан бас тартып шықты. Ұлы бас тарту.
Мұнымен жаңа солшылдардың субьектілік өзгерісі аутсойдер ғана шықты және
қоғамды аластатты.
Кеш қалған капиталистік қоғамның рамкасында антагонистік қаралудың кері
жақтары капиталистік пролетария болып табылады.интегриривалық жүйеде
пролетариат тарихта локомотив болып шығуды тоқтатты. Өмірдің биік
шыңдарына жетіп, оларды сақтауға тырысты, өндіріс әдістерін бұзу емес.
Сонымен қатар тұтынушылардың көлемінің жоғары деңгейге жеткізді. Бұл
жағдайдың барлық қасіреті Маркузенің ойы бойынша жұмысшылар енді өздерін
құл ретінде сезінуден арылды. Олар енді өздерін азат адамзат ретінде
сезінді.
Егер де сол уақыттағы қайыршылықты айтсақ, сонда жұмысшылар тек қна бір
ғана автомобиль емес, екі автомобильден міндң, әрқайсысында бір емес үш
телевизордан болды. Бірақ радикалдық ой мен радикалдық әрекет бірдей
болмады.
Радикал құрамына қарсы шығуды тоқтатты, жұмысшылар жаңа солшылдардың
барлық жүйесіне сүйенді және өмір үлгісіне айналды. Дәл осы жайында ұлт-
азаттық қозғалыстың идеологы Ф.Фанонның айтуы бойынша буржуазиялық
пролетариат имперализмнің мызғымас қамалын ойсыратуға шамасы жетпеді.7 Ал
бұған тек ғана үшінші әлемнің еңбекшілері ғана қабілетті және бұл жүйеге
қатысы бар.
Г.Марузенің индустриалдық қозғалыс теориясы. Бір бетті адамға
Маркузенің айтуы бойынша техникалық прогресс өмірдің осындай формасынан
жасалады деп айтады,және де қарсы күштерді жобалап көреді. Индустриалдық
қоғамның көптеген жетістіктеріне өзінің өзгертулері мен қабілеті арқасында
жетті. Сонымен қатар еңбек пен бизнестің ақасында серіктестік қатынасын
енгізді. Мұнымен бужуазия да, пролетариат да бір бағытта жүріп жатыр. Екеуі
де бір мақсатты көздеп, бір саяси идеалды қолдады. Интегрировалық
пролетариат тотальдық сипатта тауды және қоғамның барлық сферасын қамтыды.
Оның жазуы бойынша жұмысшы да қабылдаушы да бірдей кино, бідей тел
қойылымдарды көрді, бірдей газеттер оқыды және бірдей радио
тыңдады.Сондықтан оларды біріктіретін нәрселердің көбіне таңданудың қажеті
жоқ.8 Жаңа әлемде Маркузенің ойы бойынша ең алдымен екі негізгі класс
есептелінеді: жұмысшы және буржуа жалдамалы еңбек және капитал, алайда бұл
әлемде структуралық және функционалдық өзгерістің нәтижесінде тарихи
өзгерістің жеткізушісі болды.Осы жайында өзінің жаңа солшылдарға хатында
(1960ж) тарихи дамудың қозғаушы күштері күйреуге шыдады. Капиталистік
структураға өзгеріс енгізуге тырысқан еді. Сартр 1968 жылғы франциялық
жастардың шығуын қуана қабылдады. Сонымен қатар Хабермас кем дамықан
капиталистік қоғамның арасында көптеген қарама-қайшылықтар туындады – деп
жазды.
60 жылдардың аяғы мен 70 жылдардың басында пролетарлық сипатта қарсы
болды деген факт бар.8
Өлең алдымен жастар көтерілісімен , маргиналдық қатармен және топпен,
көптеген бөліктері рсихологиялық наразылықты оқшаулануға қарсы деп сезнді,
рухани құлдану, қара жүзділікке қарсы және екіжүзділік, қоғамдағы
құдайшылық, барлық адамды калкульяцияға қарсы рационализацияға,
бюрократизацияға, спонтаннносқа орын қалмағанда,
иррациональномифическалық.9 Бұл қанағаттанбаушылықтың көбісімаргиналдық
қабаттарда көптеп кездесіп тұрады. Мықты салттың құрамына кірмесе де
тұрақты өмір образына айналуда.
Бір бағыттағы қоғам. Жаңа солшылдар көтерілісі ең алдымен
кешкапиталистік истебилизацияға қарсы шықты.
Саяси радикализм Маркузенің ойы бойынша шарасыз енгізу және моральдық
радикализм болып табылады. Сондықтан социалдық және сексулдық революцияның
беталысуының бірігуі кездейсоқ болған іс емес, ол буржуазиялық өмір образын
теріске шығару ретінде болды. Батыс қоғамының сынының болжауы және қоғамның
сын шынайы социализм болды.
Жаңа солшылдар үшін бұл ұйым антогонистік капиталистік қоғам ретінде
шықпады. Бұл да, басқасы да тоталитарлық репрессиялық қоғам бюрократияның
отыруымен байланысты.
Бұлардың көз алдында совет одағы көрінді, батыс елдері сияқты жоғары
рационализацияланған, индустриялық қоғамда болды.10 Бұл екеуінің
арасында жүйелі принципиалды айырмашылық жоқ. Мұнда жекеменшік дамыды,
өндіріс көлемі, деңгейі өсті. Бұл СССР-дің тәжірибеден кейін көрсетті.
Осы жердеде басқа жердеде ол жеке адамның қолына көшті. Оның автономиясы
регламентацияға әкелді. Орталықтандыру, экономикалық қожалық және саяси
бюрократияға ауысып отырды.
Сын деп аталатын социолизм капитализмнің барлық жағымсыз жақтарын сол
жақтан басқарды және ол жаңа солшылдар сияқты жасады. Жаңа солшылдардың
теоретикасы, индустриялық цивилизацияның кезеңдері қозғалыстан шығу
дағдарысы сияқты болды. Және бұл 70 жылдардың екінші жартысында өзі жайында
айта бастады.
ХХ ғасырға сипаттама.
Тоталитаризм, глобальдық оқшаулану адамды бұл әлемде ХХ ғасырдың
сипаттамасы, көрінісі ретінде шықты. Кеш капиталистикалық ойлау кезеңі осы
заманғы цивилизацияның негізгі көріністері болып табылады. Кеңес авторы
А.Якимович бұл пікірді дұрыс деп бағдарлама жасады. Кішкентай адам
жабайылыққа айналып жатты. Ол табынушылар ортасын адастырды. Бұлар дамыған
әлемге өте қауіпті болып келеді. Бұл жаңа солшылдар бүлігі адамды бір
көлемді мәнге айналуына қарсы тұрды және бұл көрініс жеке адамның
бостандығының дамуын қажет етті. Шығармашылық процесті оқшаулануға алып
келді және де бұл көтеріліс сол уақыттағы кең жайылған иллюзияны
шағылыстырды.11 Қоғамның сана сезімі бұған жеткілікті болды және де бұған
қарсы пікірлер, көз қарастар және кемшіліктер болды.
Еркіндік түсінігі. Жаңа өмір салты мен жаңа өмір сапасын қалыптастыру
үшін тоталитарлық қабылдамаудың атымен болды. Ә. Баталов құрамындағы
зерттеушілердің айтуы бойынша әлеуметтік ақиқат жаңа солшылдардың
трактатында ең алдында тұр.
Бұл манипуляция тарапынан жіберілген барлық саналылықты іскерлік
субъектісінің маңында берілушілер көп болды. Жаңа солшылдар әлеуметтік
материяның әлемдік тұрақтанудан шығуы да мүмкін болды. Сондықтан оған 20
жылдардағы екі революциондық миссианство жақын болып табылады. Қазіргі
бізді біріктіріп отырған ешқандайда тарихи теорияның дерексізденгені емес,
қоғамға деген экзистенционалдық жеркеніш, бостандық жайында айту болып
табылады. Бірақ алыстау адамдардың мұқтаждықтарын зұлымдықпен басып
жаншыды. Адамдарға бостандық керек болды. Халық өздерінің саяси әлеуметтік
бостандығы үшін күресті. Бұл қарсылық ең алдымен негізгі рухани
психологиялық және мәдени – эстетиклық ортасында белең алды. Үміттің
барлығы жаңа түсініктің басқаруына байланысты болды.
Жаңа мәдениеттің және контр мәдениеттің санасына жаңа ақыл-ой
материалдың жаңа ізгілікті жаратпай бар институтқа және мекемеге
сенбеушіілік танытты. Бюрократизацияланғаны үшін тоталитарлық қоғам өзінің
қалауы бойынша қоғамның ашық ақыл-ойын, санасын басқа ақыл-оймен қарсы қою
керек болды. Мысал, қоғамды - контр қоғаммен, мәдениетті – контр
мәдениетпен, конформизмді – нонконформизммен қарсы қойды. Басқару
тәжірибесін тоқтату керек болды. Сонымен қатар бұқаралық ақыл-ой
манипуляциясын да тоқтату керек болды.
Бұл пробематика франфркттық мектептің өкілінен бұрын айқандықпен көрініс
тапты. Алғашқы қабылдаудың өзіндік түсінігі бойынша бұқаралық мәдениет
болып табылады. Олар үшін фашизм, ұлттық-әлеуметтік аоғыс, концентрационды
лагерь білімділік рухы буржуазиялық рухына негізгі күйреудің барлығына
куәгер болып табылады. Бұл әлемнің барлығы агрессияшылдығымен бірге ғылым
мен техникада төмендеп әрең қызмет етеді. Ал европалық мәдениеттің дамуына,
баюына куәгерлер бар.Дәстүрлі рационализм өз-өзін ақтамады, ал оған үлгі
ретінде шектелген буржуазиялық сана қызмет жасады.
Класикалық рационализм әлемге рационалдық бюрократияны алып келді.
Сонымен қатар адамдар өзін - өзі жөндеуге тырысты және ашық бұқаралық
манипуляциялық сананы қалыптастырады. Бұл құжатта М. Вебера, Маркузенің 100
жылдығына орай арналған құжатта адамдардың алдында жаңа қоғамда
манипуляциялық қоғамның санасының арқасына дамыды. Бірақ бұл анық
байқалмады, өйткені еркіндік бостандық сырттан келді. Ол адамдардың
санасына өз еркімен, өзінің қлауымен іштен шыққандай болды.
Техникалық рационализмге билік жүргізу адамға таза функционалдықты
жақындатты.
Инстинктердің бүлігі.50 жылдары АҚШ-тың саясаты суық соғыс
әлеуметтік лагерге қарсы құрды, АҚШ саясаты әлсіреді, өзіндік дамыған
прогрессивті елдерден, халықтан көмек сұрауға мәжбүр болды. Саясат
күшікәрістің соғысының басталуымен деп Н.С.Юнина санайды, бұл процесс
мұздатылған жалпы күшке әсер етті. Идеологиялық қозғалыстың қарсы шығуы
аумақты бұл уақытта АҚШ-та булау кең көлемде буржуазия, либерильді ой
корформисті мінездемеде өзгертілді. Арнайы басқару кредосы коммунизм
тезисі аталды.Айтылып өткендей конституцияда бекітілгендей.Кез-келген
прогресс антиамериканды тексерудің коммиссиясының күшімен бақылауымен
өтті және мемлекетті бөлуінен айтып, Қызыл күш төніп тұрды.12
Маккартизм көптеген топтарды оппозициялық күштен бас тартуға кұштеп
көндірді. 50жылдары анти жұмысқа қарсы заңдар күнделікке күреске қарсы
қарудың қолданылуы қозғалысты шектеді.
АҚШ-тағы коммунистік партияның Легальдыға қарсы күресі болды. Сол жақты
либеральді интелегенция одан да жоғары пассивтеле басталды. Бірақ та
тұрақтылық оң жақты және консервативті болды .
Идеологиялық алаңның жағдайы муырлады,оны демократиялық конканзусом,
идеологияның басталуы деп атады.
Бұл жағдай уақытша және жасанды болды. Елде интенсивті түрде ғылыми-
техникалық төңкеріс өтті, ол индустрияның қайта қалыптасуына шақырды
, экономикада ЭВМ жүгізуді ендірді. 1960 жылы АҚШ-та 4300 ЭВМ, 1969
жылы 5000ға жоғарылады бұлар барлығы 4,2 млрд долларды құрады.
Қорытындысында АҚШ-тың әлеуметтік құрылымы өте аз мерзімде құрылды. Сол
кездегі әлемеут зерттеушілер ( Д.Размен, Х.Уайт( американдық жеке
адамның крезисі жайлы айтатындай ,американдықтардан барлық уақытта
қорқынышты, үрейді, апатияны айтып отырды. Өмірлерінің барлық аумағында
саяси комплекстің әскери салалар әсер етіп отырды.
Әскери-өнеркәсіптік саласы мемлекеттік және монополияның тұрақты
спецификалық формасы ретінде жүрді.
Елдегі конгресс билігі барған сайын форомальды, яғни қағаз жүзінде
жүріп жатты, ал шын немесе ақиқат билік көрінбейтін билік
басындағылардың қолында болды. Олар қысым топтары деп аталынып, мынадай
топтарға бөлінді: әскери-өнеркәсіптік комплекс, ФБР, Пентагон , және тағы
басқа мекемелер деп бөлінді.
Д.Бейа көрінбейтін билік - бұл демократияны шектеу, және т.с.с
конституциялық бақылаудан, тексеруден шектелінген – деп өз жұмысына түртіп
жазады.
Экономика белсенді түрде дамыды. 1951-1960 жылдары өндіріс 45 пайызға
көтерілді, 1961-68 жылдары 52 пайызға жоғарылады.
Онымен қоса әскери темпі көтеріп тұрды. Г.Б.Хромуман мынадай салдарды
келтіреді: 1945-1946жылдары 1967-1966 жылдары АҚШ-тыңтура әскери шығыны
1050 млрд долларды құрады, бұл 2 кезеңде стратегиялық мақсаттағы шығындарды
1945 жылға дейінгі көтереді.
Оборондық гүлдеу кезеңіндегі 50-ші жылдардағы ұрпақтары қызыл қанау
жүйесімен қатты үрейленіп қалған еді.
Д.Рисмэн: миллиондаған американдықтарды тапқанда, соғыс депрессияны
емдейді, соныменқоса әскери экономика бұны істеуге қабілетті екен, сосын
біз койнсизмдармен соғысқа дайындала бердік және әскери тәртіптегі гүлдеу
үшін де дайындалдық деп жазды.
Әскери-өнеркәсіптік комплекс немесе жүйе федералдық бюджеттің үлкен
бөлігін жеп жатыр, 8 млн-ға американдықтарға жұмыс береді, ғалымдардың
қымбат тұратын зерттеулеріне төлейді және университеттерндіқаржы жағымен
қамтамассыз етіп отырады. Экономиканың милитиризазиясы және
жоспарлаудағы бөлшектік қатынасы консиалдық идеялардың ойы бойынша
1953-1957, 1957-1958, 1960-1961 жылдардағы крезистік жағдайлардыөршітіп
жіберді. Бұдан басқа мемлекеттік-монологиялық капиталдың дамуына күшті
бәсекелестік туды, социолистік лагерьлермен күгрес және империяның
державалардың бәсекелестігі туды.XX ғасырдың ортасына таман мемлекет
обьективті түрде экономикалық және әлеуметтік реттелуге мұқтаж
болды.Ол экономика тұрақтылығы үшін , жекеменшік мүліктерді тіркеу үшін
, әлеуметтік қақтығыстарды болдырмау және еңбек , капитал арасындағы
қарым-қатнасты орнына келтіру үшін қажет болды.
Бұл реттелу федералды резервті жүйедегі сияқты арнайы мекемелер және
федералды, жергілікті ұйымдардың қатысуымен жүзеге асты. Шындығында
бюрократтық институттар – администраттық революция тез өсті.
Жаңадан арнайы топтар пайда бола бастады. Олар административті элита
, әскери шенеуніктер, кеңесшілер, эксперттер және тағы сол сияқты топтар
еді. Бұл адамдарға америкалық индивидуалдықтан бас тарту талап етіліп
, ұжымдық тәртіпте жұмыс істелуін қажет етті. Монополия процесі
сондай сатыға жеткені соншалық жоғары монополия формасы болып
кангломераттар болды.13 Американдық экономист Ф.Перло ірі фирмалардың
өнеркәсіпте 1954 жылдан 1964жылға дейін өсті, ал олардың капиталдары
1,4-тен 31,6 млрд долларға дейінгі қатынасөқа ие болды. Концентрация
барған сайын халықаралық жүйеге түсті.
Сол кездері ұсақ жіне орташа капитал білімі тез жоғарылады. 1966жылы
индивидуалды жекеменшік мекемелер саны 9087-ге жэетті, ал компаниялар
923-ке жетті.Өндірістік емес сферадағы жұмысшылар ара салмағы 1965 жылы
– 57%-ке, 1970жылы-80%-ке жетті.Ал 70-80 жылдары американдық
экономистердің болжауы бойынша барлық жаңа жұмысшылар орны әзірлеу
сферасында пайда болады. Ұсақ буржуазиялық идеология және психологияға
экономикалық база осындай болды.Қызмет көрсету сферасының жұмысшылары
аз ғана ұйымдастырылған өндірістегі жұмысшыларға қарағанда оның әсер
ету сатысы жоғары. 1955-1965 жылдары ғылыми тексеру жұмысын 1000млрд
долларға – 2,5 рет жоғары, алдынғы 17болған жылға қарағанда. 1966-1967
жылдары ғылыми техникалық төңкерістің расходы 6,2 ден 2,37млрд
долларға өсті. НТР өндірістік жұмыстың өсуі және рациональді түрде
өнімнің өсуі жоғарылады.Жоғары клавшининсцияланған жұмысшылардың ақысы
материалдың алу мүмкіндігін орта класс деңгейіне жоғарылады. Бірақ та,
Гүлденуі жұмысшы кластың салыстырмасы болды: прибыл тез өсті, айлыққа
қарағанда.
НТР интелегенция қабаттарын кеңейтті жәнеинтелегенцияның техникалық
жэұмысшыларын дайындады. Мамандық словар 1965 жылғы министрлік
жұмыстың еңбегі, 1949 жылмен салыстырғанда пайымдакуымызша 6,5 мың жаңа
мамандық қосылды. Инженерлі-техникалық жұмысшылардыкі 25,26%-ті құрады.
Мысалы қазір АҚШ-та 7млн студент және 5,5млн фермерлер бар.14 АҚШта
классикалық имперализм елдеріндегі секілді ғылымның өндірістік күшке
ауысуы өте нашар болды. НТР экономиканың даму процессін қысқартты ,
хандық монополия шарттарында әлеуметтік антогонизмнің өндірістенуіне
тағы да одан да аумақты масштабқа және жедел үкен көлемде дамыды.
Тек қана алдынғы сөзге келу капитализмнің өршімей жаңа пайда
болғандары да өршіді. Интеллегенция жұмысы массивті стандартизацияланған
және регламентке сәйкес келмеді.Өндірістің өсуі жұмыссыздықты
төмендетпейді: жұмыс жасамайтындардың саны барлық өзіндік тұрғындардың
арасында 3-5-7% 3-5 млн құрайды 1966 жылы арнайы тұратындар
арасында минимум 28,6 млнадамды құрады. Қазіргі таңдағы өндірістік
мінездемесі жұмысшыларды тұрақты перекиваликацияға көндірді,жедел
қарсылықты зақымдайды.Соған қосымша ауыл шаруашылықта әлеуметтік
салыстыру паралельді жүрді.
1960-1966 жылдары формадан 5 млн адам кетті, бірақ та НТР
экономикалық кризді дамуын жоймады. Егер де 1966 жылы өндірісте
орташа деңгейде 9% ке жоғарылады. Бірақ 1967 жылы өндіріс 2,5% ке
қысқарды. 1966 жылмен 1977 жылдар арасындағы орташа өсуі 1,8 % ке
жоғарылады. 1970 жылдың қараша айында 7,6 % ке түсті,ал 1971 жылы
оның көлемі 1970 жылға қарағанда 6,1 % ке азайды. Бұның барлығы
циклді кризді НТР –дің өзі регуляциялық милитаризмдіжоя алмады.
Мұндағы барлық америкалықығысулар жалпы сананың қалыптасуын талап
етті.Сонда да технология және адамдардың санасы аз ғана
қозғалды.Бұл барлық қалыптасулар ұзақ және қиналдырумен жүрді,
техникалық базаның өзгеруіне қарағанда.
Қазіргі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz